قالقوز قوراسىندا
"جاڭا تۇرمىس" ارتەلى باستاپ قۇرىلعاندا ايتا قالعانداي ەشبىر وزگەشەلىك بولعان جوق. اۋداننان بىرەۋ وكىلمىن دەپ كەلدى دە، اۋىلدىڭ قاتىن-قالاشىنا شەيىن جيناپ الىپ، بايانداما سويلەدى: "قالقوز بولامىن دەگەندەرىڭ وسى جەردە جازىلاسىڭدار، مەن ۇيىستىرۋعا كەلگەن اداممىن"— دەدى قىسقاسىنان قايىرىپ.
"قانە، قايتەمىز؟" دەپ، جيىلىستا وتىرعان اۋىل ادامدارى بىرىنە-بىرى قاراسسا دا، بۇرا ءسوز ايتاتىنى تابىلمادى. سوسىن "قالقوز بولامىن" دەگەن قاۋلىنى ءبىر داۋىستان وتكىزىپ بەردى.
قالقوز باسقارماسىنىڭ اعاسى قالقاي، حاتشىسى كودەبەك بولدى.
جينالىس قاۋلىسىن، قالقوز تىزبەسىن قۇشاقتاپ وكىل اۋدانعا تارتتى.
بۇل — ءنويابردىڭ ءىشى ەدى. ۇزاماي سوعىم سويىلدى. ءۇي باسى قازان-قازان ەت اسىلدى. قىدىرىس، تۇستەنىس باستالدى. قۇدا ءتۇسۋ، قىز ۇزاتۋ دا بولدى. اۋىل ءوزىنىڭ جايشىلىقتاعى ومىرىمەن اعا بەردى.
ءبىر كۇنى كادىربەرگەن وتاعاسى ساسقالاقتاپ ءجۇر:
— اۋداننان شىعىپتى. وكىلمىن دەيدى. قالقوز باستىعى كەرەك دەپ قالقايدى سۇرايدى. قالقاي داناس اۋىلىنا توي ىزدەپ كەتىپ ەدى،— دەپ.
— ءوزى اۋداننان شىققان سوڭ، وكىل بولعان سوڭ، تەگىن كەتپەس، قالقايعا پروتوكول ىستەپ كەتەر-اق،— دەپ اۋىل بولىپ قىرىنداي باستايدى.
ءبىراق، وكىل ۇيتپەيدى، كەلگەندەرمەن كۇلە سويلەسە وتىرىپ، جۇمىسىنىڭ جايىن ايتادى. قالكوز تۋرالى تۇسىنىك بەرەدى، قالقوز باسقارماسىنىڭ مىندەتىن ۇعىندىرادى.
— سالەمىڭدى جەتكىزەيىك، شىراعىم، باسقارمانىڭ باستىعى دا، حاتشىسى دا ءبىر جۇمىسپەن ەل ارالاپ كەتىپ ەدى،— دەپ قادىربەرگەن وتاعاسى مايدالاپ جونەلتەدى.
وكىل كەلىپ كەتكەنىن ەسىتكەن سوڭ قالقاي ويدا قالدى. قالقاي ەسسىز جىگىت ەمەس. ايىبى حات تانىمايدى. جاسى قىرىققا جاقىنداپ بارادى. ون جىلدان ارتىق كىسى ەسىگىندە جۇرگەن جىگىت. جۇمىسقا ارالاسىپ ادام بولا باستاعانى ەكى-ۇش جىلدان بەرى عانا. وسى از ۋاقىتتىڭ ىشىندە-اق جاقسى مەن جاماندى ايىرا باستاعان قالپى بار... ونىڭ ۇستىنە، توي ىزدەپ بارعان اۋىلىندا قالقوز بار ەكەن، باسقارما اعاسى قالقايمەن بۇرىننان تانىس جىگىت قوي، باسقارما ۇيىنە اپارىپ، جۇمىستارىمەن تانىستىردى: كادىمگى كەڭسە قۇساپ قالعان!
— بىزدىكى وسى، وزدەرىڭدىكى قالاي؟— دەپ ول قالقايعا سۇراۋ بەرگەندە، قالقاي ەشنارسە ايتا الماي ءمۇدىرىپ قالدى.
