وقۋشىلاردى ءوز وتانىنا، ادالدىققا تاربيەلەۋ
تاقىرىبى: وقۋشىلاردى ءوز وتانىنا، ادالدىققا تاربيەلەۋ. /تاربيە ساعاتى/
ماقساتى: 1. تۋعان ەلىن، جەرىن شەكسىز سۇيۋگە، وتانىن، تاريحىن قاستەرلەۋگە جانە ونىڭ الدىنداعى بورىشىن اقتاۋعا تاربيەلەۋ.
2. وقۋشىنىڭ ءوز - وزىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ، شىنشىلدىققا جانە انتقا دەگەن بەرىكتىگىن نىعايتۋ. سىيلاستىققا تاربيەلەۋ.
ءوتىلۋ ءتۇرى: دومينو ءپرينسيپى بويىنشا.
وتەتىن جەرى: 8 «ا» سىنىپ
بەزەندەندىرىلۋى: مۋزىكا، ناقىل سوزدەر.
ءى. جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى تاڭدا قوعام ومىرىندە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر ءاربىر ءجاسوسپىرىم جەتكىنشەكتىڭ ومىرىنە ءوز اسەرىن تيگىزۋدە. ءاربىر جەتكىنشەك ءوزىنىڭ بالالىق شاعىنان ەسەيۋ كەزەڭىنە وتۋدە. الايدا قوعامنىڭ ءتۇبىرلى وزگەرىستەرى، ءاربىر جەتكىنشەكتىڭ جەكە دامۋىنا دا وزگەرىستەر اكەلۋدە. ونىڭ ەڭ باستىسى جاستاردىڭ كوبىسى پاتريوتتىق سەزىمنىڭ نە ەكەنىن تۇسىنبەۋدە. ارينە كەدەيلىكتىڭ ءوسۋىن، قوعامنىڭ ىشىنەن بايقاۋ قيىن ەمەس. سونىمەن قاتار، ەڭ اۋىرى – ناشاقورلىققا ۇيرەنىپ، بۇل جولعا ءتۇسىپ جاتقان جاستاردىڭ سانى كۇننەن – كۇنگە كوبەيۋدە. ال ناشاقورلىق جاستارىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن بۇزۋدا، مەنتاليتەتىمىزدى، ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىزدى ۇمىتتىرۋدا.
ولاي بولسا، قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدە پاتريوتتىق سەزىم وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى دەپ ايتۋعا بولادى. بۇلاي ايتۋىمنىڭ سەبەبى ەلباسىمىزدىڭ 2050 باعدارلاماسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اسكەري قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا جاراقتاندىرىلعان، ۇتقىرلىعى جوعارى، قارۋلى كۇشتەر اسكەري دايارلىعىن ودان ءارى ارتتىرۋ جولىن كەزەڭ - كەزەڭمەن جۇرگىزۋدى اتاپ ءوتتى.
- ەلباسىنىڭ وسى قويعان ماقساتىنا بايلانىستى اسكەري دايارلىقتى نىعايتا ءتۇسۋ كەرەك پە، جوق الدە اسكەري دايارلىقتى نىعايتۋدىڭ قاجەتى جوق پا؟
1. الماستىڭ ويىنشا اسكەرگە تەك جۇمىس تابۋ ءۇشىن بارۋ قاجەت دەيدى.
تانىمال اقىن جانە ساياسي قايراتكەر م. شاحانوۆتىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى بەينەلەيتىن، قازاق حالقىنىڭ ءوز بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسكەن ءۇش كەزەڭىن اتاپ كورسەتەدى.
1. وتىراردى 6 اي بويى قورعاپ، شىڭعىسحاننىڭ باسكەسەرلەرىنەن قورعاپ قازاق حالقىنىڭ وتىرارداعى ەرلىگى بۇكىل الەمگە جوعارى دەڭگەيدەگى رۋحىن كورسەتتى.
2. ەلدى، جەردى قورعاۋداعى قازاق حالقىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن جوڭعار باسقىنشىلارىمەن جارتى عاسىرعا جۋىق كۇرەس كەزىنەن كورۋگە بولادى.
3. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى دا بۇل تۇرعىدان كوپ جايتتى اڭعارتقانداي. قازاق جاستارىنىڭ ۇلتتىق نامىسىنىڭ، تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ جوعارى ەكەندىگىن كورسەتتى. قازاق جاستارى ءجۇز جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى حالىقتى كازارمالىق تارتىپتە ۇستاپ كەلگەن توتاليتارلىق جۇيەنىڭ الدىندا ءبىرىنشى بولىپ ايىلدارىن جيعان جوق.
قازاقستان كوپ ۇلتتى ەل. ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدا 120-دان استام ۇلتتار مەن ۇلىستار مەكەن ەتۋدە. ۇلتارالىق كەلىسىم دەگەنىمىز – مادەني، ساياسي، الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق فاكتورلاردىڭ قۇرامداس بولىگى دەپ اتاۋعا بولادى. ءار ادام بالا كۇنىنەن وسى فاكتورلاردىڭ بارىن سەزىنەدى جانە پاتريوتتىق تاربيەنى ينتەرناسيونالدىق، ۇلتارالىق كەلىسىم، جات قىلىقتارعا توزبەۋشىلىكپەن بايلانىستىرا وتىرىپ بويعا سىڭىرەدى دەۋگە بولادى.
ءبىراق قازىرگى كەزەڭدە وتان الدىندا بورىشىن وتەۋ قاسيەتتى سەزىمى ويىنشىققا اينالعان سياقتى. بۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىم كەلەشەكتە جۇمىسقا ءتۇسۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە اسكەري بيلەتتى سۇرايدى. سوندىقتان وتان الدىنداعى بورىشتان بۇرىن، ءوز قامىمدى ويلاپ جۇمىس تابۋ ءۇشىن عانا اسكەرگە بارامىن دەۋشىلەر جوق ەمەس.
2. قىزداردىڭ اسكەري بورىشىن وتەمەگەن ۇلدارعا دەگەن كوزقاراسى تۋرالى دينانىڭ ويىن تىڭداساق:
3. ارمان ءوز وتانىنىڭ الدىندا بورىشىن مىندەتتى تۇردە وتەۋ قاجەت دەپ سانايدى:
قازاقستاندىق پاتريوتيزم مەن ۇلتتىق كەلىسىم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتىن تاربيەلەۋدىڭ نەگىزگى بولىپ تابىلادى.
پاتريوتيزم – وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، جەكە ادامنىڭ امان – ساۋلىعى، قوعامدىق مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىككە تىكەلەي بايلانىستىعىن سەزىنۋ، ءوزىنىڭ مەملەكەتكە تاۋەلدى ەكەنىڭدى، مەملەكەتتى نىعايتۋ دەگەنىمىز جەكە ادامدى كۇشەيتۋ ەكەنىن مويىنداۋ. جالپى پاتريوتيزم دەگەنىمىز – مەملەكەت دەگەن ۇعىمدى، ونىڭ اداممەن بارلىق جاعىنان: وتكەنىمەن بۇگىنگى كۇنىمەن جانە بولاشاعىمەن قارىم - قاتىناسىن ءبىلدىردى.
بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بىزدەر كەڭەستىك ءپاتريوتيزمدى ماقتان ەتىپ كەلدىك، ال ەگەر دە وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك بولماسا، كەڭەس حالقى ءفاشيزمدى قۇرتىپ، جەڭىسكە جەتەر مە ەدى؟
ولاي بولسا، بۇگىنگى كۇنى ەڭ باستىسى بولاشاقتىڭ ادامدى قانداي بولۋى كەرەك، ءوز بويىنا ازاماتتىق جانە پاتريوت دەگەن سەزىمدەردى سىڭىرە بىلۋىندە جاتىر.
سوندىقتان دا قازىرگى جاستاردىڭ پاتريوتتىق تاربيە ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلا باستاعانىن ايتار ەدىم. قازىرگى قوعامنىڭ پاتريوتتىق ساناسى ءۇش تۇسىنىكتى قۇرايدى: 1 - ۇلتتىق - ەتنيكالىق، 2 - جالپى ادامزاتتىق، 3 - الەۋمەتتىك - توپتىق. ۇلتتىق – ەتنيكالىق دەگەنىمىز – ۇلتتىق نامىس سەزىمى.
قازاق حالقىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىنىڭ قانداي جوعارى بولعانىن كەيىنگى جىلدار ىشىندەگى بولعان وقيعالار دا دالەلدەيدى.
4. اسەم پاتريوتتىق سەزىمنىڭ تەك ۇلدارعا ءتان قاسيەت ەمەس، ول سەزىم قىزدارعا دا ءتان دەپ ەسەپتەيدى.
