جۇمەكەن شىعارمالارىنىڭ قىرى مەن سىرىنا قىسقاشا شولۋ
(اقىننىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويىنا جاسالعان بايانداما)
جازۋشىلار وداعىنان بەرىك شاحان ۇلى تەلەفون شالىپ، جۇمەكەن مەرەيتويىنا وراي بىرەر اۋىز ءسوز ايتساڭىز دەگەندە ويلانباستان لىپ ەتە كەلىسە قويىپ ەدىم. وعان سەبەپ، جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆپەن ارالاسا سىرلاسىپ، كوپ مۇنداسقان اداممىن. جىگىت جاسىنان بەرگى ءار جانرداعى بارشا شىعارمالارىمەن دە تانىسپىن. كەزىندە ول تۋرالى ەستەلىك تە جازىپ، ولەڭ دە ارناعانمىن.
ءبىراق نە ايتسام ەكەن دەپ ويلانا كەلگەندە، اجەپتاۋىر تىعىرىققا تىرەلىپ، ءبىراز تەرلەگەنىم دە راس. ورتاقول عانا تالانتى بار اقىندى ماقتاۋ دا وڭاي، داتتاۋ دا وڭاي. ىسقىرعانى دا، قىشقىرعانى دا ءاۋىل-ۇي اراسىنان ارىگە ۇزاي قويمايتىن ونداي اقىندى بەلگىلى ءبىر مەرەيتويىنا وراي ماقتاپ بەرە عوي دەسە، امالسىز بولسا دا، ەشقانداي قينالماستان سىدىرتىپ وتە شىعۋعا بولار ەدى. ويتكەنى ونداي-ونداي ورتاقول اقىن نەنى جازۋدى، قالاي جازۋدى جاقسى بىلەدى، تاقىرىبىنان استە ءبىر جاڭىلمايدى. ايتپاق وي، يدەياسى دا ابىلايحان داڭعىلىنداي ءتۇپ-تۇزۋ، بۇرىلىس-بۇلتارىسى بولمايدى. ولار كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭنىڭ كەمەلدىگىن قالاي-قالاي اسقاقتاتىپ ايدىك جىرعا قوسسا، بۇگىنگى ەگەمەن ەلىمىز جايلى دا ەگىلە سويلەپ، تاۋەلسىزدىك تۋرالى توگىلە بەرەر ەدى. ءتىپتى ءتىل ماسسلەسىن كوتەرىپ، كۇن تارتىبىنە قويدىڭىز بار عوي، الدىنا جان سالماي سول جايلى ولەڭ جازىپ، ءولى-تىرى شۋماقتارىمەن وقىرمان ويىن شىرماۋىقشا شىرماپ الارى جانە ءسوزسىز.
ال شىن مانىندەگى قالامگەر، تۋا ءبىتتى تالانت يەسى تۋرالى قيسىندىرىپ ايتۋ قيىننىڭ قيىنى. ولاي دەيتىنىم، بۇلاردا الدىن الا جوسپارلانعان، "وسىنى دا ايتىپ تاستاسام-اۋ، وسى تۇستا دا ءبىر كورىنىپ، ەل كوزىنە ءتۇسىپ قالسام-اۋ" دەيتىن پەندەلىك وي بولمايدى. ولار الدىنا اق قاعاز الىپ، جازۋ ستولىنا بارىپ جالعىز قونجيعان ساتتەردە دە ءالى نە جازارىن انىق بىلمەۋى، قارسى الدىنداعى قىر-سىرى بەيمالىم تىلسىم دۇنيەنىڭ قاقپاسىن قالاي قاعىپ، وقىرمان كوڭىلىن قالاي سەلت ەتكىزۋدى بىلمەي داعدارىپ قالۋى دا مۇمكىن. سەبەبى ونىڭ قۋانىشى دا دارا، قايعىسى دا ەلدەن ەرەكشە بولەك. ول ءوز وقىرمانىنىڭ اۋزىنا شايناپ اس سالمايدى. ويقى-سويقى، كەدىر-بۇدىر قاۋقارلى دۇنيەسىن ءبولىپ-جارماي، قىرناپ-مىنەمەي عانا سول كەسەك كۇيىندە الدىڭا اقتارا سالادى. ەزەسىڭ بە، ەگىلەسىڭ بە، ءمۇجيسىڭ بە، مۇدىرەسىڭ بە – ءارى قارايعىسى ەندى سەنىڭ ءوز شارۋاڭ. ءبىراق سەن اجەپتاۋىر كىدىرسەڭ دە، تىجىرىنىپ تەرىس قاراي المايسىڭ. شەتىنەن ۇستاپ تامسانىپ، تاڭدايىنا ساپ تاتىپ كورىپ، ەندى ءورى ىسىرىپ تاستاماي، ءسولىن سىعىپ، تامتىعى قالعانشا تالعاجۋ قىلاسىڭ. كەكىرەلەپ تويمايسىڭ دا، كەردەڭدەپ كەرى شەگىنە قويمايسىڭ. بۇل شىن اقىننىڭ ءوزى بايقاماي وتىرىپ ساعان تارتقان تاباعى، تاعدىردىڭ دارا سىيى.
