InfoHub Logo

پەداگوگيكالىق ينفورماتيكا عىلىمداردا مىندەتتەردىڭ بىرنەشە ءتيپىن ءارتۇرلى نەگىزدە ەرەكشەلەپ، ءبولۋ قابىلدانعان. پەداگوگيكالىق ينفورماتيكا شەشىلەتىن تۇراقتى جانە اعىمداعى مىندەتتەر توبىن قاراستىرايىق. پەداگوگيكالىق ينفورماتيكا باسىم تۇراقتى مىندەتتەرى قوعامدى اقپاراتتاندىرۋ جاعدايىندا ءبىلىم بەرۋ، وقىتۋ، ءبىلىم بەرۋدى باسقارۋ سالاسىنداعى زاڭدىلىقتاردى اشۋ بولىپ تابىلادى.

پەداگوگيكادا زاڭدىلىق ارنايى قۇرىلعاننىڭ اراسىنداعى نەمەسە وبەكتيۆتى بار جاعدايلار مەن جەتكەن ناتيجەنىڭ اراسىنداعى بايلانىس رەتىندە سيپاتتالادى. ناتيجە رەتىندە ناقتى پارامەترلەر بويىنشا جەكە تۇلعانىڭ وقىعاندىعى، دامىعاندىعى الىنادى. ال، پەداگوگيكالىق ينفورماتيكادا جەكە تۇلعانىڭ اقپاراتتىق مادەنيەتى مەن ماماننىڭ اقپاراتتىق قۇزىرلىعى ناتيجە بولىپ تابىلادى. پەداگوگيكالىق ينفورماتيكانىڭ تۇراقتى مىندەتتەرىنىڭ قۇرامىنا ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ جاعدايىنداعى پەداگوگيكالىق ىس-ارەكەت تاجىريبەلەرى مەن پراكتيكاسىن زەرتتەۋ جانە جالپىلاۋ مىندەتى كىرەدى. كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇمىسى ءوزىنىڭ بولمىسىنان بارلىق ۋاقىتتا شىعارماشىلىقپەن جاسالاتىن جۇمىس بولىپ ەسەپتەلەدى. وقۋشىلاردى ءتيىمدى وقىتۋدىڭ ۇيلەسىمدى جانە يننوۆاسيالىق قۇرالدارىن جيناقتاۋ كەز كەلگەن پەداگوگ — نوۆاتوردىڭ ەرەكشە بەلگىسى. كوپتەگەن عالىم-پەدگوگتار زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، ينفورماتيكانى وقىتۋدىڭ ءتول ادىستەمەلىك جۇيەلەرىن قۇرىپ، ءبىلىم بەرۋدە اقپاراتتاندىرۋ قۇرالدارىن پايدالانۋدا. ولاردىڭ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەلەرى پەداگوگيكالىق يدەيالاردىڭ الەمدىك قورىن بايىتتى.

عالىم-پەداگوگ يۋ.ا. پەرۆين قازىرگى ۋاقىتتا كەڭىنەن تانىمال الگوريتمدەۋ مەن پروگراممالاۋدى ءتيىمدى وقىتۋدىڭ جۇيەسىن — وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق ينيسياتيۆاسىن دامىتۋدىڭ قۇرالىن، كومپيۋتەرلىك اتقاۋرشىلاردى العاش رەت جاساپ، ۇسىندى. ۆ.س. لەدنيەۆ پەن ا.ا. كۋزنەسوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن مەكتەپتە ۇزدىكسىز وقىتىلاتىن ينفورماتيكا كۋرسىنىڭ مازمۇنىن ىرىكتەۋدىڭ نەگىزگى قاعيدالارى مەن پرينسيپتەرى تۇجىرىمدالدى. وقىتۋدى ستاندارتتاۋ مەن مەكتەپتەگى جانە جوعارى مەكتەپتەگى ينفورماتيكادان ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىن قۇرۋعا س. ا. بەشەنكوۆ، ە. ى. بيدايبەكوۆ، ج. ا. كارايەۆ، م. پ. لاپچيك جانە ت.ب. عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرى ءوز ۇلەسىن قوستى.

مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ دايىندىق دەڭگەيىن انىقتاۋعا قاجەتتى وقۋشىلاردىڭ وقىتۋ ناتيجەلەرىنىڭ ساپالى، جەدەل جانە شىنايىلىعىن باقىلاۋ قاجەتتىلىگى، سونداي-اق، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا قابىلدانعان شارالار ىڭعايلى تەحنولوگيالاردى، مۇنداي باقىلاۋدىڭ ادىستەرى مەن تۇرلەرىن ىزدەۋگە اكەلدى. كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالاردى پايدالانۋعا نەگىزدەلگەن باقىلاۋدىڭ تەست جۇيەسى ا، اۆانەسوۆ، ا اناستازي. ت. و. بالىقبايەۆ، ۆ. پ. بەسپالكو، ت. د. تاسبولاتوۆ جانە ت.ب. زەرتتەۋشىلەردىڭ ەڭبەكتەرىندە كەلتىرىلگەن.

قازىرگى ۋاقىتتا ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ جاعدايىندا ستۋدەنتتەردى — بولاشاق ينفورماتيكا مۇعالىمدەرىن دايىنداۋعا بايلانىستى ءبىرقاتار عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلدى. وقۋ پروسەسىندە اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋعا مۇعالىمدەردى وقىتۋ جۇيەسىن زەرتتەۋتە م.ي. جالداكتىڭ جۇمىسى ارنالادى، وندا «ماتەماتيكا جانە ينفورماتيكا» بىلىكتىلىگى بويىنشا مۇعالىمدەردى كاسىپتىك دايىنداۋدىڭ كومپونەنتتەرى تەرەڭنەن قاراستىرىلعان. وقۋ-تاربيە پروسەسىندە كومپيۋتەرلىك قۇرالداردى پايدالانۋ نەگىزىندە فيزيكا-ماتەماتيكا پاندەرىنە مۇعالىمدەر دايىنداۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسى ا.ا. ابدىقادىروۆتىڭ زەرتتەۋلەرىندە كورىنىس تاپقان.

پەداگوگيكالىق وقۋ ورىندارىندا ينفورماتيكانى وقىتۋدىڭ جالپى بىلىمدىك جانە كاسىپتىك قولدانبالى اسپەكتىلەرىن ە.ي. كۋزنەسوۆ زەرتتەگەن. پەداگوگيكالىق وقۋ ورىندارىنداعى كوپدەڭگەيلى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ينفورماتيكا مۇعالىمدەرىن ادىستەمەلىك دايىنداۋعا عالىم-پەداگوگتار م.پ. لاپچيك، س.ك. كارييەۆ، م.ۆ. شۆەسكييدىڭ زەرتتەۋلەرى ارنالعان. قازاقستانداعى پەداگوگيكالىق وكۋ ورىندارىندا ينفورماتيكامەن ساباقتاس ماماندارعا ينفورماتيكانى وقىتۋدىڭ ادىستەمەلىك جۇيەسىن دامىتۋ ماسەلەسى ە.ى. بيدايبەكوۆتىڭ جۇمىسىندا كورىنىس تاپقان.

پاندىك سالانىڭ مازمۇنىن ەگجەي-تەگجەيلى تالداۋ نەگىزىندە اقپاراتتىق ينتەگراسيالاۋ تەحنولوگيالارىن جاساۋ جانە ارنايى كومپيۋتەرلىك قۇرالداردى پايدالانۋ ارقىلى قازىرگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە كەڭىنەن تانىمال ەلەكتروندىق وقىتۋ قۇرالدارىن قۇرۋ پروسەسىن اۆتوماتتاندىرۋ ماسەلەلەرىمەن س.گ.گريگوريەۆ، ۆ.ۆ.گرينشكۋن جانە ت.ب. اينالىسۋدا. پەداگوگيكالىق ينفورماتيكانىڭ مىندەتتەرىنىڭ ىشىندە وقىتۋدىڭ، ءبىلىم بەرۋ قۇرىلىمىن باسقارۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن، قۇرالدارىن، فورمالارىن، جۇيەسىن جاساۋ مىندەتتەرى ماڭىزدى ورىن الادى. پەداگوگيكالىق سوزدىك جاڭا تەرميندەرمەن بايىتىلدى: ديستانسيالىق وقىتۋ، جەلىلىك وقىتۋ، اقپاراتتىڭ ءبىلىم بەرۋ ورتاسى، كەيس تەحنولوگيالار، ۆيدەوكونفەرەنسيالار، ينتەراكتيۆتى تەلەديدارلار مەن تاكتالار. ءاربىر تەرمين شەشىم قابىلداۋ ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋعا اسەر ەتەتىن بەلگىلى ءبىر ۇعىمدى انىقتايدى. ءارتۇرلى وقۋ ورىندارىندا ديستانسيالىق وقىتۋدى ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋدىڭ ارنايى ەرەكشەلىكتەرىن زەرتتەۋگە ە.س. پولاتتىڭ،