5. جۋىقتا عانا وتان الدىنداعى اسكەري بورىشىن وتەپ كەلگەن اۋىلداسىمىز زاينۋلدينوۆ باقبەرگەندى ورتاعا شاقىرايىق.
- ءسىزدىڭ اسكەر قاتارىنا بارۋىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟
6. ال كەيبىر ازاماتتار زامان تالابىنا ساي كەلىسىم شارت بويىنشا اسكەري قىزمەتتە ءجۇر. كەلىسىم شارت بويىنشا وتاندى قورعاۋعا بولا ما؟ – دەگەن سۇراققا باقىتگۇلدىڭ پىكىرىن تىڭداساق:
قورىتىندى:
- ءوز وتانىن، تۋعان جەرىن، ەلىنە، حالقىنا شىن بەرىلگەن ادام ەشۋاقىتتا ەشتەڭەمەن ساناسپايدى. مىسالى ۇلى وتان سوعىسىندا قاسىق قاندارى قالعانشا سوعىسقان ءىزعۇتتى ايتىقوۆ، يۆان ۆارەپو، قاسىم قايسەنوۆ ت. ب. اتالارىمىزدى ايتۋعا بولادى. ولار قازاق جەرى نە باسقا جەر دەپ بولمەي وتان الدىنداعى بورىشتارىن اتقاردى. ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ:« ءبىز مەملەكەتىمىزدىڭ قولدا بار مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ارقاسىندا، كوپ ۇلتتى وتانىمىزدىڭ ءار ازاماتىنىڭ دوستىعىن ساقتاۋعا، ءبىر – بىرىنە سەنىمدى بولۋعا، جالپى وتان – ءۇيىمىزدىڭ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جانە ەشكىمگە وسى انتىن بۇزدىرماۋعا ءتيىستىمىز.» - دەگەن ەدى.
- ءوز ويىمدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭىنىڭ 36 بابىمەن قورتىندىلاعىم كەلەدى:
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىن قورعاۋ - ءار ازاماتتىڭ قاسيەتتى مىندەتى جانە بورىشى».
ماقساتى: 1. تۋعان ەلىن، جەرىن شەكسىز سۇيۋگە، وتانىن، تاريحىن قاستەرلەۋگە جانە ونىڭ الدىنداعى بورىشىن اقتاۋعا تاربيەلەۋ.
2. وقۋشىنىڭ ءوز - وزىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ، شىنشىلدىققا جانە انتقا دەگەن بەرىكتىگىن نىعايتۋ. سىيلاستىققا تاربيەلەۋ.
ءوتىلۋ ءتۇرى: دومينو ءپرينسيپى بويىنشا.
وتەتىن جەرى: 8 «ا» سىنىپ
بەزەندەندىرىلۋى: مۋزىكا، ناقىل سوزدەر.
ءى. جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى تاڭدا قوعام ومىرىندە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر ءاربىر ءجاسوسپىرىم جەتكىنشەكتىڭ ومىرىنە ءوز اسەرىن تيگىزۋدە. ءاربىر جەتكىنشەك ءوزىنىڭ بالالىق شاعىنان ەسەيۋ كەزەڭىنە وتۋدە. الايدا قوعامنىڭ ءتۇبىرلى وزگەرىستەرى، ءاربىر جەتكىنشەكتىڭ جەكە دامۋىنا دا وزگەرىستەر اكەلۋدە. ونىڭ ەڭ باستىسى جاستاردىڭ كوبىسى پاتريوتتىق سەزىمنىڭ نە ەكەنىن تۇسىنبەۋدە. ارينە كەدەيلىكتىڭ ءوسۋىن، قوعامنىڭ ىشىنەن بايقاۋ قيىن ەمەس. سونىمەن قاتار، ەڭ اۋىرى – ناشاقورلىققا ۇيرەنىپ، بۇل جولعا ءتۇسىپ جاتقان جاستاردىڭ سانى كۇننەن – كۇنگە كوبەيۋدە. ال ناشاقورلىق جاستارىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن بۇزۋدا، مەنتاليتەتىمىزدى، ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىزدى ۇمىتتىرۋدا.