مىنە جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ سونداي الاۋلى پوەزيانىڭ جالاڭ قىلىش جالاۋلى يەسى بولاتىن.
سوناۋ ءبىر وزىمىزدەن باسقا پەندە بالاسىن مەنسىنە قويمايتىن جيىرما جاسار كەزىمىزدە-اق جۇمەكەننىڭ "بالاۋسا" دەگەن ءبىر ولەڭىن الدە قازىرگى "جۇلدىز"، الدە سول كەزگى "مادەنيەت جانە تۇرمىس" جۋرنالىنان با ەكەن، سولاردىڭ بىرىنەن وقىپ، ونىڭ ءبىرازىمىزدان گورى تۇڭعيىق تەرەڭ، ءبىرازىمىزدان گورى تالانتتى، ادۋىندى، دارىندى، ايتەۋىر ءبىر مەن عانا ەمەس، سول كەزگى جۇبىمىز جازىلماي جۇرەتىن ءبىرقاتار كەۋدەمسوق كوبىمىزدەن گورى شالىمدى ەكەنىن قالتىقسىز مويىنداعان بولاتىنبىز.
وسى جەردە بۇل ولەڭ جازىلعان مەزگىل وتكەن عاسىردىڭ سول كەشەگى ەلۋىنشى جىلداردىڭ اياعى مەن الپىسىنشى جىلدارىنىڭ باسى، قازاق پوەزياسىنا داريانىڭ جارعا سوققان تولقىنىنداي بولىپ، بىرىمەن ءبىرى جارىسا، ۇزەڭگى قاعىسا، الىسا-جۇلىسا كەلىپ جاتقان جاڭا ءبىر قۋاتتى تولقىنىنىڭ تۇسى ەكەنىن، ولەڭ-جىردىڭ ارناسىنان اسىپ-توگىلىپ، بۋىرقانا اعىپ-قۇيىلىپ جاتقان كەزى ەكەنىن ەسكە سالا كەتۋدىڭ وعاشتىعى جوق. سول ارىندىلار مەن دارىندىلارعا قوسىلا اعىپ، سۋ اياعى قۇردىمعا كوپپەن بىرگە ءسىڭىپ كەتە بەرمەي، ءوز ارناسىندا عانا لىقسىپ، جەكە دارا تولعان، تولىسقان قالپىندا قالا بەرۋ ءۇشىن دە ايرىقشا ءبىر تەگەۋرىندى قۋات، تالانتتى تاباندىلىق قۇدىرەت كەرەك ەدى. سول تالانتتىڭ جۇمەكەنگە مولىراق دارىعاندىعىن ءبارىمىز دە ىشتەي سەزگەنبىز.
اقىن دا سول سەزىم، سول سەنىم ۇدەسىنەن شىعا ءبىلدى، ءبىزدى دە، بىزدەن وزگە وقىرمانىن دا الداماي، ءوزىنىڭ قىسقا عۇمىرى ىشىندە توقىراپ توقتاماي، كىدىرىپ-مۇدىرمەي، كىبىرتىكتەۋدى بىلمەستەن ىلعي عانا ىلگەرىلەپ، ىزدەنىپ، ءوزىن-وزى قامشىلاي وتىرىپ كوپ پەندە قىزعانىپ تا، قىزىعىپ تا قارايتىن بيىك شىڭنىڭ باسىنا قاراي تىنىمسىز ورلەي بەرگەن ەدى.
