وگىز قارا كۇشىم بار
كوشەنىڭ بۇرىلىسىنان وتە بەرگەنىمدە شاپ بەرىپ' سول قولىمنان بىرەۋدىڭ ۇستاي العانى. جازدىڭ كۇنى بولعاندىقتان، باسىمدا ونداتر قۇلاقشىنىم بولماعاندىقتان قورقا قويعانىم جوق. ءبىراق قاتتى تارتىنىپ قالدىم. الدىمدا تۇرعان جاندى قۇبىجىق سالدىر-سالدىر ەتە ءتۇستى. ساسىپ قالىپ:
— اۋ، مۇنىڭ قالاي؟—دەپپىن.
— مۇنىم ءداپ سولاي. نەمەنە ادام كورمەپ پە ەدىڭ؟
— ءحالىڭ قالاي، باۋىرىم؟—دەدىم اۋزىما ءسوز تۇسپەي.
— قالاي بولۋشى ەدى، اللا دەپ اراق ءىشىپ، قۇداي دەپ قۋىرداق جەپ ءجۇرىپ جاتىرمىز.
نە دەرىمدى بىلمەي اڭىرىپ قالدىم. جاڭاعى كورگەن قۇبىجىعىم كادىمگى تانىس ادام مەنشىك دەگەن جىگىت بولىپ شىقتى. جازدىڭ كۇنىندە اياعىنا ەكەۋى ەكى پۇت شىعاتىن، شۇبار تابان، باقا باس كون ەتىك كيىپتى. شىڭىراۋ قۇدىققا سالاتىن باياعىنىڭ توزعان قاۋعاسىنداي قولقىلداق ەكى قونىشىنىڭ ىشىنە شۇبەرەككە وراپ الدەنەلەردى تىعىپ تاستاپتى. قونىش باقا جۇتقان جىلاننىڭ تاماعىنداي بۋىلتىقتانىپ كەتكەن. ۇستىنە ءبىر كەزدە بولگاريادا شىققاندا كيىم سياقتى، ءبىراق ازيانىڭ كۇنى كۇيدىرىپ، جاڭبىرى شايعاندىقتان وڭ-تۇستەن تۇك قالماعان، قازاق اۋلىنىڭ توزعان قابىنداي كونتيگەن كامزول. مەنشىكتىڭ قۇتىن قاشىرىپ تۇر. بۇل بۇل ما، بەلىنە بايلاعان كىشىرەك باقىراش پەن كىشكەنتاي بالتا قوزعالسا بولدى، بىرىنە ءبىرى ءتيىپ سالدىر-سالدىر ەتەدى. بۇنىڭ ءبارى تۇك ەمەس. اسىرەسە باسىنداعى ەت سالاتىن مىس داعاراداي قوعادان توقىعان قالپاق بوتاعا ارتقانداي سەگىز قانات ءۇيدىڭ شاڭىراعىن باسىپ قالىپتى. الىستان قاراعاندا باسى جوق ەكى اياق ءجۇرىپ بارا جاتقانداي.
— قايدا بارا جاتىرسىڭ؟—دەيدى ول ماعان. قىزىق قايدا بارۋشى ەدىم. مىناۋ شاتاسقان شىعار دەيمىن.
— قىزمەتكە داعى.
— مەن داچادان كەلىپ ەدىم، داچاعا بارا جاتىرمىن.
— كەلگەنىڭ قالاي، كەتكەنىڭ قالاي؟
— وي، باۋىرىم، ارتتا قالعان ادامسىڭ،— دەدى ول ماعان تىكە.— جاڭا توبەمدى كورسەتۋ ءۇشىن كىزمەتكە كەلدىم ەمەس پە، ەندى موينىمدى قىلقيتىپ كەتىپ بارامىن.
