وتباسىلىق تاربيەنىڭ ەرەكشەلىكتەرى
جينالىستىڭ تاقىرىبى: وتباسىلىق تاربيەنىڭ ەرەكشەلىكتەرى
مىندەتى:
1. اتا - انالاردى بالا پسيحيكاسىنىڭ دامۋىنا كەرى اسەر ەتەتىن تاربيە تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ؛
2. اتا - انالاردىڭ ءوز وتباسىنداعى بەرىلەتىن تاربيەنىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى ويلاندىرۋ.
3. اتا - انالاردىڭ وزدەرىن سىرتىنان بايقاي الۋلارىن دامىتۋ.
ۆ. ا. سۋحوملينسكيي: «ءوز بالالارىڭىزدى سۇيە وتىرىپ، ولاردى ءسىزدى دە سۇيۋگە ۇيرەتىڭىز، ۇيرەتپەسەڭىز – قارتايعان شاعىڭىزدا كوز جاسىڭىزدى توگەسىز»
«وتباسى تاربيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى»
ماقساتى: اتا - انالاردى بالا تۇلعاسىنىڭ قالىپتاسۋىنداعى پسيحولوگيالىق - پەداگوگيكالىق قۇزىرەتتىلىكتەردى دامىتۋ بويىنشا مالىمەتتەندىرۋ.
بالا – ول ماڭگىلىك جول. ادامزات تۇقىمىنىڭ قۇتقارىلۋى ءدال بالاعا بايلانىستى. نەلىكتەن؟
سەبەبى بالا كەلەشەكتە ءومىر ءسۇرۋ قاجەت.
بالا جانى – سارقىلماس مول قازىنا.
ءسىز ءوز بالاڭىزدى بولاشاقتا قالاي كورەسىز؟ (مىنەز - قۇلىقتىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەردى مەڭگەرۋى كەرەك؟ ءسىز قانداي ساپالاردى قالايسىز؟). (جەلىمقاعازىنىڭ كومەگىمەن اتا - انالار جۇرەكتەردى ۇلكەن ىدىسقا سالادى).
- مەيىرىمدى، اقىلدى، كۇشتى، ءادىل، سالاۋاتتى، قامقورشىل.....
- بايقاپ قاراڭىزدارشى، بالا جانى قانداي ادەمى، اشىق!
- ءبىزدىڭ ۇلكەن ىدىسىمىز سىنىپ، جارىلىپ قالماي، ودان ءارى قاراي دامىتۋ ءۇشىن ءسىزدىڭ بالاڭىز ءومىر سۇرەتىن وتباسىڭىزدا بالا ءوزىن تۇلعا رەتىندە سەزىنە الاتىن، ءوزىنىڭ ماڭىزدىلىعىن راستاي الاتىن ورنى بولۋ كەرەك. وتباسى العاشقى سۇيىسپەنشىلىك، تۇسىنۋشىلىك، سەنىم ساباقتارىن قالىپتاستىرادى.
وتباسى ماسەلەسى بارلىق ۋاقىتتا دا ادامزاتتى تولعاندىرعان. ءاربىر وتباسى ءوز بالاسىن قالاي تاربيەلەۋدى ءوزى شەشەدى. بۇل ماسەلە بويىنشا ءبىرىڭعاي وي جوق. ءاربىر ەرەسەك ادام بالا ومىرىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. بالالىق شاق - پەداگوگيكالىق اسەر ەتۋلەرگە باعىناتىن كەزەڭ. بالالىق شاقتا تۇلعا گارمونياسىنىڭ باعىتتارى، نەگىزدەرى قالىپتاسادى.
اتا - انالار ءۇشىن مىندەتتەردىڭ ءبىرى ولاردىڭ بالا تاربيەسى بويىنشا مىندەتتەرى. ءدال وسى اتا - انالارعا بالانىڭ بولاشاقتا قانداي بولاتىنى تاۋەلدى؛ مەيىرىمدى نەمەسە جاۋىز، بەيىمدەلگىش نەمەسە ءتوزىمدى، شىدامدى. وتباسىندا وسى ايتىلعان قاسيەتتەر قالىپتاسادى، بۇل قاسيەتتەر بالاعا ءومىر بويى تۇلعا بولۋىنا ىقپال ەتەدى
- سىزدەر اتا - انالار بالاعا ماحاببات، جىلۋلىق، قولداۋ، تۇسىنۋشىلىك، قامقورلىق، ماقتاۋ، مەيىرىم مەن كۇلكى سىيلاي الاسىزدار.