ا.ۆ. حۋتورسكويدىڭ، ال قازاقستاندا د.م. دجۇسىپالييەۆانىڭ ەڭبەكتەرى ارنالادى. قازاقستاندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە اقپاراتتىق — كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ پەداگوگيكالىق مۇمكىندىكتەرىن ۇيرەنۋ جونىندە ءبىرقاتار زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلۋدە. گ.ك. نۇرعالييەۆانىڭ جەتەكشىلىگىمەن:

— ەلەكتروندىق وقۋلىقتار مەن مۋلتيمەديالىق وقىتۋ پروگراممالارىن قۇراستىرۋدىڭ مودۋلدىك جانە فۋنكسيونالدى تەحنولوگياسىنىڭ تۇجىرىمداماسى (ا.ي.ءتاجىعۇلوۆ، د.ك. الماعامبەتوۆ)؛
— اكت نەگىزىندە قوسىمشا كاسىپتىك وقىتۋدىڭ دەربەس جولىن جوبالاۋ تۇجىرىمداماسى (جا.ماكاتوۆ)؛
— باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرى ءۇشىن ەلەكتروندىق ادىستەمەلىك جۇيەنى جوبالاۋ تۇجىرىمداماسى (ش.ح. قۇرمانالين)؛
— بولاشاق مۇعالىمدەردىڭ زەرتتەۋ ىس-ارەكەتىنە اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ تيگىزەتىن اسەرىنە تالداۋ جۇرگىزىلدى (ر.چ. بەكتۇرعانوۆ)؛
— ستۋدەنتتەردىڭ قۇندىلىق باعدارلىعى مەن كاسىپتىك باعىتىن كالىپتاستىرۋ (گ.ب.احمەتوۆا، ە.ۆ.ارتىقبايەۆ) تۇجىرىمدامالارى جاسالدى.

مەكتەپتى باسقارۋدى اقپاراتتىق تالداۋ جۇيەسىن زەرتتەۋ جۇزەگە اسىرىلدى (ا.ا. بەيسەنبايەۆا)؛ اقپاراتتىق وقۋ ورتاسى مەن كاسىپتىك باعدارلىق جۇيەلەر (ا.ج. ارىستانوۆا، ءو.ز، يمانعوجينا، ا.ت. چاكليكوۆا)؛ ديستانسيالىق وقىتۋ ءتۇرىن ۇيىمداستىرۋدىڭ فورمالارى مەن ادىستەرى (ج.م. تۇسىبايەۆا)؛ وقۋ پروسەسىندە ەلەكتروندىق وقۋ باسىلىمدارىن پايدالانۋعا مۇعالىمدەردىڭ كاسىپتىك قۇزىرلىعىن قالىپتاستىرۋ (س.ي. فەرحو) جۇزەگە اسىرىلدى.

ماڭىزدى تۇراقتى مىندەتكە جاقىن جانە بولاشاقتا ءبىلىم بەرۋدى بولجاۋدى جاتقىزۋ قابىلدانعان. عىلىمي بولجامدارسىز پەداگوگيكالىق ساياساتتى، ءبىلىم بەرۋ ەكونوميكاسىن، پەداگوگيكالىق ىس-ارەكەتتىڭ ءوزىن جەتىلدىرۋدى، باسقارۋ جۇيەلەرىن جانە ت.ب. باسقارۋدى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. پەداگوگيكالىق بولجامداردا «كەز كەلگەن جۇيە ءبىر مەزگىلدە باسقارىلىپ، داميتىنىن» دالەلدەيتىن كيبەرنەتيكانىڭ اتاقتى پوستۋلاتى جۇزەگە اسىرىلادى. بۇدان باسقارۋ مەن ونىڭ دامۋىن باسقارۋ قاجەتتىلىگى پايدا بولادى. دامۋدى باسقارۋدى، ياعني ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ پروگرەسى عىلىمي بولجامدارسىز جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. 20-30 جىلدان كەيىن وقىتۋ قانداي بولادى؟ جارقىن بولاشاققا شىعىنسىز قالاي جەتۋگە بولادى؟ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا قانداي بەلگىسىزدىكتەر مەن قيىندىقتار كۇتىپ تۇر؟