— كىشكەنتاي وتىرىپ سويلەسەيىكشى، اۆتوبۋس كەلگەنشە،— دەپ جابىستى ول. وتىرعىشقا جاقىندادىق. مەن وتىرعانشا ول تىزەسىن بۇگە بەرىپ سىلق ەتتى. دوربادان الدە نە بۇرق ەتتى. ارقاسىنداعى تىرمىشتاپ تاستاعان دوربا باسىپ كەتسە كەرەك.
— مىنا ءبىر سەمەنتى قۇرعىردى الا سالىپ ەدىم،— دەدى ول...— داچا سالىپ ەدىم، سونىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا سەمەنت جەتپەي قالىپ...
— مىنا قالپىڭمەن اۆتوبۋسقا مىنگىزبەيدى عوي.
— نەگە مىنگىزبەيدى «بىلعانىش كيىممەن-اق اۆتوبۋستا جۇرۋگە بولمايدى» دەگەندى ايتىپ وتىرمىسىڭ؟ تۇك تە ەمەس. مىنبە دەگەنىنە قارايتىن مەن بار ما؟ تاسكەنەدەي جابىسىپ قالارمىن با ودان. ەلدىڭ ايتقانىن تىڭداي بەرسەم بۇلدىرگەنىم ءپىسىپ، ءتۇسىپ كەتەتىن ءتۇرى بار. كارتوشكام ءالى تۇپتەلگەن جوق بيىل ناق الما گۇلدەگەندە قۇدايى قۇرعىردىڭ اسپانى تەسىلىپ كەتكەندەي جاڭبىرى شەلەكتەپ قۇيعانىن ايتساڭشى. المانىڭ بار گۇلىن شايىپ كەتتى ەمەس پە! ەندى اندا-ساندا ءبىر قۇداي دەگەندەي، ءار جەردە ءبىر تۇينەك قالدى. وي، كوك تۇينەك كەلگىردىڭ جابىرى! ەندى قاراشى، قاس قىلعانداي ءبىر تامباي، اسپان اينالىپ جەرگە ءتۇسىپ بارادى. سۋ كەرەك كەزدە.
مەن كەتۋگە تۇرا بەردىم. ول ەتەگىمنەن باسىپ وتىرعىزىپ قويدى.
— وتىرا تۇر.
— ويباي-اۋ، قىزمەتكە...
— ەي، قويا تۇر، باۋىرىم،— دەدى ول بەت-اۋزىن تىرجيتىپ،— كوممۋنيزمدى جالعىز سەن ورناتامىسىڭ. مىنا ءبىز دە بارامىز دەپ ءجۇرمىز. مىنا داچامدى ءبىتىرىپ العان سوڭ مەنىڭ قالاي جۇمىس ىستەگەنىمدى كور. بەسجىلدىقتى ءتورت جىلدا ورىنداۋعا اتسالىساتىن كوزەلىن مىنا، مەكەڭ بولادى.— ول ءوز كەۋدەسىن ءوزى جۇدىرىعىمەن نۇقىپ قالدى. بايلاۋلى باقىراش وتىرعىشقا سوعىلىپ ساڭعىر ەتتى. بوس ساڭعىر.— جاڭا الگى ءبىر قاراۋىمداعى قىزمەتكەر ءموندىبايعا قاتتى رەنجىگەم. كەشە تاپسىرىپ كەتكەن ءىستى پىسىلداپ ءالى بىتىرە الماي جاتىر. سوندايلارمەن كوممۋنيزمدى قالاي ورناتارسىڭ. كەشە تاپسىرعان جۇمىستى بۇگىنگە اكەلگەن سوڭ ودان نە ءۇمىت، نە قايىر. جۇمىس ىستەيدى دەپ مىنا ءبىزدى ايت. مەملەكەتتىڭ جۇمىسىن دا ىستەپ، اراسىندا داچا دا سالىپ، بۇلدىرگەن ەگىپ، جەمىسىن دە جەپ ۇلگىرەمىز. ايتقانداي داچاڭ بار ما؟
— جوق،— دەدىم كەلتە. ەندى نە دەيىن جوق بولسا.
