وز-وزىنە قول جۇمساۋ قوعام دەرتى مە؟
ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ قوعام دەرتى مە؟
تىرشىلىكتەگى باستى قۇندىلىق – ادامنىڭ ءومىرى ەكەنى بەلگىلى. ءبىر كۇننىڭ ىشىندە سان مىڭداعان ادام ومىرگە كەلىپ جاتسا، سول سەكىلدى سان مىڭداعان ادام باقيلىق بولادى. ونىڭ ىشىندە، تالقانى تاۋسىلىپ، جاراتۋشى قالاۋىمەن ومىردەن وزاتىندارىن ايتپاعاندا، ءوز ومىرىنە وزدەرى بالتا شاۋىپ، اجالىنان بۇرىن ومىرىمەن قوشتاساتىندارى قانشاما. اسىرەسە، ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتى جاستار اراسىندا ءجيى كورىنىس بەرەدى. مۇنداي كەلەڭسىزدىكتىڭ سىرى نەدە؟ «ءوز - وزىنە قول جۇمساپ، ومىردەن باز كەشەتىندەي باسىنا قانداي كۇن تۋدى ەكەن؟» دەگەن وي وسىندايدا سانانى تۇمشالايدى. ساۋ ادام تۇرماق، ناۋقاس ادامنىڭ ءوزى ءبىر شىبىن جانى ءۇشىن شىرىلداپ، دەرتىنە داۋا ىزدەپ زىر جۇگىرەدى ەمەس پە؟ ايدىڭ - كۇننىڭ امانىندا ءتورت قۇبىلاسى تەڭ كەيبىر جاستارىمىزدىڭ ءوز - وزىنە قول سالۋى بەيجاي قاراۋعا بولمايتىن ماسەلە. بۇل بۇكىل الەمدى الاڭداتىپ وتىرعان وسىناۋ ماسەلە سوڭعى جىلدارى قوعامدىق دەرتكە اينالدى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ۇيىمىنىڭ زەرتتەۋلەرى ناتيجەسىنە جۇگىنسەك، ءوزىن - ءوزى ءولتىرۋ جونىنەن قازاقستان ءۇشىنشى ورىنعا، ورتالىق ازيا ەلدەرى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇر ەكەن. وسىعان سايكەس، ەلىمىزدە ءار ساعات سايىن ءبىر ادام ءوز - وزىنە قول جۇمسايتىن كورىنەدى.
جالپى الەمدى الاڭداتىپ وتىرعان قوعامدىق دەرت عىلىمدا ءوز - وزىنە قول جۇمساۋدى «سۋيسيد» دەپ اتايدى ەكەن. سۋيسيد – الدىن – الا ويلاستىرىلعان ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ (ءوزىن ومىردەن قيۋ). سۋيسيد تەك ادامزاتتىڭ ارەكەتى. ادەتتە سۋيسيد جاساۋشى ادامدار وتە كۇشتى جان اۋرۋىمەن اۋىرادى جانە سترەسس كۇيىندە بولادى، سونىمەن بىرگە ءوز پروبلەمالارىن شەشۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن سەزىنەدى. ولار ءجيى پسيحيكالىق اۋرۋلارمەن اۋىرادى، ەموسيالىق بۇزىلىستار، اسىرەسە دەپرەسسيا ءجيى بولادى جانە بولاشاققا ءۇمىتسىز قارايدى. سۋيسيد نەگىزگى ءۇش ءتۇرلى جولمەن جۇزەگە اساتىنى بەلگىلى.
1) ناعىز - ولىمگە باعىتتالۋ. ول كەزدە سوق جاسالمايدى، كەيدە ويلانباي جاسالىنعان سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. بۇنداي سۋيسيدكە كوڭىل - كۇيدىڭ تومەندىگى، دەپرەسسيالىق كۇي نەمەسە ومىردەن كەتۋ تۋرالى ويلار. قورشاعان ورتا بۇل ادامنىڭ وسى كۇنى بايقاماۋى دا مۇمكىن. ءومىردىڭ ءمانى تۋرالى ويلاۋ، ۋايىمداۋ ناعىز ءسۋيسيدتىڭ ەرەكشەلىگى بولىپ تابىلادى.