وقىتۋدىڭ بولاشاعىنا، مەكتەپ پەن جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى وقىتۋشىلاردىڭ، ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىم جەتەكشىلەرىنىڭ ەڭبەگى مەن ومىرلىك جاعدايلارىنا كوز جۇگىرتۋ -بۇل وتاندىق ءبىلىم بەرۋ پروگرەسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن دەربەس ينتەللەكت پەن الەۋمەتتىك ويلاۋدى ءتيىمدى پايدالانۋ بولىپ تابىلادى. كەز كەلگەن پەداگوگيكالىق عىلىمنىڭ مىندەتى يننوۆاسيالىق پروسەستەردىڭ تەوريالىق، مەتودولوگيالىق نەگىزدەرىن، تەوريا مەن پراكتيكانىڭ ۇتىمدى بايلانىستارىن زەرتتەۋ جانە پراكتيكالىق ىس-ارەكەتتەرىنىڭ بىر-بىرىمەن ارەكەتتەسۋىن جاساۋ بولىپ تابىلادى. پەداگوگيكالىق عىلىم رەتىندەگى پەداگوگيكالىق ينفورماتيكانىڭ سوڭعى ون شاقتى جىل اياسىندا پايدا بولعان، سالىستىرمالى تۇردە جاڭا مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى — زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن پراكتيكاعا ەنگىزۋ بولىپ تابىلادى. كەز كەلگەن پەداگوگيكالىق عىلىمنىڭ مىندەتى يننوۆاسيالىق پروسەستەردىڭ تەوريالىق مەتودولوگيالىق نەگىزدەرىن، تەوريا مەن پراكتيكانىڭ ۇتىمدى بايلانىستارىن، زەرتتەۋ مەن پراكتيكالىق ىس-ارەكەتتەرىنىڭ ءوزارا استاسۋىن جاساۋ بولىپ تابىلادى. تەوريا مەن پراكتيكانى ءوزارا بايىتۋدىڭ كازىرگى جولدارىنىڭ ءبىرى -عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىقتار، لابوراتوريالار، بىرلەستىكتەر قۇرۋ بولىپ ەسەپتەلەدى. ەنگىزۋ پروسەدۋراسى عالىمدار سۇرانىس بويىنشا جۇمىس ىستەگەن جاعدايدا عانا ءتيىمدى جۇزەگە اسادى. سۇرانىس جاساۋشى جاڭا پەداگوگيكالىق ءونىم قۇرۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرىنە قاتىسادى: بەرىلگەن پارامەتردىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن جازۋ، جاسالعان جۇمىستارعا تەز ەنگىزىلۋ قابىلەتىن بەرۋ مەن جاڭانىڭ ادەتتەگىگە اينالۋى.

پەداگوگيكالىق ينفورماتيكادا كوپتەگەن باسقا دا تەوريا مەن پراكتيكا سالالارى ءتارىزدى ءداستۇرلى مەن يننوۆاسيالىق ءادىستىڭ اراسىندا جۇرەتىن ماڭگىلىك كۇرەستى دالەلدەيتىن جاڭالىققا قارسىلىقتى كورسەتەتىن كوپتەگەن ايعاقتاردى كەلتىرۋگە بولادى. پەداگوگيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ كوپتەگەن ناتيجەلەرى، ءتىپتى ونىڭ قولدانىلۋى اشىق جانە تالاسسىز پايدالى بولسا دا پراكتيكاعا ەنبەي جاتادى. كۇنى كەشەگە دەيىن بۇل ماسەلە عالىمداردى اسا تولعاندىرا قويعان جوق، ولار وزدەرىنىڭ ەڭبەكتەرىن جاريالاعانىمەن، ولاردىڭ يدەيالارى ومىرگە قالاي ەنگىزىلىپ، ءبىلىم بەرۋدى جەتىلدىرۋدى قانشالىقتى قامتاماسىز ەتەتىندىگىنە جاۋاپكەرشىلىك المادى. نارىقتىق قاتىناستىڭ اسەرىنەن جاعداي تەك ماتەريالدىق سالادا عانا ەمەس، رۋحاني وندىرىستە دە وزگەردى. عىلىمي پەداگوگيكالىق شىعارماشىلىق ونىمدەرىن

