InfoHub Logo

ومبى قالاسىنان شىڭعىس ءبىر ايداي جاتىپ ورالدى.

ونىڭ قانداي جۇمىسپەن بارعانىن، نەگە ۇزاق جاتقانىن شوقان بىلە قويعان جوق. شىڭعىس اۋىلعا كەلگەندە، وزىمەن بىرگە ءبىر ورىس جىگىتىن الا كەلدى. ول جەر شەنەيتىن، كارتا جاسايتىن ادام ەكەن. ودان دا بۇرىن بۇل اۋىلعا ورىس تورەلەرى كەلىپ قوناق بولاتىن. ءبىراق شوقان ولارمەن تىلدەسىپ ۇيىرلەنە المايتىن. ال، مىنا جەر شەنەگىش سوتنيكوۆ دەگەن كىسىنىڭ قازاق ءتىلىن جەتىك ءبىلۋى شوقانعا سونداي جاقسى بولدى. ول كىسى اۋىلعا كەلگەن كۇنى-اق ارالاسىپ كەتتى. ءوزى دە بالالارعا ۇيىرلەنە، اڭگىمەلەسە، ولاردان وقىپ جۇرگەن ساباقتارىن سۇراي باستاعان. شوقاننىڭ ارابشا وقىعان كىتاپتارىنا، ونىڭ جازىپ، وقىپ ۇيرەنگەن ساۋاتىنا ايرىقشا ءمان بەردى. قازاق جەرىنىڭ كوبىن ارالاپتى، ءبارىن ايتىپ وتىرادى. تاعى دا ءبىر جىلتىر قاعازعا جەردىڭ، تاۋدىڭ سۋرەتتەرىن سىزىپ، سول قاعازدىڭ الاڭىنا جىلقىنىڭ، قويدىڭ سۋرەتتەرىن سالادى. اتقا ءمىنىپ تاۋلاردى، كولدەردى كەزىپ، وسىمدىكتەر جينايدى. كوكتەم كەزىندە شوقان دا سول كىسىمەن بىرگە اتقا ءمىنىپ دالادا جۇرەتىن بولدى. ونىڭ سالعان سۋرەتتەرىنە ەلىكتەپ، تاۋدىڭ، كولدىڭ بەينەسىن شيمايلايدى. بويى ۇيرەنىپ العان شوقان ءبىر كۇنى مىسىقتىڭ بالشىقتان جاساعان كۇيمەسىن كورسەتتى.

— مىنانى كىم جاسادى؟ — دەپ سۇرادى ول قولىنا الىپ اينالدىرىپ كورىپ.

— مەنىڭ جولداسىم، مىسىق دەگەن بالا.

— ول قايدا؟

— ول اناۋ الىستا، اۋىلى بولەك.

— وقىعان با؟

— جوق، وقىماعان.

— مىنا بالا ونەرپاز بولاتىن بالا. قارا، مىنا جاساعان مۇسىنىندە، العان تۇلعاسىن ۇعا بىلگەندىك بار. حالىق تالانتى دەگەندەر وسىلار-اۋ. تەك كوزىن اشاتىن ءبىلىم كەرەك. ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن مەكتەپ اشۋ كەرەك. ونداي زامانعا ءالى كوپ ۋاقىت بار. ويتسە دە وقۋ كەرەك، بۇل بالانى دا وقىتۋ كەرەك. كەدەيدىڭ بالاسى ما؟ — دەپ سۇرادى. شوقان:

— ءيا، كەدەيدىڭ بالاسى. تاقىر كەدەي. كويلەگى دە جوق، — دەدى. مىسىقتىڭ كەدەيلىگىن ايتقانداعى شوقاننىڭ جان كۇيىن ابايلاعان سوتنيكوۆ:

— ءوزىڭ قالاعا بارىپ وقۋىڭ كەرەك. قىردان وقىپ كەپ ءبىلىم الا المايسىڭ. وقىپ ءبىلىمدى بولعان سوڭ، مىسىق سياقتىلاردى ۇيرەتەسىڭ، — دەدى. شوقان ۇندەمەگەن كۇيىندە الىس قىرعا قاراپ تۇرىپ قالدى.

