ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى
اشىق ساباق تاقىرىبى: ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى.
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ تابيعاتتاعى، ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن، پارازيت جاندىكتەر قوزدىراتىن اۋرۋلار جانە ولارمەن كۇرەسۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ەستە ساقتاۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ. پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. ەركىن سويلەپ، ويىن جەتكىزۋگە، سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتە وتىرىپ، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تاربيە بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباق ءادىسى: تىرەك - سىزبا، ۆەنن دياگرامماسى.
كورنەكىلىگى: ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەر سۋرەتى، كەستە.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ۆالەولوگيا
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي تاپسىراماسىن تەكسەرۋ.
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
4. بەكىتۋ.
5. قورىتىندىلاۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
7. باعالاۋ.
كىرىسپە ءبولىم.
ۇيىمداستىرۋ.
سالەمەتسىزدەر مە، وقۋشىلار.
بۇگىن ءبىز جاڭا تاقىرىپ: «ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ ادام ومىرىندەگى، تابيعاتتاعى ماڭىزى» اتتى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرەمىز. جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرمەس بۇرىن وتكەن تاقىرىپتار تۋرالى بىلىمدەرىن قايتالاپ ەسكە ءتۇسىرۋ ماقساتىندا وقۋشىلاردىن بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، ياعني ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتى.
ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
جاۋاپ: ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ تىرشىلىك ارەكەتى.
نەگىزگى ءبولىم.
ءۇي تاپسىرماسىن تىرەك سىزبا جۇمىسىمەن تەكسەرۋ.
ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەر كلاسى
2. «كىم جىلدام؟» ويىنى.
1. قاراپايىمدار عىلىمدا قاشان جانە قانداي جاعدايدا بەلگىلى بولدى؟
2. قاراپايىمدار تابيعاتتا قاي جەرلەردە كوپ تارالعان؟
3. سيستانىڭ قانداي ماڭىزى بار؟
4. كىرپىكشەلى ءبىرجاسۋشالى جاندىك؟
5. دەنەسىندە حلوروپلاستورى بار ءبىرجاسۋشالى جاندىك؟
6. دەنە ءپىشىنى تۇراقسىز جالعان اياقتى جاندىك؟
3. «قۇپيا سان» ويىنى.
1. وسىمدىكتەر ءتارىزدى قورەكتەنەتىن جاندىك؟
2. قىستا جاندىكتەر نەگە ولمەيدى؟
3. دەنەسىندە باقالشاق بولاتىن امەبانىڭ ءتۇرى؟
4. دومالانعىنىڭ ءبىر ءتۇرىنىڭ شوعىرىندا قانشا جاسۋشاعا دەيىن بولادى؟
5. ەۆگلەنا مەن دومالانعىنى باسقاشا قالاي اتايدى؟
6. امەبا مەن ارسەللانىڭ باسقاشا اتاۋى؟
جاۋاپتارى:
1. تامىراياقتىلار.
2. ارسەللا.
3. تالشىقتىلار.
4. ەۆگلەنا
5. سيستا تۇزەيدى
6. 500 - 1000
4. «كىم تاپقىر؟» جۇمباق ەرتەگى.
باياعى وتكەن زاماندا ءبىر پاتشا ءومىر ءسۇرىپتى. ول وتە اقىلدى جانە قاراپايىم بولعان ەكەن. پاتشانىڭ ءۇش ۇلى بولعان، ولاردىڭ مىنەز - قۇلقى مەن جاراتىلىسىندا وزگەشىلىكتەر بولىپتى. ۇلكەنى - ءبىر ورىندا تۇرا المايتىن، سوعان ساي مىنەزى دە قۇبىلمالى ەكەن. ورتانشىسى - وتە ءسانقوي بولىپتى، كۇندىز جاسىل كويلەك كيسە، تۇندە اق كويلەك كيىپتى. ۇنەمى توبەسىنەن ءبىر تال ۇكىسى تۇسپەپتى. ال كىشىسى - ەرەكشە پىسىق بولىپتى، ونىڭ ادەمى كىرپىكتەرىنە قىزىقپاعان ەل قالمايدى. ءتىپتى ەكى «جۇرەگى» بولعانعا ۇقسايدى. ءبىراق، وسى ءۇش ۇلدان كوپتەگەن ەلدەر زيان شەگىپتى دە، پاتشاعا ارىز ايتۋشىلار كوبەيىپتى. سوندا ابدەن شارشاعان پاتشا حالىققا مىنانداي ۇندەۋ تاستاپتى: « مەنىڭ ۇلدارىمنىڭ بويىندا ەرەكشە قاسيەتتەرى بار، كىمدە – كىم سول قاسيەتتەرىن تاپسا، باس ءۋازىرىم بولادى» - دەپتى.