2) جاسىرىن - بۇل سۋيسيالدىق مىنەز - قۇلىقتىڭ تۇرىندە، سۋيسيدكە بارۋ سەبەپتەرى بايقالمايدى، ءبىراق سول باعىت پەن سونداي ناتيجەنى كوزدەيدى. بۇنداي ءىس - ارەكەتتىك مىنەز - قۇلىق ولىمگە باعىتتالمايدى، ءوز ومىرىنە قاۋپ كەلتىرۋ، ولىممەن ويىنعا ۇقسايدى. بۇنداي ادامدار ومىردەن كەتۋدىڭ اشىق ءتۇرىن تاڭدامايدى «ءوز ەركىمەن»، سۋيسيدتىك مىنەز - قۇلىقتىڭ سەبەپتەرىنە بايلانىستى. مىسالى: كولىكتى وتە قاتتى جۇرگىزۋ، سپورتتىڭ قاۋىپتى تۇرىمەن شۇعىلدانۋ نەمەسە قاۋىپتى بيزنەسپەن اينالىسۋ، زياندى ناركوتيكتەردى پايدالانۋ.
3) دەمونستراتيۆتى (پاراسۋيسيد)- ومىرمەن قوشتاسۋمەن بايلانىستى ەمەس، ءوزىنىڭ پروبلەمالارىنا كوڭىل اۋدارۋدى قالاۋى، كومەك سۇراۋ، قارىم - قاتىناسقا ءتۇسۋ. شانتاج جاساۋدىڭ وزىندىك ارەكەتى بولۋى مۇمكىن. وسىنداي ءىس - اركەتتە، ويلاماعان كەنەتتەن، ءوز ومىرىمەن قوشتاسقان وقيعالار كەزدەسەدى.
سۋيسيدكە ۇشىراسۋ سەبەپتەرى:
1. باقىتسىز ماحاببات؛
2. قورشاعان ادامدارمەن تۇسىنىسپەۋشىلىك؛
3. جۇمىستاعى، مەكتەپتەگى پروبلەمالار؛
4. ماقساتتى تۇردە بالاعاتتاۋ (ءوزىن - ءوزى ورتىرۋگە دەيىن جەتكىزۋ)؛
5. قورلاۋ (زورلىق، ۇرىپ - سوعۋ).؛
6. ءومىر ءمانىن جوعالتۋ؛
7. قارجى پروبلەماسى؛
8. دەنساۋلىق پروبلەمالارى
9. دىنگە بايلانىستى فاناتيزم (سەكتالاردا كوپ كەزدەسەدى)؛
10. پسيحيكالىق اۋرۋلار
11. جەكە ومىرىندەگى ساتسىزدىكتەر ت. ب. اتاپ وتۋگە بولادى.
ءوزىن - ءوزى ولىگە قيۋعا جاقىندىعىن سوزدىك، قىلىقتىق، سيتۋاسيالىق بەلگىلەر ارقىلى دا بىلدىرەدى. تىكەلەي سوزدەر: مەن ءولىم تۋرالى ويلايمىن”، “ءومىر سۇرگىم كەلمەيدى”،“ولگەنىم جاقسى ەدى” جاناما سوزدەر:“مەن قاشان ولگەندە، ولار وكىنەتىن بولادى”، “ەندى ءسىزدىڭ قامقور بولماي – اق قويۋىڭىزعا بولادى”. جانە ت. ب سوزدەردى كوپ قولدانۋ ارقىلى ءوزىنى - ءوزى ولىمگە دايىنداپ جۇرگەنىن اڭعارۋعا بولادى. كۇيىنۋ، جىلاۋ، ءومىر بەلسەندىلىگىنىڭ جەتىسپەۋى، شەشىم قابىلداي الۋ قابىلەتىنىڭ جوقتىعى، جانۇياسىنان جانە جاقىن ادامدارىنان ءوزىن وقشاۋلاۋ، ىشىمدىكتى، ەسىرتكىنى قولدانۋ مولشەرىنىڭ ءوسۋى، تابەتىنىڭ بولماۋى نەمەسە جوعارىلاۋى، تۇيىقتىق، جەكە ىستەرىن رەتكە كەلتىرۋ، تاۋەكەلدى قىلىققا تالپىنۋ، بۇرىن ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتىنىڭ بولۋى، كىنا سەزىمى، ءوزىن - ءوزى تومەن باعالاۋى، سپورتقا جانە باسقا ىستەرگە قىزىعۋشىلىعىنىڭ جوعارىلاۋى، جەكە گيگيەنا ەرەجەلەرىن ساقتاماۋ ت. ب قىلىقتار ارقىلى دا، سونىمەن قاتار جاقىن جانە سۇيىكتى ادامىنىڭ ءولىمى، مەكتەپكە بايلانىستى پروبلەمالار، الەۋمەتتىك وقشاۋلاۋ، قالىپتى قارىم – قاتىناسقا قابىلەتسىزدىك، پسيحيكالىق اۋرۋدىڭ بولۋى، اتا – انامەن كۇردەلى داۋ-دامايدىڭ بولۋى، باقىتسىز ماحاببات جانە ت. س. س. سيتۋاسيالاردىڭ سالدارىنان ادام ءوزىن - ءوزى ولىمگە قيۋعا دايىن بولاتىنىن ءبىرى بىلسە ءبىرى بىلمەيتىنى اقيقات. ياعني جوعارىدا ايتىلعان بەلگىلەردى اڭعارعان بويدا، قوعامدىق دەرتكە اينالعان بۇل ماسەلەن دە الدىن الۋعا بولادى.
