مەنىڭ وتباسىم
دايىنداعان: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
كۋساينوۆا جانار قايراتوۆنا
تاقىرىبى: «مەنىڭ وتباسىم»
ماقساتى:
1. وتباسى تۋرالى ۇعىمدارىن كەڭەيتۋ. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ الاتىن ورنى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. وتباسى - ءار ادامنىڭ شاعىن وتانى.
وقۋشىلارعا اكە - شەشە، باۋىردىڭ ءقادىرىن ءتۇسىندىرۋ.
2. بالالار اكە - شەشەسىنىڭ قامقورلىعىنا، سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنىپ، ولاردىڭ داۋلەتى مەن قىزىعىن كورىپ عانا قويماي، ولاردان ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن الىپ، جاقسى قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرۋ، جاقسىدان ۇيرەنىپ، جاماننان جيرەنۋگە باۋلۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ بويىنا اتا - اناعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى، قۇرمەت سەزىمىن وياتۋ. سىيلاستىققا، مەيىرىمدىلىككە، تاتۋلىققا، قامقورلىققا تاربيەلەۋ.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق احۋال
باياۋ ءان ىرعاعى ويناپ تۇرادى. ينتەراكتيۆتى تاقتادان اسەم گۇل شوقتارى كورسەتىلەدى.( ءبىر – بىرلەرىنە تىلەك ايتادى)
ءسوزجۇمباق.
1. ءتۇسى نارتتاي،
ءتىلىن تارتپاي،
جولعا شىقسا،
قويمايدى قۇرتپاي.
2. مەملەكەتتىك ءرامىزدىڭ ءبىرى.
3. ەڭبەك قۇرالى.
4. ەڭ جاقىن ادام.
5. ۋاقىت ولشەمى.
6. ىرىس الدى -
جۇمباق جاسىرۋ.
ماعان دا، ساعان دا،
جاقىن تۋىس – بەس ادام.
ءۇش ارىپتەن تۇراتىن.
وڭعا وقى، سولعا وقى.
وزگەرمەيدى ەش ودان.
ءبارى دە ءوز جۇراتىڭ،
ايتادى، قانە، كىم اتىن؟ /اپا، اتا، انا، ءىنى، اعا./
جۇمباق وتباسى تۋرالى
1. بالدان ءتاتتى نە؟ ( بالا)
2. قارا شاڭىراك يەسى كىم؟ ( كەنجە ۇل)
3. بالاعا كىم سىنشى؟ (اتا)
4. ۇيدەگى التىن ادام كىم؟ ( انا)
5. ۇلداردىڭ كىشىسى (ءىنى)
2. كىرىسپە ءسوز
- بالالار، بايقادىڭدار ما، ءسوزجۇمباعىمىز دا، جۇمباعىمىز دا وتباسى، تۋىس تۋرالى تاقىرىپتا بولدى. ەندەشە بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «مەنىڭ وتباسىم» دەپ اتالادى.
- وتباسى دەگەنىمىز نە؟ (وقۋشىلار سىزبانى تولتىرادى.)
- اتا، اجە، اكە، انا، قارىنداس، ءىنى، اپكە – وتباسى بولىپ ەسەپتەلەدى. وتباسىنىڭ باسشىسى بولادى. باسشى وتباسىنىڭ بۇكىل شارۋاسىن ۇيىمداستىرادى. باسقا مۇشەلەرىنە قامقورلىق كورسەتىپ، باستارىن بىرىكتىرەدى.
