ىبىراي التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ كورنەكتى اعارتۋشىسى
ىبىراي التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ كورنەكتى اعارتۋشىسى.
قازاقستان تاريحى 8 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاق دالاسىنىڭ دارا ۇستازى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ۇستازدىق جولى مەن قازاق دالاسىنىڭ، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ قامى ءۇشىن جۇرگىزىلگەن ەڭبەكتەرى تۋرالى وقۋشىلارعا تۇسىندىرە وتىرىپ، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ا) بىلىمدىلىگى: ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ادامگەرشىلىك، اقىندىق قاسيەتتەرىن تانىتۋ جانە ءتىل شەبەرلىگىن ۇعىندىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وي تۇجىرىمدارىن، تاريحي ءتىل بايلىقتارىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن، كوركەم ءسوز وقۋ شەبەرلىگىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىك: اقىن – جازۋشىلاردىڭ، جالپى ونەردى قۇرمەتتەي بىلۋگە، باسقا دا ۇلى ادامداردىڭ كوزقاراسىن سىيلاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى: زەيىن قويىپ تىڭداۋ، مانەرلەپ وقۋ، مازمۇنداما بەرۋ، ونەگەلى ءبىلىم الۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: توپپەن جۇمىس، بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگيالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ى. ءالتىنساريننىڭ پورترەتى، ناقىل سوزدەرى، كەستەلەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ادەبيەت تەورياسى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى ساباققا ازىرلەۋ، وقۋ قۇرال – جابدىقتارىن تەكسەرۋ، ءبىر – بىرىنە جاقسى تىلەكتەر ايتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: «ءبىلىم اۋكسيونى».
جاڭا ساباق: ىبىراي التىنسارين (1841 – 1889) زەرتتەۋشىلەر توبى اعارتۋشىنىڭ ءومىر جولىنا زەرتتەۋ جاساۋ.
بايانداۋشىلار توبى پەداگوگيكالىق قىزمەتىن بايانداۋ.
ىبىراي التىنسارين – قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى، ۇلى ۇستاز. ىبىراي التىنسارين 1841 جىلى قوستاناي وبلىسى، قوستاناي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءوز اكەسى التىنسارى 4 – جاسار كەزىندە قايتىس بولادى دا، ىبىراي اتاسى بالقوجا ءبيدىڭ تاربيەسىندە وسەدى.
1844 جىلى ورىنبوردا قازاق بالالارىنا ارنالعان جەتى جىلدىق مەكتەپ اشۋ تۋرالى پاتشا ەرەجەسى بەكىتىلەدى. بالقوجا بي وسى اشىلماق مەكتەپكە 1846 جىلى بەس جاسار نەمەرەسى ىبىرايدى جازعىزىپ قويادى. 1850 جىلى 23 تامىزدا ورىس – قازاق مەكتەبى اشىلىپ، قازاقتان 30 بالا الىنادى، سولاردىڭ ءبىرى ىبىراي بولادى.
قازاق بالالارىن ورىسشا وقىتۋ ارقىلى ولاردان قازاق دالاسىن بيلەيتىن پاتشا شەنەۋكتەرىنە كومەكشى اكىمدەر دايارلاۋ ماقساتىمەن اشىلعان مەكتەپكە بالقوجا بي دە نەمەرەسىن وسى ۇمىتپەن بەرگەن. ءبىراق ىبىراي مەكتەپتى جان – جاقتى ءبىلىم الۋعا پايدالانعان. سوندىقتان ول ساباقتى ەرەكشە ىنتامەن وقيدى. ءسويتىپ، مەكتەپتى 1857 جىلى «وتە جاقسى» دەگەن باعامەن بىتىرەدى.
حرونولوگيالىق كەستە “جىلدار سويلەيدى” 2 - توپ تاپسىرما بەرىلەدى.
1 توپ
1841 جىل
1860 جىل
1880 جىل
1879 جىل
سەرگىتۋ ءساتى.
ى. ءالتىنساريننىڭ وزەن ولەڭى.
شىعارماشىلىق تاپسىرما.
زەرتتەۋشىلەر توبى: ى. التىنسارينگە ەسكەرتكىش ورناتۋ.
بايانداۋشىلار توبى: تىلشىمەن سۇحبات.
ىبىراي التىنسارين ءوز ءومىرىنىڭ ءبارىن كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن ارنادى. بالالارعا ارناپ جازعان ولەڭدەرى، اڭگىمەلەرى جانە ورىس ادەبيەتتەرىنەن اۋدارعان بالالارعا لايىقتى كوركەم شىعارمالار دا بار. ىبىراي – حالقىنا ءبىلىم بەرىپ، مادەنيەتتى ەل قاتارىنا جەتكىزۋدى ارمانداپ، بار ونەرىن سول جولعا ارناعان ادام.
