InfoHub Logo

جامبىل كوڭىلى جابىعىپ، ولەڭدى ءتىپتى سيرەك ايتىپ، تەك دومبىرانى كۇڭىرەنتە تارتاتىن سارىنعا اينالادى. ءبىز جوعارىدا ايتقامىز، جامبىلدىڭ شەشەسى ۇلدان ورىمبەت دەگەن ەلدىڭ قىزى ەكەن. ۇلداننىڭ ناعاشىسى — قانادان دەگەن باقسى، ول جالايىردىڭ ءبىر رۋىنان شىققان، اسا قوبىزشى كىسى بولىپتى. قانادان كۇي تارتقاندا، اسىرەسە اسانقايعىنىڭ جەلمايامەن جورتقان كۇيىن تارتقاندا، تىڭداعاندار جىلايدى ەكەن. جامبىلدىڭ ناعاشى تەگىنەن كەلگەن دومبىراشى، كۇي تارتۋ ونەرى دە بولعان.

جامبىل وسى كەزدە سول دومبىرانىڭ ىشەگىنە سۇيەنىپ كۇي تارتادى. ءبىراق جامبىل ءوز تۇسىنان كۇي تارتىپ، سارىنعا سالدى ما، ونى ەشكىم ايىرىپ ايتا المادى. ءبىراق جامبىل وسى كۇيلەردى جاقسى كورىپ تارتۋشى ەدى دەپ «ىڭعايتوك»، «سۇرمەرگەن»، «باسشىلباي»، «كۇيشىلباي»، «ۇران كۇيى» دەگەن كۇيلەردى تارتادى ەكەن. بۇل كۇيلەردىڭ ءارقايسىسىنىڭ اڭگىمەسى بار.

«سۇرمەرگەن» دەگەن كۇي، — قازاق ەرتەكتەرىندە كوپ كەزدەسەتىن اتاقتى مەرگەن. بىردە مەرگەن اڭعا شىعادى، جاس ءوسپىرىم بالاسى ەرە شىعادى، كوپ جۇرگەن سوڭ بالاسى شارشاپ، ەرە الماي قالادى. الدەن ۋاقىتتا مەرگەن اڭ ىزدەپ، ەش نارسە كەزدەسپەي قايتىپ كەلە جاتسا، ءبىر بۇتانىڭ تۇبىندە كيىك سياقتى ءبىر نارسە جاتىر. مەرگەن اتىپ سالىپ قاسىنا كەلسە، ءوزىنىڭ باعاناعى جاتىپ قالعان بالاسى ەكەن. بالاسىنىڭ كيىك تەرىسى تونى بار ەكەن. سونداعى سۇرمەرگەننىڭ بالاسىنا، ءوزىنىڭ قاتەسىنە كۇيىنىپ تارتقان كۇيى دەپ تارتادى ەكەن.

«باسشىلباي» ورىسقا قاراعان كەزدە جازالانىپ، ءسىبىر ايدالىپ، سوندا تارتقان كۇيى ەكەن.

«ۇران كۇيى» دەگەن — وسى كۇنگى تۇركىسيب جولىنىڭ ىلە مەن الماتى ستانساسىنىڭ اراسىندا بايسەركە دەگەن ستانسا بار، سول ستانسا تۇرعان جەر دۋلاتتىڭ جانىس دەگەن رۋىنان شىققان بايسەركە باتىردىڭ جەرى ەكەن. بايسەركە اسا باتىر ادام بولىپتى. بايسەركە — قازاق پەن قالماق جاۋلاسقان كەزدە بولعان باتىر. وسى «ۇران كۇيىن» سول كىسى جورىققا اتتاناردا تارتادى ەكەن. بايسەركە وسى كۇيدى تارتقاندا، ءوزىنىڭ كەرتوبەل دەگەن تۇلپار اتى ويناپ، بيلەپ تۇرادى ەكەن، تاعى وسى سياقتى بىرنەشە جىل ويدى كۇيمەن جۇباتاتىن سارىن دا بولعان ءتارىزدى.

جامبىلدىڭ كۇي تارتۋى جونىندە ۇمبەتالى، ءومىرزاق، ىبىرايىم — ءبارى دە ايتادى. جانە بىزگە وسى ايتىلعان كۇيلەردى تارتىپ، وسى كۇيلەردىڭ اڭگىمەسىن قىسقا-قىسقا ايتىپ بەرگەن — سىدىق مالتاقباي ۇلى دەگەن اقساقال. بۇل كىسى جامبىل اۋدانى، جاڭگەلدى كولحوزىندا تۇرادى. جاسى 1944 جىلى 78-دە ەدى.

بۇل اقساقال بىزگە وننان اسا كۇي تارتتى.

جوعارىدا ايتىلعان 3-4 كۇيدەن بولەك، «ابىلاي شايقاماسى»، «قاسابەك كۇيى»، «قالجان كۇيى»، «ەردەباي كۇيى»، «ەركە اتان كۇيى»، «وزبەك كۇيى» تاعى بىرنەشە كۇيلەر.

ۇلى ءجۇز، ونىڭ ىشىندە الماتى اتىرابىنداعى شاپىراشتى، دۋلات ىشىندە كوپتەگەن كۇيشىلەر بولعان، سول كۇيشىلەردىڭ كەيبىرەۋى ءالى دە بار. ءبىراق الدى 70-80 جاسقا كەلىپ، قارتايىپ قالعان. مىسالى، ۇزىناعاش ستانساسىندا تۇراتىن جانتاي بالاسى بەكباتىر دەگەن قارت. كۇيشى دومبىرانىڭ ىشەگىن باقايمەن تارتادى، الدەنەشە كۇي تارتادى. بۇل جونىندە ءبىر جينارلىق نارسە — وسى جاكەڭ تارتقان كۇي مۇراسى.

