InfoHub Logo

ول تاۋلى ايماقتا تۋسا دا، تاعدىر تالكەگى ونى الدەبىر سەبەپپەن الىس قۇمدى ارال تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىنداعى شالعاي اۋىلعا جەتەلەپ كەتتى. ونىڭ شىن اتى — جايلىبالا ەدى. جۇرتپەن جامال دەپ تانىسىپ، جالعىز قىزى گۇلنارىن جەتەلەپ، اۋىلناي بولگەن قويشىنىڭ كومەكشىسى بولىپ كاسىبىنە كىرىستى. ونىڭ بار جۇمىسى سيىرلاردى ساۋىپ، قويلاردى دارىلەۋ. كەيدە ساقمان كەزىندە جۇمىس كوبەيىپ كەتەتىن ەدى. ونىڭ بار ماقساتى قىزىن ءوسىرۋ، وقىتۋ ەدى. فەرماعا كەلگەن كەزدەيسوق ادامداردىڭ قويعان سۇراعىنا جاۋابىن كەلتە قايىراتىن. جۇمباق ايەلدىڭ ءجۇرىس -تۇرىسىنان جۇرت ءتۇرلى وسەك شىعارىپ، سان-ساققا جوريتىن ەدى. قىزى مەكتەپ قابىرعاسىنا ىلىككەنشە بەس جىلداي وسى قىستاقتىڭ سەنىمىنە ەنىپ، بار شارۋانى ءۇيىرىپ اكەتتى. كەشىكپەي قىزى اۋىل ورتالىعىنداعى ينتەرناتقا ورنالاسىپ ساباققا ىلىكتى. قىزى كانيكۋلداردا كەلگەندە وسى قىستاقتا توي بولعانداي ەرەكشە كۇي كەشەتىن. بار ءتاتتىسىن جايىپ، كورشىلەردى شاقىرىپ ابىر-سابىر بولاتىن ەدى. وسى بەس جىل ىشىندە جامالدى ىزدەپ ەشكىم ات ءىزىن سالمادى. جامال دا اۋىلدان ۇزاپ ەشقايدا بارمادى. وزىنە بەرىلگەن ەكى بولمەنى تاپ -تۇيناقتاي ەتىپ ادەمىلەپ قويدى. ول ءىس تىگىپ وتىرعاندا ءان ايتىپ وتىراتىن. سوندىقتان ونىڭ داۋسىن ەستۋ ءۇشىن كورشىلەر ءۇيدىڭ سىرتىندا جيىلىپ قالاتىن. ءبىر قىزىعى كىسى كوزىنشە ءان سالمايتىن. انىنەن ەرەكشە ءبىر ساعىنىش پەن مۇڭ ەسىپ، اۋەزدى اۋەن ادام جانىن باۋراپ الاتىن. نەگە ەكەنىن قايدام ەسەنبايدىڭ حاديشاسىنان تارام-تارام جاس اعىپ تىڭدايتىن. جامالعا ءبارى قالىپتى ەدى. ۋاقىت ءوتىپ قىزى ونىنشى سىنىپتى بىتىرەتىن جازعا دا جەتتى. سول جىلى عانا جامال ەلىنە بارىپ ون كۇندەي ءجۇرىپ بوي جازىپ كەلدى. ۋاقىت ءوز دەگەنىن جاساپ شاشىنا اق، بەتىنە ءاجىم ءتۇسىردى. قىزى مەكتەپ قابىرعاسىن جاقسى باعامەن بىتىرگەنىمەن الماتىعا وقۋعا تۇسىرە المادى. ورىس ءتىلى پانىنەن تاپسىرا الماي قۇلاپ قالىپ اۋىل ورتالىعىنداعى ناۋبايحاناعا ءبىر جىل ىستەي تۇرۋعا كەلىستى. كەلەسى جىلى قالاعان وقۋىنا قايتا تاپسىرماق. جامالدىڭ دا دەنساۋلىعى سىر بەرە باستادى. بار جيعان مالىن ساتىپ، اۋىل ورتالىعىنان ءۇي الىپ قويدى. قىزى گۇلنار دا قۋانىپ ەندى ءوز ۇيىنە قوناتىن بولدى. ال جامال تاعى ەكى جىلعا قىستاقتا قالا تۇرۋعا كەلىسىپ، جەڭىل جۇمىستاردى اتقارا باستادى. ول بۇگىن ادەتتەگىدەن كەش تۇرىپ بويىن ءبىر ءزىلماۋىر كۇش باسىپ قۇلازىپ وتىرعاندا ەسىكتى حاديشا تارسىلداتىپ اكەتىپ بارادى. حاديشانىڭ تەگىن كەلمەيتىنىن ءبىلدى. سۇيرەتىلىپ بارىپ ەسىكتى اشتى. پەشتىڭ ۇستىندە ىزىلداپ تۇرعان شاينەكتىڭ استىنا ەكى ءۇش سەكسەۋىلدى ىتقىتىپ جىبەردى. قىزىل شوقپەن قابىسىپ قۋراعان سەكسەۋىل لاپىلداپ جانىپ ءۇيدى كوڭىلدەندىرىپ جىبەردى. حاديشا جامالدىڭ ورنىنا وتىرىپ جامالعا تورگە وتىرۋىن ءوتىندى.

— قىز اۋ، مەنىڭ قولىمنان شاي ءىش. ۇيگە دە كەلە بەرمەيسىڭ. اۋىرعالى ءان دە سالماي قويدىڭ، — دەپ پەش پەن ۇستەلدىڭ ورتاسىندا قولدى اياققا تۇرماي زىپىلداپ كەتكەنىنەن سەكەم الدى.

جامال ءتور ءۇي جاققا كىرىپ قىزىل حالاتىن كيىپ شىقتى. قولجۋعىشقا پەشتىڭ ۇستىندەگى جىلى سۋدى قۇيىپ تۇرعانىمەن، ويى حاديشانىڭ سۋىت جۇرىسىندە بولدى.

