InfoHub Logo

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى، ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدراسى
وندىرىستىك تاجىريبە جەتەكشىسى: ەسبولوۆا م.ا.
نابييەۆا نازيرا ەرجان قىزى
4 كۋرس، ماماندىعى: مادەنيەتتانۋ، e-mail: nazira.nabiyeva@bk.ru

21 عاسىر كوپتەگەن جاڭا دۇنيەلەردىڭ، ۇعىمداردىڭ، مادەنيەت تيپتەرى مەن جاڭا تەندەنسيالاردىڭ دامۋ شىڭىنا جەتكەن، جاڭا لەپتىڭ باستاۋ العان كەزەڭى بولدى. الدىڭعى جۇزجىلدىقتارمەن سالىستىرعاندا بۇل تەك تەحنيكالىق جەتىستىكتەر، عىلىمي اشىلۋلارعا عانا بايلانىستى ەمەس. سونىمەن قاتار رۋحاني، مادەني جاڭاشىلدىقتىڭ دا بەلەڭ العان ۋاقىتى دەپ ايتار ەدىم.

سونداي مادەني وزگەرىس – سۋبمادەنيەت پەن كونترمادەنيەتتىڭ ەگىز ۇعىمعا اينالىپ، قوعامدا ەتەنە ءرول الۋى بولىپ تابىلادى. ال ەندى وسى «سۋبمادەنيەت» دەگەنىمىز قانداي ۇعىم؟ ەگەر دالمە-دال اۋدارىمدا «استىڭعى مادەنيەت» دەگەن ماعىناعا سايىپ كەلەدى، ياعني جالپى مادەنيەتتەن دە تومەنگى ورىنداعى قۇبىلىس. بەلگىلى ءبىر ءىرى مادەني قۇرىلىم ىشىندەگى  توپتار، بىرلەستىكتەر مادەنيەتى دەگەندى بىلدىرەدى. سۋبمادەنيەت كوبىندە قوعامدا وكتەم بولىپ تۇرعان مادەنيەت پەن الەۋمەتتىك قۇرىلىمعا وڭ نەمەسە تەرىس قاتىناس ناتيجەسىندە پايدا بولادى. ول قاتىناستار پسيحولوگيالىق تالعامداعى ۇقساستىقتىڭ تۇرلىلىگىنە بايلانىستى ادامعا اسەر ەتەدى. مىسالى، بەلگىلى ادامداردى ۇلتىنا، جىنىسىنا قاراماي، ءبىر يدەيا تولقىنىنا بىرىكتىرۋ – سۋبمادەنيەتتىڭ ەرەكشەلىگى بولىپ تابىلادى.

تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى -  سۋبمادەنيەت وكىلدەرىن، قالا كوشەلەرىنە شىقساڭىز، مىندەتتى تۇردە كورەسىز جانە بىردەن تاني الۋىمىز. ويتكەنى ولاردىڭ كيىم كيىستەرى دە، وزدەرىن ۇستاۋى دا، سويلەۋلەرى دە وزگەشە. بۇل تەك سىرتقى كورىنىس بولسا، ىشكى رۋحاني كۇيلەرى دە وزگەشە بولىپ تۇرادى، ولاردىڭ وىندىك ءومىر ءسۇرۋ ءستيلى، پرينسيپتەرى، ستاندارتتارى، ويلارى مەن مىنەزى بار. جاستار كوبىنەسە ولاردى كورگەندە «كەرەمەت» دەپ تامسانادى، قىزىعىپ، ەلىكتەيدى، ال ۇلكەندەر «جاستار قايدا بارادى» دەپ كۇرسىنەدى، ەندى بىرەۋلەر «ءبارى ەرەكشەلەنۋ ءۇشىن» دەپ جاقتىرماي دا جاتادى. وسىلايشا، سان قىرلى پىكىرلەر كەتە بەرەدى.