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ەڭ العاش شىققان كىتابى «قازاق حرەستوماتياسى» 1879 جىلى ورىنبوردا جارىق كورگەن.
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ولەڭدەرى مەن شىعارمالارى: «كەل، بالالار، وقىلىق»، «ونەر – ءبىلىم بار جۇرتتار»، «قىپشاق سەيىتقۇل»، «اسان مەن ۇسەن»، «اعاش ءۇي مەن كيىز ءۇي»، «ءاي، جىگىتتەر»، «زالىم تورەگە»، «وزەن»، «جاز». ت. ب.
ىبىراي التىنسارين 1889 جىلى شىلدە ايىنىڭ 30 – ى كۇنى قوستانايدا دۇنيە سالادى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: قازاق حالقىنىڭ ۇلى ماقتانىشى، ۇلى ۇستازى، تۇڭعىش اعارتۋشى – عالىم، شەبەر جازۋشى ىبىراي التىنسارين قالامىنان كوپتەگەن ماڭىزدى كوركەم شىعارمالار تۋدى. قازاق دالاسىنا تۇڭعىش رەت مەكتەپ اشقان ىبىراي ءالتىنساريننىڭ كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ماڭىزىن جويعان جوق.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى: ىبىراي التىنسارين كىم؟ اتاسىنىڭ اتى كىم؟ ىبىرايدى اتاسى باۋىرىنا نەلىكتەن باستى، اتاسىنىڭ تاربيەسىندە بولۋدىڭ سەبەبى. ىبىراي العاشقى قازاق دالاسىندا اشىلعان مەكتەپتە نەشە بالا وقىتتى.
ۇيگە تاپسىرما: ىبىرايدىڭ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن ءتۇسىنىپ كەلۋ. ىبىرايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى وقىپ كەلىڭدەر. «وزەن» اتتى ولەڭىن جاتقا، مانەرلەپ ايتۋ. «دالانىڭ دارا ۇستازى» اتتى تاقىرىپتا شاعىن شىعارما جازىپ كەلۋ.
مۇراجايعا ساياحات.
جەزقازعان قالاسى،
№133 نەگىزگى مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
ناۋرىزبايەۆا قارلىعا ەلۋباي قىزى
قازاقستان تاريحى 8 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاق دالاسىنىڭ دارا ۇستازى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ۇستازدىق جولى مەن قازاق دالاسىنىڭ، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ قامى ءۇشىن جۇرگىزىلگەن ەڭبەكتەرى تۋرالى وقۋشىلارعا تۇسىندىرە وتىرىپ، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ا) بىلىمدىلىگى: ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ادامگەرشىلىك، اقىندىق قاسيەتتەرىن تانىتۋ جانە ءتىل شەبەرلىگىن ۇعىندىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وي تۇجىرىمدارىن، تاريحي ءتىل بايلىقتارىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن، كوركەم ءسوز وقۋ شەبەرلىگىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىك: اقىن – جازۋشىلاردىڭ، جالپى ونەردى قۇرمەتتەي بىلۋگە، باسقا دا ۇلى ادامداردىڭ كوزقاراسىن سىيلاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى: زەيىن قويىپ تىڭداۋ، مانەرلەپ وقۋ، مازمۇنداما بەرۋ، ونەگەلى ءبىلىم الۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: توپپەن جۇمىس، بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگيالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ى. ءالتىنساريننىڭ پورترەتى، ناقىل سوزدەرى، كەستەلەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ادەبيەت تەورياسى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى ساباققا ازىرلەۋ، وقۋ قۇرال – جابدىقتارىن تەكسەرۋ، ءبىر – بىرىنە جاقسى تىلەكتەر ايتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: «ءبىلىم اۋكسيونى».
جاڭا ساباق: ىبىراي التىنسارين (1841 – 1889) زەرتتەۋشىلەر توبى اعارتۋشىنىڭ ءومىر جولىنا زەرتتەۋ جاساۋ.
بايانداۋشىلار توبى پەداگوگيكالىق قىزمەتىن بايانداۋ.
ىبىراي التىنسارين – قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى، ۇلى ۇستاز. ىبىراي التىنسارين 1841 جىلى قوستاناي وبلىسى، قوستاناي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءوز اكەسى التىنسارى 4 – جاسار كەزىندە قايتىس بولادى دا، ىبىراي اتاسى بالقوجا ءبيدىڭ تاربيەسىندە وسەدى.