بۇگىنگى تاڭداعى وتە سالماقتى ماسەلەگە اينالعان وسىناۋ اتى جامان دەرتتى اركىم ءارقالاي قابىلداپ، ءوز الدىنا توپشىلايدى. ءبىرى – زاماننىڭ وزگەرۋى دەسە، ەكىنشىلەرى – الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ قيىندىعىنان، نە بولماسا، دەنساۋلىقتىڭ سالدارىنان دەپ تانيدى. ال كەيبىرەۋلەر تۇقىم قۋالاۋشىلىق جولىمەن كەلەدى دەسەدى. ويلاپ قاراساڭ، دەنە تۇرشىگەرلىك ءجايت. راسىندا، مۇنداي جاعدايلارعا ادامدار ءتۇرلى سەبەپتەرمەن بارادى.
شىعىستا «ءبىر كۇندىگىڭدى ويلاساڭ، كۇرىش ەك، ون جىلدىعىڭدى ويلاساڭ، اعاش ەك، ءجۇز جىلدىعىڭدى ويلاساڭ، ۇرپاعىڭا جاقسى ءتالىم - تاربيە بەر»، دەگەن قاعيدا بار. بۇل جەردە ايتايىن دەگەنىم، ەگەر ءاربىر بالاعا جاستايىنان جاقسى تاربيە بەرىپ، ستەرەوتيپكە بوي الدىرماي، ءومىردى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتىپ وسىرسەك، مۇنداي قايعىلى جاعدايلارعا تاپ بولماسىمىز انىق. بۇل رەتتە بالانىڭ بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدى وياتىپ، ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ناتيجەلى ءارى ءتۇزۋ باعىت - باعدار بەرۋىمىز ابزال. «ادام ومىرگە ەسسىز بولىپ كەلەدى، ەسالاڭ ءومىر سۇرەدى»، دەپ ادام ومىرىنە قىسقا عانا «مىنەزدەمە» بەرگەن اسقار توقپانوۆتىڭ بۇل سوزىنەن تالايدى اڭعارۋعا بولادى.
مۇحاممەد (س. ا. ۋ.) پايعامبارىمىز ايتقانداي.«كىمدە - كىم ءوزىن تەمىر قارۋمەن ولتىرگەن بولسا، ول ءارقاشان توزاقتا سول تەمىردى كوتەرىپ جۇرەدى. ال كىمدە - كىم ۋ ءىشىپ ولەتىن بولسا، ول ادام توزاقتا ماڭگى ۋ ءىشىپ جۇرەتىن بولادى. ەگەر بىرەۋ ءوزىن ولتىرمەك بولىپ تاۋدان قۇلاسا، ونداي ادام توزاقتا ماڭگى قۇزدان قۇلاپ بارا جاتادى».