ولاي بولسا، قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدە پاتريوتتىق سەزىم وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى دەپ ايتۋعا بولادى. بۇلاي ايتۋىمنىڭ سەبەبى ەلباسىمىزدىڭ 2050 باعدارلاماسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اسكەري قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا جاراقتاندىرىلعان، ۇتقىرلىعى جوعارى، قارۋلى كۇشتەر اسكەري دايارلىعىن ودان ءارى ارتتىرۋ جولىن كەزەڭ - كەزەڭمەن جۇرگىزۋدى اتاپ ءوتتى.
- ەلباسىنىڭ وسى قويعان ماقساتىنا بايلانىستى اسكەري دايارلىقتى نىعايتا ءتۇسۋ كەرەك پە، جوق الدە اسكەري دايارلىقتى نىعايتۋدىڭ قاجەتى جوق پا؟
1. الماستىڭ ويىنشا اسكەرگە تەك جۇمىس تابۋ ءۇشىن بارۋ قاجەت دەيدى.
تانىمال اقىن جانە ساياسي قايراتكەر م. شاحانوۆتىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى بەينەلەيتىن، قازاق حالقىنىڭ ءوز بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسكەن ءۇش كەزەڭىن اتاپ كورسەتەدى.
1. وتىراردى 6 اي بويى قورعاپ، شىڭعىسحاننىڭ باسكەسەرلەرىنەن قورعاپ قازاق حالقىنىڭ وتىرارداعى ەرلىگى بۇكىل الەمگە جوعارى دەڭگەيدەگى رۋحىن كورسەتتى.
2. ەلدى، جەردى قورعاۋداعى قازاق حالقىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن جوڭعار باسقىنشىلارىمەن جارتى عاسىرعا جۋىق كۇرەس كەزىنەن كورۋگە بولادى.
3. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى دا بۇل تۇرعىدان كوپ جايتتى اڭعارتقانداي. قازاق جاستارىنىڭ ۇلتتىق نامىسىنىڭ، تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ جوعارى ەكەندىگىن كورسەتتى. قازاق جاستارى ءجۇز جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى حالىقتى كازارمالىق تارتىپتە ۇستاپ كەلگەن توتاليتارلىق جۇيەنىڭ الدىندا ءبىرىنشى بولىپ ايىلدارىن جيعان جوق.
قازاقستان كوپ ۇلتتى ەل. ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدا 120-دان استام ۇلتتار مەن ۇلىستار مەكەن ەتۋدە. ۇلتارالىق كەلىسىم دەگەنىمىز – مادەني، ساياسي، الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق فاكتورلاردىڭ قۇرامداس بولىگى دەپ اتاۋعا بولادى. ءار ادام بالا كۇنىنەن وسى فاكتورلاردىڭ بارىن سەزىنەدى جانە پاتريوتتىق تاربيەنى ينتەرناسيونالدىق، ۇلتارالىق كەلىسىم، جات قىلىقتارعا توزبەۋشىلىكپەن بايلانىستىرا وتىرىپ بويعا سىڭىرەدى دەۋگە بولادى.
ءبىراق قازىرگى كەزەڭدە وتان الدىندا بورىشىن وتەۋ قاسيەتتى سەزىمى ويىنشىققا اينالعان سياقتى. بۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىم كەلەشەكتە جۇمىسقا ءتۇسۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە اسكەري بيلەتتى سۇرايدى. سوندىقتان وتان الدىنداعى بورىشتان بۇرىن، ءوز قامىمدى ويلاپ جۇمىس تابۋ ءۇشىن عانا اسكەرگە بارامىن دەۋشىلەر جوق ەمەس.
2. قىزداردىڭ اسكەري بورىشىن وتەمەگەن ۇلدارعا دەگەن كوزقاراسى تۋرالى دينانىڭ ويىن تىڭداساق:
3. ارمان ءوز وتانىنىڭ الدىندا بورىشىن مىندەتتى تۇردە وتەۋ قاجەت دەپ سانايدى:
قازاقستاندىق پاتريوتيزم مەن ۇلتتىق كەلىسىم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتىن تاربيەلەۋدىڭ نەگىزگى بولىپ تابىلادى.