جامبىلدىڭ نەمەرە ءىنىسى ءومىرالى جادىرا نەمەرەسى جامبىلدىڭ دومبىرادا تارتاتىن كۇيلەرىنىڭ ءبىرازىن تارتادى. ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، جاكەڭ 20 شاقتى كۇي تارتادى ەكەن. بۇل كۇيلەردىڭ ءبىرسىپىراسى جوعارىدا ايتىلعان سىدىق اقساقال تارتقان كۇيلەر، وعان ءومىرالى:

1. «ستامبول كۇيى»
2. «ەسىم سارجان كۇيى»
3. «كورۇعلى سۇلتان كۇيى»
4. «باتىر قالشا، ءتورت جىگىت كۇيى»
5. «بوزىنگەن اڭگىمەسى»
6. «ابدىبەكتىڭ كەر تولعاۋى»
7. «ەدىگەنىڭ تەرىسقاقپايى»
8. «شورتانباي كۇيى»
9. «قىرعىز مۇراتالى كۇيى»

دەگەن كۇيلەردى قوستى. ءومىرالى وسى كۇيلەردىڭ كوبىن ءوزى تارتادى. ءومىرالى ولەڭگە دە، دومبىراعا دا ەپتەگەن ىڭعايى بار. جاكەڭنىڭ كۇيىن تارتىپ جانە جاكەڭنىڭ اقىن بالاسى قوجاش جايىندا ول ءبىراز اڭگىمەلەر ايتتى.

جاكەڭنىڭ جايىنان اڭگىمەلەسىپ وتىرعاندا، ءومىرالى مەن تەزەكباي ەكەۋى جاكەڭنىڭ كۇي تارتۋىنان مىناداي ءبىر اڭگىمە ايتتى. «كولحوزداستىرۋ كەزىندەگى اسىرا سىلتەۋ، وتىرىك بەلسەندىلەر كوبەيىپ، شارۋانى اعات قىسپاقتارعا ۇشىراتقاندا، ءبىز كوشىپ قىرعىز اسىپ، كوكايراق وزەنىنىڭ بويىنداعى «يليچ» اتىنداعى قىرعىز سوۆحوزىندا قىزمەت ىستەدىك. ارتىمىزدان جاكەڭ دە كەلدى، ول كىسى دە سول سوۆحوزدا ءبىزدىڭ قولىمىزدا بولدى. اندا-ساندا بۇرىنعى ۇيرەنگەن ەلى ەمەس پە، كەتىپ قالىپ، قىرعىز ەلىنە بارىپ قايتىپ ءجۇردى. ءبىر كۇنى ءبىر تارپاڭداۋ بايتال ءمىنىپ كەتىپ، جاكەڭ سودان جىعىلىپ مەرتىگىپ، ءبىر ايداي جاتىپ تاۋىرلەندى.

سول جاتقاندا كەپ كۇي تارتىپ، كۇنى بويى ءوزىن كۇيمەن جۇباتتى، جاكەڭنىڭ مەرتىك اسىنا ەكەۋىمىز ەكى قوي سويىپ بەردىك. سوندا ەتتى قازانعا سالعاندا: «ال مەن كۇي تارتايىن. كۇي وتىزعا جەتكەندە، ەتتەرىڭ پىسەدى»، — دەيدى. ءبىز ادەيى كۇي كوبىرەك تارتىلسىن دەپ، وننان اسا بەرگەندە، كەيىن شەگەرەمىز. «نەمەنە ونبەي كەتتى، قايتا تارتامىن»، — دەپ باسىنان قايتا تارتادى. جانە ءار كۇيدىڭ وزىنە ارناۋلى اڭگىمەسىن ايتىپ وتىرادى. بۇرىن كىم بايقاپتى. سول كەزدە جاكەڭ وتە كوپ كۇي تارتتى»، — دەيدى ەكەۋى. وسىلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، جاكەڭ كوپ كۇي تارتقان. بۇل كۇيلەر ۇلى ءجۇز ەلىنىڭ تاريحىنا، ءومىر كۇيىنە، ەرلىگى مەن ەلدىگىنە بايلانىستى كۇيلەر. ءالى دە وسى كۇيلەردى بىلەتىن كىسىلەر از ەمەس، وسىنى ەسكەرىپ جيناپ الىنسا، وتە جاقسى بولار ەدى.

ءبىز جاكەڭنىڭ ولەڭدى سيرەتىپ، دومبىراعا سۇيەنىپ كۇيدى سەرىك ەتكەن ءبىر كەزىن ايتىپ، وعان كەيىنگى كەزدەگى كەيبىر كۇي تارتقان ۋاقىتتارىن دا ايتتىق، جوعارىدا ايتىلعان جاكەڭنىڭ كۇيگە بوي ۇرىپ، اۋىلدى كۇي ۇنىمەن كۇڭىرەنتكەن كەزىنە 1916 جىلدىڭ اۋىر وقيعاسى كەزدەسەدى.

وسى سارىنعا تۇسكەن اقىنعا، جابىققان جاعدايسىز حابار ساپ ەتە تۇسەدى. ول حابار ءۇش جىلعا سوزىلعان ۇلكەن سوعىستىڭ اۋىر زاردابى ەلدى قاجىتقان كەزدە، قازاقتان مايدانعا قارا جۇمىسقا كىسى الۋ (19 بەن 31 - ءدىڭ اراسىندا) تۋرالى جارلىق شىعادى. بۇيرىقتىڭ الدى-ارتى ەلگە كەلىپ ءتۇسىنىپ بولماستان بۇرىن ەل ىشىنەن بىرنەشە ادامدار ۆەرنىي (الماتى) قالاسىنا شاقىرىلادى.