سوتنيكوۆ پەن شوقان ەكەۋى دالادا ۇزاق ءجۇرىپ ورالدى. قۇسمۇرىن كولىنىڭ سولتۇستىك القابىنداعى كەڭ تارلاۋدا جايىلىپ جاتقان تورە اۋىلىنىڭ قالىڭ جىلقىسىنىڭ ىشىمەن ءجۇردى. كوكتەمنىڭ كوك بۋرىل بوزىنا قار سۋىمەن ورىستەگەن جىلقىلار شوق-شوق، ءۇيىر-ۇيىر بولىپ جايىلۋدا. كوكتەم لەبىمەن ءۇيىر باۋراعان جاس ايعىر، دونەن ساۋرىكتەر ۇيىرگە تالاسىپ ايقىش-ۇيقىش اسىر سالۋدا. اسىرەسە ءبىر قۇلا جيرەن دونەن ءۇيىر باۋراپ، ءىشىن تارتىپ، جەلىگىپ العان. قالىڭ ءۇيىرلى قۇلا ايعىردىڭ ءۇيىرىنىڭ شەتىنەن ەكى بايتالدى ساۋىرلاپ قۋا جونەلدى. قۇلا جيرەننىڭ موينىن سالىپ ەكى بايتالدى باستىرىپ بارا جاتقانىن كەرگەن قۇلا ايعىر، قۇلاعىن جىمىپ، كەكىلىن ماڭدايىنا جابا، جالى جالپاعىنان ومىراۋىن جاۋىپ تۇرا ۇمتىلدى. قۇلا جيرەن ساۋرىك ەكى بايتالدى دا الدىنا سالا شوقان مەن سوتنيكوۆتىڭ الدىن وراعىتا وتە بەردى. قۇلا ايعىر ءدال وسىلاردىڭ ارتىن الا توتەلەي ۇمتىلدى. قۇلا ايعىردىڭ وزدەرىنە قاراي تۋرا شاۋىپ كەلە جاتقانىن كورگەن سوتنيكوۆ اتىنان جۇگىرە قارعىپ ءتۇستى:

— شوقان، ساقتان!

جوق، تورە، ول انا ۇيىرىنەن بايتال قۋعان ساۋرىككە بارا جاتىر. بىزگە تيمەيدى. بۇل بايعۇلا دەگەن وتە ءبىر جۋاس ايعىر. جازدا وسىنىڭ ءۇيىرى الدىمەن بايلانىپ ساۋىلادى.

— ياپىر-اي، مىنا ءتۇرى قانداي قورقىنىشتى، افريكانىڭ ارىستانى سياقتى.

— مەن ارىستان دەگەن اڭنىڭ بولاتىنىن وقىعانىم بار. كورگەنىم جوق. ول قايدا بولاتىن اڭ؟ افريكا دەگەن قاي جاق؟ — دەپ شوقان ءاربىر ءوزى تۇسىنبەگەن ءوزىن سۇراپ قاداعالاپ وتىراتىن مىنەزىن ىستەدى.

— شوقان، سەن ومبىعا بارىپ وقۋىڭ كەرەك. سوندا ءبارىن دە بىلەسىڭ. مىنا ءوزىمىز تۇرعان جەردىڭ بەتى بەس بولىمنەن تۇرادى. ياكي جەردىڭ ءوزى جالپاق تەگىستىك ەمەس، جۇمىر. مىسالى، الگىندەگى كورگەن بالشىقشىنىڭ جۇمىرتقاسى ءتارىزدى. سول جۇمىر جەردىڭ بەتىندەگى قۇرعاقشىلىعى: ازيا، ەۋروپا، افريكا، امەريكا، اۆستراليا دەپ اتالادى. سول بەس ءبولىمنىڭ ىشىندەگى عاجايىپ جىرتقىش اڭدارىنىڭ كوبى — افريكا. افريكانىڭ قالىڭ ورماندارىندا ارىستان، قابىلان سياقتى اڭدار كەپ بولادى. وندا بۇل جاقتا بولمايتىن ءپىل دەگەن حايۋاندار ۇيىرىمەن جۇرەدى، — دەپ شوقانعا بۇرىن ەستىپ كەرمەگەن تاماشا جاڭالىق ايتتى.

— ءسىز افريكادا بولدىڭىز با؟ — دەپ سۇرادى شوقان كۇندە كورىپ جۇرگەن سوتنيكوۆتىڭ وڭىنە ويلانا قاراپ.

