InfoHub Logo

ورتا عاسىردا اندالۋسيا عىلىم، جاراتىلىستانۋ، مەديسينا جانە ادەبيەت سالاسىندا ەڭ جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلگەن ەدى. ءتىپتى پاپالاردىڭ ءوزى اندالۋسيا مۇسىلمان ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە وقيتىن، الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلۋشىلەر وسى ۋنيۆەرسيتەتتەردە عىلىم مەن مەديسينانى وقىپ ۇيرەنەتىن ەدى.

سول ءداۋىردىڭ ەۋروپاسى تۋرالى بايانداعان دجون ۆ. دراپپەر دەگەن ىنساپتى تاريحشى «ەۋروپانىڭ رۋحاني گۇلدەنۋى» اتتى ەڭبەگىندە بىلاي دەيدى:

«ول داۋىردەگى ەۋروپالىقتار تولىقتاي جابايى ەدى. حريستيان ءدىنى ولاردى جابايىلىقتان قۇتقارا المادى. حريستياندىقتىڭ اتقارا الماعان ءىسىن يسلام ءدىنى اتقاردى. يسپانياعا كەلگەن ارابتار الدىمەن ولارعا جۋىنۋدى ۇيرەتتى. كەيىن ولاردىڭ ۇستىندەگى جىرتىق-جىرتىق، بيتتەپ كەتكەن اڭ تەرىلەرىن شەشىپ، تازا، ادەمى كيىمدەر كيگىزدى. ۇيلەر، قوناق ۇيلەر، سارايلار سالدى. ولاردى وقىتتى. ۋنيۆەرسيتەتتەر اشتى. حريستيان تاريحشىلارى يسلام دىنىنە دەگەن وشپەندىلىكتەرىنە بايلانىستى بۇل اقيقاتتى جاسىرۋعا تىرىسۋدا. ەۋروپانىڭ مادەنيەتتە مۇسىلماندار الدىندا قانشالىقتى قارىزدار ەكەنىن ەش مويىنداي الماۋدا».

توماس كارلەيل جوعارىدا جازىلعان شىندىقتاردى تولىق قابىلداعاننان كەيىن: «ارابتارعا ءبىر قاھارمان پايعامبار ولار جاقسى تۇسىنەتىن كىتاپ ارقىلى باسشىلىق جاسادى. سول كەزدە يسلام ءدىنى جالىنداي جارقىرادى. ءۇندىستاننان گراناداعا دەيىنگى ۇلكەن تەرريتورياعا ساۋلەسىن توكتى. قاراڭعى الەمگە نۇرىن شاشتى» دەيدى.

وسى سەكىلدى ىنساپتى باتىستىق عالىمداردىڭ سوزدەرى كوپ. بۇكىل دىندەردى، مادەنيەتتەردى زەرتتەگەن اعىلشىن عالىمى لورد داۆەنپورت «حازرەتى مۇحاممەد جانە قۇران كارىم» اتتى ەڭبەگىندە بىلاي دەيدى:

«مۇسىلمانداردىڭ ادەپتىلىككە اسا ءمان بەرەتىندىگى سونشالىق، وسى قاسيەتتەرى از ۋاقىتتا يسلام ءدىنىنىڭ جىلدام تارالۋىنا سەبەپكەر بولدى. مۇسىلماندار سوعىستاردا دا جەڭىلىسكە ۇشىراعان باسقا ءدىن وكىلدەرىنە ۇنەمى كەشىرىممەن قاراعان».

---