...قالقاي اۋىلدىڭ جالپى جيىلىسىن شاقىردى. "قارا شوقى" باسىندا وتىز بەس ءۇي بار، سونىڭ ۇشەۋى عانا قالقوز مۇشەسى ەمەس، باسقاسى تۇياعىنان مۇشە. مۇشە بولعاندا، وكىل ۇيىستىرعاندا "بولامىز" دەپ قول كوتەرگەندەر. سول جەردىڭ وزىندە ءبىرسىپىراسىن وكىل تىزبەگە العان سياقتى ەدى، ول تىزبە وكىلدىڭ وزىمەن كەتكەن، قالقايدىڭ قولىندا تۇلدىر جوق. قالقاي ءوزىن سول جيىلىستا باسقارما اعاسىنا سايلانعانىن عانا بىلەدى، قالقوزىنىڭ اتىن "جاڭا تۇرمىس" قويعانىن عانا بىلەدى، حاتشىسى كۇدەبەك ەكەنىن بىلەدى. وسىنان باسقا ەشبىر بەلگى بولسا بۇيىرماسىن.
قۇلاتايدىڭ ۇيىنە جۇرت سىعىسا تولدى. جاكەڭ، سارتايلار تور الدىنا جانتايدى. قىسىلىپ، قىمتىرىلىپ وتىراتىن شەتتەن كەلگەن وكىل جوق، جيىلىستى شاقىرىپ جۇرگەن ءوز بالالارى.
— قانە، جۇمىستارىڭدى ايتساڭدارشى،— دەدى جاكەڭ. جۇرتتىڭ دابىرى باسەڭدەي ءتۇستى.
— جۇمىس دەمەكشى، مەنىڭ بالالارعا ايتايىن دەپ جۇرگەنىم بار ەدى،— دەپ ەرجان جۇگىنىپ وتىردى،— وسى اۋىلدا جيىلىس بولسا، مەنىڭ ۇيىمە اشاسىڭدار، باسقا ءۇي، الدە بۇيىرماي ما؟
— ءۇيدى ءسوز قىلما، ەرجان، مىنا قالقوزدىڭ ءسوزىن ەسىتەيىك، نە ايتار ەكەن؟ ءداۋ دە بولسا بىردەمە بەر دەگەلى وتىرعان شىعار. ءۇيدى ءسوز قىلۋ زامانى وتكەن، قالقوز كەرەك دەسە، قاتىنىڭدى دا بەرەسىڭ!— دەپ ءجۇسىپ ءبىر بۇيىردەن ءسوز قوستى. ءوزى مىسقىلداعان تۇرمەن كۇلەيىن دەيدى.
جۇرت تىكىرەيە قارادى. جانتايىپ جاتقان جاكەڭ دە باسىن كوتەردى.
— بۇل قاي ءسوزىڭ، ءجۇسىپ؟— دەپ جاكەڭ ىلە ءتۇستى.
— مەن ەسىتكەنىمدى ايتامىن: قالقوز بولعان ەلدەر جىلاپ وتىر،— دەپ ءجۇسىپ سازارا ءتۇستى.
"بۇل قالاي؟" دەگەندەي بولىپ، جۇرت بىرىنە-بىرى قاراستى. پەش جانىندا وتىرعان قارا كەمپىر "استاپىرالداسىن" ايتىپ ىشىنەن وقىنىپ جاتتى.
تىنا قالعان جۇرتتى قالقاي سەرپىلدىردى:
— ءجۇسىپتى كىمنىڭ ايداپ سالىپ وتىرعانىن بىلەمىز. وعان قاراپ ءبىز بىرلىگىمىزدەن ايرىلمايمىز. قالقوز بولامىز دەپ ايتقامىز، سول سوزىمىزدەن شىعامىز!— دەدى قالقاي.
— ايتساڭ، ءوزىڭ ايتىپ جۇرگەن شىعارسىڭ، ساعان تورەلىك كەرەك. سەنەن باسقا كىم ايتتى دەيسىڭ؟ — دەپ ءجۇسىپ ىلىنىسە ءتۇستى.
— ول بۇزىقتىعىڭدى قوي، ءجۇسىپ، وسى وتىرعان جۇرتتىڭ ءبارى دە ءتىرى، ءوز اۋىزدارىنان-اق ايتقان. ايتقاندارىڭ راس ەدى عوي، كوپشىلىك؟ — دەپ قالقاي كوپكە قارادى.
— جاسىراتىن نەسى بار.