ونىڭ ءبىرى جامبىل بولادى. بۇل جەردە ءبىر ەسكەرتۋ:

1940 جىلى شىققان جامبىلدىڭ ءبىر تومدىق شىعارمالار جيناعىندا قىسقاشا ءومىربايانىن جازعان ەسماعامبەت 16-جىل جايىندا:

«اقىن، انشى-كۇيشى قىرۋار جان،
ايماعىن جەتىسۋدىڭ جيناپ العان،
ساباننان توسەك، ەردەن جاستىق ەتىپ
جاتارعا جار سالعىزدى aت قورادان»، —

دەگەن ءۇش اۋىز ولەڭدى كەلتىرگەن. وسى ولەڭى، جيناعىنداعى «ءزىلدى بۇيرىق» دەگەن ولەڭى سول كەزدە ايتىلعان.

«كەلدى دە، الىپ كەتتى جاقسىنى ايداپ،
بارادى بوزداقتاردىڭ كوزى جايناپ.
كۇن ىستىق، قايناپ تۇرعان سارشاتامىز،
جونەلدى اباقتىعا سورى قايناپ.
جاقسىدان جاقسى قويماي الدى ساناپ،
قامالدى اباقتىعا قىرعىز، قازاق.
بىلمەدى نە بولعانىن سىرتتاعى جۇرت،
قامالعاندار تىرىدەي تارتتى ازاپ».

بۇل ولەڭ قۇرىلىسىنا قاراعاندا تاپ سول كۇندە ايتىلعان ەمەس ءتارىزدى. ويتكەنى بولىپ تۇرعان قياناتتىڭ ۇستىندەگىدەن كورى، ارتىنان ەسكە تۇسىرگەن سياقتى قۇرىلعان. جامبىل سول 1916-جىلعى وقيعا جونىندە ءبىرسىپىرا جىر ايتىپتى. ءبىراق ول جينالىپ جازىلماعان. جامبىلدىڭ وزىنە جاقىن اعايىنى ءارى اقىن، بالۋان سەرى جىگىت ماقىش وسى كوتەرىلىستە جىگىتتەردى باستاپ، سول جىلى جەتىسۋ ەلىن كوتەرىلىسكە باستاۋشىلاردىڭ ءبىرى بەكبولاتقا جانە سول جىلى كوتەرىلىس باستاعاننىڭ ءبىرى ساتاي باتىر، وسىلارعا بارىپ قوسىلعان. ماقاش ءومىر بويى جامبىلمەن بىرگە بولعان. وتە قادىرمەندى شاكىرتىنىڭ ءبىرى. 1918 جىلعى الماتىدا تۇسەتىن سۋرەتتە ماقىش بار. سول ماقىشتىڭ كوتەرىلىستى باستاپ ساتايعا قوسىلعان جىگىتتەرىنىڭ ىشىندە جامبىلدىڭ ءوز بالالارى دا بولعان. جەتىسۋ، ونىڭ ىشىندە الماتىعا قاراعان شاپىراشتى، دۋلات قازاقتارىنىڭ كوتەرىلىسىنە باس قوسىپ سويلەسۋىنە بەلگى جانە تياناق بولعان جيىن — دۋلاتتىڭ قاسقاراۋ رۋىنان شىققان سۋلتان دەگەن اتقامىنەر بەلگىلى كىسىسىنە بەرىلگەن اس. بۇل استا كەپ ەل باس قوسادى. اسقا شاپىراشتى دۋلاتتىڭ اقىن، انشىلەرى، اتقامىنەر ەل بيلەۋشىلەرى — ءبارى جينالادى. وسى استا ەل تولقىپ تۇرعان كەز، باس قوسىپ ءبىر تولقىنعا ۋادە بايلايدى. وسى اسقا ەلدىڭ جىگىتتەرى وزدەرىنشە قارۋ-جاراقتى بايلاپ بارادى. ونىڭ سەبەبى ونداي توپتالعان جەردە پريستاۆتار، تىڭشىلار كوپ جۇرەتىن بولادى. سوندا ماقاش وزدەرىنىڭ ارعى اتالارى ەرتەدە ولگەن جاپەك باتىردىڭ ساۋىتىن ۇستىنە كيىپ، اق كەبەنتاي بوكتەرىپ ەدى جانە ەل ورتاسىنا:

— مۇسىلمان ەرىك كەتتى بالاسىنان،
ءسوزىمنىڭ عيبرات ال ساراسىنان.
پاتشامىز بۇيرىق قىلدى سولدات بەر دeپ،
31-19-دىڭ اراسىنان.
وسىعان ءتىرى وتىرىپ كونەمىز بە؟
ىرىكتەپ بار بوزداقتى بەرەمىز بە؟
بولماسا ەلدىك قىلىپ تىزە قوسىپ،
باتىرعا توپ باستاعان ەرەمىز بە؟ —

دەپ ولەڭ ايتتى. وسى توپتا جامبىل دا بولدى. ماقىش وسى ولەڭدى ايتقاننان كەيىن، جامبىل دومبىراسىن الىپ ۇزاق جىرلادى. جىگىتتەر جاپىرلاپ جاكەڭدى كورسەتپەي كەتتى. ولەڭىن تىڭداتپادى، نە ايتقانىن ۇعا المادىق»، — دەيدى يبرايىم بەيسەمبەت ۇلى اقساقال، بۇل كىسى جامبىل كولحوزىندا، ماقىشتىڭ نەمەرە ءىنىسى، جامبىلعا 4-5 اتادان قوسىلادى، شەجىرە كىسى.

