ەلەكتر ءورىسى. ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى.
تاقىرىپ: ەلەكتر ءورىسى. ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: العاشقى تۇسىنىكتەر مەن ۇعىمدار قالىپتاستىرۋ جانە بەكىتۋ: ءورىس، ەلەكتر ءورىسى، كەرنەۋلىك – ەلەكتر ءورىسىنىڭ كۇشتىك سيپاتتامالارى، فيزيكالىق ماعىناسى، ەسەپتەۋ فورمۋلاسى، ولشەم بىرلىگى.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ مونولوگتىق جانە ديالوگتىق سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋعا كۇش سالۋ
تاربيەلىك: جاۋاپكەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ءوز ويىن دايەكتى بايانداي بىلۋگە باۋلۋ
كورنەكى قۇرالدار: سلايدتار، بەينەفيلمدەر، جەكە كارتوچكالار
ساباق جوسپارى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ «تەست - سۋرەت».
ءىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ، پرەزەنتاسيا، بەينەفيلمدەر.
ءىىى. ەسەپ شىعارۋ، جەكە كارتوچكا بويىنشا وزدىك جۇمىس.
IV. قورىتىندىلاۋ
ساباق بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
«تەست - سۋرەت»
مەتالل تاياقشانى تۇسىرگەندە ەلەكتروسكوپتاردىڭ جاپىراقشالارى قالاي ورنالاسادى؟
ەكىنشى شاردىڭ زاريادىن انىقتاڭىز
ءىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ ( پرەزەنتاسيا، بەينەفيلمدەر)
زاريادتالعان دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى قالاي جۇزەگە اسادى؟
ەكسپەريمەنت جۇزىندە تاعايىندالعان كۋلون زاڭى زاريادتاردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىن ساندىق تۇرعىدان بىلدىرەدى، ءبىراق "ءبىر زاريادتىڭ باسقاسىنا ارەكەتى قانداي جولمەن بەرىلەدى، ءبۇل ءوزارا ارەكەتتەسۋدىڭ تابيعاتى قانداي؟" دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرمەيدى.
تاجىريبەلەر كەز كەلگەن زاريادتالعان دەنەنىڭ اينالاسىندا زاتتان ەرەكشەلەنەتىن، ەلەكتر ءورىسى دەپ اتالاتىن كەڭىستىك بار ەكەنىن كورسەتەدى. وسى ءورىستىڭ جاردەمىمەن ەلەكترلىك ءوزارا ارەكەتتەسۋ جۇزەگە اسادى. ەلەكتر ءورىسى ۇعىمىن اعىلشىن عالىمدارى م. فارادەي جونە دج. ماكسۆەلل ەنگىزدى.
ەلەكتر ءورىسى ماتەريانىڭ ايرىقشا ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى. ءبىز زاتتى كورىپ، سەزەتىن بولساق، ال ەلەكتر ءورىسىن سەزىم مۇشەلەرىمىزدىڭ كومەگىمەن قابىلداي المايمىز. ول تەك زاريادتالعان دەنەلەر ارەكەتىنەن عانا بايقالادى.
زاريادتالعان دەنەلەردىڭ اينالاسىندا ەلەكتر ءورىسىنىڭ ارەكەتى كۇشتىرەك، ال ولاردان الىستاعان سايىن ءورىس السىرەيدى. سىناق زارياد دەپ اتالاتىن وڭ بىرلىك زارياد قولدانىلادى جانە ونىڭ ءوز ءورىسى ەلەنبەيدى.
زارياد بىرلىگىنە ارەكەت ەتەتىن كۇشكە تەڭ قاتىناسى ەلەكتر ەرىسىنىڭ كۇشتىك سيپاتتاماسى بولىپ تابىلادى جانە وسى نۇكتەدەگى ەلەكتر ءورىسىنىڭ
كەرنەۋلىگى دەپ اتالادى.