الدەبىر اقىندى ماقتاعاندا "ولەڭدەرىنەن ءوزى ءومىر سۇرگەن ۋاقىتتىڭ تىنىس-دەمى سەزىلىپ تۇرادى" دەپ تە جاتامىز.
ول قانداي تىنىس، قانداي دەم؟ اۋدەم جەرگە ەنتىگىپ قالار ەپتىلىك پە، الاوكپە اسىعىستىق ۇستىندەگى القىنىس پا، ونى اجىراتا ايىرىپ جاتپايمىز. جۇمەكەن بولسا، قاشان دا ءوز دەمىمەن تىنىستايتىن، جالتارا سويلەپ، جاسقانا قاراۋدى بىلمەيتىن، شىندىقتىڭ دا، جالعاندىقتىڭ دا كوزىنە تايسالماي تۋرا قارايتىن جاراتىلىسى دا، قالام سىلتەسى دە بولەك اقىن ەدى.
اناۋ كەلگەن كىم بولدى ەكەن، ءبىلىپ كەلشى كىم ەكەن،
باتىرلىق پا؟ – ءوز تورىمدە كۇتىپ الام، تۇنەتەم،
بايلىق بولسا قۋلاۋ بولار، ءتۇرا قارا كوزىنە،
كىمدە بولسا الداماسىن، الدانباسىن ءوزى دە،
قايعى بولسا – ارتىندا ونىڭ قۋانىشى بار شىعار،
ءبىرى كىرلەپ، ءبىرى جۋىپ، كەۋدەم مەنىڭ ارشىلار.
باقىت بولسا – دەنەم ءالسىز، كوتەرە المان (ءوز ويىم)
ارمان بولسا – ءومىر باقي ارقالايىن، توزەيىن
ادالىم بوپ ارناپ كەلسە – بارىم ءازىر، كوڭىل حوش.
ءتۇسىر جىلدام، اتىن بايلا، قىراۋىن قاق، تونىپ شەش.
شىندىق بولسا – كىلەم توسە، داستارقانىم جايامىن،
جالعاندىق پا – تۋلاق تاستا، ءسۇرتىپ كىرسىن اياعىن.
بار بولعانى ون ەكى جول ولەڭدە قانشاما سالماق جاتقانىن اڭعارىپ وتىرعان بولارسىزدار. بۇل جيىرمادان جاڭا عانا اسقان، ءالى ءوزى دە بالاۋسا، بالعىن دارىننىڭ ايتقانى ەدى.
ءومىر دەگەندى، تىرشىلىك دەگەندى تىنىشتىق تۇسكە دە كىرمەيتىن ماڭگىلىك مايدان دەپ بىلەم. اق پەن قارانىڭ اياقتالماس ارپالىسى. باياعى اق پەن قىزىلعا بولىنگەن ازامات سوعىسى سياقتى. اق جاعىندا ار مەن يمان، ار مەن ۇيات، ار مەن وجدان، ال قارا جاعىندا قاتىگەزدىك، قانىشەرلىك، زۇلىمدىق، زالىمدىك، ارسىزدىق، بەتسىزدىك دەيسىڭ بە، ويدان-قىردان جينالعان قارا نيەت قانىپەزەرلىكتىڭ ءبارى بار. جۇمەكەن سول اق جاعىنىڭ ولمەي بەرىسپەۋگە بەل بۋعان، الگى ايتىلعان ار مەن يماندى، وعان قوسا اقيقات پەن شىندىقتى قورعاۋ ءۇشىن عانا تۋعان ءجالاڭتوس جاۋىنگەرى، سەرتتەن تايماس ساقشىسى ەدى. ونىڭ جولىندا التىن دا جاتتى، الداۋ مەن ارباۋدىڭ دا الۋان ءتۇرى كەزدەستى. ءبىراق پەندە بولىپ سونىڭ بىرەۋىنە ىڭعاي تانىتىپ، ءبىر ساتكە كىدىرىپ، ءبىر ساتكە ءمۇدىرىپ كورگەن ەمەس، اڭىرعان دا، جاڭىلعان دا كەزدەرى بولعان جوق. كۇنى-تۇنى كىرپىك ىلمەي الگى ايتىلعان تازا عانا ادامي قاسيەتتەردى ايارلىقتىڭ بار تۇرىنەن قورعاي ءبىلدى. اۋىتقي ايتقان، كەزدەمەي اتقان جەرى جوق. ونى ءبىز سياقتى دوس-جاراندارى عانا ەمەس، كوزىنە كۇلىمدەپ، تەرىس قاراپ تىجىرىناتىن كۇنشىلدەرى مەن كۇڭكىلشىلدەرىنىڭ وزدەرى دە ەرتە، تىم ەرتە مويىنداعان بولاتىن.