قالاي دەسەك تە، تىلگە تيەك ەتىپ وتىرعان بۇل پروبلەمانىڭ سەبەبى وتە كوپ. دەگەنمەن، مۇسىلمان بالاسى ءۇشىن وزىڭە - ءوزىڭ قول جۇمساۋ اۋىر كۇنا ەكەندىگى ەش كۇمانسىز. ويتكەنى، جان – جاراتۋشىنىڭ ادام بالاسىنا بەرگەن ەڭ قاسيەتتى اماناتى. ءوز ءومىرىن قيۋ – سول اماناتقا جاسالعان قيانات. دىنگە سەنىمى بار ادام ءومىردىڭ قيىندىقتارىن سىناق دەپ بىلەدى، وتكىنشى دەپ قارايدى. ءاربىر قيىندىقتان كەيىن، جەڭىلدىكتىڭ كەلەتىنىنە سەنەدى. جاراتۋشىدان ءۇمىتىن ەش ۇزبەيدى. سابىر ەتەدى. ءومىردىڭ ەڭ قيىن ساتتەرىندە دە ءوزىن ولتىرۋگە بارمايدى. ەندەشە، ءوزىن - ءوزى ءولتىرۋدىڭ سەبەپتەرىن ءومىردىڭ قيىندىقتارىنان ىزدەۋ دۇرىس ەمەس. مۇنداعى باستى سەبەپتى «سەنىم» دەپ بىلگەن ءجون. ءومىردى - جاراتۋشىنىڭ بىزگە بەرگەن ۇلكەن سىيى رەتىندە قابىلداپ، ار ءتۇرلى سوقپاق - سوقپاق جولداردىڭ قيىنشىلىقتارىنا ءتوزىپ، ءار قيىنشىلىقتىڭ استىنان ءبىر جاقسىلىق ىزدەپ، ءوز - ءوزىمىزدى ولىمگە قيماي، كەرسىنشە تىعىرىقتان شىعاتىن جول ىزدەپ، ءومىردىڭ ءقادىرىن ءتۇسىنۋ ول ءبىزدىڭ ۇلكەن پارىزىمىز.
ءومىر تاۋسىلماس قۋانىشپەن ءوتۋى ءتيىس. باسقا قانداي قايعى كەلسە دە، ءومىردى باقىتتى، قۋانىشقا تولى ەتۋگە بولادى.
"ءولىم اۋزىندا ايتىلاتىن بەس وكىنىش" كىتابىنىڭ اۆتورى برونني ۆەە كوپتەگەن جىلدار بويى ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇندەرىن اۋرۋحانادا وتكىزگەن جاندارعا كۇتىم جاساۋمەن بولىپتى. سونداعى وكىنىش پەن وكسىككە تولى سوزدەردىڭ قانشاسىن ەستي ءجۇرىپ، ىشىندەگى ەڭ كوپ ايتىلعان بەس ءسوزدى ءتىزىپ الىپتى:
1. وكىنەم، دوستارىمنىڭ قالاۋىنا جاعىپ، ال ءوزىمنىڭ ويىمداعىداي ءومىر سۇرۋگە باتىلدىعىم جەتپەي كەلگەنىنە...
2. وكىنەم، سونشالىقتى كوپ جۇمىس ىستەگەنىم ءۇشىن...
3. وكىنەم، ءوز سەزىمىمدى تانىتۋعا باتىلدىق جەتپەگەنى ءۇشىن...
4. وكىنەم، دوستارىمنىڭ بارىنەن ايىرىلىپ قالعانىما...
5. وكىنەم، وزىمە باقىتتى بولۋعا ەرىك بەرمەگەنىم ءۇشىن...
ءولىپ بارا جاتقان جاندارعا بۇلاردىڭ ءبارى وكىنىش قانا، ال قانشاما ءومىرى الدا ءبىز بەن ءسىز سياقتى جاندارعا جاقسى ساباق بولۋى كەرەك!
باسقانى بىلاي قويعاندا، ادامنىڭ اۋاسى تازا، سۋى ءمولدىر، اسپانى اشىق، ايى مەن كۇنى ورنىندا، گ ۇلىنىڭ حوش ءيىسى بۇرقىراعان جەر بەتىندە اياق باسىپ ءجۇرۋىنىڭ ءوزى باقىت. ارينە، ادام تەك تابيعات بەرگەن سىيمەن شەكتەلىپ قالا المايدى. ادامعا ەركىندىك، دەموكراتيا، ماتەريالدىق جانە رۋحاني بايلىق كەرەك. ءبىراق ولاردى جاساۋ اركىمنىڭ ءوز قولىندا. ياعني توزۋگە مۇمكىن بولمايتىن جاعدايدا دا ءومىر سۇرە ءبىلۋ كەرەك دەپ بىلەمىن.