نۇكتەلىك زاريادتىڭ ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى ءورىس كوزىنىڭ q0 زاريادىنىڭ مودۋلىنە تۋرا پروپورسيونال جانە q0كوزدەن ءورىستىڭ وسى نۇكتەسىنە دەيىنگى اراقاشىقتىقتىڭ كۆادراتىنا r2 كەرى پروپورسيونال. S1 جۇيەسىندە كەرنەۋلىك فورمۋلاسى تومەندەگىدەي بولادى:
ەلەكتر ءورىسىنىڭ كۇش سىزىقتارى دەپ ورىستەگى وڭ زاريادتالعان بولشەككە ارەكەت ەتەتىن كۇشتىڭ باعىتىن كورسەتەتىن سىزىقتاردى ايتادى.
كۇش سىزىقتارىنىڭ مىندەتتى تۇردە باسى مەن اياعى بولادى نەمەسە شەكسىزدىككە كەتەدى.
ءىىى. ەسەپ شىعارۋ،
15 جاتتىعۋ، № 4، 5، 6
جەكە كارتوچكا بويىنشا وزدىك جۇمىس
3. 60. 2 • 10 - 8كل زاريادتان 2· 10 - 2م قاشىقتىقتاعى ءورىستىڭ كەرنەۋلىگى قانداي؟
3. 61. نۇكتەلىك زاريادتان 0، 15 م قاشىقتىقتاعى ءورىستىڭ كەرنەۋلىگى 50 ۆ/م. 0، 3 م قاشىقتىقتاعى ءورىستىڭ كەرنەۋلىگىن تابىڭدار.
3. 62. ەلەكتر ءورىسىنىڭ ءبىر نۇكتەسىندەگى 0، 2 مككل زاريادكا 0، 015 Ηكۇش ارەكەت ەتەدى. وسى نۇكتەدەگى ەرىستىڭ كەرنەۋلىگىن انىقتاڭدار.
3. 63. ءبىر نۇكتەدەگى ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى ە = 0، 4 كن/كل. ورىستەگى q = 4، 5 • 10 - 6 كل زاريادكا ارەكەت ەتەتىن كۇشتى انىقتاڭدار.
ءۇي جۇمىسى: 15 جاتتىعۋ، № 3
IV. قورىتىندىلاۋ
ەلەكتر ءورىسى. ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى. جۇكتەۋ
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: العاشقى تۇسىنىكتەر مەن ۇعىمدار قالىپتاستىرۋ جانە بەكىتۋ: ءورىس، ەلەكتر ءورىسى، كەرنەۋلىك – ەلەكتر ءورىسىنىڭ كۇشتىك سيپاتتامالارى، فيزيكالىق ماعىناسى، ەسەپتەۋ فورمۋلاسى، ولشەم بىرلىگى.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ مونولوگتىق جانە ديالوگتىق سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋعا كۇش سالۋ
تاربيەلىك: جاۋاپكەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ءوز ويىن دايەكتى بايانداي بىلۋگە باۋلۋ
كورنەكى قۇرالدار: سلايدتار، بەينەفيلمدەر، جەكە كارتوچكالار
ساباق جوسپارى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ «تەست - سۋرەت».
ءىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ، پرەزەنتاسيا، بەينەفيلمدەر.
ءىىى. ەسەپ شىعارۋ، جەكە كارتوچكا بويىنشا وزدىك جۇمىس.
IV. قورىتىندىلاۋ
ساباق بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
«تەست - سۋرەت»
مەتالل تاياقشانى تۇسىرگەندە ەلەكتروسكوپتاردىڭ جاپىراقشالارى قالاي ورنالاسادى؟
ەكىنشى شاردىڭ زاريادىن انىقتاڭىز
ءىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ ( پرەزەنتاسيا، بەينەفيلمدەر)
زاريادتالعان دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى قالاي جۇزەگە اسادى؟
ەكسپەريمەنت جۇزىندە تاعايىندالعان كۋلون زاڭى زاريادتاردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىن ساندىق تۇرعىدان بىلدىرەدى، ءبىراق "ءبىر زاريادتىڭ باسقاسىنا ارەكەتى قانداي جولمەن بەرىلەدى، ءبۇل ءوزارا ارەكەتتەسۋدىڭ تابيعاتى قانداي؟" دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرمەيدى.
