عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ شىعارماشىلىق جولى
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، قىزىلجار اۋدانى،
دامۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جەتىم بالالار مەن اتا – اناسىنىڭ
قامقورلىعىنسىز قالعان بالالارعا ارنالعان
سوكولوۆ ارنايى (تۇزەتۋ) مەكتەپ - ينتەرناتىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى ۋماروۆا نازگۇل سەيپاتتال قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ شىعارماشىلىق جولى»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: ءسوز زەرگەرى، ۇلتتىق ءسوز ونەرى تاريحىنداعى زور تۇلعا - عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ جاساعان يگى ىستەرىن زەرتتەي، ونىڭ شىعارمالارىن وقۋشىلارعا ءوز بەتتەرىمەن وقىتا وتىرىپ، تىرەك سىزبالار ارقىلى باعىت - باعدار بەرۋ، شىعارمالارىنىڭ يدەيالىق تاقىرىبىن جان - جاقتى اشۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق، بىلىمدىلىك دەڭگەيىن كوتەرۋ، وي بەلسەندىلىگىن دامىتۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باعىتتاۋ، اۋىزشا سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ، ىزدەمپازدىق وي - ءورىسىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن باعالاۋ.
ب) تاربيەلىك: جازۋشىنىڭ ونەگەلى ءومىرىن، شىندىقتى بەتكە ايتاتىن قايسارلىعىن، قايراتىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، وقۋشىلاردى تۋعان حالقى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋگە، ەرلىككە، مەيىرىمدىلىككە، ەلىن سۇيۋگە باۋلۋ
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، جيناقتاۋ، توپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پىكىر ايتۋ، ويتالقى، شىعارماشىلىق ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ساباقتىڭ بارىسىن، ماقساتىن ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا ساباق. كىرىسپە ءبولىمدى سلايدتا ع. مۇسىرەپوۆتىڭ فوتو سۋرەتتەرىن، مۇراجايدىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتىپ وتىرىپ اڭگىمەلەيمىن.
ساباق ز. قابدولوۆتىڭ مىنا سوزدەرىمەن (ەپيگراف رەتىندە الىنعان) باستالادى:
«عابيت مۇسىرەپوۆ – ارداقتى ات! مۇسىرەپوۆ تۋرالى مىڭ سوزدەن «مۇسىرەپوۆ» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى الدەقايدا تەرەڭ، مازمۇنى الدەقايدا باي. دەمەك، مۇسىرەپوۆتى ماقتاۋدىڭ كەرەگى جوق، مۇسىرەپوۆپەن ماقتانۋ كەرەك».
عابيت ماحمۇت ۇلى مۇسىرەپوۆ – ۇلتتىق ءسوز ونەرىنىڭ تاريحىندا ماڭگى قالاتىن ءوز مەكتەبى، قايتالانباس ورنەگى، وشپەس ءىزى بار، ءسوزى سارا، ويى تەرەڭ زور تۇلعا.
ءوزىن قازاقپىن دەپ ەسەپتەيتىن، انا ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ءبىلىپ وسكەن ءاربىر ازامات ءوز ومىرىندە ع. مۇسىرەپوۆتىڭ قالامىنان شىققان قايتالانباس دارا دا، اسەرلى شىعارمالارىن سۇيسىنە وقي وتىرىپ، ولاردان ءتالىم - تاربيە العانى داۋسىز.
كەرەمەت دارىندىلىعىمەن، ىزدەنگىشتىگىنىڭ ارقاسىندا ع. مۇسىرەپوۆ قازاق ادەبيەتىنىڭ الدىڭعى شەبىندەگى ماڭداي الدى قالامگەرلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قالدى. كوركەم ءسوزدى تۇسىنە بىلەتىن، ءوز وتانىن، انا ءتىلىن قادىرلەيتىن قازاق وقىرمانىنىڭ جۇرەگىنە ول ءوزىنىڭ اڭگىمەلەرىمەن، «قازاق سولداتى»، «ويانعان ولكە»، «ۇلپان» سەكىلدى كەسەك تۋىندىلارىمەن، «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ»، «قىز جىبەك»، سياقتى شىعارمالارىمەن ۇيالاپ، ولاردىڭ سىي سياپاتىنا، سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەندى. بۇگىنگى ساباعىمىزدا اتامىز جايلى سىر شەرتىسىپ، وي بولىسەمىز.
