InfoHub Logo

وسىدان ءبىر كوشە تومەن تۇراتىن كەسپەلتەكتەي جىگىت ءبۇلدىرباي ىمىرت جابىلا ءابحاننىڭ ەسىگىن قاقتى. جىلماڭداپ، كەلىنشەك ەسىكتى اشىپ قالدى دا:

— ءابحان بىرەۋ كەلىپ تۇر، كىرسىن بە؟ ءۇي نەسى رۇقسات ەتپەسە كىرۋگە بولمايدى،— دەپ سىڭقىلداپ كۇلىپ تۇر.

— كىرسىن،— دەدى ويىندا ەشتەڭە جوق ءابحان.

— مەن وسى ۇيگە ۋاقىتشا پاتەرگە تۇرايىن، بوس بولمەلەرىڭىزگە؟

— بوس ءۇيدى سىزدەن ايامان،— دەدى ءۇي يەسى.

ەكى-ۇش كۇن وتپەي-اق وسى ءۇيدىڭ ىشىندە ءبىر سولەكەت كورىنىستەر بولىپ تا قالدى. ءجاميلانىڭ كوز كۇلىمدەپ، ءبۇلدىربايدى كەشەگى كەلگەن جىگىت دەيتىن ەمەس. جاتىرقايتىن ءتۇرى جوق، بۇرىننان تانىس ادامدار سياقتى. كەيدە ولاردىڭ كوزبەن ارباسىپ وتىرعانىن بايقاپ قالىپ «اپىراي، بۇل قالاي؟» دەپ تە قويادى ءابحان ىشىنەن. ءۇي ىشىندەگى جاعداي وزگەرە بەردى. كوزى انىق ەشتەڭەگە جەتپەي، كۇزەتكە كەتەردە ءابحان ارتىنا ءبىر بۇرىلىپ قاراپ تۇرىپ، قىنجىلىپ شىعىپ كەتەتىن. سىرتقى ەسىك تارس ەتتى. ءبىتتى...

كۇزەتشىنىڭ ايەلىنە كۇزەت وسىدان باستالعان.

ءجاميلانىڭ ءابحانعا كوزقاراسى بۇرىنعىداي بولمادى. ونىڭ جەيدەسىنىڭ جاعاسى دا جۋىلمايدى. ال ءبۇلدىرجاننىڭ شۇلعاۋىنا دەيىن اپپاق.

ءبۇلدىرباي كەلگەلى ءجاميلانىڭ مىنەزىندە دە ۇلكەن وزگەرىس بولدى. ءبۇلدىرباي دەسە كول-كوسىر، ءابحانعا جىبىمەيتىن قاتقان تۋلاق، تىرىسادى دا قالادى.

— كويلەگىمدى جۋىپ قويا سالساڭ ەتتى،— دەپ، ول بولار بولماس بىردەڭە ايتەل، ءجاميلا:

— كەتەمشى، كەتەم! دەپ بايبالام سالاتىندى شىعاردى.

— ۇرىستى قويساڭىزدارشى ءابحان. پاي، پاي، وسى سىزدەردىڭ مىنەزدەرىڭىز-اي!—دەپ ءبۇلدىربايدىڭ ايتقانىن تالاي ەستىگەنبىز. ءابحان دا وعان يلانىپ، ۇندەمەي قويا سالاتىن.

ءجاميلا اياق استىنان اۋىرىپ، اۋرۋحاناعا تۇسە قالدى. ەكىنشى كۇنى-اق ونىڭ ارتىنان اق نانىن الىپ، بالاسىن كوتەرىپ ءابحان كەلدى.

— كىمگە كەلىپ تۇرسىز؟— دەيدى دارىگەر.

— ءجاميلا ماقسۋتوۆاعا،— دەيدى ءابحان.

— ءجاميلانىڭ كىمى بولاسىز؟

— ەرى ەدىم، مىنا بالانى ەمىزىپ الۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!؟

— ءسىز نەگە سونشا وتىرىك ايتاسىز؟ ونىڭ كۇيەۋى جاڭا عانا كەلىپ كەتتى عوي!—دەيدى دارىگەر. ءابحان قىسىلىپ، «ونىڭ مەنەن باسقا دا كۇيەۋى بار ما ەدى!»—دەپ تاڭدانىپ قالدى.

ءجاميلانى «كۇزەتۋدەن» شەت جاعاسىن سەزگەن ءابحان ءبۇلدىربايعا جايىمەن وتىرىپ:

— شىراعىم ءبۇلدىرباي، مەنىڭ جاس بالالى ايەلىمدى جەلىكتىرمەسەڭشى، بۇل جىگىتتىك ارىنا ۇيلەسە مە؟— دەگەن.

— اتاي كورمەڭىز، ونداي جاعدايدا ءسىزدىڭ ءبىر جاسار بالاڭىزدىڭ كوز جاسى مەنى الىسقا ۇزاتا قويماس،— دەدى ءمۇلايىمسي قالعان ءبۇلدىرباي.

ءبۇلدىرباي بيىل الماتىداعى ەكىجىلدىق زاڭ مەكتەبىن ءبىتىرىپ، اقتوبە وبلىستىق پروكۋراتۋراسىنىڭ قاراۋىنا جولداما العان. زاڭ «قىزمەتكەرى» ءبۇلدىرباي ەڭ العاش تاجىريبەلىك جۇمىسىن زاڭدى بۇزۋدان باستادى. كورشى تۇرىپ، جاميلامەن كوڭىل قوسا باستاعاننان كەيىن ول، ۇيىنە كەلىپ بۇلىك شىعارىپ، ون جىلعى وتاسقان ايەلىن توعىز جاسار قىزىمەن جولعا شىعارىپ سالعان. «سەن توركىنىڭە بارا تۇر. مەن وقۋ بىتىرگەن سوڭ ورالارسىڭ. يا، ازىرشە نەتە تۇرارسىڭ، سويتەرسىڭ».

