InfoHub Logo

ە.قۇدايبەرگەنوۆ ورىندايتىن اندە ايتىلعانداي „مەن قازاقپىن، مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن”. ءيا، قازاق ەكەنىمىزگە قارسىلىق جوق. الايدا اتىمىز عانا قازاق، ىس-ارەكەتتەرىمىزدىڭ ءبىرشاماسى ۇلتىمىزدىڭ بەدەلىن ءتۇسىرىپ جۇرگەنى بەلگىلى. بۇل ولەڭدە قازاق حالقىنىڭ XX عاسىرداعى بەينە-كەلبەتى سيپاتتالادى. ولەڭ – ج.مولداعالييەۆتىڭ پاتريوتتىق تاقىرىپتا جازىلعان تۋىندىسى. ەگەر ول قازىرگى تاڭدا جارىق كورسە، ولەڭنىڭ قاي جەرلەرىندە وزگەرىس بولار ەدى؟

جەر كولەمى... بۇل – الەمدەگى ءاربىر مەملەكەتتىڭ بايلىعى. مەملەكەت پەن ونىڭ دارەجەسى جەر كولەمىنە دە بايلانىستى قالىپتاسادى ەكەن. قازاق جەرى. بۇل – كۇنباتىسىندا ەدىل وزەنىنەن باستاۋ الىپ، كۇنشىعىسىندا التاي تاۋلارىنا دەيىن، سولتۇستىكتەگى باتىس ءسىبىر جازىعىنان، وڭتۇستىكتەگى تيان-شان تاۋ جۇيەسىنە دەيىن سوزىلىپ جاتقان مەكەن. بۇل اقپارات قازاق جەرىنىڭ كەڭ ەكەنىنە دالەل بولا الادى. ءيا، قازاق جەرى كەڭ ەدى. ال ءقازىر شە؟ قازاق جەرىنىڭ كەڭدىگى، پەيىل-نيەتىمەن قوسا تارىلدى. الەمدەگى جالعىز عارىش ايلاعى بار بايقوڭىر شاھارى مەن العاشقى اسكەري ۋچيليششە اشىلعان ورىنبور قالاسى ۇستاعاننىڭ قولىندا كەتە باردى. ج.مولداعالييەۆ ءوز پوەماسىندا قازاق جەرى تۋرالى:

...ەۋروپا دا، ازيا دا ەمەسپىن مەن.

ارالىقپىن، جەتىنشى ماتەريكتەي...– 

دەپ، ءوز جەرىنىڭ كەڭ ەكەنىن بولاشاقتا دا سولاي بولادى دەگەن ۇمىتپەن ايتىپ ەدى. اقىن ءۇمىتى اقتالمادى. سانامىزدى ۋلاعان كوك قاعاز ءوز ىرقىنا كوندىردى. ءاربىر قازاقتى جەتەگىنە ەرتىپ كەتتى.

انا – ىڭگالاپ دۇنيە ەسىگىن جاڭا اشقان ءسابيدىڭ ەڭ العاش كورەتىن ادامى. ولار „وڭ قولىمەن بەسىكتى تەربەتسە،سول قولىمەن الەمدى تەربەتەدى”. مىنە، XIX، XX عاسىرداعى انالاردىڭ سيپاتى وسىنداي بولدى. ال بۇل سيپات XXI عاسىرعا جەتتىك دەگەنشە ەۆوليۋسيالىق وزگەرىسكە ۇشىرادى. پوەمادا قازاقتىڭ بولمىسىن: 

...مەن قازاقپىن، اجالسىز انامىن مەن،

قۇرساعىما سىيدىرام دالانى كەڭ...–

دەپ، اشقان ەدى. ال قازىرگى انالار دالا تۇگىل، ءوز قانى تۋعان بالاسىن قۇرساعىنا سىيدىرا الماي ءجۇر. „بەس ساۋساق بىردەي ەمەس”. ارامىزدا بالاسى دەسە جانىن بەرۋگە دايىن انالار دا بار. الايدا ولار كوكەك انالاردىڭ كولەڭكەسىندە قالۋدا. 

قازاق جىگىتى. بۇل – ەلىم دەپ جاۋعا شاۋىپ، اق بىلەكتىڭ  كۇشىمەن ۇلتىن قورعاۋشى ازاماتتار. قازاق حاندىعىن قۇرۋشى كەرەي مەن جانىبەك، ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ ۇلى كوسەمدەرى ءاليحان مەن احمەت، ەلىن بىلىممەن سۋسىنداتقان اباي مەن ىبىراي، وتانىن شىن سۇيگەن ەربول مەن قايرات، بەكزات... مىنە، ناعىز قازاق جىگىتتەرى! ولاردى قازاق دەپ قىسىلماي، كەرىسىنشە، ماقتانىشپەن ايتامىن. 

...مەن جىگىتپىن، ايقاسقا، سىنعا اسىقپىن،

شارىقتاسام، قىران بوپ شىڭعا شىقتىم... – دەپ، اقىن جۇبان قازاق جىگىتىنىڭ XX عاسىرداعى كەلبەتىنە سۇيسىنگەن ەدى. ءبىزدى دە شابىتتاندىرعان. ال قازىرگى بەينە، قازىرگى كەلبەت مۇلدەم باسقاشا. تاريحتاعى XXI عاسىرداعى قازاق جىگىتتەرى دەگەن بەتكە ايەلشە سىرعا تاعىپ، بەتىنە بوياۋ جاعىپ، ۇساقتالىپ كەتكەن، ايتسە دە ءوزىن ەركەكپىن دەيتىندەر جازىلا ما؟ الدە وتانىنان اقشا ۇرلاپ، شەتەلدە جۇرگەن جازىلا ما؟ مۇمكىن، تاريحتىڭ بۇل بەتى بوس تۇراتىن شىعار. ءبارى بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە. 

پوەما XXI عاسىردا جازىلار بولسا، كوپ بولىگى وزگەرەر ەدى. مەن ەسسە تالابىنا ساي جازعان سوڭ، وزگەرتۋگە لايىق ماڭىزدى 3 فاكت قانا ۇسىندىم. بۇلاردان باسقا دا وزگەرتەتىن شۋماقتار تاپتىم. الايدا ماڭىزدىلارى وسىلار بولدى. بۇل تۋىندىنى وقىپ، قازىرگى كەزەڭمەن قاتار قويىپ سالىستىرۋدان تۇيگەنىم: زامان ءارقاشان ءوز ورنىندا تۇرادى، ادامدار وزگەرەدى. وزگەرگەن ادام تالاپتارىنا ساي زاماندى دا وزگەرتەدى، وزىنە تاۋەلدى ەتەدى.

---