وتباسىنىڭ بەلگىلى تۇراتىن مەكەن - جايى جانە ءوزىنىڭ تابىسىنا لايىقتى شارۋاسى بولادى. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبارى دە ءوز مۇمكىندىگىنشە ءىس اتقارادى: وقيدى، جۇمىس ىستەيدى، ءۇي شارۋاسىمەن اينالىسادى. بارلىعىنىڭ ورتاق ءىسى - وتباسىن دۇرىس ۇستاپ، ءار مۇشەنىڭ دامۋىنا جاعداي جاسايدى. وتباسىنداعى شارۋا اقىلداسىپ شەشىلەدى. وتباسى تابىسى دا بارىنە ورتاق. ونىڭ مۇشەلەرىنە كەرەگىنشە جۇمسالادى. وتباسىنىڭ اۋقاتتى بولۋى قوعامعا دا بايلانىستى. حالىق تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋى قوعامنىڭ وركەندەۋىنە جاعداي جاسايدى. وتباسى تۋعان - تۋىستارمەن قارىم - قاتىناستا بولادى. اتا - انانىڭ اقىلىمەن قارىم - قاتىناس تۇرلەرى رەتتەلىپ وتىرادى. قارىم - قاتىناس تۇرلەرى كوپ: قوناققا شاقىرۋ، تويعا كومەك بەرۋ، اۋىرىپ – سىرقاتتانعاندا كومەك بەرۋ، كامەلەتكە كەلگەندەرىن ۇيلەندىرۋ. ادامنىڭ ءوز باسىنىڭ جۇمىسىنان باسقا دا وسىنداي قاتىناستارعا ۇلەس قوسۋى - ادامگەرشىلىك پارىزى. مۇنداي قاتىناستار ارقىلى اعايىن، تۋعان - تۋىس اراسىنداعى ادامنىڭ ءوز باسىنىڭ الاتىن ورنى ايقىندالادى. مەيىرىمدى بولساڭ سەنەن ۇنەمى كومەك سۇرايدى. كەرەك كەزىندە ساعان دا كومەك بەرەدى. ءسويتىپ، وتباسى شاعىن قوعامنىڭ جۇمىسىن اتقارادى.
وتباسىنا قامقورلىق – رەسپۋبليكامىزدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. ق ر - نىڭ اتا زاڭىنىڭ 27 - بابىندا نەكە مەن وتباسى، انا مەن اكە جانە بالا مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى دەپ كورسەتىلگەن.
• وتباسىن جانۇيا، شاڭىراق دەپ اتايدى.
• وتباسى دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى وتباسى وشاق قاسى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
• وتباسى ەكىگە بولىنەدى شاعىن جانە ۇلكەن
• شاعىن وتباسى ول اناسى مەن اكەسى بالا-شاعاسىمەن تۇرادى.
• ۇلكەن وتباسى ول اتاسى مەن اجەسىمەن تۇراتىن
وتباسى - ءار ادامنىڭ شاعىن وتانى. ول قوعامنىڭ ءبىر بولشەگى، وت بار جەردە ءومىر بار. وتباسى دەگەن كەلەشەك ۇرپاقتى جالعاستىراتىن بولاشاق.
3.« مەن اتا - اناممەن ماقتانامىن!» اتتى سلايدتار مەن فوتوسۋرەتتەر
- ال ەندى اركىم وزدەرى دايىنداعان وتباسى جايلى ماتەريالدارىمەن تانىستىرىپ ءوز وتباسى جايلى ايتادى.
4. پاپ پەن ماما سوزىنە تۇسىنىك بەرۋ.
- بۇل ەكى ءسوز دە قازاق تىلىنە جات بولعان. ءبىراق بىرنەشە ونداعان جىلدان بەرى قازاق ءتىلىنىڭ ەڭ كوپ قولدانىلاتىن سوزدەرىنىڭ قاتارىندا كەلەدى. كوپ ادام ەكەۋىن دە ورىستىڭ ءسوزى دەپ، قازاقىلىققا جات سوزدەرگە جاتقىزادى. ءتىپتى، اكەسىن «پاپا» دەپ اتايتىنداردى جەتەسىزدەر، ارسىزدار قاتارىنا جاتقىزاتىندار دا بار. قوعام بولعان سوڭ ءارتۇرلى پىكىردەگى ادامداردىڭ بولاتىنى تابيعي زاڭدىلىق قوي.
