قابانباي قوجاعۇل ۇلى
قابانباي باتىر (1703-1781) — جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى كۇرەستى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، قازاقتىڭ بىرىككەن قولىنىڭ باس قولباسشىسى، جەكپە-جەكتە جەڭىلىپ كورمەگەن حالىق قاھارمانى. شىققان تەگى — ورتا ءجۇدىڭ نايمان تايپاسىنىڭ قاراكەرەي رۋىنان، ەل ازاتتىعى جولىندا كۇرەسكەن كيەلى باتىرلار اۋلەتىنەن. ونىڭ اتاسى مامبەت تە، اكەسى قوجاعۇل دا، قوجاعۇلدىڭ اعاسى كۇشىك تە ءوز زامانىنىڭ اتى شىققان باتىرلار بولعان. ەل اۋىزىنداعى اڭگىمەلەر دەرەگىنە قاراعاندا، كۇشىك باتىر ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىمنىڭ تاشكەنتتى الاتىن سوعىسىنا قاتىسىپ، سول تۇرسىن حان ولگەن جىلى جامباسىنا ۋلى نايزانىڭ ۇشى ءتيىپ، 25 جاسىندا قايتىس بولادى. قابانباي باتىر ايگىلى «اقتابان شۇبىرىندىدان» كەيىنگى ايتۋلى ءىرى شايقاستاردىڭ بارىنە قاتىسقان. «حان باتىرى»، «دارابوز» دەگەن اتاقتارعا يە بولعان. سان رەت شايقاس الدىنداعى جەكپە-جەككە شىعىپ، بارىندە جاۋدىڭ ۇمىتكەر باتىرلارىن جەر جاستاندىرىپ، جاۋىنگەرلەرىن جەڭىسكە رۋحتاندىرىپ وتىرعان. حالقى ونى «قاراكەرەي قابانباي» دەپ ارداق تۇتىپ، ەسىمىن جىرعا بولەپ، ۇرپاقتان ۇرپاققا جەتكىزگەن. ابىلاي حان داۋىرىندەگى قازاقتىڭ ەڭ سوڭعى اسكەري ءىرى قاقتىعىسى 1770 جىلعى قازاق-قىرعىز سوعىسى. بۇل — وسى سوعىسقا قاتىسقان قابانباي باتىردىڭ دا ەرلىك جولىنىڭ سوڭعى بەلەسى. حالىق اراسىندا قاراكەرەي قابانباي باتىر جونىندە اڭىز-اڭگىمەلەر، جىر-داستاندار وتە كوپ. بۇعان كەرىسىنشە تاريحي قۇجاتتاردا قابانباي باتىردىڭ 1740-1762 جىلدارداعى ءومىرى عانا كورىنەدى. بۇل كەزدە ونىڭ ەسىمى ەل اراسىنىڭ بىتىمگەرشىلىگىندە جۇرگەن دانا، بي رەتىندە ايتىلادى. قابانبايدىڭ ۇمبەتاي، كىشكەنتاي، سىرىمبەت، ەدىگە، بايتىق، مويناق، ءالى دەگەن جەتى ۇلى بولعان. ولاردى «جەتى قابانباي» دەپ اتايدى. وسىنىڭ ءالىسى جوڭعاردىڭ سوڭعى حانى ءامىرسانانىڭ مانەي دەگەن قىزىنا ۇيلەنىپ، ودان بەس پەرزەنت كورەدى. ولاردى شەشەسىنىڭ اتىمەن «بەس مانەي» دەيدى.
باتىردىڭ ۇرپاقتارى بۇل كۇندە شىعىس قازاقستان، الماتى وبلىستارىنىڭ جەرىندە مەكەندەگەنىمەن، ولاردىڭ ارعى اتالارى وڭتۇستىك جاقتان اۋىپ كەلىپ، ەسىل، نۇرا بويىن قونىس ەتكەن. بۇل ءوڭىردىڭ 1728-1762 جىلدار ارالىعىندا باتىردىڭ دا قۇتتى مەكەنى بولعانى بەلگىلى. قايتىس بولعاننان كەيىن، قاراكەرەي قابانبايدىڭ دەنەسى وسى اتامەكەنىنە اكەپ جەرلەنگەن كەرەي قابانبايدىڭ دەنەسى وسى اتا مەكەنىنە اكەپ جەرلەنگەن كورىنەدى. ەلى جاقىندا اياۋلى باتىرىنىڭ باسىنا ساۋلەتتى كۇمبەز ورناتتى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
قاباننىڭ التاي وڭىرىندە كوزگە ءتۇسۋى
You Might Also Like
-
قازاقستاندا وزگە ەلدەردە كەزدەسەتiن توپىراق تۇرلەرiنiڭ تۇگەلدەي دەرلiگi تاراعان. مۇندا تايگا، تۋندرا توپىراعىنا دەيiن بار، تەك ىلعالدى سۋبتروپيك بەلدەمiنە ءتان توپىراق قانا جوق. قازاقستان جەرiندە ءسۇ...
-
مۇحاممەد حايدار دۋلات (دۋگلاتي) (XVI عاسىر) — اسا كورنەكتى تاريحشى، اقىن، مەملەكەت قايراتكەرى جانە اسكەرباسى. بەلگىلى دۋلات رۋىنان شىققان. ءوز زامانىنا ساي جوعارى مۇسىلماندىق ءبىلىم العان. ول ت...