جوعارىدا مىسالعا كەلتىرىلگەن ولەڭ جولدارى وسى ءسوزىمنىڭ ايقىن ايعاعى سياقتى ەستىلەدى.
مەن بۇدان ءارى جۇمەكەن ولەڭدەرىنەن مىسالدار كەلتىرىپ، كەرەك تۇسىنا تىقپالاپ وتىرۋ ارقىلى ءسوزىمدى شۇبارلاي بەرگىم كەلمەيدى. جۇمەكەن ولەڭدەرىنىڭ بىرەۋىن وقىپ شىقساڭ بولدى، "مەن دە بارمىن عوي" دەگەندەي ەكىنشىسى ەمىنىپ، ەندى مەنى وقى!" – دەپ ءۇشىنشىسى سۇرانىپ شىعا كەلەدى. ونىڭ ۇستىنە جۇمەكەن ولەڭدەرىنەن ءۇزىپ-جۇلىپ مىسال الۋ قيىن، اۋزىڭا الساڭ باستان-اياق تۇگەل وقىپ شىق، ايتپەسە جىگىن بۇزىپ، ءدامىن كەتىرىپ اۋرەلەنبەي-اق، تيىسپەي عانا قويا سالعان دۇرىس.
ءار اقىننىڭ تاعدىرى دا، ادەبيەتتەگى جولى دا ءبىرى بىرىنە ۇقسامايتىن، ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى. ءبىر جىل تۋعان ءتول، ءبىر مەزگىلدىڭ پەرزەنتتەرى، كەڭەس مەكتەبىندە وقىپ كەمەلدەنگەن قادىر، تۇمانباي، جۇمەكەن ۇشەۋىن عانا الىپ قاراڭىز. ۇشەۋى قۇرداس، كەزىندە سىرلاس تا، مۇڭداس تا بولىپ، قاتار ءجۇرىپ قۋانىپ، جاستىق اتتى ورتاق مەرەكەنى بىرلەسە ءجۇرىپ بىرگە تويلاۋدارى دا ىقتيمال. ءبىر مەزگىل، ءبىر كەزەڭنىڭ اقىندارى. زامانى ورتاق، قوعامى ورتاق، ءبىراق سىرت پىشىندەرى، بەت-بەينەسى، مىنەز-قۇلىقتارى بىر-بىرىنە قالاي ۇقساماسا، جازۋ-سىزۋ جاعى دا ءارقيلى، كەرەعار، بىر-بىرىنە مۇلدەم جاقىنداسپاس ەدى.
قادىردىڭ ۇرىمتال تۇستان قوسىلىپ، كوبىنە ۇتىپ شىعار ۋىتتى ۇتقىرلىعى، تۇمانبايدىڭ قاقاعان قىستا دا قالتىراماي، شىلدەلى جازدا پىسىناپ-تەرلەمەي، قاشان دا بولسىن ءبىر ءتۇستى جايدارلىلىعى ارقىلى اڭقىلداپ ءاردايىم الدا جۋرەتىندىگىنە ەندى جۇمەكەننىڭ، ءوزى قايتالاپ كوپ ايتا بەرەتىن، قوڭىر عانا كوڭىل اۋانىن، سەن تىڭداپ وتىرسىڭ با، جوق پا، وندا ءىسى بولماي، دومبىراسىنىڭ قۇلاق كۇيىن بەلگىلى ءبىر نە جايدارى، نە قاپالى اۋەنگە قاراي ىڭعايلاپ الىپ، وزىمەن ءوزى بولا، سونىمەن قاتار تۇتاس دۇنيە تىلسىمى جايىندا شىمىرلاپ قايناپ، ۇدايى تەرەڭگە تارتا بەرەتىن تۇڭعيىق تىرلىگىن سالىستىرىپ كورە الاسىڭ با؟
مەن سالىستىرا الماعان بولار ەدىم.