«پاپا» مەن «ماما» سوزدەرى ەشقانداي دا ورىستىڭ نەمەسە باسقا دا سلاۆيان حالىقتارىنىڭ ءتول سوزدەرى ەمەس. «پاپا» ءسوزى كونەدەگى گرەكتىڭ «papas» ءسوزى مەن لاتىننىڭ «papa» سوزدەرىنەن شىققان. كاتوليكتىك شىركەۋدە ءدىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭ لاۋازىمدى، ەڭ جوعارى قىزمەتكەرىنە «پاپا» دەگەن اتاۋ بەرگەن. مىسالى، ريم پاپاسى بەنەديكت VIII دەگەن سياقتى. ءسويتىپ ورىستار ارقىلى قازاق ەلىنە دە جەتتى.
«پاپا» ءسوزى — ورىستاردىڭ ءسوزى» دەۋگە بولمايدى. ويتكەنى ول ءسوزدىڭ ورىستار ارقىلى جەتكەنى بولماسا، ءتۇپ تامىرى لاتىن تىلىندە جاتىر. ورىستاردان باسقا الەمنىڭ قانشاما ۇلتى اكەنى «پاپا» دەپ اتايدى. ماما ءسوزى دە سولاي: الەمنىڭ كوپتەگەن ۇلتتارى انانى «ماما» دەپ اتايدى. ءبىراق «ماما» ءسوزىنىڭ ماعىناسى ەرتەدەگى شىركەۋلەرگە قاتىستى ەمەس.
ماما — لاتىنشا «mamma (ماعىناسى: ايەلدىڭ ەمشەگى)» سوزىنەن شىققان. بالاسىن ەمىزەتىن ايەلدى، ياعني انانى «ماما» دەپ اتاۋ ەرتەدەگى لاتىن تىلىنەن شىققان دەۋگە تولىق نەگىز بار.
بارلىق تىلدە دەرلىك بالاماسى بار
بايقاساق، اتى بەلگىلى، ءبىر - ەكى اۋىز ءسوزى تانىس تىلدەردىڭ بارلىعىندا دەرلىك» پاپا» مەن «ماما» سوزدەرىنە بالاما بولارلىق ارنايى سوزدەر بار. ونداي سوزدەر قازاق تىلىندە دە بار: اكە، اتا، انا، شەشە. ەگەر اكەسىن «پاپا»، اناسىن «ماما» دەيتىن قازاقتاردى شەكتەن شىققان ادامدارشا جەتەسىزدەر مەن ارسىزدار قاتارىنا جاتقىزساق، وندا ەلدەگى ءۇش ادام ەكەۋى نەمەسە ءتورت ادامنىڭ ۇشەۋى جەتەسىز بولىپ شىعادى. ارينە، ولاي دەۋ تىم ارتىق كەتكەندىك بولادى. كەرسىنشە، ىلىك ىزدەپ، ءاربىر ءسوزدىڭ مىڭداعان جىلدار بۇرىنعى استارىنا ءۇڭىلۋ جەتەسىزدىككە ۇقسايدى ەمەس پە؟! ونىڭ ۇستىنە، كونە ماعىناسى قازاقتىڭ تىلىنە دە دىلىنە دە جات قانشاما ءسوز بار. ول از دەسەڭىز، «پاپا» دەيتىن بالانى كىنالاپ، سولاي ايتۋىنا جاۋاپتى اتا - اناسىن كىنالامايتىندار بار. بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالانىڭ ءتىلى مەن تاربيەسىنە جاۋاپتىلار — اتا - اناسى.