— قىز اۋ، مىنا حالاتىڭ قانداي كەرەمەت. ءوزىڭ تىكتىڭ بە؟

— جوق. تىكپەدىم. گۇلنارىم العاشقى تابىسىنا وسى حالات پەن ءبىر جاقسى اق قۇمان اكەپ بەرگەن ەدى. وسىندايدا كيىپ تاستايىن، — دەدى دە بەتىن سۇلگىمەن جۇرە ءسۇرتىپ حاليشاعا قاراما قارسى ورنالاسىپ، لەزدە قايتا ۇشىپ تۇردى. داستارحانعا تورگى بولمەدەن تاتتىلەرىن اكەلىپ سالدى. ءبىراز ۇنسىزدىكتەن سوڭ حاديشانىڭ دىرىلدەپ شىققان ءۇنى بۇزىپ جىبەردى.

— جامالجان، ءسال سابىر ەت. بۇل اڭگىمەنى مەنەن باسقا ءتىرى جان بىلمەيدى. نان ۇرسىن. ۇنسىزدىك. الدەبىر سۋىق حابار اكەلگەندەي جامالدىڭ قىزىل حالاتىنىڭ ۇستىنگى تۇيمەسى وقىس قيمىلدان جەرگە ءۇزىلىپ ءتۇستى.

— جامالجان-اۋ مەن كەشە اۋىل ورتالىعىنان كەلدىم. ناۋبايحاناعا سوعىپ نان الىپ تۇر ەدىم، سەنىڭ گۇلنارىڭ ۇيىڭە سوعىپ كەتۋىمدى ءوتىندى. سودان اۋىل كەڭسەسىنە بارىپ زەينەتاقىنىڭ دوكۋمەنتىن تاپسىرىپ ءبىتىپ كەلىسكەندەي ۇيىڭە سوقتىم. ۇنسىزدىك. اراداعى بەس سەكۋندتىق ۇنسىزدىك ءبىر عاسىرداي بولىپ كەتتى. داستارحان جايناپ تۇرعانىمەن ەشكىم ءسۇيسىنىپ شاي دا ءىشىپ وتىرعان جوق ەدى.

— جامال، سابىر ەت، جاعداي قيىن. نە بولسا دا ءوزىڭ شەشەسىڭ. قىز بالا باسىمىزدا بار...

— نە دەسەڭ دە ايتىپ ءولتىر. شەتىن سەزىپ وتىرمىن؟ ەرتەڭ مىناۋ اۋىل بەتىنە قالاي قارايمىن؟ ۇستازدارى تەگىس ماقتاۋدان ارتىق ءسوز ايتپاۋشى ەدى عوي. بيىل ەڭبەگىم ءۇشىن اۋدان اكىمى «العىس حات» پەن 100 سوم اقشا بەرگەن ەدى. مىنا كورشى قاتىندار دا بەتىن شىمشىلاپ كۇلەتىن بولدى-اۋ. بەتىنەن قاقپاي، توبەسىنەن قۇس ۇشىرماي ءوسىرىپ ەدىم عوي، حاديشا-اۋ؟ — دەپ ەڭىرەپ ەتەگى جاسقا تولعان جامالدى حاديشانىڭ سوڭعى ءسوزى ودان ءارى بورداي ەزدى..

— ءيا، جامالجان، مىقتى ەدىڭ عوي. ەسىڭدى جي. گۇلنارجانىمىزدىڭ اياعى اۋىر بولىپ قالىپتى. تۋاتىن ۋاقىتى دا تاياۋ سەكىلدى. ناۋبايحانانىڭ ىشىندە كەڭ جەلەتتىڭ ارقاسىندا، ءوزىنىڭ سۇڭعاق بويىنان اياعىنىڭ اۋىرلىعى ەش ءبىلىنىپ تۇرعان جوق. بەتىندە دە ەشبىر داعى جوق. ءبىراق قىزىڭ وتە جۇدەۋ. ءبىر اپتادان سوڭ بارىپ قىزىڭدى كۇت. مەن سيىرلارعا ءوزىم يە بولايىن. ول ءبىر اپتادان سوڭ جۇمىستان بوساپ شىعاتىنىن ەسكەرتتى. قىزىڭنىڭ قاسىنا بار. كوشەم دەسەڭ تاعى ويلان. نە بولماسا نەمەرەڭدى وسىندا اكەل، ەشكىنىڭ ءسۇتى، سيىردىڭ ءسۇتى بار. قىزدى جىبەر جايىنا — دەپ توقتاۋسىز سويلەگەن حاديشانىڭ ءسوزىن ارى قاراي تىڭداعىسى كەلمەي ورنىنان تۇرىپ كەتتى. تورگى ۇيگە كىرىپ ۇستىندەگى قىزىل حالاتتى شەشىپ ديۆاننىڭ جاقتاۋىنا لاقتىرا سالدى. جەرگە ءتۇسىپ قالعان بەلدىگىن كورسە دە ەڭكەيىپ كوتەرگىسى جوق. انشەيىندە سول حالاتتى بيىككە ءىلىپ قوياتىن كوڭىلى سۋ سەپكەندەي باسىلدى. بۇرىن كوزىنە قىرمىزى گۇلدەي قۇلپىرىپ كورىنەتىن حالاتى ءقازىر ۇياتتان قىزارىپ تۇرعانداي ويى استاڭ-كەستەڭ بولىپ، دۇنيە توڭكەرىلىپ تۇسكەندەي قۇلازىپ كەتتى. وسى ساتتە حاديشا دا اياعىن اڭداپ باسىپ ۇيدەن شىعىپ كەتتى. توردە تۇرعان سورەنىڭ بيىگىندەگى گۇلناردىڭ مەكتەپ ءبىتىرۋ البومىنداعى سۋرەت جامالعا تەسىلە قاراپ تۇرعانداي. كۇندە ول سۋرەتكە مەيىرلەنە قاراپ وتپەسە كوڭىلى كونشىمەيتىن ەدى. جۋا-جۋا ءوڭى كۇلدىرەپ كەتكەن ەسكى شي بارقىت حالاتىن كيىپ جاتىپ گۇلناردىڭ سۋرەتىن تۇرعان ورنىنا قۇلاتا سالدى دا دالاعا شىقتى.