بىزدەن بالا كۇتەتىندى قالاي دۇرىس بەرۋ كەرەك؟ تەرىس تاربيەنى دۇرىس تاربيەدەن قالاي اجىراتۋ كەرەك؟ ءبىز تاربيەلەيمىز، بالاعا پايدالى ءىس جاسايمىز. دەگەنمەن.............
بالا تاربيەسىندە ءبىز سىزدەرمەن ءجيى قولداناتىن تاربيە ستيلدەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ وتەيىن:
1. اۆتوريتارلىق
2. دەموكراتيالىق.
3. بەتىمەن كەتۋشىلىك.
4. قامقورشىلىق.
5. حاوتيكالىق. تاربيە ستيلىنەن باسقا دا تاربيە تيپتەرى مول، وسى جەردە مەن بالا پسيحيكاسىنا كەرى جاعىمسىز اسەر ەتەتىن تيپتەرگە توقتالعىم كەلەدى: باس تارتۋعا قاجەت تاربيە تيپتەرى: 1. « وتباسى كۋميرى»؛ 2. «گيپەروپەكا»، 3. «گيپووپوكا» 4) «ەجوۆىە رۋكاۆيسى»، 5) «ادامگەرشىلىك جاۋاپتىلىقتىڭ مولشەردەن تىس بولۋى»، 6) «ۆ كۋلتە بولەزني.».
1. «وتباسى كۋميرى».
Ø بالانى سۇيەمىز.
Ø بالانىڭ كەز - كەلگەن تىلەگى – زاڭ.
Ø بالاعا تاڭ قالادى، ءاربىر مينۋت سايىن بالا بويىنان تالانت كورەدى.
Ø بارلىق مىندەتتەردەن بوساتىلعان.
2. «گيپەروپەكا».
Ø بالا ءوز ويىن بىلدىرە المايدى، ەرەسەكتەردىڭ كەڭەسىنە قۇلاق اسادى.
Ø اتا - انالار بالالاردىڭ ءاربىر قادامىن ايتىپ وتىرادى جانە بارلىق جەردە باقىلاۋ جاسايدى.
Ø بالانىڭ توبەسىن كوككە شىعارىپ، ۆۋندەركيند دايىندايدى.
Ø بالا شەكتەن تىس جۇمىس باستى، اتا - انالارىنىڭ ءۇمىتىن اقتاعىسى كەلەدى.
Ø ەركىنسىز وسەدى، قارىم - قاتىناس جاساۋدا قيىنشىلىقتار پايدا بولادى.
3. «گيپووپەكا».
Ø بالا ءوز بەتىمەن.
Ø ءوزىن كەرەكسىز، ارتىق سەزىنەدى.
Ø ۋاقىت وتە كەلە بالانىڭ بار ەكەنىن ەستەرىنە ءتۇسىرىپ، كوڭىل اۋدارا باستايدى.
Ø ءوزى تۋرالى ءوز ويلاۋعا ءماجبۇر بولادى، قىزعانشاق بولادى.
4. «ەجوۆىە رۋكاۆيسى».
Ø بالاعا بۇيرىقپەن سويلەيدى.
Ø تەك قانا باعىنۋشىلىق بولادى
Ø بالا مەيىرىمدىلىك پەن جىلۋلىقتى بىلمەيدى.
Ø ەموسيونالدى تۇرعىدا اشۋشاڭ، قارسى شىعادى.
5. «ادامگەرشىلىك جاۋاپتىلىق جوعارى»
Ø بالانىڭ موينىنا كوپ جۇك ارتىلادى، ونىڭ جاسىنا ساي كەلمەيتىن.
Ø بالاعا وتباسىنداعى كىشى بالالار مەن قارت ادامدارعا قامقورلىق كورسەتۋ تاپسىرىلادى.