ال، قانە ويلانايىق! كىم تاپقىر ەكەن؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ بارىسى.
وقۋشىلاردىڭ الدىن الا بەرىلگەن حابارلاماسىن تىڭداپ، تولىقتىرۋ.
1 - وقۋشى. ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ پايداسى.
2 - وقۋشى. ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ زيانىن.
جالپى ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەر ەكى توپقا بولىنەدى:
1. ەركىن ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتەتىن ءبىرجاسۋشالىلار
2. ادام مەن جانۋارلاردىڭ ءارتۇرلى مۇشەسىندە پارازيتتىك تىرشىلىك ەتىپ، ءتۇرلى اۋرۋلار تۋدىراتىن ءبىرجاسۋشالىلار.
ەركىن ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتىپ، ءتۇرلى اۋرۋ تۋدىراتىنداردىڭ تابيعاتتا جانە ادام ومىرىندە وزىندىك ماڭىزى زور. بۇلاردىڭ كوپشىلىگى باكتەريالارمەن قورەكتەنىپ، سۋدى تازارتادى. مىسالى جاسىل ەۆلەنانى سانيتارلىق جاندىك دەپ اتالۋ سەبەبى، ول سۋدى تازارتادى. وزدەرى تۇششى سۋ شاياندارىنا، ۇساق شاياندارعا، ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەرگە، بالىقتار مەن شاباقتارعا، باسقا دا سۋ جاندىكتەرىنە قورەك بولادى. ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ قالدىقتارىنان سۋ تۇبىندەگى شوگىندى قۇرالادى. گەولوگ عىلىمدار وسى شوگىندىلەر جيناقتالعان جەرلەردە مۇنايدىڭ مول قورى بولاتىندىعىن انىقتاعان. توپىراق تۇزۋگە دە ءوز ۇلەستەرىن قوسادى.
قاراپايىمداردىڭ ىشىندە ادام ءومىرى مەن جانۋارلاردىڭ ءارتۋرلى مۇشەلەرىندە پارازيتتىك تىرشىلىك ەتىپ، ءتۇرلى اۋرۋ تۋدىراتىندارى دا كوپ. سولاردى مىنا كەستەدەن قاراپ، تولىقتىرايىق.
ءپارازيتتى تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر
جاندىك اتى --------------- تۋدىراتىن اۋرۋ اتى.------ جۇقتىرۋشى ورتا
ديزەنتەريا امەباسى ---- قانتىشقاق اۋرۋى --------- جۋىلماعان كوكونىس، لاس سۋ
بەزگەك ءپارازيتى ---------- بەزگەك اۋرۋى ----------------- بەزگەك ماساسى
تريپاناسوما ----------- ادامدا ۇيقى اۋرۋى. جىلقىدا كيەڭكى.
--------------------------- سيىردا سۋ اۋرۋى ----------- سونا، قاندالا، سەسە شىبىنى
لەيشمانيا -------------- لەيشمانيوز ------------------ قۇم شىركەيى
قۇرتامىش ---------------- كوكسيديوز -------------------- لاس قول، لاس سۋ
ليامبليا ------------------- ليامبليوز --------------------- لاس، قايناماعان سۋ
تريپاناسوما جۇلىن سۇيىقتىعىندا، قاندا پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەدى. قاننىڭ قىزىل تۇيىرشىگىن ءبۇلدىرىپ، ادامدا، مالدا جۇقپالى اۋرۋ تۋعىزادى. تاراتۋشىلارى سونا، قاندالا، سەسە شىبىنى. تابيعاتتاعى يەسى كيىك. ادامدا ۇيقى اۋرۋىن، جىلقىدا كىلەڭكى اۋرۋىن، سيىردا سۋ اۋرۋىن تۋعىزادى.