— بولعانىم جوق. مەن ونى كىتاپتان وقىعام. جانە ارىستاننىڭ قولگا ۇيرەتىلگەنىن سيركتەردەن، اڭدار پاركىنەن كورگەنىم بار.

— ولاردى قالاي ۇستاپ الادى؟

— دۇنيەدە ادامنىڭ ايلاسى مەن اقىلىنا باعىنبايتىن ايۋان بولمايدى، — دەپ سوتنيكوۆ تەمەكىسىن تۇتاتتى.

— مەن كەشە ەستىدىم. ەرتەڭ ءبىزدىڭ اۋىل جىلقى كۇزەيدى. قىسىراق الادى. سوندا ءسىز اجەم ءۇيىنىڭ جىلقىشىسى جۇكەن اعايدىڭ اساۋ ۇستاعانىن كەرىڭىز. ولار اساۋدى بۇعالىقپەن ۇستاعاندا، قوزىداي دومالاتادى، — دەپ شوقان جاڭاعى سوتنيكوۆ ايتقانىنا ءوز ويىن قوستى.

شوقان مەن سوتنيكوۆ وسى ءبىر كۇنگى سەرۋەندەرىندە ءومىرى كورمەگەن بالامەن سىر الىسپاعان بوگدە قوناق بولىپ سىپايى عانا جۇرىسپەن قايتقان جوق، ولار جاس بالاداي جاڭالىق اشىسقان دوس ادامدار بولىپ ورالدى. شوقاننىڭ سوتنيكوۆپەن بىرگە شىعىپ، دالا سەرۋەنىن جاساۋى شىڭعىستىڭ ءوز ايتۋىمەن ىستەلگەن ەدى. مىناۋ كوكتەمنىڭ ۇزاق كۇندەرىندە ءارى مال تولدەپ جاتقان قىزىقتى كەزدە بويىن جازسىن. ءبىلىم ىزدەگەن ونەرلى ادامنىڭ از دا بولسا قولىندا بولسىن دەپ، اۋباكىر مولداعا ايتىپ، بالالاردى وقۋدان ءوزى بوساتتىرعاندى.

شوقان كەشە كۇنى بويى كوكتەمگى جۇپار ءيىستى دالادا كوپ جۇرگەندىكتەن، اسا ماۋجىراپ قايتقان. سوتنيكوۆپەن بىرگە وتىرىپ تاماق ءىشتى دە، ەرتەرەك جاتىپ ۇيقتاپ قالعان-دى.

ول ويانعاندا ءۇيدىڭ ءىشى تۇرىپ، ءبارى دالادا جۇرگەنى بايقالدى. بۇگىنگى جىلقى كۇزەۋ، قىسىراق الۋ ناۋقانى ويىندا جاتقان شوقان ورنىنان ادەتتەگى قۋناقىلىقپەن ۇشىپ تۇردى. الدىمەن قوناق ۇيدەگى سوتنيكوۆتى قارادى. ول كىسى كۇندەگى ادەتىمەن، قاعازىن جايىپ قويىپ، الدەنەنى سىزىپ وتىرعانىن كوردى. ەسىكتى اقىرىن عانا جابا بەرگەن شوقاندى بايقاپ قالعان سوتنيكوۆ ارتىنا بۇرىلىپ:

— شوقان، سالەم قايدا؟ — دەپ جىميدى.

— سالەمەتسىز بە؟ — دەدى شوقان.

— ءا، وندا، بەرى كەل، امانداسايىق، — دەپ شوقاندى قاسىنا شاقىرىپ الىپ، قولىن بەردى. — مەنىڭ اتىم سەرگەي. بۇدان بىلاي تاڭەرتەڭگىلىكتە سەرگەي اعاي، دەپ امانداساتىن بول. سەن، اماندىق بولسا ومبىعا وقۋعا بارعاندا دا وسى ءتارتىپتى ءبىلۋىڭ كەرەك بولادى، — دەدى. شوقان ءوزىنىڭ اماندىق ءتارتىبىن ىستەي بىلمەگەن كەمشىلىگىن ويلانىپ، ۇيالىپ قالدى.

— سەرگەي اعاي، جىلقى كۇزەۋدى كورمەيسىز بە؟

— كورەم، قاشان بولادى؟

— مەن ءقازىر بىلەيىن.