ينتەللەكتۋالدىق توۆار كاتەگورياسىنا جاتقىزۋ زەرتتەۋشىلەردىڭ كوزقاراسىن وزگەرتۋگە ءماجبۇر ەتتى. مىسالى، قازىرگى ءبىلىم بەرۋ پروسەسىن وقۋ جانە تەحنيكالىق قۇرالدارمەن ساپالى قامتاماسىز ەتپەيىنشە، ونى كوز الدىمىزعا ەلەستەتۋ قيىن. ءداستۇرلى «قاعاز» -وقۋلىق جانە وقۋ قۇرالدارىمەن قاتار، وقىتۋ قۇرالدارىنىڭ قۇرامى جاڭا پەداگوگيكالىق ىس-ارەكەتتىڭ قۇرالدارىمەن ەلەكتروندىق وقۋلىقتار، ەلەكتروندىق وقۋ قۇرالدارى، كومپيۋتەرلىك مودەلدەۋ قۇرالدارى، گيپەرمەديا-سايتتار جانە باسقا دا تەلەكوممۋنيكاسيالىق قۇرالدارمەن تولىقتىرىلدى. وسىعان بايلانىستى توۆاردى جاساپ، تاراتىپ، پايدالانۋدى تۇتىنۋشىعا جەتكىزۋ ەرەكشە وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى عىلىمي جۇمىستاردىڭ اۆتورلارى بولاشاق ءونىمنىڭ بەرىلگەن پارامەترلەرىن، ونى پايدالانۋشىلار كاتەگورياسىن، ونىڭ تابىستى قولدانىلۋ جاعدايىن، پايدالانۋشىلاردىڭ ەڭبەگىندەگى كۇتىلەتىن وڭ ناتيجەلەردى، ينتەللەكتۋالدىق قىزمەت نارىعىنا جۇمىس قورىتىندىلارىن بەرۋ فورمالارىن، جۇمىس قۇنىن جانە ءوزىنىڭ جۇمىستارىنىڭ ەنگىزىلۋى مەن ساپاسىن اۆتوردىڭ قاداعالاۋى ءۇشىن كەرى بايلانىستىڭ بولۋىن جوبالاي بىلۋگە دايىن بولۋى ءتيىس. عالىم-تەورەتيكتەردىڭ الدىندا اسا كۇردەلى ماسەلە — ءوزىنىڭ ەڭبەگىن بولجاپ وتىرعان تۇتىنۋشىعا جەتكىزۋ ماسەلەسى تۇر. بۇل جاعدايدا اسىرەسە، پەداگوگيكالىق ارەكەت، امال قۇرالى رەتىندە ناقتى ۇسىنىس ءتۇرىن جاساي المايتىن ىرگەلى زەرتتەۋلەر قيىندىققا تىرەلەدى.

كەلەلى تەوريالىق جۇمىستاردىڭ اۆتورلارىنا ءوزىنىڭ ىرگەلى جۇىستارىنىڭ قولدانبالى قاسيەتتەرىن ىزدەۋگە، ابستراكتىلى يدەيالارىن ناقتى ءبىلىم بەرۋ قۇرالىنا اينالدىرۋعا تۋرا كەلەدى. ءسويتىپ، ك.ك. كوليننىڭ پىكىرىنشە، اۋقىمدى اقپاراتتاندىرۋ پروسەسى قوعامنىڭ الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق قۇرىلىمىنا، سول قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ادامنىڭ ءرولى مەن ورنىنا بەلسەندى ىقپال ەتۋدە. سوندىقتان ينفورماتيكا كۋرسىنىڭ مازمۇنىنا قوعامدى اقپاراتتاندىرۋدىڭ الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق اسپەكتىلەرىن زەرتتەۋگە بايلانىستى ماسەلەلەر ەنگىزىلۋى ءتيىس، سونداي-اق، «اكپاراتتىق رەسۋرستار»، «اقپاراتتىق قوعام»، «اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك» ماسەلەلەرى قامتىلۋى ءتيىس. بۇل ماسەلە قوعامنىڭ دامۋ بارىسىمەن الدىڭعى كەزەككە شىعادى دا، عىلىمي زەرتتەۋلەردەن ورىندى كورىنىس تابادى. دەگەنمەن، اقپاراتتاندىرۋ پروسەسى ۇزاق جۇرەتىن پروسەسس، عالىمداردىڭ وزەكتى مىندەتى جەكە تۇلعانىڭ عىلىمي كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋدىڭ پراكتيكالىق جولدارىن ىزدەۋ جانە ءبىلىمدى اقپاراتتاندىرۋ مەن جاڭا عىلىمي كولەمدى تەحنولوگيالاردىڭ دامۋى جاعدايىندا كاسىپتىك جاعىنان جوعارىلاۋعا قابىلەتتى جوعارى ءبىلىمدى جانە جوعارى بىلىكتى مامانداردى دايىنداۋدى پراكتيكاعا ەنگىزۋگە ارنالعان ناقتى قۇرالداردى جاساۋ بولۋى ءتيىس. پەداگوگيكالىق ينفورماتيكانىڭ عىلىم رەتىندەگى تۇراقتى مىندەتتەرى وسىنداي. ولار اياعىنا دەيىن شەشىلۋى مۇمكىن ەمەس.

---