ال ەندى ولاردىڭ جەكەلەگەن ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالايىن:

باستى اتريبۋتتارى – ءستيلدىڭ وزگەشەلىگى، مىسالى:

دجينسى مەن ورەسكەل اياق كيىمنىڭ اگرەسسيۆتى ءتۇرى.
سكۋتەر يەلەرى، سونداي-اق دجينسى مەن كاپيۋشون كيگەن.
كوستيۋمدەر مەن جىلتىر ەتىكتەردەگى ءسان وسى سۋبمادەنيەتتىڭ كوپ بولىگىن قۇرادى. ءتىزىم ءساندى قىزدارمەن تولىقتىرىلعان، سىرتقى كەلبەتى ۇلگىلى جانە قىسقا شاشتى.

ونەر مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارى، ستۋدەنتتەر جانە ت.ب.

ال ەڭ تانىمال توپ - روكەرلەردىڭ نەگىزگى اتريبۋتتارى بىلعارى كۋرتكا، توزعان دجينسى، ۇلكەن ورەسكەل اياق كيىم، ارتقى جاعىندا تارالعان ۇزىن شاشتار جانە تاتۋيروۆكالار بولدى. ارينە، موتوسيكل سياقتى ماڭىزدى ەلەمەنتسىز قانداي روكەر. روك مۋزىكاسى روكەر سۋبمادەنيەتىندە ەرەكشە ورىن الادى

ارينە پىكىرلەرگە سۇيەنەتىن بولساق، سۋبمادەنيەت وكىلدەرىنىڭ رەسمي ەمەس، ياعني بەيرەسمي بىرلەستىك وكىلى ەكەنىنە كوز جەتكىزە الامىز. ال بۇل بەيفورمالدىق بىرلەستىكتەرگە كىرۋىنىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار، ارينە. كوبىنەسە بارلىق پروبلەما وشاعى – وتباسى ەمەس پە؟ وتباسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر، ۇرىس-كەرىس، نەگاتيۆ، جەتىسپەۋشىلىك، وتباسىنا قارسى شىعۋ سەكىلدى ماسەلەلەر بارلىق قيىن مىنەز بەن ارەكەتتىڭ باستاماسى دەر ەدىم. بارلىق پسيحولوگيالىق تراۆما مەن پروبلەمالاردىڭ، ءتىپتى بولاشاقتا ءوزىڭ قۇراتىن وتباسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتەرگە دە اسەرىن تيگىزە مە دەپ قورقامىز. ال وتباسىندا قينالعان بالا قوعامدا دا ءوزىن جاقسى سەزىنە المايدى. مەكتەپ پەن دوستار ورتاسىنداعى سەزىنۋگە اسەر ەتىپ، مەكتەپتەگى ۇلگەرمەۋشىلىك جانە مەكتەپ ۇجىمىنان وقشاۋلانۋ،بارلىق ادامدار سياقتى بولۋدى قالاماۋ نەمەسە كەرىسىنشە، وزىنە كوڭىل اۋدارتقىسى كەلىپ،، مودا قۋىپ، كريمينال نە تەرىس ادەتتەرگە اۋەستەنىپ كەتۋ ءقاۋپى دە بار.

ياعني بۇل الدىمەن سۋبمادەنيەت بىرلەستىگىنە الىپ كەلىپ، ونىڭ تۇرلەرىنىڭ ءبىرى - كونترمادەنيەت - قوعامنىڭ كەيبىر توپتارىنىڭ الەۋمەتتىك مادەنيەتتى جالپى قوعامكە دە ۇلاسۋى مۇمكىن، ال ونىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ ۇستەم مادەنيەتىنە قارسى تۇرۋ ەكەنىن بىلەمىز.

سۋبمادەنيەتتىڭ ارينە جاقسى جاقتارى دا جوق ەمەس، بارشىىق، دەگەنمەن دە جاستار قاتتى اۋەس بولىپ كەتپەس ءۇشىن جاستايىنان ءجۇرىس-تۇرىسى، ستەرەوتيپتەرى، مىنەزى مەن ىس-ارەكەتى ابدەن نازار قويعان ابزال.

---