— جارايدى، ماعان حاباردى سەن ايتارسىڭ، — دەپ سەرگەي ۇيدە قالدى. شوقان الدىمەن جۋىنىپ، كيىمدەرىن كيدى. سونان اپاسىنىڭ ۇيىنە كەلدى. شاي ءىشىپ وتىرعان اپاسىنىڭ وڭ جاعىندا وتىرعان جاقىپ:

— ە، سەرۋەنشى، ۇيقىڭ قاندى ما؟ بىلەسىڭ بە، بۇگىن مەن قۇنانىما ءمىنىپ جىلقى يىرىسەم. ماعان جاپەلبەك قۇرىق بەرەم دەدى، مەن تايلاردى ۇستايمىن، — دەپ شوقانعا ويىنا العان جاڭالىقتارىن زاۋلاتىپ شىقتى.

— الىڭە قاراسايشى. ساعان جىلقى ۇستاۋ قايدا. جاقىپ اناداعى ءبىر تەنتەكتىگىن ەسىنە الىپ ۇندەمەي قالدى.

سابىرلى، بالالارىنىڭ ءاربىر ءوزىن اۋجايىنان اڭعارىپ وتىراتىن سارى بايبىشە:

— سەندەر جىلقى كۇزەۋگە بارعاندا، ابايلاڭدار! اساۋ جىلقىلارعا قاقتىعىپ جىعىلىپ قالماڭدار. جاقىپ، ساعان اساۋ تايدى ۇستاۋعا ءالى ەرتە، قۇر وجارلانبا! — دەدى.

شوقان تاماعىن ءىشىپ بولىپ، دالاعا شىققاندا، الىستا حانىم اۋىلىنا قاراي جوڭكىلە قايىرىلىپ كەلە جاتقان جىلقى توبىن كوردى. ەل اراسىنىڭ ءبىر سوزىنە شاقىرىلىپ كەتكەن شىڭعىس اۋىلدا جوق بولاتىن. جۇرەردە بالالاردىڭ اتقا ءمىنۋى، قوناقتى كۇتۋدى بەيسەنگە تاپسىرعان-دى. شوقاننىڭ دا وسى سىرتقا شىققانداعى كۇتكەنى سول بەيسەن ەدى. ساسكەلىككە ورلەپ كوتەرىلگەن كوكتەم كۇنىنىڭ مايدا جىلى لەبى دەنە سۇيسىندىرەدى. كۇرەسىن سىرتىنداعى كىشكەنە قاباقشانىڭ كەنەرەسىندەگى جاس تارلاۋدىڭ جاسىل ساباقتارى تاربيا ەسىپ، الاقانىن جايا باستاعان. شوقاننىڭ كوزى وسى بالدىر كوك ساباقتارعا ءتۇستى. كەشەگى سەرگەي اعايمەن بىرگە ءجۇرىپ قايتقاننان بەرى، ءاربىر وسىمدىككە قاداعالاي قارايتىن بولعان. قىستاي قار استىندا، مال تۇياعى، ادام تابانى جانشىپ، تاپتاپ تاستاعان جەردەن كوتەرىلگەن كوك تارلاۋ قىلتاناقتارى وعان ۇلكەن وي سالدى. جەر استىنان تامىرى ۇزىلمەسە، ۇستىنەن باسقانعا ءومىرى وشپەيدى ەكەن دەپ ويلادى. «شوقانجان» دەگەن بەيسەننىڭ داۋسى شىقتى.

— مىنە، اتتاردى اكەلدىم. ءقازىر ەرتتەلىپ دايىن بولادى، الگى ورىسىڭ قايدا؟ ال تەز كيىنىڭدەر! — دەدى.

— ءسىز ورىس دەمەڭىز، ول سەرگەي اعاي، مەن ءقازىر ەرتىپ شىعايىن، — دەپ شوقان ۇيگە جونەلدى.