تىرشىلىكتەگى باستى قۇندىلىق – ادامنىڭ ءومىرى ەكەنى بەلگىلى. ءبىر كۇننىڭ ىشىندە سان مىڭداعان ادام ومىرگە كەلىپ جاتسا، سول سەكىلدى سان مىڭداعان ادام باقيلىق بولادى. ونىڭ ىشىندە، تالقانى تاۋسىلىپ، جاراتۋشى قالاۋىمەن ومىردەن وزاتىندارىن ايتپاعاندا، ءوز ومىرىنە وزدەرى بالتا شاۋىپ، اجالىنان بۇرىن ومىرىمەن قوشتاساتىندارى قانشاما. اسىرەسە، ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتى جاستار اراسىندا ءجيى كورىنىس بەرەدى. مۇنداي كەلەڭسىزدىكتىڭ سىرى نەدە؟ «ءوز - وزىنە قول جۇمساپ، ومىردەن باز كەشەتىندەي باسىنا قانداي كۇن تۋدى ەكەن؟» دەگەن وي وسىندايدا سانانى تۇمشالايدى. ساۋ ادام تۇرماق، ناۋقاس ادامنىڭ ءوزى ءبىر شىبىن جانى ءۇشىن شىرىلداپ، دەرتىنە داۋا ىزدەپ زىر جۇگىرەدى ەمەس پە؟ ايدىڭ - كۇننىڭ امانىندا ءتورت قۇبىلاسى تەڭ كەيبىر جاستارىمىزدىڭ ءوز - وزىنە قول سالۋى بەيجاي قاراۋعا بولمايتىن ماسەلە. بۇل بۇكىل الەمدى الاڭداتىپ وتىرعان وسىناۋ ماسەلە سوڭعى جىلدارى قوعامدىق دەرتكە اينالدى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ۇيىمىنىڭ زەرتتەۋلەرى ناتيجەسىنە جۇگىنسەك، ءوزىن - ءوزى ءولتىرۋ جونىنەن قازاقستان ءۇشىنشى ورىنعا، ورتالىق ازيا ەلدەرى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇر ەكەن. وسىعان سايكەس، ەلىمىزدە ءار ساعات سايىن ءبىر ادام ءوز - وزىنە قول جۇمسايتىن كورىنەدى.
جالپى الەمدى الاڭداتىپ وتىرعان قوعامدىق دەرت عىلىمدا ءوز - وزىنە قول جۇمساۋدى «سۋيسيد» دەپ اتايدى ەكەن. سۋيسيد – الدىن – الا ويلاستىرىلعان ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ (ءوزىن ومىردەن قيۋ). سۋيسيد تەك ادامزاتتىڭ ارەكەتى. ادەتتە سۋيسيد جاساۋشى ادامدار وتە كۇشتى جان اۋرۋىمەن اۋىرادى جانە سترەسس كۇيىندە بولادى، سونىمەن بىرگە ءوز پروبلەمالارىن شەشۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن سەزىنەدى. ولار ءجيى پسيحيكالىق اۋرۋلارمەن اۋىرادى، ەموسيالىق بۇزىلىستار، اسىرەسە دەپرەسسيا ءجيى بولادى جانە بولاشاققا ءۇمىتسىز قارايدى. سۋيسيد نەگىزگى ءۇش ءتۇرلى جولمەن جۇزەگە اساتىنى بەلگىلى.
1) ناعىز - ولىمگە باعىتتالۋ. ول كەزدە سوق جاسالمايدى، كەيدە ويلانباي جاسالىنعان سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. بۇنداي سۋيسيدكە كوڭىل - كۇيدىڭ تومەندىگى، دەپرەسسيالىق كۇي نەمەسە ومىردەن كەتۋ تۋرالى ويلار. قورشاعان ورتا بۇل ادامنىڭ وسى كۇنى بايقاماۋى دا مۇمكىن. ءومىردىڭ ءمانى تۋرالى ويلاۋ، ۋايىمداۋ ناعىز ءسۋيسيدتىڭ ەرەكشەلىگى بولىپ تابىلادى.