قوراعا كىرىپ بۇزاۋلاردى تەگىس جامىراتىپ جىبەردى. قورانىڭ بۇرىشىندا جاتقان كەسكەن توماردىڭ ۇستىندە وتىرىپ تاعى ويلانىپ كەتتى.

وسى تومار گۇلنارىنىڭ تالاي وتىرعان جەرى ەدى. اناسى سيىر ساۋىپ بىتكەنشە اندەتىپ وتىراتىن. انشىلىگى اناسىنا تارتقان. سيىرشىنىڭ تابىندى ايداۋعا كەلە جاتقانىن كورىپ، دەرەۋ كوزىن ءسۇرتىپ، بۇزاۋلاردى ورنىنا بايلادى.سيىرلاردى ورىسكە قوسىپ، ۇيگە كىرە ەسىكتى بەكىتىپ الدى. ايقارا اشىق تۇرعان تورگى ۇيدەگى ەدەندە يرەلەڭدەپ جاتقان قىزىل حالاتتىڭ بەلدىگى كوزىن وتتاي قارىپ بارادى. قولجۋعىشقا قولىن جۋىپ تۇرىپ تاعى ەڭىرەپ كەتتى.

— بۇل جولى ول تورگى ۇيگە كىرمەدى. ول جەردە گۇلنارىن ەسىنە تۇسىرەتىن ەستەلىكتەرگە تولى دۇنيەلەر كوزىن ارباپ كەتەرىن بىلەدى. اس ۇيدەگى تەمىر كەرەۋەتتىڭ ۇستىندەگى اناسىنىڭ سىرعان سىرماعىنىڭ ۇستىنە بۇك ءتۇسىپ جاتا كەتتى. ۇزاق جىل جەرگە سالىنعان اناسى سىرعان سىرماقتى ارالدىڭ سۋىنا جۋىپ، كەپتىرىپ وسىلاي جوعارى كوتەرىپ قويعان ەدى. سول جاتقاننان كۇن ۇزاق ءنار تاتپاي ۇزاق جاتتى.

تاسىر-تۇسىر ەتكەن دىبىستان جامال شوشىپ وياندى. كوزى قاراۋىتىپ كەتكەنىمەن قوسا كەشكى الاكەۋىم ۋاقىت ءۇيدى قاراڭعىلاپ تۇر ەكەن. باعدارلاپ قاراسا تاڭەرتەڭگى حاديشانىڭ كوزىنشە ءۇزىلىپ تۇسكەن قىزىل حالاتتىڭ قىزىل تۇيمەسىمەن الا مىسىعى الاسۇرىپ ويناقتاپ ويناپ ءجۇر ەكەن. نەشە جىل بولدى بۇل كارى مىسىقتىڭ بۇلاي ويناماعانىنا تالاي جىل ءوتتى. قۇيتتاي تۇيمەنى جىبەرىپ قالىپ، قايتا ۇستاپ الادى. مەن جىندانىپ، مىنا مىسىق الجيىن دەگەن شىعار، — دەپ جەردەگى تۇيمەنى الا سالا پەشتى اشىپ قىزىل شوقتىڭ ۇستىنە لاقتىرا سالدى. قاقپاقتى جاۋىپ ۇلگەرگەنشە قىزىل تۇيمە بالقىپ، ودان سايىن قىزارىپ، جامالدىڭ كوزىن قارىپ كەتتى. دەرەۋ شاينەكتى قويىپ ورنىنا وتىرىپ، ورامالىن تۇزەپ تاعىپ الدى. امالسىز قالعان مىسىق جامالدىڭ اياعىنا وراتىلدى. بۇگىن تاڭەرتەڭ سيىر ساۋىلماعاندىقتان بۇل مىسىق ءسۇتسىز قالىپ ەدى. جامال دەرەۋ ەس جيىپ، سيىرلارىن قاماۋعا كىرىسىپ كەتتى. الا مىسىق قوسا شىعىپتى. العاشقى سيىردىڭ سۇتىنەن بۇرىشتاعى تەگەشىنە قۇيىپ بەردى. بۇل مىسىقتى دا گۇلنارى مارعاۋ كەزىندە قورانىڭ بۇرىشىنان تاۋىپ اكەلگەن ەدى. الا مىسىقتىڭ ءسۇتى تاۋسىلعانشا توماردىڭ ۇستىندە وتىرا بەردى. وسى ساتتە ەرەكشە ءبىر كۇش ءبىتىپ ورنىنان نىق تۇردى. قارا تومار وعان ءبىر كۇش سيلاعانداي بولدى. دەرەۋ بارلىق سيىرلاردى ساۋىپ الىپ ۇيگە كەلە سالا جولدىڭ قامىنا كىرىسىپ كەتتى.