— ايتىلۋى ايتىلعان! — دەپ كوپتىڭ بىر-ەكەۋى كۇمىلجىدى. بىرەۋدى-بىرەۋ ءتۇرتتى سويلەتكەندەي بولىپ وتىرىپ، كوپشىلىك جامىراماعا اينالدى. ەسىتكەن-بىلگەننىڭ ءبارى ورتاعا سالىندى. قالقوز بولعان اۋىلعا بارىپ كەلگەندەر، قونا-تۇستەنىپ جاتقاندار دا بار ەكەن، ولار دا ناق جۇسىپتىكىندەي ادام شوشىنارلىق ەشنارسە تاۋىپ ايتا المادى. ءجۇسىپتىڭ حابارى اياقسىراپ، جۇرت قايتادان قالقوزدىڭ اڭگىمەسىنە كوشتى. قالقاي كوپتىڭ الدىنا "بولامىز با، بولمايمىز با؟" دەگەن ماسەلەنى قايتا قويدى.
— بولۋ كەرەك! — دەدى جاكەڭ.
— بولماعان دەگەن نە، قالقوزدان قاشىپ كەدەي قايدا بارماقشى؟— دەدى ارىستان.
— قارىق بولارسىڭ! — دەپ ءجۇسىپ ونى ءبىر ءىلىپ تاستادى.
قالقاي جيىلىستى شاقىرعاندا قالاي باسقارۋ كەرەك ەكەنىن، نە جۇمىس بىتىرەتىنىن انىق بىلە الماعان سەكىلدى ەدى، ەندى سول مىندەت وزىنەن-وزى اشىلىپ، ايقىندالا بەردى. قالقاي ءجۇسىپتىڭ سوزىنە ءبىر قىزارىپ، ءبىر سۇرلانىپ وتىرىپ، توزە المادى:
— ءجۇسىپ، ءسوزىڭدى قىسقارت! قويمايتىن بولساڭ، جيىلىستان شىق! — دەدى.
— اۋ، ابايلاپ سويلە، — دەپ ءجۇسىپ شاتىناي قالدى.
— ابايلاپ سويلەمەيمىن. بايدىڭ قۇيىرشىعىنىڭ بىزگە كەرەگى جوق! تىنىش وتىرماساڭ، شىعاسىڭ!
— ول پراۆونى ساعان كىم بەردى؟
— ءبىز باسقارمانىڭ ادامىمىز، پۇرتەكەل ىستەپ سوتقا دا بەرە الامىز،— دەپ بۋلىعىپ وتىرعان كۇدەبەك تە سوزگە كىرىسىپ، ءوزى بىلمەسە دە بىرەر زاڭنىڭ شەتىن قىلتيتىپ قويدى.
جۇرت قىزدى-قىزدى سوزگە كىردى. اتا-تەك، كۇنا، سۇمدىق قازىلدى. قاي جاعىنان بولسا دا، ءجۇسىپ تارازىنى باسا بەرەتىن ءتۇرى بار. ءجۇسىپ بۇرىنعى بايدىڭ، ءبيدىڭ تۇقىمى. وسى كۇنى دە بايمەن اكەي-ۇكەي.
— باي اتاڭنىڭ... ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزعا ارالاسپاسا ەكەن. وسىلار ارالاسسا، بىزگە وڭۋ جوق!— دەپ ەرجەكەڭ ءسوزدى قابىرعادان قويدى.
ءجۇسىپ ءمۇدىرىپ قالدى.
كوپتىڭ داۋرىققان ءسوزى قورىتتىلا كەلە ءتۇيىلدى:
— "جاڭا تۇرمىس" شىن قالقوز بولسىن!— دەستى.
— قالقوزدىڭ باسقارماسى بولسىن!— دەستى.
— باسقارما ءالىمنىڭ ۇيىنە ورناسىن!— دەستى.
جيىلىس قاۋلىسىن قاعازعا جازۋ قالقايدىڭ ويىنا جۇرت تاراپ بارا جاتقاندا ءتۇستى. ەرجەكەڭدەر ۇزاپ كەتكەن جەرىنەن قايتىپ ورالدى. قارىنداش، قالام ىزدەلىپ، كۇدەبەك قاۋلى جازدى. قاۋلىعا جۇرت تەگىسىنەن قول قويدى. ەرجەكەڭ قول قويا بىلمەگەندىگى ءۇشىن، قازاننىڭ كۇيەسىنە بارماعىن ءبىر ءسۇرتىپ الىپ، قاۋلىنىڭ وڭ جاق بۇرىشىنا سالتاقتاندىرا باستى.