جامبىل ءبىر عانا سول استا ەمەس، الدەنەشە جەردە ەل قامى ءۇشىن، جاستاردىڭ باسىنا كەلگەن اۋىرتپالىققا قاتتى كۇيزەلگەن، اسىرەسە ءوزىنىڭ وتە جاقسى كورگەن تۋىسىنداعى ەر جىگىتتەر بەكبولاتتىڭ، ساتايدىڭ كوتەرىلۋى، ولاردىڭ وققا ۇشىپ، دارعا تارتىلۋى اسا كۇڭىرەنتكەن. جامبىلدىڭ جان كۇيىن ونان سايىن اۋىرلاتقان جاي — حالىقتىڭ بوسىپ قىتايعا قاراي اۋعانى. قالعان ەلگە سولدات شىعىپ، ويىنا كەلگەن زورلىق، زومبىلىقتىڭ جاسالۋى بولادى.

شاپىراشتىنىڭ ءوز ىشىنەن ەل باستاپ كوتەرىلگەن — قاراش باتىردىڭ تۇقىمىنان ساتاي، جامبىلدىڭ ءوز اۋىلىنان ماقىش ەدى. بۇلار مايدانعا الىناتىن جىگىتتەردى باستاپ بولىس، ءتىلماشقا كونبەي، كوتەرىلىس جاسايدى. ولار ۇزىناعاش قالاسىنا بىر-ەكى رەت سوقتىعىپ، ەش نارسە شىعارا الماي، شيەن پوسەلكەسىنە شابۋىل جاسايدى.

ەل ىشىنە كوتەرىلىستى باسۋعا قارۋمەن شىققان 60 سولداتقا دا ساتاي باستاعان شاپىراشتى جىگىتتەرى سول شيەن قالاسىندا كەزدەسەدى. قاتتى ۇرىس بولادى. سول كۇنگى ۇرىستا قازاقتار جاعىن باستاعان ساتاي وققا ۇشادى. وققا ۇشقان ساتايدىڭ سۇيەگىن الۋعا شاپقان ماقىشتىڭ اتىنا وق تيەدى. تاعى بىرنەشە جىگىت وققا ۇشىپ، مىلتىققا بەتتەي الماي قازاقتار قايتادى. سودان كەيىن شاپىراشتى رۋىنىڭ بولەڭ العان جىگىتتەرىنىڭ بەتى قايتىپ، قىتايعا قاراي ەل اۋۋعا قام ەتىپ، ءبىرسىپىرا ەل اۋادى.

ءوز اۋىلى اۋماعانمەن، الا جازداي كوتەرىلىسكە ارالاسىپ، اۋرە-سارساڭ بولعان ەل قىس قامىنا مۇلدە كوڭىل بولمەيدى. مال دا، جان دا قىستان مەيلىنشە قىسىلىپ ارەڭ جازعا ىلىنگەندە، پاتشا ورنىنان ءتۇستى دەگەن قۋانىشتى حابار كەلەدى. ءبىراق ول قۋانىش تا جۇدەگەن ەل مەن جۇرەسىنەن شوگە ەڭكەيگەن اقىننىڭ ەڭسەسىن بىردەن كوتەرمەيدى. پاتشا ورنىنان تۇسكەنمەن، وتكەن اۋىر اپاتقا ۇشىراعان ەل قالىپقا كەلمەيدى. ونان اقتاردىڭ ىلاڭى باستالادى. الاساپىران ۇعىمسىز كۇندەر اقىندى ودان دا ەڭكەيتە تۇسەدى.

1918 جىلى جەتىسۋ ەلىندە، اسىرەسە وسى جامبىل ەلدەرىندە جۇت بولىپ، مال جۇتايدى. وسى جۇرتتا جامبىلدىڭ بىر-ەكى ايعىر ءۇيىر جىلقىسىنىڭ كوبى ءولىپ قالادى.

«رۋى ەكەي بايسەركە دەگەن كىسىگە اس بەرىپ، سوعان ات الىپ بارا جاتىر ەدىك، جولدا استىندا ارىقتاۋ بوز بايتالى بار جامبىل كەزدەستى. «اسقا ءجۇرىڭىز بىزبەن»، — دەپ الا كەتپەك بولىپ ەدىك، «قاراقتارىم، مەن ولەڭدى قويعانمىن، سوناۋ تورەگەلدىگە (جەر اتى) بارۋعا اتىم دا جارامايدى.

— كوردىك قوي تالاي قورلىق وتكەن قىستا،
جىگىتتەر، جامباستاساڭ ءشوپ ۋىستا.
قايتەسىڭ اۋرە قىلىپ، اسقا سۇيرەپ
بارامىن قارۋ جيناي كەلەر قىسقا، —

دەپ، بىزگە ەرمەي، قىستاۋىنا قاراي كەتتى. بىزگە شىنىن ايتتى، قوراسىنىڭ قاسىنان شەبىن شاپتىرعالى سوعان بارا جاتىر ەكەن»، — دەيدى تاكىم بالاسى سۇلەيمەن اقساقال (وكتيابر كولحوزىندا) قۇسەگى قارت.

وسىنداي ءبىر اۋىز، جارىم اۋىز بولماسا، بۇل جىلداردا ولەڭ ايتپاعان. جامبىلدىڭ بۇل كەزدە ولەڭنەن ءبىراز توقتالۋىنا ءبىر سەبەپ: جامبىلدىڭ العاشقى ايەلى مومىن ورىمبەت قىزىنان تۋعان ورتانشى بالاسى قوجاش وسى كەزدە ازداپ ولەڭ ايتىپ جۇرەدى. جامبىلدىڭ ءوز كوزىنشە ايتپاعانمەن، ونىڭ ويىن-تويدا ولەڭ ايتىپ، ءوزىنىڭ دومبىراسىنا جارماسقانىن بايقاعان سوڭ، اقىن ولەڭنەن بوي تارتا باستايدى.