— ءتۇۋ، بالباق، تىرشىلىگىڭ جوق بايقۇس ەكەنسىڭ عوي. ءاي، ۇيقىڭ پىرداي، جەلكەن قىرداي جالقاۋعا لايىقتى-اق ادامسىڭ. «الما ءپىس، اۋزىما ءتۇس» دەپ قۇداي بىلەدى، مەملەكەتكە قاراپ اۋزىڭدى اشىپ، جۇتقىنشاعىڭا جۇمىرشاقتاي بىردەمە تىلەپ وتىراتىن جانسىڭ عوي، ءا. ءوزىمىز تاۋدى تالقان، ويدى كەزەڭ قىلامىز. قۇدايەكەڭنىڭ قاي زاماندا اكەلىپ تاستاعانىن قايدام، مەنىڭ ۋچاستوگىمدا ۇيدەي گرانيت ورناپ الىپ، اركاسىن كۇنگە قاقتاپ جاتىپ الىپ ەدى، ەكى پۇتتىق گىرمەي ۇرىپ-ۇرىپ سىندىرىپ تاسىن لاقتىرىپ تاستادىم. بۇدان كەيىن مەكەندە قايرات جوق دەپ ايتا الارمىسىڭ. سوناۋ ءبىر جىلدارى الگى «الاتاۋ» كولحوزى سول جەرگە كولحوزعا قورا سالامىز دەپ سول شوقى تاس ءۇشىن قۇرىلىس جۇرگىزە الماعان ەكەن. مەن جۇرتقا جالاقى تولەپ ىستەتە المايتىن تاۋىڭدى ءسويتىپ توڭكەرىپ تاستادىم. بۇدان كەيىن ەرتەدەگى تاۋكوشىرەردەي كەم دەپ كورشى، كانە. ەندىگى جارتى شەگەسىنە دەيىن قاعىپ تۇگەل ءبىتىرىپ تە قوياتىن ەدىم. الگى ءبىر مۇرات دەگەن شوفەر جىگىت مىنا ءبىر سەمەنتتى ءتۇسىرىپ بەرە سال دەسەم «قىزمەت ۋاقىتىسىندا بولمايدى» دەپ كەرگيدى. وي، باس پايداسىن بىلمەگەن جامان نەمە. ۇستىنەن ديرەكتورعا ارىز جازىپ، باسىنا پالە سالىپ قويدىم. كورسىن ەندى مەكەڭمەن سويلەسىپ.
— ال، جارار مەكە، پيعىلىڭا قۇداي بەرەكە بەر...
— قويا تۇر، كەتكەنىڭدى. بەرمەك تۇگىل بەرەدى. ءبىز تابيعاتتىڭ بەرمەسىن تارتىپ الىپ ۇيرەنگەن جاندارمىز عوي. ايتپەسە ەكى قاباتتى داچانى ەكى اپتادا، كۇنكۇيەرىمەن تۇرعىزىپ الار ما ەدىم. تەك مەن الگى ءبىزدىڭ كەڭسە باستىعى، ءسىز جۇمىس ىستەۋىڭىزدى... دەپ مىڭقىلدايدى. مەن جۇمىس ىستەمەگەندە قامىر يلەپ ءجۇرمىن بە؟ سەمەنتىڭدى ۇنداي شىلايمىن، تاستى بيدايداي ۇنتايمىن. «وزىمىزدىكى دەگەندە وگىز قارا كۇشىم بار». الا قويدى بولە قىرىققان جۇنگە جارىمايدى دەگەن. اتالارىمىز دۇرىس ايتقان. مەملەكەت پەن مەنى بولۋگە بولا ما؟ مەندە بولسا، مەملەكەتتە بولعانى ەمەس پە؟ مەن وسى ءونىمنىڭ ءبارىن جالعىز جەيمىن بە ،ءبارىن بازارعا سالامىن. اپىر-اۋ، بىلتىرعى جۇمىس قىزۋ ەدى. ول كەزدە استىمدا ماشينا. بىلقىلداپ بارىپ «ۆولگانى» بايگەدەن كەلگەن اتتاي قاڭتارىپ تاستاپ، شوفەر ەكەۋمىز تەرلەپ-تەپشىپ كوپ ءىس اتقارۋشى ەدىك. الگى پىسىقسىعان كاسىپجان دەگەننىڭ كەسىرىنەن، «قىزمەت ۋاقىتىندا كەلەدى» دەگەن سوزىنەن توڭقالاڭ استىم. اتتەن... ايتپەسە بيىل شاش ەتەكتەن كەنەلەتىن ەدىم. دەگەنمەن جۇما كۇنى تۇستە كەتىپ، دۇيسەنبى كۇنى ءتۇس اۋا توبە كورسەتىپ، جۇمىستا بار بولىپ كورىنىپ قانا ءجۇرمىن. داچا ماشيناسىز بولمايدى ەكەن. شىركىن، ءبىر دوڭگەلەك...