ءوزىنىڭ جالعاندى جالت قاراتار جاڭالىعىمەن دە، تۋا ءبىتتى دارالىعىمەن دە جۇرت كوڭىلىن ءا دەگەننەن باۋراپ، بىردەن-اق جاۋلاپ الىپ، وزىنە تابىنعان وقىرمانىن ەندى قايتا قۇشاعىنان بوساتا قويمايتىن دا عاجايىپ پوەزيا بار.
ال جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆتى، اراعا ۋاقىت سالا وتىرىپ، ارا-تۇرا بولسا دا قايتالاپ وقىماي، "ءاي، سول ءبىر تۇسى قالاي ەدى؟" – دەپ، قايىرا سوعىپ، قايىرىلىپ وتىرماي تۇتاس كۇيىندە قابىلداي قويۋ دا، ەلتي قويۋ، ەلىگە قويۋ دا قيىن. ول ءۇشىن ءبىر كەزدە "قازاقتىڭ باس اقىنى" – دەپ ابايدى بارىنشا جان-جاقتى، بارلىق قىرىنان قاراپ تۇسىندىرۋگە تىرىسقان احمەت بايتۇرسىنوۆ سىندى تاعى ءبىر عۇلاما كەرەك بولار ەدى. كۇنى كەشە عانا "ادەبيەت ايدىنى" گازەتىنەن سەيىلعازى ابدىكارىموۆ ءىنىمىزدىڭ رامازان توقتاروۆ جايلى ماقالاسىن وقىپ ەم، سوندا ول: "جازۋشى تۋرالى الدە نە ءسوز ايتۋ ءۇشىن سول جازۋشىنىڭ بارلىق شىعارماسىن تۇگەل وقىپ شىعۋ كەرەك"– دەگەن ەكەن.
بۇل دۇرىس قوي، ءبىراق جۇمەكەن شىعارمالارىن تۇگەل وقىپ شىعۋعا ءبىر ادامنىڭ ءتوزىمى دە، ءبىلىم دەڭگەيى، قابىلەت-قارىمى دا جەتە قويماس ەدى. سوندىقتان ونى وزگەگە تۇسىندىرەمىز دەپ ارام تەر بولىپ جاتپاي-اق، ۇدايى عانا ەسكە الىپ، ءدۇرسىن-دۇرسىن كىتاپتارىن قايتالاپ شىعارىپ، جۇرتتىڭ ءبارى قايىرىلا قايتالاپ وقىپ جۇرەتىن دەڭگەيگە كوتەرە ءبىلۋىمىز كەرەك. قانشا ىشسەڭ دە ءشولىڭدى ءبىر قاندىرماس ءمولدىر تازا بۇلاق سۋىنداي ونىڭ ولەڭ-جىرلارىن دا ۇزبەي وقىپ، سىمىرە بەرۋىمىز، بويىمىزعا سىڭىرە بەرۋىمىز كەرەك. سوندا عانا جۇمەكەندى تانىپ-بىلەتىن بولامىز. سوندا عانا تۇتاس قابىلداپ، دۇرىس باعالاي بىلەتىن بولامىز.