پاتريوتيزم – وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، جەكە ادامنىڭ امان – ساۋلىعى، قوعامدىق مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىككە تىكەلەي بايلانىستىعىن سەزىنۋ، ءوزىنىڭ مەملەكەتكە تاۋەلدى ەكەنىڭدى، مەملەكەتتى نىعايتۋ دەگەنىمىز جەكە ادامدى كۇشەيتۋ ەكەنىن مويىنداۋ. جالپى پاتريوتيزم دەگەنىمىز – مەملەكەت دەگەن ۇعىمدى، ونىڭ اداممەن بارلىق جاعىنان: وتكەنىمەن بۇگىنگى كۇنىمەن جانە بولاشاعىمەن قارىم - قاتىناسىن ءبىلدىردى.
بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بىزدەر كەڭەستىك ءپاتريوتيزمدى ماقتان ەتىپ كەلدىك، ال ەگەر دە وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك بولماسا، كەڭەس حالقى ءفاشيزمدى قۇرتىپ، جەڭىسكە جەتەر مە ەدى؟
ولاي بولسا، بۇگىنگى كۇنى ەڭ باستىسى بولاشاقتىڭ ادامدى قانداي بولۋى كەرەك، ءوز بويىنا ازاماتتىق جانە پاتريوت دەگەن سەزىمدەردى سىڭىرە بىلۋىندە جاتىر.
سوندىقتان دا قازىرگى جاستاردىڭ پاتريوتتىق تاربيە ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلا باستاعانىن ايتار ەدىم. قازىرگى قوعامنىڭ پاتريوتتىق ساناسى ءۇش تۇسىنىكتى قۇرايدى: 1 - ۇلتتىق - ەتنيكالىق، 2 - جالپى ادامزاتتىق، 3 - الەۋمەتتىك - توپتىق. ۇلتتىق – ەتنيكالىق دەگەنىمىز – ۇلتتىق نامىس سەزىمى.
قازاق حالقىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىنىڭ قانداي جوعارى بولعانىن كەيىنگى جىلدار ىشىندەگى بولعان وقيعالار دا دالەلدەيدى.
4. اسەم پاتريوتتىق سەزىمنىڭ تەك ۇلدارعا ءتان قاسيەت ەمەس، ول سەزىم قىزدارعا دا ءتان دەپ ەسەپتەيدى.
5. جۋىقتا عانا وتان الدىنداعى اسكەري بورىشىن وتەپ كەلگەن اۋىلداسىمىز زاينۋلدينوۆ باقبەرگەندى ورتاعا شاقىرايىق.
- ءسىزدىڭ اسكەر قاتارىنا بارۋىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟
6. ال كەيبىر ازاماتتار زامان تالابىنا ساي كەلىسىم شارت بويىنشا اسكەري قىزمەتتە ءجۇر. كەلىسىم شارت بويىنشا وتاندى قورعاۋعا بولا ما؟ – دەگەن سۇراققا باقىتگۇلدىڭ پىكىرىن تىڭداساق:
قورىتىندى:
- ءوز وتانىن، تۋعان جەرىن، ەلىنە، حالقىنا شىن بەرىلگەن ادام ەشۋاقىتتا ەشتەڭەمەن ساناسپايدى. مىسالى ۇلى وتان سوعىسىندا قاسىق قاندارى قالعانشا سوعىسقان ءىزعۇتتى ايتىقوۆ، يۆان ۆارەپو، قاسىم قايسەنوۆ ت. ب. اتالارىمىزدى ايتۋعا بولادى. ولار قازاق جەرى نە باسقا جەر دەپ بولمەي وتان الدىنداعى بورىشتارىن اتقاردى. ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ:« ءبىز مەملەكەتىمىزدىڭ قولدا بار مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ارقاسىندا، كوپ ۇلتتى وتانىمىزدىڭ ءار ازاماتىنىڭ دوستىعىن ساقتاۋعا، ءبىر – بىرىنە سەنىمدى بولۋعا، جالپى وتان – ءۇيىمىزدىڭ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جانە ەشكىمگە وسى انتىن بۇزدىرماۋعا ءتيىستىمىز.» - دەگەن ەدى.
- ءوز ويىمدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭىنىڭ 36 بابىمەن قورتىندىلاعىم كەلەدى:
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىن قورعاۋ - ءار ازاماتتىڭ قاسيەتتى مىندەتى جانە بورىشى».
You Might Also Like
-
1. وقۋشىلارعا اس تۇزى، ادامدار مەن جانۋارلارعا تۇقزدى پايدالانۋ قاجەتتىگى، اس تۇزىنىڭ نەگىزگى كوزدەرى كولدەن تۇز ءوندىرۋ تۋرالى تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ.