تاجىريبەلەر كەز كەلگەن زاريادتالعان دەنەنىڭ اينالاسىندا زاتتان ەرەكشەلەنەتىن، ەلەكتر ءورىسى دەپ اتالاتىن كەڭىستىك بار ەكەنىن كورسەتەدى. وسى ءورىستىڭ جاردەمىمەن ەلەكترلىك ءوزارا ارەكەتتەسۋ جۇزەگە اسادى. ەلەكتر ءورىسى ۇعىمىن اعىلشىن عالىمدارى م. فارادەي جونە دج. ماكسۆەلل ەنگىزدى.
ەلەكتر ءورىسى ماتەريانىڭ ايرىقشا ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى. ءبىز زاتتى كورىپ، سەزەتىن بولساق، ال ەلەكتر ءورىسىن سەزىم مۇشەلەرىمىزدىڭ كومەگىمەن قابىلداي المايمىز. ول تەك زاريادتالعان دەنەلەر ارەكەتىنەن عانا بايقالادى.
زاريادتالعان دەنەلەردىڭ اينالاسىندا ەلەكتر ءورىسىنىڭ ارەكەتى كۇشتىرەك، ال ولاردان الىستاعان سايىن ءورىس السىرەيدى. سىناق زارياد دەپ اتالاتىن وڭ بىرلىك زارياد قولدانىلادى جانە ونىڭ ءوز ءورىسى ەلەنبەيدى.
زارياد بىرلىگىنە ارەكەت ەتەتىن كۇشكە تەڭ قاتىناسى ەلەكتر ەرىسىنىڭ كۇشتىك سيپاتتاماسى بولىپ تابىلادى جانە وسى نۇكتەدەگى ەلەكتر ءورىسىنىڭ
كەرنەۋلىگى دەپ اتالادى.
نۇكتەلىك زاريادتىڭ ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى ءورىس كوزىنىڭ q0 زاريادىنىڭ مودۋلىنە تۋرا پروپورسيونال جانە q0كوزدەن ءورىستىڭ وسى نۇكتەسىنە دەيىنگى اراقاشىقتىقتىڭ كۆادراتىنا r2 كەرى پروپورسيونال. S1 جۇيەسىندە كەرنەۋلىك فورمۋلاسى تومەندەگىدەي بولادى:
ەلەكتر ءورىسىنىڭ كۇش سىزىقتارى دەپ ورىستەگى وڭ زاريادتالعان بولشەككە ارەكەت ەتەتىن كۇشتىڭ باعىتىن كورسەتەتىن سىزىقتاردى ايتادى.
كۇش سىزىقتارىنىڭ مىندەتتى تۇردە باسى مەن اياعى بولادى نەمەسە شەكسىزدىككە كەتەدى.
ءىىى. ەسەپ شىعارۋ،
15 جاتتىعۋ، № 4، 5، 6
جەكە كارتوچكا بويىنشا وزدىك جۇمىس
3. 60. 2 • 10 - 8كل زاريادتان 2· 10 - 2م قاشىقتىقتاعى ءورىستىڭ كەرنەۋلىگى قانداي؟
3. 61. نۇكتەلىك زاريادتان 0، 15 م قاشىقتىقتاعى ءورىستىڭ كەرنەۋلىگى 50 ۆ/م. 0، 3 م قاشىقتىقتاعى ءورىستىڭ كەرنەۋلىگىن تابىڭدار.
3. 62. ەلەكتر ءورىسىنىڭ ءبىر نۇكتەسىندەگى 0، 2 مككل زاريادكا 0، 015 Ηكۇش ارەكەت ەتەدى. وسى نۇكتەدەگى ەرىستىڭ كەرنەۋلىگىن انىقتاڭدار.
3. 63. ءبىر نۇكتەدەگى ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى ە = 0، 4 كن/كل. ورىستەگى q = 4، 5 • 10 - 6 كل زاريادكا ارەكەت ەتەتىن كۇشتى انىقتاڭدار.
ءۇي جۇمىسى: 15 جاتتىعۋ، № 3
IV. قورىتىندىلاۋ
ەلەكتر ءورىسى. ەلەكتر ءورىسىنىڭ كەرنەۋلىگى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
مەكتەپكە دەيىنگى بالا تاربيەسىندەگى تەاتردىڭ ءرولى