ءوزىنىڭ وڭ جامباسىنا كەلەتىن ىڭعايدا جۇمەكەڭنىڭ ايتقانىن ادەبيەتكە ونىڭ وكشەسىن باسا ىركەس-تىركەس كەلگەن سول تولەگەن، سول وتەجان، سول قاستەك، سول سابىرحان، سول فاريزا، تاعى باسقا ءبىرقاتار تۋما تالانتتار دا ايتقان بولار، ايتىپ قانا قويماي، ءتىپتى كەي تۇستاردا سول ويدى ودان ارتىلتا دا، جەتىلدىرە دە تۇسكەن بولۋى ىقتيمال. ءبىراق ءومىردىڭ قاعابەرىس قالتارىستارىنىڭ ءبارىن تۇگەل تۇتاس شولىپ، سونى قاۋزاي ءتۇسىپ، بارىنشا تەرەڭ، بارىنشا جان كەشتى قازىمىرلىقپەن قاپىسىز جىرلاۋ جاعىنا كەلگەندە جۇمەكەڭنىڭ الدىنا ەشكىم تۇسە الماسى جانە كادىك.
جۇمەكەننىڭ وزگەگە ۇقسامايتىن تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى – ءار ولەڭىندە جاتاتىن ءزىلباتپان ويدىڭ مولدىعى ەدى. ارينە، ويسىز، سەزىمسىز پوەزيا بولماسى حاق، ءاربىر دارىن يەسى ءوز جازعانىن ناقتىلى ءبىر ويعا قاراي ىڭعايلاستىرا، جىمداستىرا قۇرۋعا تىرىساتىنى بەلگىلى، ءبىراق كەيدە تەك سوڭعى ەكى جولعا عانا، "كونسوۆكا" دەپ جۇرەمىز عوي، سالماق سالىپ، باسقا شۋماقتارىن سول تۇرعىدا قاجەت بولار قالقا رەتىندە پايدالاناتىن اقىندار دا بار. سولاردىڭ بىرەۋىنىڭ قولىنا تيسە جۇمەكەننىڭ ءار شۋماق، ءاربىر جولىنىڭ وزىنەن جۇتىنىپ تۇرعان جاڭا ولەڭ جاساپ شىعار ەدى. بۇل قالام ۇستاپ جۇرگەن كوبىمىزگە بۇيىرماعان قاسيەت، فەنومەندىك قۇبىلىس دەپ بۇرىن دا ايتقانمىن، تاعى دا قايتالايمىن.
جۇمەكەننىڭ ءار جولى ءبىر قارالىق ويعا تولى كەز كەلگەن ولەڭى كەمى 200-300 بەتتىك رومان-حيكايالاردىڭ جۇگىن يەمدەنىپ، يەمدەنىپ قانا ەمەس، ارقالاپ تا تۇر.
سوعان قاراماستان ول ءوز قۋات-كۇشىن، قارىمى مەن دارىنىن قارا سوزدە دە سىناپ كورمەككە كىرىسىپ، بىرىنەن كەيىن ءبىرى "اق شاعىل"، "كىشكەنتاي"، "داڭق پەن داقپىرت" دەپ اتالاتىن كولەمدى-كولەمدى تۋىندىلار بەردى. ەل-جۇرتقا اقىندىعىمەن، اقىن بولعاندا دا الدىنا جان سالماس اسقاك تەگەۋرىن، الىپ تۇلعالى اقىن، ءوزىنىڭ مىقتى ەكەنىن، ادەبيەتتەگى، اسىرەسە قازاق جىرىنداعى ۇلەس-سالماعى قانشا ەكەندىگىن جاقسى سەزەتىن اقىنعا وزگە جانرعا قاراي كىلت بۇرىلىس جاساۋ وڭاي بولماس ەدى. بىردەن عانا توتەلەي تارتىپ، كوركەم پروزاعا بارىپ سول تۇرعىدا تانىمال بولعان زامانداس-قالامداستارىنا وكپە تۇستان قوسىلىپ، جارىسا كەتكەن جۇمەكەن بۇل رەتتە دە تابىسسىز ەمەس ەدى. مەن ونىڭ پروزالىق شىعارمالارىنداعى كەيدە كورىنەر، كەيدە كوزگە كورىنبەي-اق ءوزىنىڭ بارىن سەزدىرىپ تۇراتىن دەتالدار توعىسىنا ءتانتى بولعانىمدى ايتار ەدىم. زەينوللا سەرىكقالييەۆ سوزىمەن ايتساق، "ءالى زەرتتەلمەي جاتقان" بۇل شىعارمالاردىڭ دا سويلەيتىن، ءوزى تۋرالى سويلەتەتىن كەزەڭى كەلەدى دەپ ويلايمىن.