ءبۇلدىرباي بۇلتاعىنا انىق كوزى جەتپەي ءدۇدامالدانىپ بارا جاتقان ايەلى: «كوزدەگەنىڭ كۇزەتشىنىڭ ايەلى عوي، ءا!» دەپ ايتىپ سالدى. كورشىلەرى دە تاڭدانىپ: «كۇزەتشىسى قالاي، ونىسى الگى ءجاميلا بولماعاي ەدى!»—دەسكەن بولاتىن. ءسوزدىڭ باسىندا ايتىلعان ەسىكتى تىقىلداتۋ وسىنىڭ ەرتەڭىنە بولعان. ءابحان تۇتاس ءبىر تاۋلىك بولعاندا، ءبۇلدىرباي ءجاميلانى كۇزەتەتىن.

ءبۇلدىرباي وقۋ بىتىرگەننەن كەيىنگى ىس-ارەكەتى ەل اۋزىنداعى ءبىر اڭگىمەنى ەسىڭىزگە ەرىكسىز تۇسىرەدى. ول بىلاي بولعان ەكەن. قۇداعيىمەن كوڭىلدەس ءبىر قۇدا سول ۇيدەن كەتكىسى كەلمەي ءوزىنىڭ قامىت، دوعاسىن ءوزى تىعىپ قويىپ:

— وي توبا،

جوعالتتىم قامىت پەن دوعا،
تابىلماسا بۇل دوعا،
تاعى قونار بۇل قۇدا،—
دەگەن ەكەن دەيدى.

ءبۇلدىرباي دا وقۋدى بىتىرگەننەن كەيىن وسى قۇدانىڭ كەبىن كيىپ، ءابحاننىڭ ۇيىنەن ەكى ادىم اتتاپ سىرتقا شىقپاي-اق قويدى. ونىڭ ءۇيى «ءبىر قاققان قازىق، بۇل ءبىر ارقانداۋلى ات. اينالا بەرەدى، اينالا بەرەدى». «ءبىر كۇنى كۋالىك الا المايمىن»، كەلەسى كۇنى «اقشا الا الماي»، ال ءۇشىنشى كۇنى «بيلەت الا الماي-اق قويدىم» دەپ ءتۇسى قاشىپ تۇنجىراپ ءجۇرىپ الدى.

ءابحان تاۋلىكتىك جۇمىسىنا اياڭدادى. ونىڭ ۇيدەن شىعۋى مۇڭ ەكەن، پوەزعا بيلەت تە دايار بولىپ شىعا كەلدى.

— اپاي،— دەدى ءجاميلا،— مەن ءبۇلدىربايدى شىعارىپ سالىپ كەلەيىن، ءسىز بالانى جۇباتا تۇرىڭىزشى.

— جارايدى، قالقام،—دەدى كورشىسى،—ەكى اي بىرگە تۇرعان ادام، قيماي جۇرگەن بولار،— دەپ ويلادى.

پوەزد ساعات ون ەكىدە كەتەدى. كۇن كەشكىردى. ءجاميلا جوق. كەمپىر «شارۋامنان قالدىم-اۋ» دەپ زار قاعادى. ءتۇن بولدى، سويتە-سويتە تاڭ اتتى، كۇن شىعىپ، ءابحان كۇزەتتەن قايتتى. ونىڭ ەمشەكتەگى بالاسى قالىپتى، ايەلى جوق. بالاسى جىلاپ قولدى-اياققا تۇرمايدى. ءۇي ءىشى استان-كەستەن،

— الگى ءبۇلدىربايدى شىعارىپ سالا كەتىپ ەدى،— دەدى اپاي. ءۇي كىتابىن الىپ قاراپ جىبەرگەن ءابحان ەكەۋىنىڭ دە ەسەپتەن شىعىپ ءبىرجولا جوعالعانىن ءبىلىپ:

— ىستىق جاس قويىندارىڭا سورعالاعىر-اي!— دەدى ءسابيدىڭ كوز جاسىن ءسۇرتىپ. قورىتا كەلگەندە، وقۋشىعا ءبۇلدىربايدىڭ ارەكەتى بەلگىلى-اق بولىپ قالدى-اۋ دەيمىز،- بالالى ايەلىن الداپ قاڭعىرتىپ «توركىنىنە بارا تۇرمەن» شىعارىپ سالدى. ءبىر جاستاعى ءسابيدى شىرقىراتىپ تاستاپ كەتكەنى مىناۋ. ءجاميلانىڭ دا ءبىر كۇنى شامادانىن ارقالاپ توركىنىنە جول تارتپاسىنا ءبىزدىڭ كەزىمىز جەتىپ پە؟

سونىمەن ءمۇلايىمسىپ جۇرگەن ءبۇلدىرباي اقتوبەنىڭ وبلىستىق پروكۋراتۋراسى قايداسىڭ دەپ ءجاميلانى الىپ، زىتىپ وتىرىپتى-اۋ. بولاشاق «پروكۋرورىمىز» العاشقى تاجىريبەلىك ءىسىن وسىلاي باستاعان ەكەن دەيدى.

1950

---