2) جاسىرىن - بۇل سۋيسيالدىق مىنەز - قۇلىقتىڭ تۇرىندە، سۋيسيدكە بارۋ سەبەپتەرى بايقالمايدى، ءبىراق سول باعىت پەن سونداي ناتيجەنى كوزدەيدى. بۇنداي ءىس - ارەكەتتىك مىنەز - قۇلىق ولىمگە باعىتتالمايدى، ءوز ومىرىنە قاۋپ كەلتىرۋ، ولىممەن ويىنعا ۇقسايدى. بۇنداي ادامدار ومىردەن كەتۋدىڭ اشىق ءتۇرىن تاڭدامايدى «ءوز ەركىمەن»، سۋيسيدتىك مىنەز - قۇلىقتىڭ سەبەپتەرىنە بايلانىستى. مىسالى: كولىكتى وتە قاتتى جۇرگىزۋ، سپورتتىڭ قاۋىپتى تۇرىمەن شۇعىلدانۋ نەمەسە قاۋىپتى بيزنەسپەن اينالىسۋ، زياندى ناركوتيكتەردى پايدالانۋ.
3) دەمونستراتيۆتى (پاراسۋيسيد)- ومىرمەن قوشتاسۋمەن بايلانىستى ەمەس، ءوزىنىڭ پروبلەمالارىنا كوڭىل اۋدارۋدى قالاۋى، كومەك سۇراۋ، قارىم - قاتىناسقا ءتۇسۋ. شانتاج جاساۋدىڭ وزىندىك ارەكەتى بولۋى مۇمكىن. وسىنداي ءىس - اركەتتە، ويلاماعان كەنەتتەن، ءوز ومىرىمەن قوشتاسقان وقيعالار كەزدەسەدى.
سۋيسيدكە ۇشىراسۋ سەبەپتەرى:
1. باقىتسىز ماحاببات؛
2. قورشاعان ادامدارمەن تۇسىنىسپەۋشىلىك؛
3. جۇمىستاعى، مەكتەپتەگى پروبلەمالار؛
4. ماقساتتى تۇردە بالاعاتتاۋ (ءوزىن - ءوزى ورتىرۋگە دەيىن جەتكىزۋ)؛
5. قورلاۋ (زورلىق، ۇرىپ - سوعۋ).؛
6. ءومىر ءمانىن جوعالتۋ؛
7. قارجى پروبلەماسى؛
8. دەنساۋلىق پروبلەمالارى
9. دىنگە بايلانىستى فاناتيزم (سەكتالاردا كوپ كەزدەسەدى)؛
10. پسيحيكالىق اۋرۋلار
11. جەكە ومىرىندەگى ساتسىزدىكتەر ت. ب. اتاپ وتۋگە بولادى.
ءوزىن - ءوزى ولىگە قيۋعا جاقىندىعىن سوزدىك، قىلىقتىق، سيتۋاسيالىق بەلگىلەر ارقىلى دا بىلدىرەدى. تىكەلەي سوزدەر: مەن ءولىم تۋرالى ويلايمىن”، “ءومىر سۇرگىم كەلمەيدى”،“ولگەنىم جاقسى ەدى” جاناما سوزدەر:“مەن قاشان ولگەندە، ولار وكىنەتىن بولادى”، “ەندى ءسىزدىڭ قامقور بولماي – اق قويۋىڭىزعا بولادى”. جانە ت. ب سوزدەردى كوپ قولدانۋ ارقىلى ءوزىنى - ءوزى ولىمگە دايىنداپ جۇرگەنىن اڭعارۋعا بولادى. كۇيىنۋ، جىلاۋ، ءومىر بەلسەندىلىگىنىڭ جەتىسپەۋى، شەشىم قابىلداي الۋ قابىلەتىنىڭ جوقتىعى، جانۇياسىنان جانە جاقىن ادامدارىنان ءوزىن وقشاۋلاۋ، ىشىمدىكتى، ەسىرتكىنى قولدانۋ مولشەرىنىڭ ءوسۋى، تابەتىنىڭ بولماۋى نەمەسە جوعارىلاۋى، تۇيىقتىق، جەكە ىستەرىن رەتكە كەلتىرۋ، تاۋەكەلدى قىلىققا تالپىنۋ، بۇرىن ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتىنىڭ بولۋى، كىنا سەزىمى، ءوزىن - ءوزى تومەن باعالاۋى، سپورتقا جانە باسقا ىستەرگە قىزىعۋشىلىعىنىڭ جوعارىلاۋى، جەكە گيگيەنا ەرەجەلەرىن ساقتاماۋ ت. ب قىلىقتار ارقىلى دا، سونىمەن قاتار جاقىن جانە سۇيىكتى ادامىنىڭ ءولىمى، مەكتەپكە بايلانىستى پروبلەمالار، الەۋمەتتىك وقشاۋلاۋ، قالىپتى قارىم – قاتىناسقا قابىلەتسىزدىك، پسيحيكالىق اۋرۋدىڭ بولۋى، اتا – انامەن كۇردەلى داۋ-دامايدىڭ بولۋى، باقىتسىز ماحاببات جانە ت. س. س. سيتۋاسيالاردىڭ سالدارىنان ادام ءوزىن - ءوزى ولىمگە قيۋعا دايىن بولاتىنىن ءبىرى بىلسە ءبىرى بىلمەيتىنى اقيقات. ياعني جوعارىدا ايتىلعان بەلگىلەردى اڭعارعان بويدا، قوعامدىق دەرتكە اينالعان بۇل ماسەلەن دە الدىن الۋعا بولادى.