گۇلناردى وزىنەن تۋماسا دا قاتتى جاقسى كورەدى. ەكى ايلىعىنان باۋىرىنا باسىپ ءوسىردى. گۇلنار ەكى جاسقا تولعاندا جولداسى قايتىس بولدى. ەندىگى جامالدىڭ بار ءۇمىتى وسى گۇلنارى ەدى. ول جولداسىمەن نەشە جىل وتاسسا دا بالا كوتەرمەدى. كەيىن قايىن ءسىڭلىسىنىڭ اياعى اۋىر بولىپ قالىپ سودان تۋعان قىزدى باۋىرىنا باسىپ العان ەدى. ونى تەك اعايىن تۋىس قانا بىلەتىن. گۇلناردى قاتتى جاقسى كورىپ كەتكەنى سونشالىق، بىردە باۋىرىنا باسىپ ەمىزگەندە توسىنەن ءسۇت شىعىپ كەتتى. بىرتە-بىرتە قىزى بالپاناقتاي، سۇيكىمدى بولىپ وسە باستادى. ۇيگە تۋىستارى كەلسە دە قىزعانىپ، جاقسى ءسوز ايتسا دا جاقتىرماي وتىراتىن. جولداسىنىڭ جىلى وتكەن سوڭ قىزىن قۇشاقتاپ جۇگىن جيىپ وسىلاي تارتىپ كەتكەنى تەك اللاعا ايان ەدى.

بىردە وسى اۋىلداعى شەتكى ۇيدەگى جالعىز كوزى عانا كورەتىن ءبىر كوزى سۋالىپ قالعان قارا كەمپىردى كورشى قولاڭمەن اسقا شاقىرىپ ەدى.

كانيكۋلعا كەلگەن گۇلنار كەمپىردىڭ الدىنان جۇگىرىپ شىققاندا كەمپىردىڭ جالعىز كوزى گۇلنارعا تەسىلە قاراپ ۇيگە سويلەي كىردى.

— ءاي جامال، مىنا قىز سەنىڭ قىزىڭ ەمەس. ۇقسامايدى، — دەپ مىرس-مىرس كۇلىپ گالوشىن شەشىپ جاتقانداعى ءسوزى جامالدىڭ جۇرەگىن ءتىلىپ ءوتتى. قارا كەمپىر ۇيگە كىرىپ كەتكەن سوڭ گالوشىنىڭ تاباندارىن ىستىق كوسەۋمەن قارىپ ءوتتى. سودان كەيىن ول كەمپىردى ۇيگە اسقا شاقىرمايتىن بولدى.

كەلىسكەندەي حاديشا ءۇي جايعا، سيىرلارعا يە بولىپ قالدى. ورىستەن قالىپ قويعان بىر-ەكى ناشار قويلارعا ارنايى جەم سۋىن بەرە سالدى. جامالدىڭ قويىپ كەتكەن دارىلەرىن دە، دارۋمەندەرىن دە تابا المادى. سول ارادا جامال بورانبايدىڭ ات ارباسىمەن اۋىلعا جەتىپ قالدى. جول بويى ۇندەمەدى.

— جامال شىقپايتىن ەدىڭ قايدا تارتتىڭ؟ — دەگەن بورانبايدىڭ سۇراعىنا جاۋابى دايىن تۇرسا دا ءسال ۇنسىزدىكتەن كەيىن:

— تىستەرىمدى ەمدەتۋشى ەدىم، — دەپ سۇلىق جاۋاپ قاتتى. اۋىرسىنىپ وتىرعان بولار دەپ، بورانباي ودان ءارى قازبالامادى، ءوزى ەسكەرتكەن دۇكەننىڭ تۇسىنان ءتۇسىرىپ تاستاپ، قامبادان التى قاپ بيدايىن وڭگەرىپ، قىستاققا قايتا تارتىپ كەتتى. جامال دۇكەننەن ءبىراز زاتتار الدى. ونىڭ اراسىندا قايشى دا بار ەدى. اناسىنىڭ كەلەتىنىن بىلگەن گۇلنار ەسىكتى بەكىتپەگەن ەكەن. الدىنان بۇرىنعىداي جارقىراپ شىعا المادى. اس ۇيدە تەرەزەنىڭ الدىندا تەرىس قاراعان كۇيى سىلەيىپ تۇرعان قىزىنىڭ سۇلباسىن كورىپ، ەتىگىن شەشپەگەن كۇيى ەڭىرەپ كەلىپ قۇشاقتاي الدى. گۇلنار دا جىلاۋعا سىلتاۋ تاپپاي جۇرگەن كۇيىنىڭ ءساتىن كۇتكەندەي سولقىلداپ كەتتى. ايى كۇنى جاقىنداعان قۇرساعى قوسا سولقىلدايدى. ەكى مۇڭلىق كورىسىپ ءبىرازعا دەيىن ءبىر وتىرىپ، ءبىر تۇرىپ، ءبىرىنشى ەسىن جامال جيدى:

— قىزىم، جەتەدى، ەسىڭدى جي! ءبىر ءجونى بولار. — دەپ ارى قاراي قىزىنا ارتىق ءسوز دە، سۇراق تا قويماعان كۇيى ءۇي تىرلىگىنە كىرىسىپ كەتتى. اس ءۇيدىڭ بار شارۋاسىن قولىنا الىپ قىزىنا قويدىڭ ءدامدى سورپاسىن ازىرلەپ بەردى.

بىرنەشە كۇن وتكەن سوڭ ءبىر تاڭدا گۇلناردىڭ تولعاعى باستالىپ كەتتى. جامال ۇيگە وتىن-سۋ كىرگىزىپ، ەسىكتى بەكىتىپ الدى. كۇندىز بولسا دا تەرەزەلەردىڭ پەردەسى كەشەگى جابىلعان كۇيىندە قالدى. جامالدىڭ بۇرىن ەلدە جۇرگەندەگى ماماندىعى ايەل بوساندىراتىن اكۋشەرلىك ەدى. بالا كوتەرە الماعان سوڭ بۇل ماماندىقتى ىستەۋگە جولداسى قارسى بولعان. الدى جاقسى بولدى. ەشبىر ايەل دە، بالا دا شەتىنەمەيتىن.