ءبىراق جامبىل ولەڭنەن قول ءۇزىپ، تىزگىندى بالاسىنا بەرە قويمايدى. بۇل جونىندە مىناداي قىزىق مالىمەت بار. ءبىر ۇلكەن توي بولىپ، جامبىل قۇرمەتپەن شاقىرىلىپ ولەڭ ايتادى. وسى تويعا قوجاش تا كەلەدى. جاستار ورتاسىنا الىپ، قوجاشقا ولەڭ ايتقىزادى. قوجاش بۇل تويدا جاكەڭنىڭ كەپ جىرلاعان اسا ۇزاق جىرى «كورۇعلى سۇلتاندى» جىرلايدى. جاكەڭنىڭ وزىنەن اسىرا ۇزاق، ادەمى جىرلاعان قوجاشتى ەل، اسىرەسە جاستار جاكەڭ وتىرعان اقساقالدار توبىنا اكەلىپ:

«جاكە، مىنا قوجاش دومبىراڭىزدى ۇستاۋعا جاراپتى، ەندى قوجاشقا باتاڭىزدى بەرىڭىز»، — دەيدى.

«مەن ءومىر سەرىك دومبىرامدى ەشكىمگە بەرمەيمىن، بۇل — ولگەندە وزىممەن كەتەتىن كارى سەرىگىم. ونى قولقالاماڭدار. جاسىمدى جاڭعىرتىپ، جانىمدى سەرگىتەتىن ولەڭىم عوي»، — دەپ جاستارعا سىرىن ايتادى. بۇل جيىندا ۇمبەتالى، ءسايادىل، كەرىمبەك سياقتى قوجاشتىڭ زامانداسى، اقىن جىگىتتەر دە بولادى.

كەيبىرەۋلەر: «جامبىلدىڭ وزىنەن باسقاعا جول بەرگىسى كەلمەيتىن بەلگىلى ساراڭدىعى»، — دەيدى. بىرەۋلەر: «بالاسىنا دا قيمايدى»، — دەيدى. ءبىراق جاكەڭ ولەڭدى سونداي ءسۇيىپ ايتقان، تۇلا بويىنان ولەڭ ساۋلاپ، ەرنى قىبىرلاسا، ولەڭ توگىپ جىبەرەتىن اقىن قوجاشقا جان سەرىگى ولەڭدى بەرمەيدى.

«جامبىل ولەڭدى بالاسىنان دا ارتىق كورگەن كىسى عوي، ولەڭ بۇل كىسىنىڭ وزىمەن بىرگە كەتەدى عوي»، — دەسەدى ەكەن ەلىنىڭ قارت ادامدارى. قوجاش 1932 جىلى ولگەن. بۇل بالاسى جاكەڭە بوي كورسەتپەي، ولەڭدى كوبىنەسە جاكەڭ جوق جەردە ايتادى ەكەن.

كوبىنەسە اۋىل اراسىنىڭ ايتىسى، ۇساق تويباستارى سياقتى قىز-بوزبالانىڭ باس قوسقان جەرىندە ايتاتىن بولعان. قوجاش ولەڭىنەن ساقتالىپ قالعانى وتە از. تەك مىنا تومەندە ايتىلاتىن قوجاشتىڭ ءبىر قىزبەن جاقىن بولىپ، سودان ايرىلعاندا ايتىسقان ولەڭى بار.

قوجاشتىڭ ۇيلەنبەگەن بوزبالا كۇنىندە جامبىلدىڭ اجەپتاۋىر جىلقىسى بار كەزى ەكەن. سول جىلقىنى قوجاش ءوزى باعادى. جامبىلدارعا تۋىسى ونشا الىس ەمەس، بيمەمبەت دەگەن كىسىنىڭ دە ءبىراز جىلقىسى بولادى. ونىڭ ەركەك بالاسى بولمايدى. ساۋلەتاي دەگەن جالعىز قىزى بولادى. قىز ەركەكشورا بولىپ وسەدى. وسى كەزدە جامبىل اۋىلى مەن بيمەمبەتتىڭ اۋىلى جاز جايلاۋدا بىرگە كوشىپ، بىرگە قونىپ، قىستىگۇنى تاۋدا بىرگە قىستايدى. قوجاش پەن قىز بىرگە ءجۇرىپ جىلقى باعىپ، بىرىنە ءبىرى وتە ۇنايدى. كوڭىلدەرى قوسىلىپ، جاقىن بولىپ كەتەدى.

ءبىراق بۇل قۋانىش ۇزاققا بارمايدى. قىزدىڭ اكەسى قاستەك ساعاسىندا ەگىن سالىپ وتىرىپ قالادى. جامبىل اۋىلدارى كوكتەۋ كەزىندە وتەگەنگە كوشىپ كەتەدى. وسى كەزدە بيمەمبەتتىڭ قىزىنا باتىس قاستەك ەلىنىڭ ءبىر بايى قۋدا بولىپ، قالىڭ مالىن بەرىپ ايتتىرىپ، ۇزاتىپ الماق بولادى. ساۋلەتاي ايتتىرعان كۇيەۋىنە بارۋعا ريزا بولمايدى. ءبىراق قوجاشقا بارارلىق ەشبىر لاج تاعى جوق. بىرىنشىدەن، قوجاشپەن ارالارى بۇرىن قىز الىسپاعان جاقىن اعايىن، بوز بيە سويىپ، بوساعا اتتاسۋ كەرەك. وعان قوجاش ءوز تۋىسىنان بەلسەنە اسا الا ما، الماي ما، ول ءمالىمسىز. جانە ايتتىرعان جەر مالىي شوق بەرىپ، ۇزاتىپ الۋعا ازىرلەنىپ جاتىر، ويلانۋعا دا ۋاقىت از قالدى.