نەگىزگى ءبولىم. ساباق كەزەڭدەر بويىنشا وتەدى.
1 كەزەڭ. دارىندى جازۋشى. (ەسسە جازۋ)
2 كەزەڭ. كلاستەر جاساۋ.
3 كەزەڭ. ءسوز زەرگەرى.
- بالالار، «انا» تاقىرىبى – ۇلكەن دە اۋقىمدى تاقىرىپ، ونى ءار ادام وزىنشە تۇسىنەدى، وزىنشە قاعازعا تۇسىرەدى، وزىنشە جىرلاپ، بەينەلەيدى. اتامىز عابيت تە وزىنشە سۋرەتتەگەن، ال سىزدەر «انا» دەگەن وسىناۋ قاسيەتتى ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ تاقتاعا شىعىپ، توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن مىنا تىرەك سىزبا ارقىلى توپتاستىرىڭىزدار.
4 كەزەڭ. دراماتۋرگ – عابيت مۇسىرەپوۆ.
پەسالاردى كەستە ارقىلى تالداۋ.
پەسانىڭ اتى
تاقىرىبى
نە تۋرالى؟
باستى كەيىپكەرلەر مەن ولاردىڭ قاسيەتى.
ولاردىڭ كۇرەسەتىن جاۋلارى.
وزدەرىڭ مەكتەپتەن بىلەتىن «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» پەساسىنان ءۇزىندى كورىنىس كورسەتىڭدەر.
5 كەزەڭ. ۆەنن دياگرامماسى.
«قىز جىبەك» كينوسى مەن «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» پەساسىنىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار ەكەنىن تۇسىندىرىڭدەر.
6 كەزەڭ. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
1 دەڭگەي.
1. ءوز ءومىرى جايلى قاي اڭگىمەسىندە سيپاتتاعان؟ (اۆتوبيوگرافيالىق اڭگىمەسى).
2. ءعابيتتىڭ قارا سوزبەن جازعان پوەماسى قالاي اتالادى؟ («كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينە»)
3. «تىرناقالدى» تۋىندىسى قاي جىلى، قاي گازەتتە جاريالانعان؟ («ەڭبەكشى قازاق» گازەتىندە، 1925 جىلى «ەدىگە» دەگەن اڭگىمەسى)
4. 1917 جىلى 2 سىنىپتى ورىس مەكتەبىنە وقۋعا تۇسكەندە كىمنەن ءدارىس الادى؟ (قازاقتىڭ بەلگىلى ۇستاز اقىنى بەكەت وتەتىلەۋوۆ)
2 دەڭگەي.
1. كىمنىڭ شىعارمالارىن قازاقشاعا اۋداردى؟ (م. گوركييدىڭ)
2. قاي جىلى قايدا تۋعان؟
3. قاي جىلى قايتىس بولعان؟
4. قانداي شەت ەلدەردە بولدى؟(جاپونيا، ەگيپەد، الجير، يتاليا ت. ب.)
3 دەڭگەي.
1. 1923 جىلى كىمنىڭ جەتەلەۋىمەن ورىنبور قالاسىنداعى رابفاكقا وقۋعا تۇسەدى؟ (س. مۇقانوۆ)
2. 1916 جىل ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسى مەن ازامات سوعىسىنىڭ كورىنىسىن، اۋىل تىرشىلىگى مەن ايەلدەر تاعدىرىن سۋرەتتەگەن اڭگىمەسى قالاي اتالادى؟
(«تۋلاعان تولقىندار»)
3. 1966 جىلى قانداي جۋرنالدىڭ باس رەداكتورى بولىپ ىستەيدى؟ («ارا - شمەل» اتتى جۋرنال)
4. 1927 - 1928 جىلدارى قاي جەردە ۇستازدىق قىزمەت اتقارادى؟ (ششۋچينسك ورمان شارۋاشىلىق تەحنيكۋمىندا ۇستازدىق قىزمەت اتقارادى)
7 كەزەڭ. ءۇي جۇمىسى: ع. مۇسىرەپوۆكە حات جولدا.
ساباقتى قورىتۋ. وي قوزعاۋ. (بۇگىنگى ساباق تۋرالى وقۋشىلار ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى.)
باعالاۋ.
عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ شىعارماشىلىق جولى جۇكتەۋ
دامۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جەتىم بالالار مەن اتا – اناسىنىڭ
قامقورلىعىنسىز قالعان بالالارعا ارنالعان
سوكولوۆ ارنايى (تۇزەتۋ) مەكتەپ - ينتەرناتىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى ۋماروۆا نازگۇل سەيپاتتال قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ شىعارماشىلىق جولى»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: ءسوز زەرگەرى، ۇلتتىق ءسوز ونەرى تاريحىنداعى زور تۇلعا - عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ جاساعان يگى ىستەرىن زەرتتەي، ونىڭ شىعارمالارىن وقۋشىلارعا ءوز بەتتەرىمەن وقىتا وتىرىپ، تىرەك سىزبالار ارقىلى باعىت - باعدار بەرۋ، شىعارمالارىنىڭ يدەيالىق تاقىرىبىن جان - جاقتى اشۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق، بىلىمدىلىك دەڭگەيىن كوتەرۋ، وي بەلسەندىلىگىن دامىتۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باعىتتاۋ، اۋىزشا سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ، ىزدەمپازدىق وي - ءورىسىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن باعالاۋ.
ب) تاربيەلىك: جازۋشىنىڭ ونەگەلى ءومىرىن، شىندىقتى بەتكە ايتاتىن قايسارلىعىن، قايراتىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، وقۋشىلاردى تۋعان حالقى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋگە، ەرلىككە، مەيىرىمدىلىككە، ەلىن سۇيۋگە باۋلۋ
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، جيناقتاۋ، توپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پىكىر ايتۋ، ويتالقى، شىعارماشىلىق ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ساباقتىڭ بارىسىن، ماقساتىن ءتۇسىندىرۋ.
جاڭا ساباق. كىرىسپە ءبولىمدى سلايدتا ع. مۇسىرەپوۆتىڭ فوتو سۋرەتتەرىن، مۇراجايدىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتىپ وتىرىپ اڭگىمەلەيمىن.
ساباق ز. قابدولوۆتىڭ مىنا سوزدەرىمەن (ەپيگراف رەتىندە الىنعان) باستالادى:
«عابيت مۇسىرەپوۆ – ارداقتى ات! مۇسىرەپوۆ تۋرالى مىڭ سوزدەن «مۇسىرەپوۆ» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى الدەقايدا تەرەڭ، مازمۇنى الدەقايدا باي. دەمەك، مۇسىرەپوۆتى ماقتاۋدىڭ كەرەگى جوق، مۇسىرەپوۆپەن ماقتانۋ كەرەك».
عابيت ماحمۇت ۇلى مۇسىرەپوۆ – ۇلتتىق ءسوز ونەرىنىڭ تاريحىندا ماڭگى قالاتىن ءوز مەكتەبى، قايتالانباس ورنەگى، وشپەس ءىزى بار، ءسوزى سارا، ويى تەرەڭ زور تۇلعا.
ءوزىن قازاقپىن دەپ ەسەپتەيتىن، انا ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ءبىلىپ وسكەن ءاربىر ازامات ءوز ومىرىندە ع. مۇسىرەپوۆتىڭ قالامىنان شىققان قايتالانباس دارا دا، اسەرلى شىعارمالارىن سۇيسىنە وقي وتىرىپ، ولاردان ءتالىم - تاربيە العانى داۋسىز.
كەرەمەت دارىندىلىعىمەن، ىزدەنگىشتىگىنىڭ ارقاسىندا ع. مۇسىرەپوۆ قازاق ادەبيەتىنىڭ الدىڭعى شەبىندەگى ماڭداي الدى قالامگەرلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قالدى. كوركەم ءسوزدى تۇسىنە بىلەتىن، ءوز وتانىن، انا ءتىلىن قادىرلەيتىن قازاق وقىرمانىنىڭ جۇرەگىنە ول ءوزىنىڭ اڭگىمەلەرىمەن، «قازاق سولداتى»، «ويانعان ولكە»، «ۇلپان» سەكىلدى كەسەك تۋىندىلارىمەن، «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ»، «قىز جىبەك»، سياقتى شىعارمالارىمەن ۇيالاپ، ولاردىڭ سىي سياپاتىنا، سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەندى. بۇگىنگى ساباعىمىزدا اتامىز جايلى سىر شەرتىسىپ، وي بولىسەمىز.