مال ورىستەن قايتاتىن كەشقۇرىم ۋاقىتتا دۇنيەگە شار ەتىپ قىز بالا كەلدى. جامال كىندىگىن كەسىپ، اس ۇيدەگى ارنايى دايىنداعان ورىنعا اق جايماعا وراپ، اپارىپ قويدى. قىزىنىڭ قاسىنا بالانى جولاتپادى. بالانىڭ جولداسىن دا تۇگەندەپ ونى قوراداعى ارنايى دايىنداپ قويعان شۇڭقىرعا كومىپ كەلدى. مالدى قىستاقتا ۇستاعاندىقتان بۇل قورا قاڭىراپ بوس تۇراتىن. كەشە تۇندە ارنايى ەكى شۇڭقىر قازىپ قويعان ەدى. ۇيگە كىرىپ گۇلنارعا ءالى ەكى ساعات جاتا تۇرۋىن ەسكەرتىپ، ەسىكتەردى جاۋىپ، ءوزى اس ۇيدەگى نارەستەنى قولىنا الدى. الگى كەسىلگەن قارا توماردىڭ ۇستىندە وتىرىپ ويلاعان ويىن ىسكە اسىرماق ەدى.

قارنى اشىپ جاتقان نارەستە تىرشىلىك بارىن ءبىلدىرتىپ تاستاي عىپ وراعان اق جايما اراسىندا بۇلقىنىپ جاتىر. ەرىنى كەبەرىپ، كوگەرىپ تۇرعانداي.

— ەە، اللا، كەشىرە گور مەن بەيباقتى دەپ كۇبىرلەگەن كۇيى جالاڭاش تىزەسىنە بالانى تۇنشىقتىرىپ تىندى. نارەستە دەنەسى كوگەرىپ، سالماعى اۋىرلاپ، قۋىرشاق بولىپ قالدى. جامال ءوزىنىڭ وزگەرىپ كەتكەنىن سەزسە دە مويىندامادى. تورگى ۇيدە گۇلناردىڭ كوزىنەن جاس پارلاپ اعىپ جاتتى. ءبىراق، ول تۋعان اناسىنىڭ نارەستەسىن و دۇنيەگە اتتاندىرىپ جىبەرگەنىن دە، ول ءوزىنىڭ اناسى ەمەس ەكەنىن دە ەشقاشان بىلمەي كەتەدى.

جامال اۋىلدان اكەلگەن قىزىل حالاتتى نارەستەنىڭ سىرتىنان قولبالاقتاپ وراي باستادى. ارتىنان قىزىل بەلدىگىمەن ەكى جەردەن بۋىپ، جەتى قاراڭعى تۇندە الگى قازىلعان شۇڭقىرعا كومىپ تاستادى. نارەستەنىڭ باس اياعىنان قاراڭعىدا جاڭىلىپ قالدى. نارەستەنىڭ باسى قۇبىلاعا قارادى ما، جوق پا ءبىر قۇداي بىلەدى. جامال ۇيگە ءبىر شارۋا تىندىرعانداي «ۋھ» دەپ كىردى. ءبىراق ءبىر قىسىم كوڭىلى ورنىنا تۇسپەي-اق قويدى.

— گۇلنار، تۇرا عوي ءشايىڭدى ءىش — دەپ سۇيەپ، قىزىنا قىزمەت كورسەتە باستادى. اياق-قولى قيمىلداپ جۇرگەنىمەن جامالدىڭ ەسىنىڭ ءبارى باسقا جاقتا ۇشىپ ءجۇردى. داستارحان باسىندا قىزىنىڭ ماڭدايىنان اققان اعىل-تەگىل تەردى ءسۇرتىپ وتىرىپ، قۇشاعىنا قاتتى قىسىپ، كوزىنەن اققان جاسىن سۇرتپەستەن:

— قىزىم، قىز بالا تۋدىڭ. ءبىراق، قىزىڭ شەتىنەپ كەتتى. مەن ونى ادام بىلمەيتىن جەرگە جاسىردىم. سەن ەندى ءبىر اپتادان سوڭ نە تارازعا، نە شىمكەنتكە، الدە قاراعاندىعا ما ءبىر قالاعا كەت. قىزىلورداعا بارماي اق قوي. (ونداعى ويى گۇلناردىڭ تۋعان اناسى سول جەردە تۇرمىستا ەدى ). گۇلنار ەسەيسە دە قىزعانىشى باسىلار ەمەس.

— ماما، اناشىم مەن سەنى جالعىز تاستاپ ەشقايدا كەتە المايمىن عوي.

ەكەۋى ءۇنسىز جىلاستى.

تاڭ اتا بالتانىڭ جاڭعىرعان داۋسىنان حاديشا ۇيىنەن اتىپ شىقتى. جەلبەگەي جامىلعان شاپانىنىڭ جەڭىن جۇرە كيدى. جامال كەلگەن ەكەن. قورانىڭ بۇرىشىندا جاتقان قارا توماردى بالتالاپ-بالتالاپ جارىپ تاستاپتى. «ويپىرماي، وسىنشاما كۇش قايدان كەلدى، قوراسىندا وتىن تولىپ تۇر ەمەس پە؟» — دەپ ويلاعان حاديشا:

— قوي، جامال، تاستا! ءجۇر ۇيگە، مەنىڭ شايىم قايناپ تۇر، — دەپ جامالدىڭ بالتاسىن تارتىپ الدى دا قارسى بەتكە لاقتىرىپ جىبەردى.