سەرگەي مەن شوقاندار كەلگەندە، جىلقى كولدىڭ سولتۇستىك ىعىنداعى ايعانىم اۋىلىنىڭ ارعى جاعىنداعى تەپسەڭدە توپتالىپ ءيىرىلىپ قالىپتى. جاپەلبەككە ىلەسىپ جاقىپ تا جەتىپتى. جىلقىنىڭ باسىندا شەگەن، قانعوجا تۇر ەكەن. شوقان كەلىپ ەكى تورەگە اتتان ءتۇسىپ، سالەم بەردى. شوقاننىڭ اتتان تۇسكەن ءتارتىبىن ىستەپ سەرگەي:

— اعايلار، ساۋسىزدار ما؟ — دەپ قولدارىن الدى. ىزەتتى اماندىق ارتىنان قانعوجا شوقانعا قاراپ:

— مىنا قوناق اعايىڭا جىلقى كۇزەۋ، قىسىراق الۋ قىزىعىن كورسەتكەلى اكەلدىڭ بە؟ ول ءوزى مۇندايدى بۇرىن كورگەن بە ەكەن؟ — دەپ كۇلىمسىرەدى.

— بۇرىن كورمەگەن ەكەن، مەنەن ەستىگەن سوڭ كورۋگە ادەيى ەرىپ كەلدى.

قولىنا ۇلكەن ساعالى پىشاق ۇستاعان ورتا جاستاعى كىسىلەر جىلقى كۇزەۋگە ازىرلەنىپ، قاپشىق كوتەرگەن، بالالارىن ەرتكەن ايەلدەر ولاردىڭ قاسىنا جينالدى. جالى تىزەسىنە تۇسكەن جەلقۋىق جاراۋ ايعىرلارعا مىنگەن جىلقىشىلار، تىماقتارىنىڭ قۇلاعىن ىشىنە قاراي جىمىرىپ بايلاپ تاستاپتى. بىر-ەكەۋىنىڭ قولىندا قۇرىققا ىلمەك باۋلاپ بايلاعان ۇزىن ارقان. كەيبىرەۋلەرىنىڭ قولىندا باۋلاعان ۇزىن قۇرىق.

— كانى، اكەلىڭدەر، الدىمەن ارداكوك ايعىردىڭ ءۇيىرىن. سونىڭ جاباعىلارى كۇزەلسىن، — دەدى شەگەن.

— ءيا، الدىمەن ارداكوكتىڭ ءۇيىرىن، شەگەن اعام تاماشا دۇرىس ايتتى، — دەپ قانعوجا اعاسىنا بىرەر قابات كوپشىك تە توسەپ جىبەردى. ءبىرىن-بىرى كوزىنشە سىيلاعاندا جورعالاپ تۇرعان تورەلەر ادەتىن جەتە بىلەتىن سال:

— ەكى تورە ەرىندەرىنىڭ قىبىرىنان-اق ۇعىسادى-اۋ، قۇلىن كۇنىندە بايلاۋ كورگەن ارداكوكتىڭ ۇيىرىندەگى جاباعىلارعا قۇرىقتىڭ كەرەگى بولماس. ولاردى جىلقى توبىندا تۇرعاندا قولمەن ۇستاۋ كەرەك. قۇرىق كوتەرىلسە، جۋاس تايلاردىڭ ءوزى دە جەلىگىپ ۇستاتپايدى. زاتى جىلقى ەمەس پە، — دەدى.

— ءبىز دە وسىنى ويلاپ ايتىپ تۇرمىز، — دەدى قانعوجا. ارداكوكتىڭ ءۇيىرى كۇزەۋشىلەر توبىنا ىعىستىرىلا بەردى. جىلپوس جىگىتتەر تايلاردى جالىنان الا ءتۇسىپ، شوقتىعىنان باسىپ قالىپ، قۇلاعىنان جىمىرا تۇقىرتىپ تۇرىپ كۇزەتتىرىپ جاتىر. قولىنا قۇرىعىن الىپ قىزىعىپ جۇرگەن جاقىپ، ءبىر قۇلا تاي كۇزەلىپ جۇرە بەرگەندە قۇرىعىن سەرمەپ كەپ قالدى. جاقىپتىڭ قۇرىعى قۇلا تايدىڭ موينىنا تاپ ەتە ءتۇستى. اساۋ جاباعى قۇرىقتى جۇلىپ الا جونەلدى. قۇيىنداتقان جاباعىدان تامام جىلقى ۇركىپ، دۇركىرەپ، ويران-شۋ بولدى. جان-جاقتان مىقتى ات، ايعىرعا مىنگەن جىلقىشىلار ۇرىككەن توپتى ارەڭ قايتا ءيىردى.