كوڭىلگە قانداي دا ءبىر قوزعاۋ سالمايتىن، تولعاندىرىپ-ويلاندىرمايتىن، تەبىرەندىرمەيتىن، سەنىڭ بويىڭا دا توسىننان دۇلەي جەلىك ءبىتىرىپ جەلپىندىرىپ اكەتپەيتىن ولەڭ-جىردىڭ ەشقايسىسىن شىنايى دارىنعا تەلۋ قيىن. سەنىڭ دە شابىتىڭا شابىت قوسىپ، جان-دۇنيەڭدى قايراق بولا جانىپ، ىنتاڭدى وياتىپ، جازۋعا قۇلشىندىرا تۇسپەسە ول اقىن ەمەس، اقىن اتىن يەمدەنىپ جۇرگەن جاي عانا ولەڭشى. امال نە، بۇل تاڭدا سونداي ولەڭشىلەردىڭ باعى جانىپ، كوپتەگەن تاۋ تۇلعالى دارىنىمەن، ادامشىلىققا جاتپايتىن قيسىق-قىڭىر قىلىقتىڭ ءبارىن جاسقار ارعىماق ارىنىمەن كورىنگەن تالانتتار قاعابەرىستە قالىپ ءجۇر.
ال جۇمەكەن سياقتى ەرلىكتى ايتسىن، ورلىكتى، كەمەلدىك پەن كەڭدىكتى جىرلاسىن، باتىر كەگىن، اقىن سەرتىن ءسوز ەتسىن، شەرى مەن مۇڭىن قوزعاسىن – كوكىرەك جارعان بارشا بەت شار-پىر قىزۋلى قۋات-جالىنىمەن ىركىلمەي تولعايتىن اقىن كولەڭكەدە قالۋعا ءتيىس ەمەس ەدى. كەيدە ءبىر كوسىلە كەتىپ توگىلە سويلەسە دە، ەڭسەڭدى ەزە، ەگىلە سويلەسە دە سەنى بەيجاي، بويكۇيەز قالدىرماي، ىشكى الەمىڭدەگى الاساپىران الماعايىپ كۇي-قۇبىلىستىڭ ءبارىن اقتارا بىلەتىن شەبەردىڭ سوڭىندا قالعان مۇراسىنا اباي بولۋىمىز كەرەك-اق.
امال قانشا، ءبىز كوپ-كوپ جاقسى اقىندى تەك داتا-داتاعا بولىنگەن 70، 80، 90، 100 جاستارى تۇسىندا عانا ەلەپ-ەسكەرىپ، كەيدە ءتىپتى ۇلكەن-كىشى دەمەي جۇگىنىمىز دە، توي تارقاعان سوڭ "ۇمىتىپ" كەتە بەرەمىز. جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايتۋ اياسىندا "التىن ەدى" دەپ ءاربىر جاڭا ۇرپاققا جۇزدەستىرىپ، كەزدەستىرىپ وتىرۋ نەگە عانا مەرەيلى تويعا بارىپ تىرەلۋى كەرەك؟
سونداي-اق ءيسى قازاق مويىنداعان، "ەلىڭدەگى جاقسىڭ كىم ەدى؟" دەگەندە اۋىزعا ىلىگەر ءىرى تۇلعالاردى اتاپ وتۋگە كەلگەندە: "ول اتىراۋدان ەدى، مىناۋ الاتاۋدان ەدى، سول جاق قانا اتاپ ءوتسىن دەپ، تاۋ تۇلعانى توبەدەي ەتىپ كىشىرەيتىپ، ءبىر اۋدان، نە اۋىل قۇشاعىنا قاراي يتەرە سالاتىنىمىز دا بار. وسىدان 4-5 جىل بۇرىن، الماتى وبلىسى اكىمشىلىگىندە ىستەپ ءجۇرىپ، قالا تۇبىندەگى تالعار اۋدانىندا جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ كۇندەرىن وتكىزسەك دەپ، ءبىرشاما تالاپتانىپ كورىپ ەدىم، قولداۋ تابا قويمادىم. تاعى دا سول "ول اتىراۋ جاقتىڭ ازاماتى ەدى عوي، سولارعا نەگە حابار سالمايسىڭ ودان دا؟" – دەگەن كەرەناۋ قىلىققا كەزىگىپ، امالسىز كەرى شەگىنگەنىم بولعان.