— وسى قارا تومار، وسى تومار مەنى اداستىرعان وسى، — دەپ بۋلىققان جامالدى حاديشا ۇيىنە سۇيرەپ كەتتى. بۇل توماردىڭ جاتقانىنا تالاي جىل بولعان. حاديشانىڭ كەلىنشەك كەزىنەن بار ەدى. اۋەلدە ول ءاپپاق اق تومار ەدى. جىلدار وتكەن سايىن توپىرلاعان مالدىڭ تۇياعىنىڭ شاڭىنان قارايىپ، جىلتىراپ قارا تومارعا اينالدى. جامالدىڭ توماردى جازالاۋىنىڭ ءمانى وسى توماردىڭ ۇستىندە وتىرىپ ويلانىپ كەتكەن ويىنىڭ ىسكە اسقانىنان حاديشا حاباردار ەمەس ەدى.

حاديشانىڭ ءۇيى جىپ-جىلى، بالالاردىڭ ويىنشىعى شاشىلىپ جاتسا دا، ءۇيدىڭ اۋراسىندا كەرەمەت ءبىر جۇماقتاي جىلىلىق بار ەدى. بالالار بولمەسىندە ۇل-قىزدارى قاتار-قاتار جەردە ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. ويانىپ كەتپەسىن دەگەن ويمەن حاديشا ەسىكتى اقىرىن جابا سالدى. ەسەنباي قويدىڭ كەزەگىنە كەتكەن ەكەن. ەكەۋى وڭاشا سىرلاسىپ وتىرىپ تاڭعى شايلارىن ءىشتى. جامالدىڭ دا ءىشى ءبىراز بوساپ قالدى. حاديشاعا بارلىق شىندىقتى ايتىپ بەردى. جاعدايعا قانىق بولعان حاديشا جامالعا ەش ءۋاج ايتا المادى.

— جامالجان، ەسىڭدى جي. تىرشىلىك كەرەك. ماعان ايتقانىڭ وسەك ەمەس قوي. بۇل سىر ولە-ولگەنشە ءوز ىشىمدە قالادى، – دەپ جامالدى جۇباتىپ شىعارىپ سالدى. كۇنىنە ءبىر رەت جامالعا كەلىپ-كەتىپ تۇردى. قارا توماردىڭ جارىقشاقتارىن جامال ءۇش كۇن جاعىپ ءبىتىردى. كۇندەر ءوتىپ تىرشىلىك جالعاسا بەردى. ءبىراق جامالدىڭ ۇيىنەن ءاننىڭ اۋەنى ەستىلمەيتىن بولدى. ەكى-ۇش ايدان سوڭ گۇلنار كەلىپ اناسىنىڭ ءۇيىن اكتەپ، تازالاپ بەردى. جامال دا قىزىنىڭ الىستاپ ەشقايدا كەتپەيتىنىن سەزىپ، وتكەن ايدا ساتقان ەكى سيىر مەن ونشاقتى قويدىڭ اقشاسىن ساناپ بەرىپ، ساۋداعا باعىتتادى. ءبىر اپتانىڭ ىشىندە گۇلنار قالاعا بارىپ اياق كيىمدەر ساتىپ اكەلىپ، اۋىل ورتالىعىنداعى بوس تۇرعان ەسكى اپتەكانىڭ بولمەسىنەن شاعىن دۇكەن اشتى. جۇرت ارزان اياق كيىمدەردى الىپ گۇلناردىڭ ساۋداسىنا اقشالاي دا، قارىزعا دا ارالاسا باستادى. بىرتىندەپ گۇلناردىڭ ساۋداسى ءجۇرىپ، ىدىس-اياق تا ساتا باستادى. جۇرتتىڭ تاپسىرعان تاپسىرماسىن دا اكەلىپ ساۋداسىن دامىتتى. التى ايدان سوڭ بىشكەك بازارىنان دا تاۋار اكەلە باستادى. ءبىر جارىم جىل ىشىندە گۇلنار اناسىن قولىنا كوشىرىپ الدى. تورت-بەس جىلدىڭ ىشىندە گۇلنار كوپتەگەن جەتىستىككە جەتتى. قالادان ەكى بولمەلى پاتەر الىپ قويدى. وسى ايدىڭ اياعىندا اناسى ەكەۋى كوزدەگەن قالاعا كوشپەكشى بولدى. گۇلنار كوشتىڭ اسىنا ارنالعان مالدى سويىپ،توڭازىتقىشقا ساقتاپ قويىپ، استىڭ شاي-جەمىن اكەلۋگە ءۇش-تورت كۇنگە قالاعا كەتتى. ەكى بولمەلى ءۇيىنىڭ ءىشىن دە رەتتەپ كەلمەكشى ەدى. جامال قارتايىپ وتىرسا دا گۇلنار تاۋارعا كەتكەندە ۇنەمى دۇكەندى يەلىك جاساپ، ساۋداسىن توقتاتپاي وتىردى. بۇل جولى دا دۇكەندە قالعان تاۋاردى ساتىپ، جۇرتتىڭ اكەلگەن قارىزىن قابىلداپ الىپ قالۋعا جارادى.

كەشە جامال دۇكەننەن ەنتىگىپ ارەڭ جەتتى. ءبىر القاش جىگىت گۇلناردىڭ كوشەتىنىن ەستىپ وتكەن ايدا العان ەتىگىنىڭ قارىزىن اكەلىپتى. تالتىرەكتەپ تۇرىپ قالتاسىنان قاعاز اقشالارمەن قوسا ءبىر ۋىس تيىندى ۇستەلدىڭ ۇستىنە ۋىستاپ قويا سالىپ، شىعىپ كەتتى.جامال اقشانى ساناپ الىپ تىزىمنەن ول جىگىتتىڭ ەسىمىن ءوشىرىپ تاستاپ، ءار اقشانى ءوز ورنىنا قويا باستاعانى سول ەدى، الگى جىگىت اكەلگەن تيىنداردىڭ اراسىندا سوناۋ جىلى حاديشانىڭ كوزىنشە ومىراۋىنان ءۇزىلىپ تۇسكەن قىزىل حالاتىنىڭ قىزىل تۇيمەسى كوزىنە ەلەستەپ كەتتى. كوزىن ۋقالاپ قايتا قاراسا دا كوزىن قارىپ بارا جاتقان قىزىل تۇيمەنى تيىندارمەن قوسا ۋىسىنا دىرىلدەپ ۇستاعان كۇيى اشىق تۇرعان ەسىكتەن دالاعا شاشىپ كەپ جىبەردى. قويشى قايداعىنى ەسىمە تۇسىرگەنى قالاي، مەن ونى ءوز قولىممەن وتقا جاعىپ جىبەرگەم — دەگەن ويمەن ءوزىن سابىرعا شاقىرىپ، ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ دۇكەندى جاۋىپ ۇيىنە كەلىپ دەمالدى.