- سىزدەر ويلانىپ كورىڭىزدەر، وسى تاربيە ادىستەرىنىڭ قايسىسىن ىزدەپ قولداناسىزدار؟ ويلانىپ تەز ۋاقىت ىشىندە بالامەن قارىم - قاتىناس جاساۋ ستيلىڭىزگە تۇزەتۋلەر ەنگىزۋگە تىرىسىڭىز. ءقازىر بالا ىلعالدىلىق پەن جىلۋدى قاجەت ەتەتىن كىشكەنتاي عانا تۇقىم بولسا، ەرتەڭ ول سىزگە ولاردى قۇرتاتىن قۇرتتارى بار جەمىستەر اكەلۋى مۇمكىن.
قۇرمەتتى اتا - انالار! بالاڭىز سىزدەن نەنى قالايدى؟
Ø ورىندالمايتىن ۋادە بەرمەڭىزدەر.
Ø ول ءۇشىن وعان دوس تاڭداماڭىزدار.
Ø نوتاسيا وقىماڭىزدار.
Ø كوپ ۇرىسپاڭىزدار.
Ø سىزدەردەن تەك مەنى جاقسى كورۋلەرىڭىزدى قالايمىن!
وسى بالا جانى ءومىر سۇرەتىن ەرەسەكتەر ورتاسى قانداي بولۋ كەرەك؟
وسى كەزدە ل. ن. تولستويدىڭ « اتا - انالاردىڭ باستى قاتەلىگى - ولاردىڭ ەڭ الدىمەن وزدەرىن تاربيەلەپ الماي، بالالارىن تاربيەلەۋگە تىرىساتىندىعىنا» دەگەن قاناتتى سوزدەرى ەسكە تۇسەدى.
- دەگەنمەن ءبىز بارلىعىمىز قاتەلەسىپ جاتامىز. ءاربىر جاننىڭ بويىندا بىزگە جاقسى بولۋ ءۇشىن كەدەرگى جاسايتىن جاعىمسىز قاسيەتتەر بار.
- سوندىقتان ءوزىمىزدى سىرتىمىزدان بايقاپ كورەلىك.
قورىتا كەلگەندە، «ۇرپاق تاربيەسى – ۇلت بولاشاعى». « ادامنىڭ ادامشىلعى – اقىل، عىلىم، جاقسى اتا، جاقسى انا، جاقسى قۇربى، جاقسى ۇستازدان بولادى»، «بالانىڭ جاقسىسى – قىزىق، جامانى – كۇيىك».
وتباسىلىق تاربيەنىڭ ەرەكشەلىكتەرى. جۇكتەۋ
مىندەتى:
1. اتا - انالاردى بالا پسيحيكاسىنىڭ دامۋىنا كەرى اسەر ەتەتىن تاربيە تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ؛
2. اتا - انالاردىڭ ءوز وتباسىنداعى بەرىلەتىن تاربيەنىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى ويلاندىرۋ.
3. اتا - انالاردىڭ وزدەرىن سىرتىنان بايقاي الۋلارىن دامىتۋ.
ۆ. ا. سۋحوملينسكيي: «ءوز بالالارىڭىزدى سۇيە وتىرىپ، ولاردى ءسىزدى دە سۇيۋگە ۇيرەتىڭىز، ۇيرەتپەسەڭىز – قارتايعان شاعىڭىزدا كوز جاسىڭىزدى توگەسىز»
«وتباسى تاربيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى»
ماقساتى: اتا - انالاردى بالا تۇلعاسىنىڭ قالىپتاسۋىنداعى پسيحولوگيالىق - پەداگوگيكالىق قۇزىرەتتىلىكتەردى دامىتۋ بويىنشا مالىمەتتەندىرۋ.
بالا – ول ماڭگىلىك جول. ادامزات تۇقىمىنىڭ قۇتقارىلۋى ءدال بالاعا بايلانىستى. نەلىكتەن؟
سەبەبى بالا كەلەشەكتە ءومىر ءسۇرۋ قاجەت.
بالا جانى – سارقىلماس مول قازىنا.
ءسىز ءوز بالاڭىزدى بولاشاقتا قالاي كورەسىز؟ (مىنەز - قۇلىقتىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەردى مەڭگەرۋى كەرەك؟ ءسىز قانداي ساپالاردى قالايسىز؟). (جەلىمقاعازىنىڭ كومەگىمەن اتا - انالار جۇرەكتەردى ۇلكەن ىدىسقا سالادى).
- مەيىرىمدى، اقىلدى، كۇشتى، ءادىل، سالاۋاتتى، قامقورشىل.....