ەرتەڭىنە ءالىمنىڭ ۇيىنە "جاڭا تۇرمىس" قالقوزىنىڭ باسقارماسى ورنادى. اۋىل جىگىتتەرى تەگىس جينالىپ، بىرەۋلەرى اجىگەرەيدىڭ ۇيىنەن ۇلكەن ۇستەل كوتەرىپ اكەلىپ ءجۇر، بىرەۋلەرى ۇزىنشا تاقتايدىڭ ەكى-ۇش جەرىنەن اياق قوندىرىپ، ورىندىق ىستەپ جاتىر. قالقاي مەن كۇدەبەك قالام، قاعاز ازىرلەدى. بىرەۋدىڭ ۇيىنەن "ەڭبەكشى قازاقتىڭ" ەسكى نومەرلەرى تابىلىپ، سونىڭ ىشىنەن كوسەمدەردىڭ سۋرەتى شىقتى.
سۋرەتتەردى اكەلىپ، سول كۇيىندە ءۇيدىڭ قابىرعاسىنا جاپسىردى. ءالىمنىڭ ءۇيى اپ-ساتتە كەڭسە تۇرىنە كىردى. تورگە شەيىن قاداعانداپ شاشىلىپ جاتاتىن اياق تاباق، شەلەكتەر بىرتىندەپ ىسىرىلىپ، ءۇرپيىسىپ، بوساعاعا توپتانىستى.
— قانە، قالكاي، باستىقسىڭ عوي، مىنا جەرگە وتىرشى،— دەپ قاسەن قالقايدى قولىنان تارتىپ اپارىپ، ۇستەلدىڭ ناق تورىنە وتىرعىزدى. وعان تاياۋ كوبەك وتىردى.
— ال، ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟
— ول جاعىن وزدەرىڭ بىلەرسىڭدەر،— دەپ قاسەن كۇرسىندى.
— كەڭسە بولعان سوڭ جازا باستاۋ كەرەك قوي،— دەدى ءابىش.
— جاز، الدىمەن مەنى جاز!— دەدى ەرجەكەڭ تونە ءتۇسىپ.
"جاڭا تۇرمىستىڭ" ءبىرىنشى جۇمىسى باستالدى. ءبىرىنشى بولىپ ەرجەكەڭنىڭ اتى جازىلدى.
... دالادا سىقىرلاعان شانا، دابىرلاعان كىسى.
— بۇل كىم بولدى ەكەن؟
كىرىپ كەلسە — وكىل!
— اپىرم-اۋ، جاراپسىڭدار عوي! مىنە، جىگىتتەردىڭ ءىسى!— دەپ وكىلدىڭ ەكى ەزۋى قۇلاعىندا.
سودان بىلاي ءالىمنىڭ ءۇيى توپىرلاعان كىسى بولدى، جازىلىپ جاتقان جازۋ بولدى، قايناپ جاتقان جۇمىس بولدى. جۇمىس كولىگى، سوقا-سايمانى تاس تاياقتاي قاعىلىپ ەسەپكە الىندى. بۇ نە؟ دەپ شوشىنعان جان بولمادى، ويتكەنى ەسەپتى الىپ جاتقان وزدەرىنىڭ سايلاعان باسقارماسى!
قاسەن ءبىر جاپىراق قاعازدى قالقايدىڭ قولىنا ۇستاتا بەردى. قالقاي بىرەسە قاعازعا، بىرەسە قاسەنگە قارايدى. تۇتەلەنگەن قاعازدا بادىرايعان قارىنداشتىڭ ءىزى تۇر.
— مۇنىڭ نە، ايتشى؟—دەدى قالقاي.
— بۇل — ارىزىم. قاتىنىم ايرىلامىن دەيدى، سونى ايىرىپ، ازعىرىپ وتىرعان ءجۇسىپ. ءجۇسىپتى سوتقا بەرىپ وتىرعان ارىزىم!
دومالاق سارى ايەل، كوزى جاساۋراپ، و دا ۇستەلگە كەلىپ ءتوندى:
— اقىلارىڭ بولماسا بايىمدى وزىمە بەرىڭدەر!— دەدى ايەل سۇرلانىپ.