كەلەسى كۇنى دۇكەنگە ەرتەرەك كەلىپ، سورەلەردى رەتتەدى. دۇكەننىڭ ەدەنىن سىپىرىپ، شارشاڭقىراپ قالىپ ءوزىنىڭ قارتايىپ كەتكەنىنە كوزى جەتتى. ورىندىقتا دەمالىپ وتىرىپ، قولىنداعى اناسىنىڭ كوزىندەي كورىپ تاستامايتىن بىلەزىگىن سيپالاپ وتىرىپ ەسىكتىڭ اشىلىپ جابىلعانىن بايقاماي قالىپتى. كەنەتتەن شىققان داۋىستان باسىن كوتەرسە ءبىر بوگدە كەمپىر كەلىپ تۇر ەكەن. بۇل اۋىلدا بۇرىن بۇل كەمپىردى كورمەگەن ەدى.

— اناۋ قىزىل حالاتتى كورسەتشى، قارعام! — دەپ جامالدى سورەگە جۇمسادى.

— قايداعى حالات؟ مۇندا تەك اياق كيىمدەر عانا قالدى، — دەپ سورەگە قاراسا باياعىداعى ءوزىنىڭ نارەستەنى وراعان قىزىل حالاتى ءىلۋلى تۇر ەكەن. ەندى بۇرىلىپ قاراسا ەشقانداي كەمپىر جوق. سورەگە قايتا قاراپ ەدى ەشبىر حالات جوق بولىپ شىقتى. جامال دەرەۋ دۇكەندى جاۋىپ ۇيىنە ەنتىگە تەرلەپ ارەڭ جەتتى. ەندى ءبىر كۇن شىدايىن گۇلنارىم دە كەلەدى، – دەپ ءوز ءوزىن جۇباتىپ تاعى ءبىر ءتۇندى وتكىزدى.

بۇگىن سەرگەك وياندى. ءجۇرىسى دە شيراق. گۇلناردىڭ ەرتەڭ كەلەتىنىن ەسكەرىپ تۇسكە دەيىن ءۇيىن جيناستىردى. ۇستالمايتىن قۇراق كورپەلەرىن تەگىس شىعارىپ قويدى. وسى جۇماعا اۋىلدىڭ ۇلكەندەرىن شاقىرىپ باتاسىن الىپ، ەرتەسىنە كوشىپ كەتپەكشى ەدى. ءۇيدى رەتتەپ بولىپ، جاقسىلاپ شاي ءىشىپ الدى دا دۇكەن جاققا ءبىر كەلىپ كەتپەكشى بولىپ دۇكەنگە كەلدى. دۇكەننىڭ تەرەزەسىنە قاراعانى سول ەدى الگى نارەستەنىڭ قۋىرشاق بەينەسى تەرەزەگە جابىسىپ قاراپ تۇر ەكەن. دۇكەننىڭ ەسىگىن اشپاستان كەرى بۇرىلدى. ۇيگە ەنتىگىپ ارەڭ جەتتى. كەلە سالا ءوزىنىڭ توسەگىنە قۇلادى. كوزىن تارس جۇمىپ قانشا جاتقانى ەسىندە جوق. كەش باتا ويانسا كوزى قايتا قاراۋىتىپ الدەنە موينىن بۋىندىرا باستادى، قولىمەن تارتىپ ەدى الگى قىزىل حالاتتىڭ بەلدىگى ەكەن. بەلدىكتى بوساتىپ تومەن تارتقانى سول ەدى جانى قوسا شىعىپ و دۇنيەگە اتتانىپ كەتتى. كۇن دە ۇياسىنا باتىپ، بۇگىن ول ءۇيدىڭ شامى جانباي قالدى. جامالدىڭ جانارى جابۋسىز قالدى. جامالدىڭ ءولىمى تاڭ اتا باۋىرساق پىسىرۋگە كەلگەن كورشىلەرىنىڭ ايتۋى بويىنشا اۋىلعا تارالىپ كەتتى. گۇلنار جەتكەنشە جامالدى وڭ جاققا جاتقىزىپ اۋىل حالقى قوناعاسىنىڭ قامىنا كىرىسىپ كەتتى. الىستاعى تۋىستارىنا تەگىس حابار جەتىپ، گۇلنار دا جەتىپ، كوشتىڭ اسى قوناعاسىنا ۇلاسىپ كەتتى. جامالدى اۋىلداعى كوپ بەيىتتەردىڭ شەتىنە جەرلەدى. بۇكىل تۋىستارى جيىلىپ گۇلناردى جالعىزسىراتپادى. الىستان كەلگەن قوناقتاردىڭ ىشىندە ءبىر تولىقشا كەلگەن سارى كەلىنشەك گۇلناردى قۇشاقتاپ سولقىلداپ ۇزاق جىلاستى. جۇرت ەكەۋىن ارەڭ ايىرىپ الدى. ول اناسى گاۋھار ەكەنىن گۇلنار بىلگەن جوق.