بۇگىنگى تاڭداعى وتە سالماقتى ماسەلەگە اينالعان وسىناۋ اتى جامان دەرتتى اركىم ءارقالاي قابىلداپ، ءوز الدىنا توپشىلايدى. ءبىرى – زاماننىڭ وزگەرۋى دەسە، ەكىنشىلەرى – الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ قيىندىعىنان، نە بولماسا، دەنساۋلىقتىڭ سالدارىنان دەپ تانيدى. ال كەيبىرەۋلەر تۇقىم قۋالاۋشىلىق جولىمەن كەلەدى دەسەدى. ويلاپ قاراساڭ، دەنە تۇرشىگەرلىك ءجايت. راسىندا، مۇنداي جاعدايلارعا ادامدار ءتۇرلى سەبەپتەرمەن بارادى.
شىعىستا «ءبىر كۇندىگىڭدى ويلاساڭ، كۇرىش ەك، ون جىلدىعىڭدى ويلاساڭ، اعاش ەك، ءجۇز جىلدىعىڭدى ويلاساڭ، ۇرپاعىڭا جاقسى ءتالىم - تاربيە بەر»، دەگەن قاعيدا بار. بۇل جەردە ايتايىن دەگەنىم، ەگەر ءاربىر بالاعا جاستايىنان جاقسى تاربيە بەرىپ، ستەرەوتيپكە بوي الدىرماي، ءومىردى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتىپ وسىرسەك، مۇنداي قايعىلى جاعدايلارعا تاپ بولماسىمىز انىق. بۇل رەتتە بالانىڭ بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدى وياتىپ، ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ناتيجەلى ءارى ءتۇزۋ باعىت - باعدار بەرۋىمىز ابزال. «ادام ومىرگە ەسسىز بولىپ كەلەدى، ەسالاڭ ءومىر سۇرەدى»، دەپ ادام ومىرىنە قىسقا عانا «مىنەزدەمە» بەرگەن اسقار توقپانوۆتىڭ بۇل سوزىنەن تالايدى اڭعارۋعا بولادى.
مۇحاممەد (س. ا. ۋ.) پايعامبارىمىز ايتقانداي.«كىمدە - كىم ءوزىن تەمىر قارۋمەن ولتىرگەن بولسا، ول ءارقاشان توزاقتا سول تەمىردى كوتەرىپ جۇرەدى. ال كىمدە - كىم ۋ ءىشىپ ولەتىن بولسا، ول ادام توزاقتا ماڭگى ۋ ءىشىپ جۇرەتىن بولادى. ەگەر بىرەۋ ءوزىن ولتىرمەك بولىپ تاۋدان قۇلاسا، ونداي ادام توزاقتا ماڭگى قۇزدان قۇلاپ بارا جاتادى».