- بايقاپ قاراڭىزدارشى، بالا جانى قانداي ادەمى، اشىق!
- ءبىزدىڭ ۇلكەن ىدىسىمىز سىنىپ، جارىلىپ قالماي، ودان ءارى قاراي دامىتۋ ءۇشىن ءسىزدىڭ بالاڭىز ءومىر سۇرەتىن وتباسىڭىزدا بالا ءوزىن تۇلعا رەتىندە سەزىنە الاتىن، ءوزىنىڭ ماڭىزدىلىعىن راستاي الاتىن ورنى بولۋ كەرەك. وتباسى العاشقى سۇيىسپەنشىلىك، تۇسىنۋشىلىك، سەنىم ساباقتارىن قالىپتاستىرادى.
وتباسى ماسەلەسى بارلىق ۋاقىتتا دا ادامزاتتى تولعاندىرعان. ءاربىر وتباسى ءوز بالاسىن قالاي تاربيەلەۋدى ءوزى شەشەدى. بۇل ماسەلە بويىنشا ءبىرىڭعاي وي جوق. ءاربىر ەرەسەك ادام بالا ومىرىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. بالالىق شاق - پەداگوگيكالىق اسەر ەتۋلەرگە باعىناتىن كەزەڭ. بالالىق شاقتا تۇلعا گارمونياسىنىڭ باعىتتارى، نەگىزدەرى قالىپتاسادى.
اتا - انالار ءۇشىن مىندەتتەردىڭ ءبىرى ولاردىڭ بالا تاربيەسى بويىنشا مىندەتتەرى. ءدال وسى اتا - انالارعا بالانىڭ بولاشاقتا قانداي بولاتىنى تاۋەلدى؛ مەيىرىمدى نەمەسە جاۋىز، بەيىمدەلگىش نەمەسە ءتوزىمدى، شىدامدى. وتباسىندا وسى ايتىلعان قاسيەتتەر قالىپتاسادى، بۇل قاسيەتتەر بالاعا ءومىر بويى تۇلعا بولۋىنا ىقپال ەتەدى
- سىزدەر اتا - انالار بالاعا ماحاببات، جىلۋلىق، قولداۋ، تۇسىنۋشىلىك، قامقورلىق، ماقتاۋ، مەيىرىم مەن كۇلكى سىيلاي الاسىزدار.
بىزدەن بالا كۇتەتىندى قالاي دۇرىس بەرۋ كەرەك؟ تەرىس تاربيەنى دۇرىس تاربيەدەن قالاي اجىراتۋ كەرەك؟ ءبىز تاربيەلەيمىز، بالاعا پايدالى ءىس جاسايمىز. دەگەنمەن.............
بالا تاربيەسىندە ءبىز سىزدەرمەن ءجيى قولداناتىن تاربيە ستيلدەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ وتەيىن:
1. اۆتوريتارلىق
2. دەموكراتيالىق.
3. بەتىمەن كەتۋشىلىك.
4. قامقورشىلىق.
5. حاوتيكالىق. تاربيە ستيلىنەن باسقا دا تاربيە تيپتەرى مول، وسى جەردە مەن بالا پسيحيكاسىنا كەرى جاعىمسىز اسەر ەتەتىن تيپتەرگە توقتالعىم كەلەدى: باس تارتۋعا قاجەت تاربيە تيپتەرى: 1. « وتباسى كۋميرى»؛ 2. «گيپەروپەكا»، 3. «گيپووپوكا» 4) «ەجوۆىە رۋكاۆيسى»، 5) «ادامگەرشىلىك جاۋاپتىلىقتىڭ مولشەردەن تىس بولۋى»، 6) «ۆ كۋلتە بولەزني.».
1. «وتباسى كۋميرى».
Ø بالانى سۇيەمىز.
Ø بالانىڭ كەز - كەلگەن تىلەگى – زاڭ.
Ø بالاعا تاڭ قالادى، ءاربىر مينۋت سايىن بالا بويىنان تالانت كورەدى.
Ø بارلىق مىندەتتەردەن بوساتىلعان.
2. «گيپەروپەكا».
Ø بالا ءوز ويىن بىلدىرە المايدى، ەرەسەكتەردىڭ كەڭەسىنە قۇلاق اسادى.
Ø اتا - انالار بالالاردىڭ ءاربىر قادامىن ايتىپ وتىرادى جانە بارلىق جەردە باقىلاۋ جاسايدى.