بەزگەك ءپارازيتى تاسمالداۋشىسى بەزگەك ءپارازيتى. قاننىڭ قىزىل تۇيىرشىگىندە تىرشىلىك ەتەدى. ءبىر تۇيىرشىكتەن ەكىنشىسىنە اۋىسقاندا اۋرۋ ۇستايدى. ءقازىر بۇل اۋرۋلارعا قارسى حينين، اكرەحين دارىلەرى جاسالعان. بەزگەك قاراپايىم بەزگەك جاندىك بەزگەگى ارقىلى ءورىس الاتىندىعىن، سول قوزدىرعىشتى اۋرۋ قانىنان تۇڭعىش رەت 1879 جىلى ورىس دارىگەرى ۆ. ي. افاناسيەۆ بايقاپ، ونى 1881 جىلى فرانسۋز عالىمى لاۆەران قۋاتتادى. 1900 جىلى يتاليان زوولوگى باتيستا گراسسي بەزگەك اۋرۋىن تەك بەزگەك ماساسى ارقىلى تارالاتىندىعىن تاجىريبە ارقىلى دالەلدەدى.
قۇرتامىش سپورا ارقالى كوبەيەتىن ءبىرجاسۋشالى جاندىك، ىشەك، باۋىر، بۇيرەك، ت. ب. مۇشەلەردىڭ جاسۋشالارىن زاقىمداي وتىرىپ كوكسيديوز دەپ اتالاتىن اۋرۋ تۋعىزادى.
پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ ىشىندە ادامدا، جانۋاردا ءقاۋىپتى اۋرۋلار تۋعىزاتىندارى كوپ. ولاردى جۇقتىرماۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى تازالىقتى ساقتاۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءۇيدى، توسەك ورىن، كيىمدى، ىدىس اياقتى، ازىق تۇلىكتى تازا ۇستاپ، قولدى جۋعاننان كەيىن عانا تاماق ىشكەن ءجون. پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن، اۋرۋ تۋدىراتىن قاراپايىمداردىڭ كوبەيىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن تابيعي وشاقتاردى ۇنەمى قۇرتىپ وتىرۋ كەرەك.
بەكىتۋ.
وقۋشىلاردىڭ جاڭا ساباقتان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ بارىسىندا سۇراقتار بەرىلدى. سۇراقتار:
1. ءپارازيتتى جاندىكتەر دەگەن ۇعىمدى قالاي تۇسىنەمىز؟
2. قانداي اۋرۋلار ءبىرجاسۋشالى پارازيتتەر ارقىلى تارالادى.
3. «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرماۋدىڭ جولىن ىزدە» دەگەن حالىق ناقىلىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
قورىتىندى ءبولىم
قورىتىندىلاۋ.
تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ كەزىندە وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولىپ، ءبىر توبى ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ زيانىن ىزدە، ەكىنشى توپ تابيعاتقا ماڭىزىن ىزدەپ، ايقىنداپ، ۆەنن دياگراماسسىن تولتىرادى.
1. ەركىن ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر سۋدى لاستانۋدان تازارتادى، توپىراق تۇزەيدى
2. ءبىر جاسۋشالى قاراپايىم جاندىكتەر جالپى قورەكتىك تىزبەككە كىرەدى
3. پارازيت جاندىكتەر ادام، جانۋارلاردىڭ ءار ءتۇرلى اۋرۋ تۋعىزادى
ۇيگە تاپسىرما.
«تازالىق دەنساۋلىق كەپىلى» دەگەن تاقىرىپتا حابارلاما دايارلاۋ تاپسىرىلادى. № 34 تاقىرىپ «ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ تابيعاتتا جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى»
باعالاۋ.
گرافيكالىق ديكتانت
1. جاسىل ەۆگلەنانىڭ دەنە تۇرقى... 0، 05مم
2. ءبىرجاسۋشالىلار ميكروسكوپپەن كورىنەدى.
3. ۆولۆوكستىڭ سىرتقى ءپىشىنى ءتورتبۇرىشتى.
4. امەبادا سيتوپلازما بولمايدى.
5. ەۆگلەنا مەن ۆولۆوكس تالشىقتى قاراپايىمدار.
6. قاراپايىمداردىڭ تىتىركەندىرگىشتىك قاسيەتى بار.
7. امەبا مەن ارسەللا جالعان اياقتىلار ارقىلى قوزعالادى.
8. ءبىرجاسۋشالىلار جىنىستى جولمەن كوبەيەدى.
9. ءبىرجاسۋشالىلار سۋدا ەرىگەن وتتەكپەن قورەكتەنەدى.
10. ءبىرجاسۋشالىلار دايىن ورگانيكالىق زاتتارمەن قورەكتەنەدى.