ءيا، قازاق بالاسىنىڭ ءتىلى قازاقشا شىعىپ، اكەسىن «اكە» دەپ، اناسىن «انا» دەپ اتاعانىنا نە جەتسىن، شىركىن. ءقازىر «پاپا» مەن «ماما» سوزىنە قۇلاعىمىز ۇيرەنىپ، ول سوزدەردى سانامىزدىڭ ءسىڭىرىپ العانى سونشالىقتى، «اكە» مەن «انا (اناشىم)» دەيتىن بالالاردىڭ ءسوزىن ەستىگەندە جالت قارايمىز. نەگە؟ ويتكەنى قازاقتىڭ كەيبىر ءتول سوزدەرى قازاقتارعا جات بولىپ قالعان، كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە قازاقتىڭ ءتول سوزدەرىن قولداناتىندار وتە از. ءتىپتى جاسى ۇلكەن، ءسۇتتى بيەلەردى «ماما بيە «دەپ اتاعان.
5. ويىن كەزەڭى.
اۋىزشا تاپسىرما: «سيقىرلى شارلاردان» تاپسىرمالار:
1. وتباسىنىڭ قورعانى كىم؟
2. شاڭىراق ءسوزىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3. ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، بوبەگىن الديلەگەن كىم؟
4..... نە وتباسىنان باستالادى.
5. اكەدەن بالاڭا بەرىلەتىن زات ( مۇرا)
6. ۇلداردىڭ ۇلكەنى
7. ناعاشى جۇرت دەگەن كىم؟
8. جەزدە دەگەن كىم؟
5. وتباسىنا ارنالعان ولەڭ - جىرلار وقىلادى.
ءبىر كۇن بار جىلاتار كۇن، جۇباتار كۇن،
ءبىر كۇن بار مۇڭايتار كۇن، قۋانتار كۇن.
مەيلى ول شاڭىراق ءساتتى بولسىن، ءساتسىز بولسىن،
"اكە" دەگەن سەزىمدى ۇمىتار كىم؟!
انا - جارىق سىيلاعان جان ەكەنسىڭ،
انا - شۋاق شاشاتىن تاڭ ەكەنسىڭ.
- "انا - ءومىر، انا - باقىت، انا - جۇرەك" – دەپ وتباسىنا ارنالعان جىر شۋماقتارىن وقيىق.
كۋساينوۆا جانار قايراتوۆنا
تاقىرىبى: «مەنىڭ وتباسىم»
ماقساتى:
1. وتباسى تۋرالى ۇعىمدارىن كەڭەيتۋ. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ الاتىن ورنى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. وتباسى - ءار ادامنىڭ شاعىن وتانى.
وقۋشىلارعا اكە - شەشە، باۋىردىڭ ءقادىرىن ءتۇسىندىرۋ.
2. بالالار اكە - شەشەسىنىڭ قامقورلىعىنا، سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنىپ، ولاردىڭ داۋلەتى مەن قىزىعىن كورىپ عانا قويماي، ولاردان ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن الىپ، جاقسى قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرۋ، جاقسىدان ۇيرەنىپ، جاماننان جيرەنۋگە باۋلۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ بويىنا اتا - اناعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى، قۇرمەت سەزىمىن وياتۋ. سىيلاستىققا، مەيىرىمدىلىككە، تاتۋلىققا، قامقورلىققا تاربيەلەۋ.
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق احۋال
باياۋ ءان ىرعاعى ويناپ تۇرادى. ينتەراكتيۆتى تاقتادان اسەم گۇل شوقتارى كورسەتىلەدى.( ءبىر – بىرلەرىنە تىلەك ايتادى)
ءسوزجۇمباق.
1. ءتۇسى نارتتاي،
ءتىلىن تارتپاي،
جولعا شىقسا،
قويمايدى قۇرتپاي.
2. مەملەكەتتىك ءرامىزدىڭ ءبىرى.
3. ەڭبەك قۇرالى.
4. ەڭ جاقىن ادام.
5. ۋاقىت ولشەمى.
6. ىرىس الدى -
جۇمباق جاسىرۋ.
ماعان دا، ساعان دا،
جاقىن تۋىس – بەس ادام.
ءۇش ارىپتەن تۇراتىن.
وڭعا وقى، سولعا وقى.