Ø بالانىڭ توبەسىن كوككە شىعارىپ، ۆۋندەركيند دايىندايدى.
Ø بالا شەكتەن تىس جۇمىس باستى، اتا - انالارىنىڭ ءۇمىتىن اقتاعىسى كەلەدى.
Ø ەركىنسىز وسەدى، قارىم - قاتىناس جاساۋدا قيىنشىلىقتار پايدا بولادى.
3. «گيپووپەكا».
Ø بالا ءوز بەتىمەن.
Ø ءوزىن كەرەكسىز، ارتىق سەزىنەدى.
Ø ۋاقىت وتە كەلە بالانىڭ بار ەكەنىن ەستەرىنە ءتۇسىرىپ، كوڭىل اۋدارا باستايدى.
Ø ءوزى تۋرالى ءوز ويلاۋعا ءماجبۇر بولادى، قىزعانشاق بولادى.
4. «ەجوۆىە رۋكاۆيسى».
Ø بالاعا بۇيرىقپەن سويلەيدى.
Ø تەك قانا باعىنۋشىلىق بولادى
Ø بالا مەيىرىمدىلىك پەن جىلۋلىقتى بىلمەيدى.
Ø ەموسيونالدى تۇرعىدا اشۋشاڭ، قارسى شىعادى.
5. «ادامگەرشىلىك جاۋاپتىلىق جوعارى»
Ø بالانىڭ موينىنا كوپ جۇك ارتىلادى، ونىڭ جاسىنا ساي كەلمەيتىن.
Ø بالاعا وتباسىنداعى كىشى بالالار مەن قارت ادامدارعا قامقورلىق كورسەتۋ تاپسىرىلادى.
- سىزدەر ويلانىپ كورىڭىزدەر، وسى تاربيە ادىستەرىنىڭ قايسىسىن ىزدەپ قولداناسىزدار؟ ويلانىپ تەز ۋاقىت ىشىندە بالامەن قارىم - قاتىناس جاساۋ ستيلىڭىزگە تۇزەتۋلەر ەنگىزۋگە تىرىسىڭىز. ءقازىر بالا ىلعالدىلىق پەن جىلۋدى قاجەت ەتەتىن كىشكەنتاي عانا تۇقىم بولسا، ەرتەڭ ول سىزگە ولاردى قۇرتاتىن قۇرتتارى بار جەمىستەر اكەلۋى مۇمكىن.
قۇرمەتتى اتا - انالار! بالاڭىز سىزدەن نەنى قالايدى؟
Ø ورىندالمايتىن ۋادە بەرمەڭىزدەر.
Ø ول ءۇشىن وعان دوس تاڭداماڭىزدار.
Ø نوتاسيا وقىماڭىزدار.
Ø كوپ ۇرىسپاڭىزدار.
Ø سىزدەردەن تەك مەنى جاقسى كورۋلەرىڭىزدى قالايمىن!
وسى بالا جانى ءومىر سۇرەتىن ەرەسەكتەر ورتاسى قانداي بولۋ كەرەك؟
وسى كەزدە ل. ن. تولستويدىڭ « اتا - انالاردىڭ باستى قاتەلىگى - ولاردىڭ ەڭ الدىمەن وزدەرىن تاربيەلەپ الماي، بالالارىن تاربيەلەۋگە تىرىساتىندىعىنا» دەگەن قاناتتى سوزدەرى ەسكە تۇسەدى.
- دەگەنمەن ءبىز بارلىعىمىز قاتەلەسىپ جاتامىز. ءاربىر جاننىڭ بويىندا بىزگە جاقسى بولۋ ءۇشىن كەدەرگى جاسايتىن جاعىمسىز قاسيەتتەر بار.
- سوندىقتان ءوزىمىزدى سىرتىمىزدان بايقاپ كورەلىك.
قورىتا كەلگەندە، «ۇرپاق تاربيەسى – ۇلت بولاشاعى». « ادامنىڭ ادامشىلعى – اقىل، عىلىم، جاقسى اتا، جاقسى انا، جاقسى قۇربى، جاقسى ۇستازدان بولادى»، «بالانىڭ جاقسىسى – قىزىق، جامانى – كۇيىك».
وتباسىلىق تاربيەنىڭ ەرەكشەلىكتەرى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