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ تابيعاتتاعى، ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن، پارازيت جاندىكتەر قوزدىراتىن اۋرۋلار جانە ولارمەن كۇرەسۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ەستە ساقتاۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ. پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. ەركىن سويلەپ، ويىن جەتكىزۋگە، سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتە وتىرىپ، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تاربيە بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباق ءادىسى: تىرەك - سىزبا، ۆەنن دياگرامماسى.
كورنەكىلىگى: ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەر سۋرەتى، كەستە.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ۆالەولوگيا
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي تاپسىراماسىن تەكسەرۋ.
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
4. بەكىتۋ.
5. قورىتىندىلاۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
7. باعالاۋ.
كىرىسپە ءبولىم.
ۇيىمداستىرۋ.
سالەمەتسىزدەر مە، وقۋشىلار.
بۇگىن ءبىز جاڭا تاقىرىپ: «ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ ادام ومىرىندەگى، تابيعاتتاعى ماڭىزى» اتتى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرەمىز. جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرمەس بۇرىن وتكەن تاقىرىپتار تۋرالى بىلىمدەرىن قايتالاپ ەسكە ءتۇسىرۋ ماقساتىندا وقۋشىلاردىن بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، ياعني ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتى.
ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
جاۋاپ: ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ تىرشىلىك ارەكەتى.
نەگىزگى ءبولىم.
ءۇي تاپسىرماسىن تىرەك سىزبا جۇمىسىمەن تەكسەرۋ.
ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەر كلاسى
2. «كىم جىلدام؟» ويىنى.
1. قاراپايىمدار عىلىمدا قاشان جانە قانداي جاعدايدا بەلگىلى بولدى؟
2. قاراپايىمدار تابيعاتتا قاي جەرلەردە كوپ تارالعان؟
3. سيستانىڭ قانداي ماڭىزى بار؟
4. كىرپىكشەلى ءبىرجاسۋشالى جاندىك؟
5. دەنەسىندە حلوروپلاستورى بار ءبىرجاسۋشالى جاندىك؟
6. دەنە ءپىشىنى تۇراقسىز جالعان اياقتى جاندىك؟
3. «قۇپيا سان» ويىنى.
1. وسىمدىكتەر ءتارىزدى قورەكتەنەتىن جاندىك؟
2. قىستا جاندىكتەر نەگە ولمەيدى؟
3. دەنەسىندە باقالشاق بولاتىن امەبانىڭ ءتۇرى؟
4. دومالانعىنىڭ ءبىر ءتۇرىنىڭ شوعىرىندا قانشا جاسۋشاعا دەيىن بولادى؟
5. ەۆگلەنا مەن دومالانعىنى باسقاشا قالاي اتايدى؟
6. امەبا مەن ارسەللانىڭ باسقاشا اتاۋى؟
جاۋاپتارى:
1. تامىراياقتىلار.
2. ارسەللا.
3. تالشىقتىلار.
4. ەۆگلەنا
5. سيستا تۇزەيدى
6. 500 - 1000
4. «كىم تاپقىر؟» جۇمباق ەرتەگى.
باياعى وتكەن زاماندا ءبىر پاتشا ءومىر ءسۇرىپتى. ول وتە اقىلدى جانە قاراپايىم بولعان ەكەن. پاتشانىڭ ءۇش ۇلى بولعان، ولاردىڭ مىنەز - قۇلقى مەن جاراتىلىسىندا وزگەشىلىكتەر بولىپتى. ۇلكەنى - ءبىر ورىندا تۇرا المايتىن، سوعان ساي مىنەزى دە قۇبىلمالى ەكەن. ورتانشىسى - وتە ءسانقوي بولىپتى، كۇندىز جاسىل كويلەك كيسە، تۇندە اق كويلەك كيىپتى. ۇنەمى توبەسىنەن ءبىر تال ۇكىسى تۇسپەپتى. ال كىشىسى - ەرەكشە پىسىق بولىپتى، ونىڭ ادەمى كىرپىكتەرىنە قىزىقپاعان ەل قالمايدى. ءتىپتى ەكى «جۇرەگى» بولعانعا ۇقسايدى. ءبىراق، وسى ءۇش ۇلدان كوپتەگەن ەلدەر زيان شەگىپتى دە، پاتشاعا ارىز ايتۋشىلار كوبەيىپتى. سوندا ابدەن شارشاعان پاتشا حالىققا مىنانداي ۇندەۋ تاستاپتى: « مەنىڭ ۇلدارىمنىڭ بويىندا ەرەكشە قاسيەتتەرى بار، كىمدە – كىم سول قاسيەتتەرىن تاپسا، باس ءۋازىرىم بولادى» - دەپتى.