قالاي دەسەك تە، تىلگە تيەك ەتىپ وتىرعان بۇل پروبلەمانىڭ سەبەبى وتە كوپ. دەگەنمەن، مۇسىلمان بالاسى ءۇشىن وزىڭە - ءوزىڭ قول جۇمساۋ اۋىر كۇنا ەكەندىگى ەش كۇمانسىز. ويتكەنى، جان – جاراتۋشىنىڭ ادام بالاسىنا بەرگەن ەڭ قاسيەتتى اماناتى. ءوز ءومىرىن قيۋ – سول اماناتقا جاسالعان قيانات. دىنگە سەنىمى بار ادام ءومىردىڭ قيىندىقتارىن سىناق دەپ بىلەدى، وتكىنشى دەپ قارايدى. ءاربىر قيىندىقتان كەيىن، جەڭىلدىكتىڭ كەلەتىنىنە سەنەدى. جاراتۋشىدان ءۇمىتىن ەش ۇزبەيدى. سابىر ەتەدى. ءومىردىڭ ەڭ قيىن ساتتەرىندە دە ءوزىن ولتىرۋگە بارمايدى. ەندەشە، ءوزىن - ءوزى ءولتىرۋدىڭ سەبەپتەرىن ءومىردىڭ قيىندىقتارىنان ىزدەۋ دۇرىس ەمەس. مۇنداعى باستى سەبەپتى «سەنىم» دەپ بىلگەن ءجون. ءومىردى - جاراتۋشىنىڭ بىزگە بەرگەن ۇلكەن سىيى رەتىندە قابىلداپ، ار ءتۇرلى سوقپاق - سوقپاق جولداردىڭ قيىنشىلىقتارىنا ءتوزىپ، ءار قيىنشىلىقتىڭ استىنان ءبىر جاقسىلىق ىزدەپ، ءوز - ءوزىمىزدى ولىمگە قيماي، كەرسىنشە تىعىرىقتان شىعاتىن جول ىزدەپ، ءومىردىڭ ءقادىرىن ءتۇسىنۋ ول ءبىزدىڭ ۇلكەن پارىزىمىز.
ءومىر تاۋسىلماس قۋانىشپەن ءوتۋى ءتيىس. باسقا قانداي قايعى كەلسە دە، ءومىردى باقىتتى، قۋانىشقا تولى ەتۋگە بولادى.
"ءولىم اۋزىندا ايتىلاتىن بەس وكىنىش" كىتابىنىڭ اۆتورى برونني ۆەە كوپتەگەن جىلدار بويى ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇندەرىن اۋرۋحانادا وتكىزگەن جاندارعا كۇتىم جاساۋمەن بولىپتى. سونداعى وكىنىش پەن وكسىككە تولى سوزدەردىڭ قانشاسىن ەستي ءجۇرىپ، ىشىندەگى ەڭ كوپ ايتىلعان بەس ءسوزدى ءتىزىپ الىپتى:
1. وكىنەم، دوستارىمنىڭ قالاۋىنا جاعىپ، ال ءوزىمنىڭ ويىمداعىداي ءومىر سۇرۋگە باتىلدىعىم جەتپەي كەلگەنىنە...
2. وكىنەم، سونشالىقتى كوپ جۇمىس ىستەگەنىم ءۇشىن...
3. وكىنەم، ءوز سەزىمىمدى تانىتۋعا باتىلدىق جەتپەگەنى ءۇشىن...
4. وكىنەم، دوستارىمنىڭ بارىنەن ايىرىلىپ قالعانىما...
5. وكىنەم، وزىمە باقىتتى بولۋعا ەرىك بەرمەگەنىم ءۇشىن...
ءولىپ بارا جاتقان جاندارعا بۇلاردىڭ ءبارى وكىنىش قانا، ال قانشاما ءومىرى الدا ءبىز بەن ءسىز سياقتى جاندارعا جاقسى ساباق بولۋى كەرەك!
باسقانى بىلاي قويعاندا، ادامنىڭ اۋاسى تازا، سۋى ءمولدىر، اسپانى اشىق، ايى مەن كۇنى ورنىندا، گ ۇلىنىڭ حوش ءيىسى بۇرقىراعان جەر بەتىندە اياق باسىپ ءجۇرۋىنىڭ ءوزى باقىت. ارينە، ادام تەك تابيعات بەرگەن سىيمەن شەكتەلىپ قالا المايدى. ادامعا ەركىندىك، دەموكراتيا، ماتەريالدىق جانە رۋحاني بايلىق كەرەك. ءبىراق ولاردى جاساۋ اركىمنىڭ ءوز قولىندا. ياعني توزۋگە مۇمكىن بولمايتىن جاعدايدا دا ءومىر سۇرە ءبىلۋ كەرەك دەپ بىلەمىن.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءبىرقالىپتى جانە ءبىرقالىپتى ەمەس قوزعالىستار. جىلدامدىق.
