InfoHub Logo

قازاق حالقىنىڭ تىكەلەي ساياسي – تەوريالىق وي – ءبىلىمى جوق باسشىنىڭ كەلۋىمەن بايلانىستى بۇل وقيعا تاريح ساحناسىندا «كىشى قازان» اتاۋىمەن بەلگىلى. گولوششەكيننىڭ 1925 جىلدان، ياعني، باسشى بولعان ۋاقىتىنان باستاپ قازاق حالقى گولوششەكيننىڭ ولقى- سولقى ساياساتىنان تالاي ازاپتى كۇندەردى باسىنان كەشىردى.

«قازاق حالقىن كەڭەستەندىرۋ قاجەتتىلىگىن» ۇران ەتىپ، «كىشى قازان» ريەۆوليۋسياسىن جاساۋعا بەل بۋعان ەدى – مىس. گولوششەكين مەن ونىڭ قول استىنداعى ياكي توڭىرەگىندەگىلەر قازاق حالقىنىڭ الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق ءمانىن تۇسىنبەي، قازاق حالقى قازان ريەۆوليۋسياسىنىڭ شاڭى دا «تيمەگەندىگىن» ايتادى. كاپيتاليستىك قاتىناس، رۋلىق قاۋىم ۇستەمدىگى، باي – شونجارلاردىڭ شابىندىق جەرلەردى يەلەنۋى – باسشىسىماقتاردىڭ كوزىنە ءبىر ۇلكەن قاتەلىك بولعانداي كورىندى. ال، مۇنىڭ نەگىزگى ءمانى، قازاق حالقىنىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىعى  ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىعى، مال ەكەندىگىن ۇعىنباۋى. مالى جوق قاراپايىم قازاقتارعا جايىلىم قاجەت ەمەس، كەرىسىنشە مالى بار بايلارعا جەردىڭ قاجەت ەكەندىگىن تۇسىنبەۋىندە، ءتورت – تۇلىگى بولماسا، جايىلىمنىڭ قاجەتى جوق ەكەندىگىندە...

وسى قاتە ويدىڭ جەتەگىندە كەتكەن گولوششەكين رەفورما قابىلدايدى. شابىندىق جانە ەگىستىك جەرلەردى ءبولۋ ناۋقانى 1926 جىلدىڭ شىلدە ايىندا باستالىپ كەتكەن ەدى.  قۋانىشقا وراي، بۇل رەفورمانىڭ ءساتسىز اياقتالعاندىعى جونىندە دەرەكتەردەن بەلگىلى بولىپ وتىر جانە وسى سەبەپتەن كەيىن باسشىلاردىڭ ورىنان الىنۋى وقيعاسى ورىن العان.

بۇل ناۋقاندى جۇزەگە اسىرا الماعانىنا «قاپالانعان» گولوششەكين، تىكە جانە توتە جولىن، جازاسىز حالىقتىڭ قانى سۋداي شارپىپ، سار دالانى قان قاقساتاتىن جولدى تاڭدادى. سونىڭ ءبىر باعىتى  1928 ج. 27 تامىزدا “بايلاردىڭ شارۋاشىلىعىن تاركىلەۋ تۋرالى” جانە 13 قىركۇيەكتە “تاركىلەۋگە قارسىلىق كورسەتكەنى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋ جانە ءىرى، جارتىلاي ءىرى فەودالداردى كوشىرۋ تۋرالى” دەپ اتالعان ەكى قاۋلىنىڭ شىعۋى سەبەپ.

مىنە، قازاق حالقىنىڭ باسىنا قاراداي ۇيىلگەن بۇلتتىڭ جاقىن ارادا سەيىلمەۋىنە ناق كەز وسى بولعان ەدى. رەفورما اتاۋى ءبىر بولەك تاقىرىپ بولسا، رەفورما ءىس جۇزىندە باي قازاقتاردىڭ مالىن عانا تاركىلەمەگەن ەدى، ول جالشى، قاراپايىم جۇمىسشىلاردىڭ كۇندەلىكتى كۇن –كورىسىن كورىپ وتىرعان كەدەي قازاقتارىنىڭ مالىن دا تاركىلەۋ ەدى. مىنە، باعزى شارۋاشىلىعانان ايىرىپ، جەسە – ەتى، ىشسە – سۋسىنى، مىنسە – كولىگى بولعان جالعىز تۇياق مالىنان ايىرىلعان قازاقتىڭ تىرەلگەن جەرى ءبىر عانا ەدى – جۇت.

گولوششەكيننىڭ قولدان جاسالعان ساياساتىنىڭ قاتەرى تىكەلەي قازاق حالقىنىڭ كوزىن جويىپ، بىردە – ءبىر تۇقىمىن قالدىرماۋ ەدى. ونىڭ بۇل ماقساتى، وكىنىشكە وراي، جۇزەگە اسىپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن قازاق حالقىنىڭ ساياسي – ەكونوميكالىق تۇرعىسىنا ءوز كەرى اسەرىن تانىتتى.

سۇلتان باعدات سۇلتان قىزى

جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى

1 - كۋرس ستۋدەنتى

---