1844 جىلى ورىنبوردا قازاق بالالارىنا ارنالعان جەتى جىلدىق مەكتەپ اشۋ تۋرالى پاتشا ەرەجەسى بەكىتىلەدى. بالقوجا بي وسى اشىلماق مەكتەپكە 1846 جىلى بەس جاسار نەمەرەسى ىبىرايدى جازعىزىپ قويادى. 1850 جىلى 23 تامىزدا ورىس – قازاق مەكتەبى اشىلىپ، قازاقتان 30 بالا الىنادى، سولاردىڭ ءبىرى ىبىراي بولادى.
قازاق بالالارىن ورىسشا وقىتۋ ارقىلى ولاردان قازاق دالاسىن بيلەيتىن پاتشا شەنەۋكتەرىنە كومەكشى اكىمدەر دايارلاۋ ماقساتىمەن اشىلعان مەكتەپكە بالقوجا بي دە نەمەرەسىن وسى ۇمىتپەن بەرگەن. ءبىراق ىبىراي مەكتەپتى جان – جاقتى ءبىلىم الۋعا پايدالانعان. سوندىقتان ول ساباقتى ەرەكشە ىنتامەن وقيدى. ءسويتىپ، مەكتەپتى 1857 جىلى «وتە جاقسى» دەگەن باعامەن بىتىرەدى.
حرونولوگيالىق كەستە “جىلدار سويلەيدى” 2 - توپ تاپسىرما بەرىلەدى.
1 توپ
1841 جىل
1860 جىل
1880 جىل
1879 جىل
سەرگىتۋ ءساتى.
ى. ءالتىنساريننىڭ وزەن ولەڭى.
شىعارماشىلىق تاپسىرما.
زەرتتەۋشىلەر توبى: ى. التىنسارينگە ەسكەرتكىش ورناتۋ.
بايانداۋشىلار توبى: تىلشىمەن سۇحبات.
ىبىراي التىنسارين ءوز ءومىرىنىڭ ءبارىن كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن ارنادى. بالالارعا ارناپ جازعان ولەڭدەرى، اڭگىمەلەرى جانە ورىس ادەبيەتتەرىنەن اۋدارعان بالالارعا لايىقتى كوركەم شىعارمالار دا بار. ىبىراي – حالقىنا ءبىلىم بەرىپ، مادەنيەتتى ەل قاتارىنا جەتكىزۋدى ارمانداپ، بار ونەرىن سول جولعا ارناعان ادام.
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ەڭ العاش شىققان كىتابى «قازاق حرەستوماتياسى» 1879 جىلى ورىنبوردا جارىق كورگەن.
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ولەڭدەرى مەن شىعارمالارى: «كەل، بالالار، وقىلىق»، «ونەر – ءبىلىم بار جۇرتتار»، «قىپشاق سەيىتقۇل»، «اسان مەن ۇسەن»، «اعاش ءۇي مەن كيىز ءۇي»، «ءاي، جىگىتتەر»، «زالىم تورەگە»، «وزەن»، «جاز». ت. ب.
ىبىراي التىنسارين 1889 جىلى شىلدە ايىنىڭ 30 – ى كۇنى قوستانايدا دۇنيە سالادى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: قازاق حالقىنىڭ ۇلى ماقتانىشى، ۇلى ۇستازى، تۇڭعىش اعارتۋشى – عالىم، شەبەر جازۋشى ىبىراي التىنسارين قالامىنان كوپتەگەن ماڭىزدى كوركەم شىعارمالار تۋدى. قازاق دالاسىنا تۇڭعىش رەت مەكتەپ اشقان ىبىراي ءالتىنساريننىڭ كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ماڭىزىن جويعان جوق.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى: ىبىراي التىنسارين كىم؟ اتاسىنىڭ اتى كىم؟ ىبىرايدى اتاسى باۋىرىنا نەلىكتەن باستى، اتاسىنىڭ تاربيەسىندە بولۋدىڭ سەبەبى. ىبىراي العاشقى قازاق دالاسىندا اشىلعان مەكتەپتە نەشە بالا وقىتتى.
ۇيگە تاپسىرما: ىبىرايدىڭ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن ءتۇسىنىپ كەلۋ. ىبىرايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى وقىپ كەلىڭدەر. «وزەن» اتتى ولەڭىن جاتقا، مانەرلەپ ايتۋ. «دالانىڭ دارا ۇستازى» اتتى تاقىرىپتا شاعىن شىعارما جازىپ كەلۋ.
مۇراجايعا ساياحات.
جەزقازعان قالاسى،
№133 نەگىزگى مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
ناۋرىزبايەۆا قارلىعا ەلۋباي قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ا) بىلىمدىلىك. وقۋشىلاردى سويلەم ىشىنەن وقشاۋ ءسوز تۇرلەرىن تاۋىپ، اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