وزگەرمەيدى ەش ودان.
ءبارى دە ءوز جۇراتىڭ،
ايتادى، قانە، كىم اتىن؟ /اپا، اتا، انا، ءىنى، اعا./
جۇمباق وتباسى تۋرالى
1. بالدان ءتاتتى نە؟ ( بالا)
2. قارا شاڭىراك يەسى كىم؟ ( كەنجە ۇل)
3. بالاعا كىم سىنشى؟ (اتا)
4. ۇيدەگى التىن ادام كىم؟ ( انا)
5. ۇلداردىڭ كىشىسى (ءىنى)
2. كىرىسپە ءسوز
- بالالار، بايقادىڭدار ما، ءسوزجۇمباعىمىز دا، جۇمباعىمىز دا وتباسى، تۋىس تۋرالى تاقىرىپتا بولدى. ەندەشە بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «مەنىڭ وتباسىم» دەپ اتالادى.
- وتباسى دەگەنىمىز نە؟ (وقۋشىلار سىزبانى تولتىرادى.)
- اتا، اجە، اكە، انا، قارىنداس، ءىنى، اپكە – وتباسى بولىپ ەسەپتەلەدى. وتباسىنىڭ باسشىسى بولادى. باسشى وتباسىنىڭ بۇكىل شارۋاسىن ۇيىمداستىرادى. باسقا مۇشەلەرىنە قامقورلىق كورسەتىپ، باستارىن بىرىكتىرەدى.
وتباسىنىڭ بەلگىلى تۇراتىن مەكەن - جايى جانە ءوزىنىڭ تابىسىنا لايىقتى شارۋاسى بولادى. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبارى دە ءوز مۇمكىندىگىنشە ءىس اتقارادى: وقيدى، جۇمىس ىستەيدى، ءۇي شارۋاسىمەن اينالىسادى. بارلىعىنىڭ ورتاق ءىسى - وتباسىن دۇرىس ۇستاپ، ءار مۇشەنىڭ دامۋىنا جاعداي جاسايدى. وتباسىنداعى شارۋا اقىلداسىپ شەشىلەدى. وتباسى تابىسى دا بارىنە ورتاق. ونىڭ مۇشەلەرىنە كەرەگىنشە جۇمسالادى. وتباسىنىڭ اۋقاتتى بولۋى قوعامعا دا بايلانىستى. حالىق تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋى قوعامنىڭ وركەندەۋىنە جاعداي جاسايدى. وتباسى تۋعان - تۋىستارمەن قارىم - قاتىناستا بولادى. اتا - انانىڭ اقىلىمەن قارىم - قاتىناس تۇرلەرى رەتتەلىپ وتىرادى. قارىم - قاتىناس تۇرلەرى كوپ: قوناققا شاقىرۋ، تويعا كومەك بەرۋ، اۋىرىپ – سىرقاتتانعاندا كومەك بەرۋ، كامەلەتكە كەلگەندەرىن ۇيلەندىرۋ. ادامنىڭ ءوز باسىنىڭ جۇمىسىنان باسقا دا وسىنداي قاتىناستارعا ۇلەس قوسۋى - ادامگەرشىلىك پارىزى. مۇنداي قاتىناستار ارقىلى اعايىن، تۋعان - تۋىس اراسىنداعى ادامنىڭ ءوز باسىنىڭ الاتىن ورنى ايقىندالادى. مەيىرىمدى بولساڭ سەنەن ۇنەمى كومەك سۇرايدى. كەرەك كەزىندە ساعان دا كومەك بەرەدى. ءسويتىپ، وتباسى شاعىن قوعامنىڭ جۇمىسىن اتقارادى.
وتباسىنا قامقورلىق – رەسپۋبليكامىزدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. ق ر - نىڭ اتا زاڭىنىڭ 27 - بابىندا نەكە مەن وتباسى، انا مەن اكە جانە بالا مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى دەپ كورسەتىلگەن.