قىزدىڭ قولىنان بار كەلگەنى استىرتىن ءبىر كىسىدەن حابار جىبەرىپ، قوجاشتى شاقىرتادى. قوجاش كەلگەندە، توي بولىپ، وتاۋ كوتەرىلىپ قالادى. قوجاش توي باستاپ:

ولەڭىم اقپا - توكپە اعىندادى،
ادامنىڭ كەشەن بولماق سامار جاعى.
پا، شىركىن، ەرەن جۇيرىك ءتىل بولماسا،
قيسىننىڭ قيىن جاتىر تابىلماعى.
كوڭىلدىڭ كىرىن جۋىپ سوزبەن توكسە،
شەرىنەن شىعارادى ساعىنعاندى.
سەن دەسە، مەندە تاعات تارىداي جوق،
قانداي كۇن دۋشار بولدىڭ، نە قىلعالى،
ءوتىپتى تالاي عاشىق زارلى مەندەي،
ءومىرىن ءبىر اساۋعا شارتى كەلمەي.
وسى جۇرت قوزى كورپەش، بايان دەيدى،
مەنى مەن بولدى ما ەكەن و دا سەندەي؟
قولىنان بار كەلگەنى ولەڭ بولىپ،
سارناعان زارىن توگىپ ءتىل مەن كومەي.
كوزىمە سونداي بولىپ كورىنەسىڭ،
باسىلماي ساۋعان كوڭىل ساۋلەم دەمەي»، —

دەپ تويدى دا باستايدى، ىشتەگى اۋىر ويدى دا باستايدى. ساۋلەتاي:

— «ادام بار ادامدا دا الۋان قيلى، جىگىت بار جىگىتتە دە بالۋان، ميلى. ءسىڭىرىپ ءوز بويىڭا الساڭ مەنى، قوينىڭا، قولتىعىڭا باسىم سىيدى. كەۋدەڭدى امال قانشا كەرى تارتارسىڭ، قيمايدى ءىشىم سەنى، رەنجيدى. كوزىڭنەن aت شاپتىرىم الىس كەتسەم، ورىنىم، قوجاش، ساعان قۇلازيدى. سەن جوقتا شىراعىم نە، شىرايىم نە، مەن جوقتا مەڭ-زەڭ بولىپ ۋايىم جە. توقتاۋعا توي وتكەن سوڭ ۋاقىتىم جوق، ايتىپ قال، ارمانىڭ نە، مۇراتىڭ نە؟ كورسەتكەن كوپتەن ىستىق جۇلدىزىڭدى، جاراتقان جەر مەن كوكتى قۇدايىم دا. جات جۇرتقا جازدى مەنى ءتاڭىر دەگەن، كەتەيىن امالىم نە، لاجىم نە.

قوجاش:

— قىرعىنداي قىزىق، ەمەس قىزدىڭ تويى، قايعى مەن مۇڭ بايلانعان ءومىر بويى. جالعاندا جانىم سۇيگەن ساۋلەم ەدىڭ، وزىڭدەي قايدان بولسىن قارا تورى. ارماندى كوڭىلدەگى ادا قىلىپ، ايتپاقشى بوپ وتىرمىن وسى جولى. جاك،سىنى جاتقا قيماس بولار ەدى-اۋ، ەركىنە قوجاشىڭنىڭ جەتسە قولى. كورسەتتى ەكەۋىمىزگە ءومىر نەنى، وتكەن سوڭ تۇسىمدەي-اق وڭىمدەگى. بەزىلدەپ ەكى داۋىس وتىر بۇگىن ماقساتقا جەتپەگەن سوڭ كوڭىلدەگى. قايىسىپ قابىرعامنان سوگىلگەنشە ىشىمنەن قايعىم سىرتقا سەزىلمەدى. سالماسىن قۇداي باسقا، قيىن ەكەن، باۋىردىڭ جۇرەگىڭنەن بولىنگەنى.

ساۋلەتاي:

— باۋىرعا جۇرەكتەن دە وكپە جاقىن، جاقىنعا قوس بۇيرەگىڭ تەڭ سوعاتىن. ەكەۋمىز ەگىز تۇندە جىلقى باعىپ، زامان جوق بۇدان بىلاي شارق ۇراتىن. ول ءۇشىن سارساڭ بولما، سابىرلى بول، ايەلدىڭ تاڭداپ ءجۇرىپ ال قىمباتىن. وزەگىم وكپە، جۇرەك سەن بولعاندا، دەيتىنىم جاقىن كورمە سول بولاتىن. ارتىنا ءومىر شىركىن قايرىلمادى، وزىمە جولداسىمدى ساي قىلمادى. ماقتانشاق مالعا سەنگەن باعا بىلمەس، سۇيمەيدى جاس جۇرەگىم باي مىرزانى. تەڭىنە قىزدىڭ سۇيگەن تەڭدىك بەرىپ، كورەدى قاشان ءتاڭىرىم قايعىرعاندى. كەسپەسە پىشاقپەنەن قيىن ەكەن، باۋىردىڭ وكپەسىنەن ايرىلعانى.

قوجاش ولەڭمەن تاعى جاۋاپ قايتارام دەگەندە، قىزدىڭ شەشەسى كەلىپ، «قاراعىم قوجاش، تويدىڭ اياعى ءبىر بۇلىنشىلىككە ۇشىراپ كەتەر. وسى جەتەدى. ەندى ايتپاي - اق قوي»، — دەيدى. قوجاش وسى سوزگە توقتاپ، ەندى قىزدىڭ كوڭىلىنە توقتاۋ ءسوز سالىپ:

— داۋسىم ءان دەگەندە كوككە شىرقار،
يىرگەن قويداي بولىپ ولەڭ جۋسار.
بايقاۋسىز بالالىقتىڭ اسەرىندە،
قانداي كۇن قاپيادا بولدىڭ دۋشار.
قىرىق جىل قىرعىن بولىپ كەتسە داعى،
زامان جوق قىلىعىڭدى مەن ۇمىتار.
قىز تاڭداپ تالاي ەلدەن بارعانىمدا،
الماقپىن اياق قىلاۋ ارقا قىمتار.
باقىتتى، بارعان جەرىڭ وتى بولسىن،
اتا-ەنەڭ قۇداي دەيتىن سۇپى بولسىن.
اقىلسىز باي بالاسى بولا بەرمەس،
قولىڭا ۇستاعانىڭ توتى بولسىن.
بەيىلدى، بەرەكەتتى داستارقاندى
كوڭىلدىڭ بارىپ قايتقان قوشى بولسىن.
ايتۋعا مۇنان ءارى رۇقسات جوق
قوش ايتقان اقتىق جەرىم وسى بولسىن، —

دەگەندە، ساۋلەتاي دا ءوزىنىڭ توقتالىپ كوڭىلىن بەكىتكەن سىرىن ولەڭمەن ايتىپ قوشتاسادى.