نەگىزگى ءبولىم. ساباق كەزەڭدەر بويىنشا وتەدى.
1 كەزەڭ. دارىندى جازۋشى. (ەسسە جازۋ)
2 كەزەڭ. كلاستەر جاساۋ.
3 كەزەڭ. ءسوز زەرگەرى.
- بالالار، «انا» تاقىرىبى – ۇلكەن دە اۋقىمدى تاقىرىپ، ونى ءار ادام وزىنشە تۇسىنەدى، وزىنشە قاعازعا تۇسىرەدى، وزىنشە جىرلاپ، بەينەلەيدى. اتامىز عابيت تە وزىنشە سۋرەتتەگەن، ال سىزدەر «انا» دەگەن وسىناۋ قاسيەتتى ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ تاقتاعا شىعىپ، توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن مىنا تىرەك سىزبا ارقىلى توپتاستىرىڭىزدار.
4 كەزەڭ. دراماتۋرگ – عابيت مۇسىرەپوۆ.
پەسالاردى كەستە ارقىلى تالداۋ.
پەسانىڭ اتى
تاقىرىبى
نە تۋرالى؟
باستى كەيىپكەرلەر مەن ولاردىڭ قاسيەتى.
ولاردىڭ كۇرەسەتىن جاۋلارى.
وزدەرىڭ مەكتەپتەن بىلەتىن «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» پەساسىنان ءۇزىندى كورىنىس كورسەتىڭدەر.
5 كەزەڭ. ۆەنن دياگرامماسى.
«قىز جىبەك» كينوسى مەن «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» پەساسىنىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار ەكەنىن تۇسىندىرىڭدەر.
6 كەزەڭ. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
1 دەڭگەي.
1. ءوز ءومىرى جايلى قاي اڭگىمەسىندە سيپاتتاعان؟ (اۆتوبيوگرافيالىق اڭگىمەسى).
2. ءعابيتتىڭ قارا سوزبەن جازعان پوەماسى قالاي اتالادى؟ («كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينە»)
3. «تىرناقالدى» تۋىندىسى قاي جىلى، قاي گازەتتە جاريالانعان؟ («ەڭبەكشى قازاق» گازەتىندە، 1925 جىلى «ەدىگە» دەگەن اڭگىمەسى)
4. 1917 جىلى 2 سىنىپتى ورىس مەكتەبىنە وقۋعا تۇسكەندە كىمنەن ءدارىس الادى؟ (قازاقتىڭ بەلگىلى ۇستاز اقىنى بەكەت وتەتىلەۋوۆ)
2 دەڭگەي.
1. كىمنىڭ شىعارمالارىن قازاقشاعا اۋداردى؟ (م. گوركييدىڭ)
2. قاي جىلى قايدا تۋعان؟
3. قاي جىلى قايتىس بولعان؟
4. قانداي شەت ەلدەردە بولدى؟(جاپونيا، ەگيپەد، الجير، يتاليا ت. ب.)
3 دەڭگەي.
1. 1923 جىلى كىمنىڭ جەتەلەۋىمەن ورىنبور قالاسىنداعى رابفاكقا وقۋعا تۇسەدى؟ (س. مۇقانوۆ)
2. 1916 جىل ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسى مەن ازامات سوعىسىنىڭ كورىنىسىن، اۋىل تىرشىلىگى مەن ايەلدەر تاعدىرىن سۋرەتتەگەن اڭگىمەسى قالاي اتالادى؟
(«تۋلاعان تولقىندار»)
3. 1966 جىلى قانداي جۋرنالدىڭ باس رەداكتورى بولىپ ىستەيدى؟ («ارا - شمەل» اتتى جۋرنال)
4. 1927 - 1928 جىلدارى قاي جەردە ۇستازدىق قىزمەت اتقارادى؟ (ششۋچينسك ورمان شارۋاشىلىق تەحنيكۋمىندا ۇستازدىق قىزمەت اتقارادى)
7 كەزەڭ. ءۇي جۇمىسى: ع. مۇسىرەپوۆكە حات جولدا.
ساباقتى قورىتۋ. وي قوزعاۋ. (بۇگىنگى ساباق تۋرالى وقۋشىلار ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى.)
باعالاۋ.
عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ شىعارماشىلىق جولى جۇكتەۋ
You Might Also Like