— ءاي، جاقىپ-اي، بۇلىك شىعارماساڭ تۇرا المايسىڭ-اۋ، — دەپ قانعوجا جاقىپقا رەنجي قارادى. تەنتەكتىگىن سەزىپ ۇيالىپ تۇرعان سوڭ، بوتەن ءزىلدى ءوز ايتقان جوق. جاباعىلاردى ۇستاپ، كۇزەپ جىبەرىپ جاتتى.

— شوقان، قاراشى، مىنا تايلاردىڭ شاشىن الدىرعان بالاداي اپ-ادەمى بولىپ قۇنتيىپ شىعا كەلگەنىن. ءاربىر حايۋاننىڭ مەزگىلىنە قاراي ءوز كوركەمدىگى بار، — دەپ قىزىقتاي سويلەدى سەرگەي.

— ال قۇنانداردى كۇزەگەندە بۇدان دا سۇلۋ بولادى، — دەپ شوقان ءوزى جاقسى كورەتىن قۇنان كۇزەۋىن سەرگەيگە ماقتاپ ءوتتى.

وسى ارادا قىسىراق ماتالاتىن اساۋ بايتال، اردا دونەن ايعىرلار ۇستالاتىن بولىپ، ات ۇستامپاز جىلقىشىلار قۇرىقتارىن ىڭعايلاپ جىلقى توبىنا كىرە باستادى. الدىمەن اناداعى سەرگەي مەن شوقان ءۇيىرىن ارالاپ وتكەن قۇلا ايعىردىڭ ۇيىرىندەگى بايتالداردى ۇستايتىن بولدى.

— قۇلجا قۇلانىڭ ۇيىرىنەن ءتورت بايتال ۇستالدى عوي، — دەپ قانعوجا قىسىراق توبىن ىرىكتەيتىن جۇكەن جىلقىشىعا قارادى.

— تورتەۋ ەمەس، قۇلجانىڭ ۇيىرىنەن التى بايتال ۇستالادى. الدىڭعى جىلعى ونىڭ ۇيىرىندەگى بيەنىڭ ءبارىنىڭ قۇلىنى ۇرعاشى بولاتىن. قايتا بىر-ەكەۋى بىلتىر ەنەسى قىسىر بولىپ، قايتارماعا سويىلىپ قالدى عوي، — دەدى

— وندا قۇلجانىڭ ۇيىرىنەن ءبىر قىسىراقتىڭ ءوزى ءبىر-اق ماتالادى ەكەن عوي.

— ءيا، تەك انا كۇرەڭ ايعىردىڭ ۇيىرىنەن بىر-ەكى بايتال قوسامىز.

— قىسىراقتىڭ سانى قانشا بولادى؟ — دەدى سەرگەي قاسىنداعى شوقانعا. شوقان تەك توبىن كورگەنى بولماسا، ونىڭ سانى نەشەۋ بولاتىنىن بىلە بەرمەيتىن. ول كۇمىلجىپ قانعوجاعا قارادى.

— قىسىراقتىڭ سانى ءار قيلى بولاتىن. كەيدە توعىز بايتال، ايعىرىمەن ون. كەيدە سەگىز، كەيدە جەتى بايتالدان دا ماتالادى. كوبىنەسە جىلقىنىڭ توبىنا قاراي، — دەپ ءتۇسىندىردى قانعوجا.

قۇلجاقۇلانىڭ ۇيىرىندەگى بايتالداردى جەڭىلتەك ەكى جاس جىلقىشى قۇرىقپەن قارشىعاداي ءىلىپ اكەلىپ ماتاتىپ جاتتى. ال كۇرەڭ ايعىردىڭ ۇيىرىندەگى ەكى جيرەن بايتالدى ۇستاۋعا ايرىقشا دايىندالدى. ويتكەنى كۇرەڭ ايعىردىڭ ءۇيىرى قۇلىن كۇنىندە بايلانباي، بويداقتا بولعان، نوقتا، جۇگەن كورمەگەن ءشۇۋ اساۋلار ەكەن. «ول ەكى بايتالدى ۇستاۋ، مىنالارداي ەمەس» دەستى تۇرعان جۇرت.