• وتباسىن جانۇيا، شاڭىراق دەپ اتايدى.
• وتباسى دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى وتباسى وشاق قاسى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
• وتباسى ەكىگە بولىنەدى شاعىن جانە ۇلكەن
• شاعىن وتباسى ول اناسى مەن اكەسى بالا-شاعاسىمەن تۇرادى.
• ۇلكەن وتباسى ول اتاسى مەن اجەسىمەن تۇراتىن
وتباسى - ءار ادامنىڭ شاعىن وتانى. ول قوعامنىڭ ءبىر بولشەگى، وت بار جەردە ءومىر بار. وتباسى دەگەن كەلەشەك ۇرپاقتى جالعاستىراتىن بولاشاق.
3.« مەن اتا - اناممەن ماقتانامىن!» اتتى سلايدتار مەن فوتوسۋرەتتەر
- ال ەندى اركىم وزدەرى دايىنداعان وتباسى جايلى ماتەريالدارىمەن تانىستىرىپ ءوز وتباسى جايلى ايتادى.
4. پاپ پەن ماما سوزىنە تۇسىنىك بەرۋ.
- بۇل ەكى ءسوز دە قازاق تىلىنە جات بولعان. ءبىراق بىرنەشە ونداعان جىلدان بەرى قازاق ءتىلىنىڭ ەڭ كوپ قولدانىلاتىن سوزدەرىنىڭ قاتارىندا كەلەدى. كوپ ادام ەكەۋىن دە ورىستىڭ ءسوزى دەپ، قازاقىلىققا جات سوزدەرگە جاتقىزادى. ءتىپتى، اكەسىن «پاپا» دەپ اتايتىنداردى جەتەسىزدەر، ارسىزدار قاتارىنا جاتقىزاتىندار دا بار. قوعام بولعان سوڭ ءارتۇرلى پىكىردەگى ادامداردىڭ بولاتىنى تابيعي زاڭدىلىق قوي.
«پاپا» مەن «ماما» سوزدەرى ەشقانداي دا ورىستىڭ نەمەسە باسقا دا سلاۆيان حالىقتارىنىڭ ءتول سوزدەرى ەمەس. «پاپا» ءسوزى كونەدەگى گرەكتىڭ «papas» ءسوزى مەن لاتىننىڭ «papa» سوزدەرىنەن شىققان. كاتوليكتىك شىركەۋدە ءدىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭ لاۋازىمدى، ەڭ جوعارى قىزمەتكەرىنە «پاپا» دەگەن اتاۋ بەرگەن. مىسالى، ريم پاپاسى بەنەديكت VIII دەگەن سياقتى. ءسويتىپ ورىستار ارقىلى قازاق ەلىنە دە جەتتى.
«پاپا» ءسوزى — ورىستاردىڭ ءسوزى» دەۋگە بولمايدى. ويتكەنى ول ءسوزدىڭ ورىستار ارقىلى جەتكەنى بولماسا، ءتۇپ تامىرى لاتىن تىلىندە جاتىر. ورىستاردان باسقا الەمنىڭ قانشاما ۇلتى اكەنى «پاپا» دەپ اتايدى. ماما ءسوزى دە سولاي: الەمنىڭ كوپتەگەن ۇلتتارى انانى «ماما» دەپ اتايدى. ءبىراق «ماما» ءسوزىنىڭ ماعىناسى ەرتەدەگى شىركەۋلەرگە قاتىستى ەمەس.
ماما — لاتىنشا «mamma (ماعىناسى: ايەلدىڭ ەمشەگى)» سوزىنەن شىققان. بالاسىن ەمىزەتىن ايەلدى، ياعني انانى «ماما» دەپ اتاۋ ەرتەدەگى لاتىن تىلىنەن شىققان دەۋگە تولىق نەگىز بار.