— سەنىڭ بايىڭا تالاسقان كىم بار؟
— تالاسپاڭدار، وزىمە بەرىڭدەر، "سالقوزدارىڭنان" شىعارىڭدار. مەن ءبىر عانا كىسىگە قاتىن بولا الام. ورتاعا سالۋعا مەن ريزا ەمەسپىن!— دەپ ايەل جىلامسىراپ، كوزىنەن جاسى ىتقىپ كەتتى.
جۇمباق اشىلدى. داۋدىڭ نەدەن شىققانى انىقتالدى. قالقاي و دەپ، بۇ دەپ ايتىپ كورىپ ەدى، ايەل ودان جامان ورشەلەندى.
— بۇل تۇسىنۋدەن كەتكەن. بۇدان ايرىلسام دا، قالقوزدان شىقپايمىن! ءبىراق ءجۇسىپتى سوتقا بەرەمىن!— دەپ قاسەن سۇرلانادى.
سول كۇنى جاكەڭ دە يىعى تۇسىڭكىرەپ، باسقارماعا كەلگىشتەپ:
— بالالار، نە حابار بار؟— دەپ قايتا-قايتا سۇراپ ءجۇردى.
سۇمدىقتىڭ ۇلكەنى جۇرت ورىنعا وتىرا بولدى. قاراڭعى تۇندە تەرەزە جاپ-جارىق بولىپ سالا بەردى.
— ويپىرماي ءورت!
— كەڭسە ورتەنىپ جاتىر!
قالقاي جان ۇشىرىپ جۇگىردى. اۋىل ادامى قالماستان جينالدى. شاڭ-شۇڭ داۋىس، سالدىرلاعان شەلەك، بۇرقىلداپ لاقتىرىلعان قار. وت باسەڭدەي بەردى. جالىنى باسىلىپ، بىقسىما تۇتىنگە اينالدى. شىعىن جالعىز لاپاس بولدى، كەڭسە امان.
— ءۇيى كۇيگىر-اي، قانداي ادام ەكەن وت سالعان؟— دەدى زيبا كەمپىر.
— كىم ەكەنىن بىلەمىز، قۇتىلماس، كورى قازىلار!— دەدى ەرجەكەڭ ەكى يىنىنەن دەمىن الىپ.
* * *
قارا بۇلت قايناپ، اسپاندا قويۋلانا ءتۇستى.
— جارىقتىق جاز-اي، ءتۇرىڭ باسقا-اۋ!— دەدى ەرجەكەڭ جادىراي ءتۇسىپ.
— اسىرەسە، وسى اپرەل ىشىندەگى بۇلتتى ايتسايشى، وسى كۇنگى جاڭبىر التىن عوي،— دەدى جاكەڭ.
قالقوزدىڭ قوراسىندا "جاڭا تۇرمىستىڭ" جالپى جيىلىسى اشىلعالى جاتىر. قورا ىشىندە قاتارلانعان جاڭا سوقالار، تىزبەكتەلگەن تۇقىم شاشقىشتار.
— بالالار-اۋ، مىنا بىرەۋلەرىڭ نە، مۇنى مەن كورمەگەن ەكەم عوي،— دەدى جاكەڭ تاياعىمەن ءتۇرتىپ، كۇلىمسىرەي ءتۇسىپ.
جاڭا اكەلىنگەن ماشينا-سوقاعا كولحوز مۇشەلەرى انتالاسىپ قاراسىپ جاتىر. ايەلدەرگە شەيىن وسىندا قاسەننىڭ ايەلى دە وسىلاردىڭ قاق ورتاسىندا، بۇرىن ۇرىپ شالىپ جۇرسە، ەندى ەكى ەزۋى قۇلاعىندا، جايراڭداپ ءجۇر.
— "جاڭا تۇرمىس" قالقوزىنىڭ جيىلىسى اشىلدى دەپ سانايمىن. جينالىس باسقارۋعا ادام سايلاپ بەرىڭدەر،— دەدى قالقاي.
جۇرت قوعامدالىپ، تارتىپكە كەلە قالدى. ءماجىلىس باسقارۋشى ەرجەكەڭ بولدى. كۇدەبەك جيىلىسقا كەلگەن ادامداردى ساناپ الىپ، ءماجىلىس حاتىنا "№ 14" دەگەن ساندى ءىرى عىپ جازىپ قويدى.
بايانداماشى قالقاي. ءبىرىنشى ماسەلە — ەگىن جوسپارى.
