قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بورانقۇل سەلوسى.
قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىم
جولداسقالي ءمولدىر
ءى. ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانبايەۆ «قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا»
ساباقتىڭ ۇرانى: «اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،
ابايدى وقى ەرىنبە»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى بۇرىنعى قازاق اۋلىنداعى اڭشىلىق ونەرىمەن تانىستىرۋ. ولەڭنىڭ كوركەمدىگى، شەبەر بەينەسىن التى باعىت ارقىلى ايقىنداۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەسكە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، ولاردى ىزدەنىمپازدىققا، بايقامپازدىققا ۇيرەتىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
ب) تاربيەلىك: وقۋشىلارعا اڭشىلىقتىڭ كاسىپتىك ماڭىزىنان باسقا ادامنىڭ كوڭىل كۇينە اسەر ەتەتىن ساياتتىق ونەر، ونىڭ قۇس سالىپ، يت جۇگىرتۋ سياقتى تۇرىنە اقىننىڭ كوڭىل كۇيىن وقۋشى جۇرەگىنە جەتكىزۋ، اڭشىلىق جايىندا ولاردىڭ ەستەتيكالىق سەزىمىن وياتۋ، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پانورومالىق ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اباي پورترەتى، شىعارمالارى، تەحنيكالىق قۇرالدار، سوزدىك
ءپان ارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، ۇلتتىق كورىنىس
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتاستىرۋ ستراتەگياسى، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ، بايانداۋ، مانەرلەپ وقۋ، سۇراق – جاۋاپ، وي تۇيىندەۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق.
1. وي قوزعاۋ باعىتى (ستراتەگياسى)
ا) اباي قاي جىلداردا ءومىر ءسۇردى
ءا) اقىننىڭ جىل مەزگىلىنە بايلانىستى جازعان ولەڭدەرى
ب) اقىننىڭ ءبىز تانىسقان قارا سوزدەرى.
2. ماعىنانى تابۋ باعىتى (ستراتەگياسى)
ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ، وقىتۋ.
وقۋلىقتا بەرىلگەن سوزدەرمەن سوزدىك جۇمىس
قانسونار – جاڭا جاۋعان قاردىڭ ۇستىندەگى اق ءىزى.
عانيبەت – قىزىق، تاماشا ماعىناسىندا.
تالاعا – بۇركىتتىڭ ەكى كوزىنە كيگىزەتىن «باس كيىمى»
قاسا – ايرىقشا سۇلۋ.
«ۇيىرىمەن ءۇش توعىز» - ولجا بەرۋ، قانجىعاعا بايلاۋ.
سەگىز نايزا – بۇركىت تىرناقتارى
قىرىق پىشاقپەن قىرجاڭداپ – تۇلكىنىڭ ءتىسىن قايراپ، ايبات شەگۋى
قىرمنان – الىستان.
اڭشى – قۇسبەگى – قىران – تۇلكى:
وقۋشىعا وي تۇيىندەتۋ.
ياعني، قۇستى قولعا ۇيرەتىپ، باۋليتىن ادام – قۇسبەگى. ول قىراندى اڭعا سالىپ، تۇلكى اۋلايدى. ول – ونەر ادامى، اقىن، قىس مەزگىلىندەگى العاشقى قار سۇلۋلىعىن اڭشىلار ارەكەتىمەن ۇشتاستىرا بەينەلەيدى.
3. توپتاستىرۋ باعىتى (ستارتەگياسى): اڭشىلىق، ول – كاسىپ.
«قىران قۇس نە المايدى سالسا باپتاپ» اباي
ا ەڭبەكتى
ڭ ەپتىلىكتى
ش مەرگەندىكتى
ى شاپشاڭدىقتى
ل شەبەرلىكتى
ى قىراعىلىقتى
ق ساتتىلىكتى.
4. قاراما قارسى ەلەمەنتتەر باعىتى (ستراتەگياسى)
«ولەڭ كوركەمدىلىگى ونىڭ تىلىندە». ەندەشە، زەينولا قابدولوۆ ايتقانداي، ولەڭدەگى ءار ءسوز ادامنىڭ جول جۇيەسىمەن، كوڭىل – كۇيىمەن، سەزىم تولقىندارىمەن وزەكتى بايلانىسادى.
ولەڭدەگى تۇلكى مەن بۇركىتتىڭ ارپالىسىن بەينەلەيتىن تارماقتاردى تاپ، وقى: «بىرەۋى كوك، بىرەۋى - جەر تاعىسى،
ادام ءۇشىن باتىسىپ قىزىل قانعا،
قار اپپاق، بۇركىت – قارا، تۇلكى – قىزىل،
ۇقسايدى قوسا سۇلۋ شومىلعانعا.» - دەگەن جولداردان قانداي قاراما – قارسى ءتۇس، ءتۇر، قۇبىلىستى كورۋگە بولادى دەگەن سۇراققا وقۋشىلار اق، قارا، قىزىل، جەر تاعىسى، كوك تاعىسى سوزدەرىن ايقىندايدى.
قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىم
جولداسقالي ءمولدىر
ءى. ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانبايەۆ «قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا»
ساباقتىڭ ۇرانى: «اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،
ابايدى وقى ەرىنبە»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى بۇرىنعى قازاق اۋلىنداعى اڭشىلىق ونەرىمەن تانىستىرۋ. ولەڭنىڭ كوركەمدىگى، شەبەر بەينەسىن التى باعىت ارقىلى ايقىنداۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەسكە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، ولاردى ىزدەنىمپازدىققا، بايقامپازدىققا ۇيرەتىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
ب) تاربيەلىك: وقۋشىلارعا اڭشىلىقتىڭ كاسىپتىك ماڭىزىنان باسقا ادامنىڭ كوڭىل كۇينە اسەر ەتەتىن ساياتتىق ونەر، ونىڭ قۇس سالىپ، يت جۇگىرتۋ سياقتى تۇرىنە اقىننىڭ كوڭىل كۇيىن وقۋشى جۇرەگىنە جەتكىزۋ، اڭشىلىق جايىندا ولاردىڭ ەستەتيكالىق سەزىمىن وياتۋ، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: پانورومالىق ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اباي پورترەتى، شىعارمالارى، تەحنيكالىق قۇرالدار، سوزدىك
ءپان ارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، ۇلتتىق كورىنىس
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتاستىرۋ ستراتەگياسى، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ، بايانداۋ، مانەرلەپ وقۋ، سۇراق – جاۋاپ، وي تۇيىندەۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق.
1. وي قوزعاۋ باعىتى (ستراتەگياسى)
ا) اباي قاي جىلداردا ءومىر ءسۇردى
ءا) اقىننىڭ جىل مەزگىلىنە بايلانىستى جازعان ولەڭدەرى
ب) اقىننىڭ ءبىز تانىسقان قارا سوزدەرى.
2. ماعىنانى تابۋ باعىتى (ستراتەگياسى)
ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ، وقىتۋ.
وقۋلىقتا بەرىلگەن سوزدەرمەن سوزدىك جۇمىس
قانسونار – جاڭا جاۋعان قاردىڭ ۇستىندەگى اق ءىزى.
عانيبەت – قىزىق، تاماشا ماعىناسىندا.
تالاعا – بۇركىتتىڭ ەكى كوزىنە كيگىزەتىن «باس كيىمى»
قاسا – ايرىقشا سۇلۋ.
«ۇيىرىمەن ءۇش توعىز» - ولجا بەرۋ، قانجىعاعا بايلاۋ.
سەگىز نايزا – بۇركىت تىرناقتارى
قىرىق پىشاقپەن قىرجاڭداپ – تۇلكىنىڭ ءتىسىن قايراپ، ايبات شەگۋى
قىرمنان – الىستان.
اڭشى – قۇسبەگى – قىران – تۇلكى:
وقۋشىعا وي تۇيىندەتۋ.
ياعني، قۇستى قولعا ۇيرەتىپ، باۋليتىن ادام – قۇسبەگى. ول قىراندى اڭعا سالىپ، تۇلكى اۋلايدى. ول – ونەر ادامى، اقىن، قىس مەزگىلىندەگى العاشقى قار سۇلۋلىعىن اڭشىلار ارەكەتىمەن ۇشتاستىرا بەينەلەيدى.
3. توپتاستىرۋ باعىتى (ستارتەگياسى): اڭشىلىق، ول – كاسىپ.
«قىران قۇس نە المايدى سالسا باپتاپ» اباي
ا ەڭبەكتى
ڭ ەپتىلىكتى
ش مەرگەندىكتى
ى شاپشاڭدىقتى
ل شەبەرلىكتى
ى قىراعىلىقتى
ق ساتتىلىكتى.
4. قاراما قارسى ەلەمەنتتەر باعىتى (ستراتەگياسى)
«ولەڭ كوركەمدىلىگى ونىڭ تىلىندە». ەندەشە، زەينولا قابدولوۆ ايتقانداي، ولەڭدەگى ءار ءسوز ادامنىڭ جول جۇيەسىمەن، كوڭىل – كۇيىمەن، سەزىم تولقىندارىمەن وزەكتى بايلانىسادى.
ولەڭدەگى تۇلكى مەن بۇركىتتىڭ ارپالىسىن بەينەلەيتىن تارماقتاردى تاپ، وقى: «بىرەۋى كوك، بىرەۋى - جەر تاعىسى،
ادام ءۇشىن باتىسىپ قىزىل قانعا،
قار اپپاق، بۇركىت – قارا، تۇلكى – قىزىل،
ۇقسايدى قوسا سۇلۋ شومىلعانعا.» - دەگەن جولداردان قانداي قاراما – قارسى ءتۇس، ءتۇر، قۇبىلىستى كورۋگە بولادى دەگەن سۇراققا وقۋشىلار اق، قارا، قىزىل، جەر تاعىسى، كوك تاعىسى سوزدەرىن ايقىندايدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
№4 مارتوك ورتا مەكتەبىنىڭ بيولوگيا ءپان ءمۇعالىمى:
