InfoHub Logo

— ءالى ەسىمدە،— دەپ باستادى ەرمەك ءسوزىن،— بۇرناعى جىلى تىسىمە نان ءتيىپ كەپ كەتىپ ەدى، وتىز ءتىسىم زار قاقساپ ءجۇرىپ بەردى. سودان كانە تاماق ىشە السامشى. بىرەۋ ىستىق، بىرەۋ سۋىق ءىش دەپ باسىمدى داڭ-داڭ قىلدى. ءبارىنىڭ دە ايتقانىن ىستەپ ۇلگەردىم. بىرىنەن بولماسا ەكىنشىسىنىڭ ەمى قونىپ قالا ما دەگەن ويمەن ايتقاندى ءمۇلت جىبەرگەنىم جوق. ءتىپتى تويعانىمشا چەسنوك تا جەدىم. كوبىرەك جەپ قويسام كەرەك، ءىشىمدى اۋىرتىپ بالەنى سالعانى بار ەمەس پە؟ ءتىستىڭ ەمىن ىزدەيمىن دەپ ەكى ورتادا ءىشىمدى اۋىرتىپ، «قايدان جەدىم باۋىردى، ءىشىم جامان اۋىردىنىڭ» كەرىنىڭ كەلگەنىن كوردىڭىز بە؟

ەندى ەمى قونىپ قالا ما دەپ ءالى دە اركىمدەردىڭ ايتقانىن ىستەپ ءجۇرمىن. كەسەگە ىستىق سۋدى قۇيىپ الىپ، ىشىنە ءبىر ۋىس قاراتىكەن تۇزدى سالىپ، ۇرتتاپ تا كوردىم. اۋىرعانى قويار ەمەس، قاقساعانى بىلاي تۇرسىن، ەندى سىزداپ تا بالەنى سالدى. كوپ ەمشىنىڭ ءبىرى، اشۋتاس پەن توتيايىندى كۇيدىرىپ ىستىقتاي تىسىڭە باس دەگەندى ايتتى.

مۇنى دا ىستەپ باقتىم. داعدىلاعانىم قۇرىسىن، اۋزىن تاتتاندى دا كەتتى. ءتىسىمنىڭ اۋرۋى قويماعان سوڭ ءتىسىم قانداي جاعدايدا ەكەن دەگەن ويمەن ايناعا كەلىپ قاراي قالدىم. ءتىستىڭ ءبارىن ءبىر جىپكە ءتىزىپ قويسا ءوز ءتىسىڭىزدى قايدان اجىراتىپ الاسىز. بارلىعى دا اق ءتۇستى مەرۋەرت سياقتى بولادى دا قالادى عوي. ءبىراق ناق وسىدان بىلايعى جەردە مەنىڭ ءتىسىمدى تانىپ الۋ ونشا قيىنعا تۇسپەيتىن بولعان ەكەن. ءتىستىڭ ءوزى ساپ-سارى تات، ەتى كوكپەڭبەك، ناسىباي اتاتىنداردىڭ تىسىندەي ساتال-ساتال بولىپتى دا قالىپتى.

ءبىر الەككە ءتۇستىم دە قالدىم. اۋزىمدى ىسقىلاپ جۋىپ جاتىرمىن. ءبارىبىر كوگەرگەنى كەتەر ەمەس. قىزدار ءتىسىنىڭ ءتۇرىنىڭ جامانى-اي، دەپ ايتادى-اۋ، دەپ ىشتەي.رەنجىپ تە تۇرمىن. وسىعان مەنى قانداي پالە باستادى ەكەن دەپ وتە قويامىن. اۋزى ساسىق ەكەن دەپ ايتا ما دەپ جاقىن جولداستارىما بارىپ لەبىمدى بايقاتىپ ەدىم. ايتەۋىر ودان ساۋ بولىپ شىقتىم.

ءتىس تازارتۋ پروسەسى باستالىپ كەپ كەتتى. پوروشوكتى تا، پاستانى دا جيناپ قويىپ، قولىما جاڭا جاسالعان نە ششەتكاسىن الىپ، ءتىسىمنىڭ ەتىن سويعىلاپ جاتىرمىن. باعاناعى كوگەرگەن پالە كەتەر ەمەس. وسى كەزدە الگى قۇمنان كوشىپ كەلگەن سىرعاۋىل قارت كەلىپ سەكسەۋىلدىڭ كۇلىمەن ىسا عوي، ءقازىر جوق بولادى دەمەسى بار ما. جالما-جان سەكسەۋىلدى وتقا سالىپ جاعىپ، قوزى ءسونىپ، قولامتا سۋىعان سوڭ قولىمدى كەسىپ كەپ جىبەرىپ، ءبىر ۋىس كۇلدى ۋىستاپ الىپ تا شىقتىم.

قولىمدى قولامتاعا سۇقپاي نەسىنە جيىركەنەيىن، قولىم تۇرماق كۇل اۋزىما دا بارايىن دەپ تۇر. سونىمەن شالقايىپ تۇرىپ، كوزىمدى باقىرايتىپ، اۋزىما تالقانعا ۇساتىپ قۇيىپ كەپ الدىم. اۋزىم تىزىلداپ بارادى. زاتى جاڭاعى قايناسىپ قاتىپ قالعان اشۋتاس پەن توتيايىندى تارتىپ الىپ جاتىر عوي دەپ ويلاپ تۇرمىن. ۇرتىمداعى، كومەكەيىمدەگى كۇلدى جيناپ، ءتىلىمدى بىلعالاڭداتىپ تا قويامىن.

سۋمەن اۋزىمدى شايىپ ەدىم، اۋزىم اشىپ ءجۇرىپ كەپ بەردى. مىنە پالە، كەرەك بولسا. بۇل ءبىر قىزىق بولدى. «تىلەپ العان اۋرۋدىڭ ەمى تابىلماس» دەگەن وسى ەكەن. ءتىلىمدى جۇگىرتىپ، ۇرتىمدى، ەرنىمدى، تاڭدايىمدى بايقاسام سەكسەۋىلدىڭ ك ۇلى اۋزىمدى قولدىراتىپ ويىپتى دا كەتىپتى. ءسويتىپ تاماق ىشۋدەن قالدىم. ءبىر كۇننەن كەيىن ءوڭى جەتىلىپ ۇرتىمنىڭ، تاڭدايىمنىڭ تەرىسى قابىرشىقتانىپ تۇسە باستادى، قانە، بۇدان كەيىن جولاشى سەكسەۋىلدىڭ كۇلىنە ەر بولساڭ.

اقىرىندا، اياڭداپ دارىگەرگە كەلدىم. جاماندىق كورمەگىر ءبىر جاقسى جاندار ەكەن، ءتىسىمدى تازالاپ، اۋزىمدى شەگەندەپ تاستادى. ساقايدىم دا كەتتىم.

ەكى جىلدان بەرى ءتىس اۋرۋ دەگەن ويىما كىرىپ شىققان جوق ەدى. جاقىندا ءبىر ازۋىم تاعى دا زار قاقساپ اۋىردى. ءتىپتى قۇلاق-شەكەمدى كەمىرىپ جەپ الىپ بارادى. تاماعىمنان بەز شوشىپ، جاق ەتىم شودىرايىپ ءىسىپ شىعا كەلدى. دارىگەردەن كومەك الىپ داندەپ قالعان باسىم، جۇگىرىپ وكپەمدى قولىما الىپ، ەمحاناعا كەلدىم.

كەلگەندە وسى ارىق كوشەسىندەگى ەمحاناعا جەتتىم. كەزەك كۇتىپ تابانى كۇرەكتەي ءتورت ساعات وتىرمىن. نە قىزمەتتە جوق، نە ەمدەۋدە جوق، سارعايىپ، تاپجىلماي ءبىر ورىندا قالدىم دا قويدىم. ءبىر كەزدە كەزەگىم كەلىپ ىشكە كىردىم. ءتورت ساعات كۇتكەنىمدى قايتەيىن، قولىنداعى بىزىمەن ءتورت ءتۇرتتى دە، ەرتەڭ كەلىڭىز دەدى دارىگەر.

دۇنيەدە ءتىسىم اۋىرادى دەپ قىزمەتتەن سۇرانباعايسىز. قانداي ۇيات. كىشكەنتاي ءتىس ءۇشىن جارىم كۇن ۋاقىتىڭىز بوسقا كەتەدى. بارعانداعى ىستەگەن ەمى الگى.

قىزمەتتەن سۇرانىپ ەرتەڭىندە سۇمىرەيىپ تاعى كەلدىم. تاعى كۇتتىم. دارىگەر تاعى كەشەگىنى ىستەدى دە «ەرتەڭ كەلىڭىزدى» قايتالادى.

— قىزمەتتەن قالىپ جاتپاي-اق ناق وسى ۋاقىتتا كەلە قويسام قايتەدى،— دەيمىن مەن.

— ەرتە كەلىپ، كەزەك الىڭىز،— دەيدى دارىگەر دارمەنوۆ،— ايتپەسە قارامايمىن.

— قارىنداس، تەلەفونمەن تىزىمگە تىركەلىپ قويۋعا بولا ما؟—دەدىم تىزىمگە الۋشى قىزدارعا.

— جوق بولمايدى،—دەپ قىسقا قايىردى قىزدار.

ەمحانا مەن قىزمەت ورنىنىڭ اراسى ءبىرسىپىرا جەر.

ەمحاناعا كەلىپ تىركەلىپ، قىزمەتكە بارىپ، ودان كەلۋگە ءبارىبىر سول ءتورت ساعات ۋاقىت كەتەدى. امال نەشىك، قىزمەتتەن ەرتەڭىنە تاعى قالدىم.

كرەسلوعا وتىرعىزدى دا، ۇرتىمدى تولتىرا، جاۋىر اتتى ەرتتەگەندە ارقاسىنا قوياتىن كەپىلدى ماقتادان جاساپ جىبەرىپ، بۇرالاقتاپ تىعىپ جاتىر. ايتەۋىر اۋزىم جۇمۋعا كەلمەي قالدى. سونىمەن قولىنا اراسىن الىپ، ارالادى-اۋ دەرسىز ءتىسىمدى. دارىگەرىمىزدىڭ جۇمىسقا العاشقى قوسىلعان كۇنى ەكەن. ناق وسىعان مەنىڭ ءتۇس بولعانىمدى كوردىڭىز بە. ارالاۋدىڭ ءمانىسىن جاقسى بىلمەيدى، كەيدە ساۋ تىستەرىمدى دە ارالاپ جىبەرىپ، تىزىلداتىپ جانىمدى جەپ بارادى. ماشينانى جۇرگىزە الماي، توقتاتىپ دا قويادى. ارا-اراسىندا ەرنىمدى، ەزۋىمدى شىمشىپ الىپ جانىمدى كوزىمە كورسەتەدى. ايتۋعا اۋىز كەلمەيدى. ەرىن-ەرىنگە تيمەسە عوي اۋىزدان ءسوز شىقپايدى. ال اۋىزدى جۇمىپ قويساڭىز ەم قونبايدى. شىدامىم كەتىپ ءولىپ بارامىن. اسىرەسە، ايدالاداعى ەرنىمدى شۇرەيلەگەنى جامان بولدى.

سونىمەن دارمەنوۆ بەتپە-بەت وتىرىپ الىپ، ءالى شۇقىلاپ جاتىر. جاقىنداپ سىعالاپ-سىعالاپ قويادى.

ءبىر كەزدە دولبارلاپ بىردەمەنى اۋزىما قويىپ بەردى دە، ەرتەڭ كەلىڭىزدى ايتتى. قۋانعانىمنان ەكى ەزۋىم قۇلاعىما جەتتى.

ەرتەڭىنە بەتىمنەن باسىپ زورعا كەلدىم. جۇرەگىم شايلىعىپ قالىپتى. دارىگەر جان-جاعىنداعىلاردان تىسكە قانداي ءدارىنى جۇمساۋدى دا سۇراپ قويادى. ءسويتىپ ون كۇنگە دەيىن شىدايدى دەپ شەگەندەگەن بولدى. ول ەكى كۇننەن كەيىن-اق ءتۇسىپ قالدى. بۇگىن دارىگەرگە قايتا بارۋعا تۋرا كەلىپ وتىر. تاعى قانشا كۇن جۇمىستان قالاتىنىمدى كىم ءبىلىپتى. بارامىن دەپ ويلاسام جۇرەگىم زىرق-زىرق ەتەدى. بارعىم كەلمەي اينىپ وتىرمىن، دەگەنمەن بارامىن عوي...

سونىمەن تاعى كەلدىم-اۋ. مەنىڭ دە تىم سىپايىگەرشىلىك ىستەيمىن دەپ ءجۇرىپ، جۇيكەم جۇقارىپ قالسا كەرەك، دارىگەردىڭ ون كۇندىك شەگەنىنىڭ ون ساعاتتا ءتۇسىپ قالعانىن دا ايتىپ سالدىم. دارىگەر تومەن قاراپ، قاتەسىن مويىنداعانداي بولدى.

'— ەندى مىقتاپ ەمدەيمىن،— ءتىسىڭىزدىڭ ءوزى دە...

بۇل اياعى ايتىلماعان ءسوز قابىرعاما قاتتى باتتى. ماڭدايىمنان، مۇرنىمنان تەر بۇرك ەتتى. اۋزىمدا كۇلدىڭ، كومىردىڭ، اشۋتاستىڭ، توتيايىننىڭ ءىزى تۇرىپ، سونى ءبىلىپ قالدى ما دەپ قىسىلىپ وتىرمىن. ايتەۋىر اقىرى ءتىسىمدى شەگەندەدى-اۋ. مىقتاپ تاستاعان سياقتى. وسىدان كەيىن-اق ەرنىمدى، ەزۋىمدى شىمشىپ العان شىمشۋىردى دا تەز-اق ۇمىتىپ كەتتىم. ءبىراق بۇل دۇنيەدە ءتىسىڭىز اۋىرا كورمەسىن، مۇنى ۇمىتا قويار ما ەكەنمىن. اۋىرسا وزدىگىڭىزدەن ەمدەلمەڭىز، تىلەپ العان اۋرۋدىڭ ەمى بولماس دەگەن وسى ەكەن دەپ، جۇرگەن جەرىمدە ايتا جۇرەتىن بولدىم.

1955

---