— جىلقىنى يىرمەكتەگەننەن بەرى كۇرەڭ ءوزى باستاپ ىلعي شەتكە تارتىپ، ۇيىرىمەن شىعا جونەلگەلى ويقاستاپ ءجۇر. وعان قۇرىقتى ەكى سەرمەمەيتىن، ايعىرى جۇيرىك تە وڭتايلى جىلقىشى بولماسا، بوي جازىپ ۇستاتپاي كەتەدى، — دەپ شەگەن جۇكەننىڭ ءوزىن اتقا مىنگىزدى.

اشاڭداۋ، بالعىن دەنەلى، جار قاباق كەڭ يىقتى جۇكەن جاتاعان تەڭبىل كوك ايعىرعا ءمىنىپ، قۇرىقتى قىمتي ۇستاپ، كۇرەڭ ايعىردىڭ ۇيىرىنە قاراي بەت الدى. ەلەڭ الىپ تۇرعان ايعىردىڭ ءۇيىرى توبىمەن جىلقىدان تۇرا-اق جونەلدى. ءا دەگەندە ۇيلىعىپ توبىن جازباي ۇيتقىعان اساۋ ءۇيىر، بىرىنەن-بىرى وزا قۇيرىق اتىپ سىتىلا جونەلدى. ۇزىن اياق، كۇرەڭ بايتال الدىنا ءتۇسىپ قۇلىنداي قۇلدىرادى. جۇكەننىڭ دە الدىمەن ۇستاماعى سول. تەڭبىل ايعىردىڭ باسىن جىبەرە ارتىنا ءتۇسىپ بەردى. العاشقى بەتتە ارقان بويى زىرلاپ شىققان كۇرەڭ بايتال، جىلقىنىڭ ار جاعىمەن قايتا ورالعاندا، اياعى بىتىراپ تەڭبىل ايعىردىڭ القىمىنا جاقىنداي بەردى. ۇيىرىنە تايانا بەرگەندە، قالىڭ توپقا بۇرىلا، جالتارا بۇلتالاقتاي قاشتى. قاشاعان ۇستاۋدا اتاققا شىققان جۇكەن مەن تەڭبىل ايعىر كۇرەڭ بايتالدى بۇلتارعانىمەن بويىن جازدىرعان جوق. جامباسىنان بۇرىلاتىن وڭتايلى ايعىر ەركىن جەتىپ باۋراپ الدى.قۇلاق شەكەدەن سەرمەپ قالعان جۇكەننىڭ قۇرىعى تاپ ەتە تۇسكەندە، قىل مويىننان بۇراپ وزىنە قاراي قيسايا تارتىپ قالدى. كۇرەڭ بايتالدىڭ قۇيرىق جاعى شوشاڭ ەتىپ، باسى جۇكەن قۇرىعىنىڭ تولعاۋىنان قايرىلىپ، تىراڭ استى. قاسىندا تاياۋ كەلە جاتقان ەكى جىلقىشى اتتان قارعىپ ءتۇسىپ، قۇلاقتاپ تۇرىپ نوقتالاپ الدى.

جىلقىنى ءيىرىپ تۇرعان جۇيرىك ايعىرلى جىلقىشىلار قۇرىق اتىپ بولىنە جونەلگەن اساۋ كۇرەڭنىڭ ءۇيىرىن قالىڭ توپقا قايتا قۋىپ تىقتى. ەكىنشى ءبىر جيرەن توبەل بايتالدى دا جۇكەن ادىمىن اشىرماي قۇرىقتاپ ۇستاپ نوقتالادى.

— اپەكەم ءۇيىنىڭ بۇل قىسىراعىنا انا قۇلا جيرەن دونەندى ۇيىرگە سالالىق. ءوزىنىڭ سۇيەگى دە جاقسى، قۇلجا-قۇلانىڭ بالاسى عوي، — دەپ شەگەن قىسىرىقتىڭ ايعىرىن بەلگىلەدى.

— مەن دە سونى لايىقتى كورەم. ءبىراق، ءوزى ءشۇۋ اساۋ، تاعى بولىپ قولعا تۇرماي جۇرمەسە، — دەدى جۇكەن.