كوكتەم شىعا گۇلنار اناسىنىڭ بەيىتىن كوتەرىپ، كوكتاسىن قويدى. اناسىنىڭ جىلىن وتكىزىپ قىزىلورداعا كوشىپ كەتتى. قالادان دا ساۋدا ورنىن اشىپ، گۇلنار جايباراقات ءومىر سۇرە باستادى. تۋىستارىمەن دە ارالاسا باستادى. سارى كەلىنشەك ەرەكشە كەلگىشتەپ، تۋعان كۇنىن اتاپ ءوتتى.

كەشىكپەي تۋعان كۇنىندە ءسوز سالعان جىگىتكە تۇرمىسقا شىقتى. قۇدالاردىڭ ورتاسىندا سارى كەلىنشەك ەرەكشە نۇرلانىپ ءجۇردى. توي ءبىتىپ قۇدا-قۇداعيلار وڭاشا وتىرعاندا اڭگىمەنى جامالدىڭ ۇلكەن قاينىسى باستاپ كەتتى.

— جەتەت، گاۋھار، قارىنداسىم، گۇلنارجانىم سەنىڭ اناڭ ەكەنىن ءبىلۋى كەرەك — دەپ قاداپ ايتقان سوزىنە جيىلعان جۇرت ءۇنسىز قالدى. اعاسىنىڭ سوزىندە ەرەكشە سالماقتىلىق بار ەدى. اعا بولعانىمەن ول دا قارتتىقتى القىمداپ قالعان ءبىر ايتارى بار ازامات ەدى.

— راس، مەن گۇلناردىڭ اناسىمىن. ءالى ۋاقىت كەلگەن جوق. مەن دە ماڭگىلىك ەمەسپىن. ەلۋگە كەلدىم، ەندى ەلۋ جىل ءومىرىم جوق. مەن بۇل اماناتتى مىنا قۇداشاما تاپسىرام، مەن ولگەن سوڭ ءبىراق ايتاسىڭدار، — دەپ ەڭىرەپ جىلادى.

— جاقسى، گاۋھارجان، ءبىز ءسىزدى قۇداشا دەپ سىيلاسىپ وتەيىك — دەپ جىگىتتىڭ اناسى اڭگىمەنىڭ سوڭعى ءتۇيىنىن ءتۇيىپ تاستادى.

*****

حاديشا بۇگىن تۇسىندە جامالدى كوردى. تۇسىندە جامال قارا توماردىڭ ۇستىندە قىزىل حالاتىن كيىپ وتىر ەكەن. كۇنى بويى جامالدىڭ بەينەسى كوز الدىنان كەتپەي قويدى. ۇيىقتاپ كەتسە جامالدى كورەتىندەي. جەتى شەلپەك ءپىسىرىپ قۇران باعىشتاسا دا، ءبىر قىسىمنان كوڭىلى ورنىنا ورنىقپاي قويدى. ويلانىپ-ويلانىپ اۋىلداعى ءالىپباي مولداعا بارىپ، نارەستە جايلى، جامال تۋرالى كورگەن ءتۇسىن ايتىپ بەردى. ءالىپباي موسقالداۋ كەلگەن، كوزى دە، ءسوزى دە وتكىر، سىرعا بەرىك ەل-جۇرتقا سىيلى ازامات ەدى. تاڭ اتا حاديشانى ەرتىپ جامالدىڭ ەسكى جۇرتىندا قورانىڭ بۇرىشىنداعى تومپەشىكتەن نارەستەنىڭ سۇيەگىن قازىپ الىپ جامالدىڭ بەيىتىنىڭ ىشىنە اكەلىپ جەرلەۋ ءراسىمىن وتكىزدى. قۇران باعىشتاپ بەيىتتىڭ ەسىگىن جاۋىپ كەتتى. حاديشانىڭ دا كوڭىلى ورنىنا كەلىپ، ەكى جىلدان سوڭ ومىردەن ءوتتى.

حاديشانىڭ قازاسىن ەستىگەن گۇلنار جولداسىن ەرتىپ قىستاق باسىنا كەلدى. قوناعاسىنىڭ بارلىق تىرلىگىنە ارالاسىپ اس بىتكەنشە تىك تۇردى. جولداسى دا قازانىڭ جاعدايىنا ارالاسىپ ءجۇردى. ەكى بالاسىن گاۋھار اپايعا تاپسىرىپ الاڭسىز ءجۇردى. ءۇش كۇننەن سوڭ كەتەرىندە ءالىپباي مولداعا جولىعىپ اناسىنىڭ باسىنا بارىپ قايتقىسى كەلەتىنىن ايتتى. ءالىپباي مولدا ءوزى دە گۇلناردى كۇتىپ جۇرگەندەي سىڭاي تانىتتى.

— بالام، سۇرىنبەيتىن تۇياق، جاڭىلمايتىن جاق جوق، سەن وسى جولى اناشىڭ جامالدى «كەشىردىم» — دەپ ايتۋعا ءتيىستىسىڭ. ەندى ساعان وكىنەتىن ءىس جوق. ءبارى ورنىنا كەلدى. بالالارىڭنىڭ قىزىعىن كور! جولداسىڭدى دا وڭىنان جولىقتىرعان ەكەن، اينالايىن، — دەپ ورنىنان تۇرەگەلىپ دالاعا شىقتى. حاديشانىڭ كەنجە ۇلى ولاردى بەيىت باسىنا الىپ كەلدى. جامالدىڭ ەتەك جاعىنداعى كىشكەنە تومپەشىكتى گۇلنار ىشتەي سەزدى.
اۋىلدان اتتاناردا ەل-جۇرتپەن قيماي قوشتاسقان گۇلناردىڭ جۇزىنەن ايەل باقىتىنىڭ نۇرى توگىلىپ تۇردى. تاياعىنا سۇيەنگەن ءالىپباي اقساقال ولاردى شىعارىپ سالدى. گۇلناردىڭ باقىتتى ءومىرىنىڭ جالعاسى باستالىپ كەتتى.

---