مەككە مەن مادينەڭدەي اكە-شەشەم
قيدى ەكەن كوزىڭ قايتىپ جاتقا بوتەن.
شەرىمدى ىشكە شەرتىپ شەشەم ءبىلدى،
ۇيىمە قوناقسىڭ دەپ بۇگىن-ەرتەڭ.
وسىنداي ەرتەڭ سۇمدىق بولعالى تۇر،
ويپىرماۋ، كەتسەم بە ەكەن، قايتسەم ەكەن؟
الدىڭنان اعاتايلاپ كۇتىپ الام،
ارتىمنان aت وكسىتىپ ىزدەپ كەلسەڭ.
باقىتتى، بالا كۇننەن وت بوپ تۋدىڭ،
اكەڭنىڭ دومبىرا الىپ، جولىن قۋدىڭ.
داۋىسىڭ كەتەر ەمەس قۇلاعىمنان،
بوركەمىك، بولات ەمەس، بوستاپ تۇرمىن.
كوزىڭنەن اينالايىن جاۋتاڭداعان،
قولىما قولىڭدى بەر، قوش بوپ تۇرعىن!
قوجاش قولىن ۇسىنىپ:
— باسىما پايداسى نە وسى ايقايدىڭ،
تويىندا سايراماسا ساۋلەتايدىڭ؟
اق ءجۇزىڭ، اشىق كوڭىل جارقىلدايدى،
نۇرىنداي تولىقتاعان تۋعان ايدىڭ.
بۋىڭمەن قۋاتتانىپ ىشكە كىرسەم،
تاققانداپ، تاۋدى بۇزىپ تac قاشايمىن.
توبەڭدى اندا-ساندا ساعىنعاندا،
قاراڭدى كورىپ جۇرسەم ءبىر جاسايمىن.
وسىنداي ساۋلەم ەلدىڭ قىمبات قىزىق،
تۇرعاندا ءبىر سايرايىن قولىڭدى ۇستاپ.
قيمايمىن جازىم بولماي، جاتقا سەنى،
قايداسىڭ، كۇيەۋ قوسشى، مىلتىقپەن ات!
قايناسىپ قاتىپ قالعان ەكى قولدىڭ،
جاكەلەر، جازىعى نە، قىلىشپەن شاپ.
ايتسە دە امال قانشا جۇرتتان ۇيات،
شەشەتاي، نە قىلساڭ دا ەندى اجىرات!
بەلىمنەن شەشىلمەيتىن شەر بايلاپ،
ورتىڭە كۇيىپ، جانىپ تۇرمىن شوك، بوپ»، —

دەگەن سوزگە شىداي الماي قىزدىڭ شەشەسى جىلاپ كەلىپ:

«وسىنشا ەركىنە جىبەرىپ نەگە باۋىر باستىردىم؟ اۋلاق ءجۇر دەپ ۇلعا ايتپادىم، تىنىش ءجۇر دەپ قىزعا ايتپادىم. ەكەۋىنىڭ وبالىنا مەن قالدىم. جۇرت، كىنالى كىسى، مىنە، مەن، شابار بولساڭ، قىلىشپەن مەنى شاپ!»، — دەپ، شەشەسى كەلىپ ەكەۋىنىڭ قولىن اجىراتىپ جىبەرەدى.

— جاڭادان قىز بولعاندا بويدى تۇزەپ،
ساقتادىم ۇلكەندەردەن كىشكەنە ىزەت.
بىرىگىپ قوجاشپەنەن سوندا ماعان،
دەۋشى ەدىڭ، انام، ماعان جىلقى كۇزەت.
ۇلكەيىپ كۇزەت دەرتى ءورت بولعانىن
قايتسە دە قابىل بولماق سوڭعى تىلەك.
ىشىڭنەن شىققان شۇبار جىلان ەدىم،
اپاتاي، كوپ پە ماعان تورت-بەس مينۋت.
قوجاشتىڭ قاسىرەتىنەن سالدىم ايقاي،
ايتقان ءسوز جانعا باتىپ كەتتى اۋ، باي-باي!
قىمشاپتاپ قىز باسىمدى ۇلعا بالاپ،
ءوسىردىڭ ءوز بەتىمدى ءبىر قايتارماي.
شەشەنىڭ جاقسى بولدى راقىمى،
ەر قوجاش، داۋرەن سۇردىك، مىنە، وسىنداي
قۇلاقتان داۋسىڭ كەتىپ، ەستەن سونبەس
قولىمدى بوسات ەندى، ال، اعاتاي!..

سودان كەيىن قوجاش قىزدىڭ قولىن بوساتىپ، ەكەۋى ايرىلادى. قىزدىڭ شەشەسىمەن ەرىپ باراتىن ەلىنە قىزدى شىعارىپ سالادى. سودان ۇيىنە كەلىپ مالعا قاراماي، بىرنەشە كۇندەي جەر باۋىرلاپ جاتىپ الادى. قوجاشتىڭ بۇل سىرىن اۋىلى كوپ بىلە قويمايدى.