ال، قانە ويلانايىق! كىم تاپقىر ەكەن؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ بارىسى.
وقۋشىلاردىڭ الدىن الا بەرىلگەن حابارلاماسىن تىڭداپ، تولىقتىرۋ.
1 - وقۋشى. ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ پايداسى.
2 - وقۋشى. ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ زيانىن.
جالپى ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەر ەكى توپقا بولىنەدى:
1. ەركىن ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتەتىن ءبىرجاسۋشالىلار
2. ادام مەن جانۋارلاردىڭ ءارتۇرلى مۇشەسىندە پارازيتتىك تىرشىلىك ەتىپ، ءتۇرلى اۋرۋلار تۋدىراتىن ءبىرجاسۋشالىلار.
ەركىن ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتىپ، ءتۇرلى اۋرۋ تۋدىراتىنداردىڭ تابيعاتتا جانە ادام ومىرىندە وزىندىك ماڭىزى زور. بۇلاردىڭ كوپشىلىگى باكتەريالارمەن قورەكتەنىپ، سۋدى تازارتادى. مىسالى جاسىل ەۆلەنانى سانيتارلىق جاندىك دەپ اتالۋ سەبەبى، ول سۋدى تازارتادى. وزدەرى تۇششى سۋ شاياندارىنا، ۇساق شاياندارعا، ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەرگە، بالىقتار مەن شاباقتارعا، باسقا دا سۋ جاندىكتەرىنە قورەك بولادى. ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ قالدىقتارىنان سۋ تۇبىندەگى شوگىندى قۇرالادى. گەولوگ عىلىمدار وسى شوگىندىلەر جيناقتالعان جەرلەردە مۇنايدىڭ مول قورى بولاتىندىعىن انىقتاعان. توپىراق تۇزۋگە دە ءوز ۇلەستەرىن قوسادى.
قاراپايىمداردىڭ ىشىندە ادام ءومىرى مەن جانۋارلاردىڭ ءارتۋرلى مۇشەلەرىندە پارازيتتىك تىرشىلىك ەتىپ، ءتۇرلى اۋرۋ تۋدىراتىندارى دا كوپ. سولاردى مىنا كەستەدەن قاراپ، تولىقتىرايىق.
ءپارازيتتى تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر
جاندىك اتى --------------- تۋدىراتىن اۋرۋ اتى.------ جۇقتىرۋشى ورتا
ديزەنتەريا امەباسى ---- قانتىشقاق اۋرۋى --------- جۋىلماعان كوكونىس، لاس سۋ
بەزگەك ءپارازيتى ---------- بەزگەك اۋرۋى ----------------- بەزگەك ماساسى
تريپاناسوما ----------- ادامدا ۇيقى اۋرۋى. جىلقىدا كيەڭكى.
--------------------------- سيىردا سۋ اۋرۋى ----------- سونا، قاندالا، سەسە شىبىنى
لەيشمانيا -------------- لەيشمانيوز ------------------ قۇم شىركەيى
قۇرتامىش ---------------- كوكسيديوز -------------------- لاس قول، لاس سۋ
ليامبليا ------------------- ليامبليوز --------------------- لاس، قايناماعان سۋ
تريپاناسوما جۇلىن سۇيىقتىعىندا، قاندا پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەدى. قاننىڭ قىزىل تۇيىرشىگىن ءبۇلدىرىپ، ادامدا، مالدا جۇقپالى اۋرۋ تۋعىزادى. تاراتۋشىلارى سونا، قاندالا، سەسە شىبىنى. تابيعاتتاعى يەسى كيىك. ادامدا ۇيقى اۋرۋىن، جىلقىدا كىلەڭكى اۋرۋىن، سيىردا سۋ اۋرۋىن تۋعىزادى.
بەزگەك ءپارازيتى تاسمالداۋشىسى بەزگەك ءپارازيتى. قاننىڭ قىزىل تۇيىرشىگىندە تىرشىلىك ەتەدى. ءبىر تۇيىرشىكتەن ەكىنشىسىنە اۋىسقاندا اۋرۋ ۇستايدى. ءقازىر بۇل اۋرۋلارعا قارسى حينين، اكرەحين دارىلەرى جاسالعان. بەزگەك قاراپايىم بەزگەك جاندىك بەزگەگى ارقىلى ءورىس الاتىندىعىن، سول قوزدىرعىشتى اۋرۋ قانىنان تۇڭعىش رەت 1879 جىلى ورىس دارىگەرى ۆ. ي. افاناسيەۆ بايقاپ، ونى 1881 جىلى فرانسۋز عالىمى لاۆەران قۋاتتادى. 1900 جىلى يتاليان زوولوگى باتيستا گراسسي بەزگەك اۋرۋىن تەك بەزگەك ماساسى ارقىلى تارالاتىندىعىن تاجىريبە ارقىلى دالەلدەدى.
قۇرتامىش سپورا ارقالى كوبەيەتىن ءبىرجاسۋشالى جاندىك، ىشەك، باۋىر، بۇيرەك، ت. ب. مۇشەلەردىڭ جاسۋشالارىن زاقىمداي وتىرىپ كوكسيديوز دەپ اتالاتىن اۋرۋ تۋعىزادى.
پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ ىشىندە ادامدا، جانۋاردا ءقاۋىپتى اۋرۋلار تۋعىزاتىندارى كوپ. ولاردى جۇقتىرماۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى تازالىقتى ساقتاۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءۇيدى، توسەك ورىن، كيىمدى، ىدىس اياقتى، ازىق تۇلىكتى تازا ۇستاپ، قولدى جۋعاننان كەيىن عانا تاماق ىشكەن ءجون. پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن، اۋرۋ تۋدىراتىن قاراپايىمداردىڭ كوبەيىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن تابيعي وشاقتاردى ۇنەمى قۇرتىپ وتىرۋ كەرەك.
بەكىتۋ.
وقۋشىلاردىڭ جاڭا ساباقتان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ بارىسىندا سۇراقتار بەرىلدى. سۇراقتار:
1. ءپارازيتتى جاندىكتەر دەگەن ۇعىمدى قالاي تۇسىنەمىز؟
2. قانداي اۋرۋلار ءبىرجاسۋشالى پارازيتتەر ارقىلى تارالادى.
3. «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرماۋدىڭ جولىن ىزدە» دەگەن حالىق ناقىلىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
قورىتىندى ءبولىم
قورىتىندىلاۋ.
تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ كەزىندە وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولىپ، ءبىر توبى ءبىرجاسۋشالى جاندىكتەردىڭ زيانىن ىزدە، ەكىنشى توپ تابيعاتقا ماڭىزىن ىزدەپ، ايقىنداپ، ۆەنن دياگراماسسىن تولتىرادى.
1. ەركىن ءجۇرىپ تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر سۋدى لاستانۋدان تازارتادى، توپىراق تۇزەيدى
2. ءبىر جاسۋشالى قاراپايىم جاندىكتەر جالپى قورەكتىك تىزبەككە كىرەدى
3. پارازيت جاندىكتەر ادام، جانۋارلاردىڭ ءار ءتۇرلى اۋرۋ تۋعىزادى
ۇيگە تاپسىرما.
«تازالىق دەنساۋلىق كەپىلى» دەگەن تاقىرىپتا حابارلاما دايارلاۋ تاپسىرىلادى. № 34 تاقىرىپ «ءبىرجاسۋشالىلاردىڭ تابيعاتتا جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى»
باعالاۋ.
گرافيكالىق ديكتانت
1. جاسىل ەۆگلەنانىڭ دەنە تۇرقى... 0، 05مم
2. ءبىرجاسۋشالىلار ميكروسكوپپەن كورىنەدى.
3. ۆولۆوكستىڭ سىرتقى ءپىشىنى ءتورتبۇرىشتى.
4. امەبادا سيتوپلازما بولمايدى.
5. ەۆگلەنا مەن ۆولۆوكس تالشىقتى قاراپايىمدار.
6. قاراپايىمداردىڭ تىتىركەندىرگىشتىك قاسيەتى بار.
7. امەبا مەن ارسەللا جالعان اياقتىلار ارقىلى قوزعالادى.
8. ءبىرجاسۋشالىلار جىنىستى جولمەن كوبەيەدى.
9. ءبىرجاسۋشالىلار سۋدا ەرىگەن وتتەكپەن قورەكتەنەدى.
10. ءبىرجاسۋشالىلار دايىن ورگانيكالىق زاتتارمەن قورەكتەنەدى.
You Might Also Like
-
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «العاشقى ۇستاز، العاشقى دانا بابام»