— «اساۋدى قۇرىق جۋاسىتادى، تەنتەكتى بۇيرىق جۋاسىتادى» دەگەن ماقال بار عوي، بار قاشاعان قايدا كەتەدى دەيسىڭ. ءبىرىڭعاي قۇلا جيرەن بولىپ ماتاستىرىلسىن، — دەدى

قانعوجا. ول وسى سوزدەردى ايتقاندا، باعانادان قىسىراق ماتاۋ قىزىعىنا تاڭدانا دا، ويلانا قاراپ تۇرعان سەرگەي قانعوجاعا:

— انا جىلقىشى جۇكەننىڭ قاشاعان ۇستاۋى، مىنا ءسىزدىڭ ماقالداي ايتقان سوزدەرىڭىز بىرىنەن ءبىرى وتەتىن پوەزيا-اۋ، — دەدى. پوەزيا دەگەن ءسوزدى بۇرىن ەستىمەگەن شوقان دا ، قانعوجا دا ورەسكەل دەگەنى مە، قالاي دەپ ۇندەسپەي قالدى.

باعانادان جاپەلبەكتىڭ جانىندا تۇرعان جاقىپ، شوقان مەن سەرگەيدىڭ قاسىنا كەلىپ:

— بالەم، جۇكەن اعاي، اساۋ بيەنى قالاي ۇستادى. سەن ءۇيتىپ ۇستاي المايسىڭ، — دەدى شوقانعا.

— وندا، سەن ۇستارسىڭ.

— باعانا قانعوجا اعام ۇرىسقان سوڭ، جاپەلبەك قۇرىق بەرمەي قويدى عوي.

— نەمەنە، قۇرىق بەرسە ءوزىڭ-اق ۇستايىن دەپ پە ەدىڭ؟

— مەن انا جاباعىلاردى ۇستاي الام، كوردىڭ عوي قۇرىقتى قالاي سالعانىمدى، — دەپ الگى سەرمەگەن قۇرىعى جاباعىعا ءتۇسىپ، جىلقىنى ۇركىتكەنىنە ماقتانىپ قويدى.

— مالمەن بىرگە ءوسىپ، مىنەزدەس بولعان ەلدىڭ بالاسىنا ول قيىن بولماۋى كەرەك. قانداي جاعدايدا وسسە، ادام سول ورتانىڭ كۇيىنە، ونەرىنە جاتتىعادى. مىنا جۇكەن افريكانىڭ اڭىن ۇيرەتىپ جاتتىقسا، قولىنان كەلمەيتىن ازامات ەمەس قوي. قانداي شاپشاڭ، قانداي ءادىسقوي، — دەپ سەرگەي ءوزىنىڭ باعانادان تاڭدانىپ تۇرعان جايىنا توقتالدى.

شوقان مەن سەرگەي اۋىلعا ورالعاندا، شىڭعىس تا كەلگەن ەكەن. سەرگەيدىڭ شىڭعىسقا ايتقان جاڭالىقتارى كەشەدەن بەرى شوقانمەن بىرگە ءجۇرىپ كورگەندەرى بولدى. اسىرەسە بۇگىنگى جىلقى كۇزەۋ، قاشاعان ۇستاۋ سەرگەيگە ەرەكشە ءبىر قىزىقتى كورىنىس بولعان. ول ونى كورگەنىنە سونداي قۋانىپ، باسشى بولعان شوقانعا رازىلىعى مەن العىسىن ايتتى.

— شىڭعىس ۋالييەۆيچ، ءسىز شوقاندى وسى كۇزدە ومبىعا وقۋعا بەرىڭىز، ءبىزدىڭ ءۇي دە سوندا، اۋىلدى وگەيسىتپەسپىز. ءقازىر ءدال وقيتىن ۋاقىتى. بۇدان كەيىندەسە، كەشىگەدى، — دەپ سەرگەي تىلەك ەتە سويلەدى.

— اجەسى دە وقۋعا بەر دەپ بىلتىردان ايتىپ ءجۇر. بيىل اماندىق بولسا، ومبىعا اپارام. بىلتىر اپارماعانىم، بۇرىنعى اسكەري ۋچيليششە كادەت كورپۋسى بولىپ ۇلكەيىپ اشىلاتىن بولعان سوڭ، سوعان بەرەمىن دەپ توقتاپ ەدىم.

وتە دۇرىس. وندا ساباق بەرەتىن وقىتۋشىلارى جاقسى ادامدار. ءبىرازى بىزبەن تانىس جولداستار. كورپۋسقا قالاي دا تۇسۋىنە بار كۇشتى سالامىز، — دەدى سەرگەي دوستىق ىقىلاسىمەن.

---