مەن، ارينە، ءار تۇستا، ءارتۇرلى جاعدايعا وراي جۇمەكەن تۆورچەستۆوسىن ءسوز ەتىپ، قوماقتى وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالعان ءابىش كەكىلباي، قادىر مىرزالى، زەينوللا سەرىكقالييەۆتەردەن اسىرا بىردەڭە ايتا قويۋدى ماقسات تۇتقان ەمەسپىن. قىرىق قىرلى، ءبىر سىرلى اقىن شىعارماشىلىعىن از سوزبەن تالداپ شىعۋ مۇمكىن دە ەمەس ەدى. تەك جۇمەكەننىڭ ناسيحاتشىسى، ونىڭ شىعارمالارىن قالىڭ ەلگە تانىستىرۋداعى ۇگىتشىسى رەتىندەگى ازدى-كەم ويلارىمدى عانا ۇسىنىپ وتىرمىن.
جۇمەكەن اتىن ءالى دە ءوز تالانتىنا لايىق دەڭگەيگە كوتەرە الماي جاتىرمىز، سوعان ءبارىمىز بولىپ اتسالىسساق دەگەن پىكىرىمدى بىلدىرمەك بولدىم.
وسى جەردە ەسكە تۇسەدى، فرانسۋزدىڭ ايگىلى جازۋشىسى اندرە مورۋانىڭ ءبىر جازعانى بار ەدى. ول الىس-جاقىنعا بەلگىلى اعىلشىندىق گەربەرت ۋەلستىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويىنا قاتىسۋ ءۇشىن لوندونعا كەلەدى عوي. كەش وتەتىن زالدا الەمگە تانىمال تاعى ءبىر دوكەي دراماتۋرگ بەرنارد شوۋدى كورىپ، قاسىنا بارىپ سالەم بەرەدى دە: "بۇگىنگى باعدارلاما سەناريي بويىنشا سىزدەن كەيىن مەن سويلەيتىن كورىنەمىن" دەپتى. سوندا قىڭىر سوزدەن كىسىگە ەسەسىن جىبەرىپ كورمەگەن بەرنارد شوۋ تۇرىپ: "اپىر-اي، قيىن بولعان ەكەن، نەدە بولسا مەنەن بۇرىن سويلەۋىڭ كەرەك ەدى، ويتكەنى مەنەن كەيىن ايتىلار ءسوز قالمايدى عوي دەپ قورقامىن؟" – دەگەن ەكەن.
سول ايتقانداي-اق، جۇمەكەن جايلى مەنەن كەيىن دە سويلەيتىندەر، سويلەگىسى كەلەتىندەر بار شىعار، سولار ايتار دا بىردەڭەلەر قالسىنشى دەگەن جاقسى نيەتپەن مەن دە ءوز ءسوزىمدى اياقتاي تۇرماقپىن.
2005 جىل، قاراشا
You Might Also Like
-
وسى كۇنگە دەيىن جۇلدىزىمىز جۇرت ايتقانداي ونشالىق جاراسا قويماي كەلە جاتقان ادامنىڭ ءبىرى ايگىلى شەراعاڭ — شەرحان مۇرتازا ما ەكەن دەپ ويلاي بەرەمىن. سويتە تۇرا، بىرەۋلەر "نەگە؟" &mda...
-
ءبىزدىڭ اۋىلدا ۇلكەن-كىشى، كارى-جاس دەمەي، جۇرتتىڭ بارىنە سىيلى، جالپىعا جۇعىمدى وماردىڭ راقىمى دەيتىن اق ساقالدى ادام بولدى. ءان مەن كۇيگە اۋەس، ولەڭ ايتىپ، دومبىرا تارتاتىن، قىسقاسى ونەر اتاۋلىعا ءۇ...