مەن دە ويلانىپ قالدىم. ياپىرماي، شىنىمەن قوعامدىق مەنشىك پەن جەكە مەنشىكتىڭ اراسى بىرىگىپ كەتتى مە؟ سونداي-اق ومىردەن ارتتا قالعان ەكەنمىن-اۋ. الدە مەنشىك سياقتىلار ءوز مەنشىگى مەن قوعامدىق مەنشىكتىڭ اراسىنداعى ايىرمانى اجىراتا الماي قالدى ما ەكەن؟ داچا سالسىن، بوس ۋاقىتىندا ەڭبەكتەنسىن، دەم السىن دەگەن مەملەكەت قامقورلىعىن مەنشىكتەردىڭ قالاي ۇققانىن كوردىڭىز بە؟ جەكە مەنشىكتىك پيعىل قالاي قارا شەشەكتەي جايلاپ العان ونى. ءتىپتى مەملەكەتتىك قاجەتتى ۋاقىتتا قالاي قاس قاقپاي، كوز جۇمباي كەتە بەرەدى، ءا. الدە. مەنشىك ىستەيتىن مەكەمەدە ءتارتىپتىڭ تارتپاسى بوساپ كەتتى مە ەكەن؟
— ال، كەتتىم،— دەگەن داۋىس ويىمدى ءبولىپ جىبەردى. مەنشىك ەكەن. كەلگەن اۆتوبۋستىڭ شاۋجايىنا جارماسا كەتتى. العاشقىلار ونى قاعىپ ءتۇسىردى. «ازامات، بۇل جۇك تاكسيى ەمەس قوي» دەگەن سوزدەر ونى قاقپايلاي بەردى. ماشينا قوزعالىپ، جىلجي جونەلدى. ءوزى اتقانداي، مەنشىك اۆتوبۋس ەسىگىنە تاسكەنەشە جابىسىپ كەتىپ بارا جاتتى. ءۇزىلىپ تۇسەر مە ەكەن؟! وسى پيعىلىنان اجىراماسا، ول ۇلى كوشتىڭ اۆتوبۋسىنا ىلىنە الماي، جۇلىنىپ تۇسەرى ءسوزسىز. وعان تۇك تە كۇماندانبادىم.
You Might Also Like
-
ادام ۇمىتپەن ءومىر سۇرەدى. «ءۇمىتسىز — شايتان»، مەن دە ناق سولاي، بار ءومىرىمدى ۇمىتتەنۋمەن وتكىزىپ كەلەمىن. ۇمىتتەن اۋلاقتاپ كورىنە كوزگە دۇنيەدە جوق، جۇرتقا جەك كورىنىشتى قۇبىجىق ا...
-
ەلىمىزدىڭ قوعامدىق — ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني دامۋىنا ۇلەس قوساتىن، الەمدىك وركەنيەتكە كوتەرىلەتىن ءبىلىمدى دە مادەنيەتتى، دەنساۋلىعى مىقتى، پاراساتتى ازامات تاربيەلەپ شىعارۋ — مەكتەپ...