بارلىق تىلدە دەرلىك بالاماسى بار
بايقاساق، اتى بەلگىلى، ءبىر - ەكى اۋىز ءسوزى تانىس تىلدەردىڭ بارلىعىندا دەرلىك» پاپا» مەن «ماما» سوزدەرىنە بالاما بولارلىق ارنايى سوزدەر بار. ونداي سوزدەر قازاق تىلىندە دە بار: اكە، اتا، انا، شەشە. ەگەر اكەسىن «پاپا»، اناسىن «ماما» دەيتىن قازاقتاردى شەكتەن شىققان ادامدارشا جەتەسىزدەر مەن ارسىزدار قاتارىنا جاتقىزساق، وندا ەلدەگى ءۇش ادام ەكەۋى نەمەسە ءتورت ادامنىڭ ۇشەۋى جەتەسىز بولىپ شىعادى. ارينە، ولاي دەۋ تىم ارتىق كەتكەندىك بولادى. كەرسىنشە، ىلىك ىزدەپ، ءاربىر ءسوزدىڭ مىڭداعان جىلدار بۇرىنعى استارىنا ءۇڭىلۋ جەتەسىزدىككە ۇقسايدى ەمەس پە؟! ونىڭ ۇستىنە، كونە ماعىناسى قازاقتىڭ تىلىنە دە دىلىنە دە جات قانشاما ءسوز بار. ول از دەسەڭىز، «پاپا» دەيتىن بالانى كىنالاپ، سولاي ايتۋىنا جاۋاپتى اتا - اناسىن كىنالامايتىندار بار. بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالانىڭ ءتىلى مەن تاربيەسىنە جاۋاپتىلار — اتا - اناسى.
ءيا، قازاق بالاسىنىڭ ءتىلى قازاقشا شىعىپ، اكەسىن «اكە» دەپ، اناسىن «انا» دەپ اتاعانىنا نە جەتسىن، شىركىن. ءقازىر «پاپا» مەن «ماما» سوزىنە قۇلاعىمىز ۇيرەنىپ، ول سوزدەردى سانامىزدىڭ ءسىڭىرىپ العانى سونشالىقتى، «اكە» مەن «انا (اناشىم)» دەيتىن بالالاردىڭ ءسوزىن ەستىگەندە جالت قارايمىز. نەگە؟ ويتكەنى قازاقتىڭ كەيبىر ءتول سوزدەرى قازاقتارعا جات بولىپ قالعان، كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە قازاقتىڭ ءتول سوزدەرىن قولداناتىندار وتە از. ءتىپتى جاسى ۇلكەن، ءسۇتتى بيەلەردى «ماما بيە «دەپ اتاعان.
5. ويىن كەزەڭى.
اۋىزشا تاپسىرما: «سيقىرلى شارلاردان» تاپسىرمالار:
1. وتباسىنىڭ قورعانى كىم؟
2. شاڭىراق ءسوزىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3. ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، بوبەگىن الديلەگەن كىم؟
4..... نە وتباسىنان باستالادى.
5. اكەدەن بالاڭا بەرىلەتىن زات ( مۇرا)
6. ۇلداردىڭ ۇلكەنى
7. ناعاشى جۇرت دەگەن كىم؟
8. جەزدە دەگەن كىم؟
5. وتباسىنا ارنالعان ولەڭ - جىرلار وقىلادى.
ءبىر كۇن بار جىلاتار كۇن، جۇباتار كۇن،
ءبىر كۇن بار مۇڭايتار كۇن، قۋانتار كۇن.
مەيلى ول شاڭىراق ءساتتى بولسىن، ءساتسىز بولسىن،
"اكە" دەگەن سەزىمدى ۇمىتار كىم؟!
انا - جارىق سىيلاعان جان ەكەنسىڭ،
انا - شۋاق شاشاتىن تاڭ ەكەنسىڭ.
- "انا - ءومىر، انا - باقىت، انا - جۇرەك" – دەپ وتباسىنا ارنالعان جىر شۋماقتارىن وقيىق.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