— اۋدان 150 گەكتار سەبىڭدەر دەپ جوسپار بەرىپ ەدى، ءبىز 200 گەكتار عىپ ءوسىرىپ سەبۋگە ۇيعاردىق. تۇقىمىمىز بار، كولىك جەتەدى...
— ماقۇل-اق!
— كۇش كەلسە، ودان دا اسىرىڭدار!— دەپ جۇرت جامىراسىپ الا جونەلدى.
ەكىنشى ماسەلە: جۇمىسشىلاردى توپ-توپقا ءبولۋ. ءبىرىنشى توپ — 8 جىگىت، باستىعى قاسەن، ەكىنشى توپ — 6 جىگىت، باستىعى ءابىش...
ءۇشىنشى ماسەلە — راپورت.
— Ay، ونىڭ نە؟
— ونىمىز — اۋدانعا بىلدىرەتىن راپورتىمىز، ەگىسكە تاس ءتۇيىن ەكەنىمىزدى ءبىلدىرۋ!
كۇدەبەك ورنىنان تۇرىپ:
— راپورتتىڭ ءسوزى مىناۋ،— دەدى داۋىسىن كوتەرە ءتۇسىپ.
جۇرت تەسىرەيىپ كۇدەبەكتىڭ بەتىنە قارادى. كۇدەبەكتىڭ تارعىل بەتى، قيسىق كوز، جايىنداي اۋىزى كەيبىر ايەلدەرگە وسى جولى انىق كورىنگەن تارىزدەندى، "مىنا شىركىننىڭ ءتۇرى قانداي ەدى؟" دەپ ويلاعاندار بولدى ىشىنەن.
كۇدەبەك راپورتتى باستادى:
"ءبىز، "جاڭا تۇرمىس" قالقوزىنىڭ جالپى مۇشەلەرى، ءبارىمىز وسى راپورتتى، اۋدان اتكومگە. ونىڭ ءۇشىن ءبىز ءوز ەركىمىزبەن قالقوز بولدىق: ماشين-سايمان، جۇمىس كولىگىن بىرلەستىردىك، تۇقىمىمىزدى تازارتتىق، دارىلەدىك... سوندىقتان ءبىز اۋدان اتكومگە مىنانى ايتامىز:
1) بەس سوقا، 4 تىرما، 25 پار ابزەل جوندەلىپ ءازىر تۇر.
2) اتى، وگىزى بار — 25 پار كولىك كۇتىلىپ تۇر.
3) قالقوز مۇشەلەرى بەس توپقا ءبولىنىپ، ءار توپقا باستىق سايلانىپ، توپ جۇمىسىنا سولار جاۋاپتى قىلىندى.
4) جوسپاردان 50 گەكتار ارتىق سەبەمىز. ءبۇل 50 گەكتاردى قازاقستاننىڭ 10 جىلدىق تويىنا تارتۋ قىلامىز!..
كۇدەبەكتىڭ وقىپ ءبىتىرۋىن بىتىرمەستەن ەرجەكەڭ ءبولىپ جىبەردى:
— ءسوز-اق! اسىرەسە، "قازاقستان تويىنا تارتۋ" دەگەندەرىڭ مۇنداي دۇرىس بولار ما! كۇدەبەك، شىراعىم، سونىڭنىڭ ىشىنە قوسىپ جىبەر: جاسى الپىستان اسقانىنا قاراماي دە، قالقوزدى كوركەيتۋ ءۇشىن دە، ەرجەكەڭ وتاعاسىمىز دا "دوبروبول" بولىپ قالقوز جۇمىسىنا جازىلدى دە!
قارا بۇلت قويۋلانا كەلىپ، كوك ءجۇزى سالدىر-كۇلدىر ەتتى.
قالقوز قوراسىنداعى جيىلىس قىزا كەلىپ، الاقان سارت-سۇرت ۇرىلدى.
كوكتە كۇن كۇرىلدەسە، جەردە قالقوز مۇشەلەرىنىڭ الاقانى دۇرىلدەدى. ەكى داۋىس بىرىنە-بىرى قوسىلدى. ەكەۋى دە بىرىنەن-بىرى كۇشتى تارىزدەندى.
— قاۋلى وسى ما؟— دەدى قالقاي.
— وسى!
— ەندەشە، ەرتەڭ سوقانى شىعارامىز!
جازدىڭ ءبىرىنشى جاڭبىرى جەلدەتە، قۇيىنداتا كەلىپ، سەبەلەپ توگىپ جىبەردى.