قوجاشتىڭ بۇل ولەڭىن سول تويعا بارىپ، جيىندا بولعان جاس اقىن ءسايادىل كەرىمبەك بالاسى ۇتىپ الادى. ول كەيبىر اسىعىستا ۇقپاعان جەرىن قوجاشتان كەيىن كەزدەسكەندە سۇراپ تا العان. بىزگە ايتىپ بەرگەن — ءسايادىل، 1945 جىل، جەلتوقسان ىشىندە.

ءسايادىل كەرىمبەك بالاسى 1896 جىلى تۋعان. سۇيەگى دۋلات، ونىڭ ىشىندە جانىس، ونىڭ ىشىندە جۇلسەيىت دەگەن اتانىڭ بالاسى. بۇرىنعى كۇببى بولىسىنا قاراعان، ءقازىر دە قاسكەلەڭ اۋدانى، پوليتوتدەل كولحوزىندا تۇرادى.

ءسايادىل: «جامبىلدىڭ الىستان اتىن ەستىپ، ءوزىن كورۋگە قۇمار بولىپ ءجۇردىم. ءبىراق ولەڭ ايتقانىن، ءتۇرىن انىقتاپ كورە الماي جۇرگەنىمدە 1920 جىلى كوكتەم كەزىندە ۇزىناعاش جاققا باردىم. ۇمبەتالى، شوقىتاي اقىن، سادىبەك اقىن — ءبارىمىز ۇزىناعاش بازارىنا باردىق. بازارعا ەل كوپ جيىلعان ەكەن. استىندا ۇلكەن جيرەن بار، ۇستىندە كونە تونى بار، باسىندا ۇلكەن قارا بوركى بار اقساقالدى قارت كىسى ومىراۋلاپ بازاردىڭ ول شەتىنە ءبىر شىعىپ، بۇل شەتىنە ءبىر شىعىپ جۇيتكىپ ءجۇردى. مىنا كىسى كىم دەپ ۇمبەتالىدەن سۇراپ ەدىم، بۇل جامبىل اقىن دەدى. مەن وسىنى ەسىتكەن سوڭ، سول كىسىنىڭ ءوزىن باعىپ، اينالاسىنان ۇزاماي، اتاقتى اقىننىڭ ءۇنىن ەستىسەم دەپ تۇرعانىمدا، بازاردىڭ شەت جاعىندا تۇرعان ءبىر توپ كىسىگە كەلىپ:

«كەدەي كوتەرىلىپ قىردا تۇر،
بايلار بۇعىپ سايدا تۇر.
جامبىل اقىن مۇندا تۇر»، —

دەپ جىرلاپ جىبەردى دە، «الگى اقىندار قايدا ءجۇر، نەگە مىنا بازاردى دۋ قىلىپ ولەڭ توكپەيدى؟» — دەپ، تاعى جۇيتكىپ، بازاردىڭ شىعىس جاعىنا قاراي جونەلدى.

«ايپىر-اي، مىنا كىسىنىڭ ارقاسى ۇستاپ ءجۇر-اۋ، ءتىپتى ءبىر جەردە تۇرار ەمەس قوي»، — دەدى بازاردىڭ شەتىندە تۇرعان يمانباي ماڭكە بالاسى. «سەنى جەتىستىردى توي، ونىڭ ءتىلى تيگەن جەرىن ويىپ تۇسەتىن ۋ قورعاسىن ەمەس پە»، — دەدى ءساتتىڭ بالاسى تەمىربولات.

«ءبىزدىڭ ءبىر جەردە تۇرعانىمىزدى كورىپ، اۋزىنا الگى ءسوز تۇسە قالدى عوي ونىڭ»، — دەدى الپىسباي بالاسى جۇماقان. بۇلاردىڭ ۇشەۋى دە بايدىڭ بالاسى، اكەلەرى بولىس بولعان شونجارلار كەڭەس ۇكىمەتى كەلگەن سوڭ قولدارىنان بيلىك كەتىپ، بازارعا دا شەتتەپ، بۇقپانتايلاپ كەلىپ تۇرعاندار ەدى.

جامبىل دا جوعارعى ءسوزدى وسىلاردى كورىپ ايتتى.

ماعان جامبىلدىڭ وسى ايتقان ءسوزى ءبىرلى وي سالعانداي بولدى. ءبىراق جامبىلدىڭ شىن شەشىلىپ ايتقان ولەڭىن تىڭداي الماي، تەك وسى ءسوزىن ەستىپ قانا قۇمارتىپ ۇيگە قايتتىم.

وسىدان 3-4 جىل وتكەننەن كەيىن، كوكتەم كەزىندە قازبەك دەگەن جەردە قىستاۋ دەگەن باي (شىبىل رۋىنان) سۇندەت توي جاساپ، كوپ ەلدى شاقىردى. سول تويعا وسپانتايمەن ەرىپ مەن دە باردىم. تويعا كەلىپ، ات ۇستىندە تۇرىپ ولەڭمەن قۇتتىقتاۋ ايتىپ ەدىم، ءبىزدى كەلىپ اتتان ءتۇسىرىپ، ءبىر ۇيگە الىپ كىردى.

ۇيدە جامبىل، شۇقىتاي، ۇمبەتالى، سادىبەك، تاعى باسقا دا كەپ اقىندار وتىر ەكەن. ءماجىلىس قىزدى. «جاس اقىن، ولەڭدى سەن ايت»، — دەپ، ءبارى ول كۇنگى ولەڭنىڭ جولىن ماعان بەردى. توي قىلعان ءۇي كاپ اقشا اكەلىپ تاستادى. ءبارىمىز اقشانى اقساقال جاكەڭە ۇسىندىق. ول كىسى الىپ، ەلگە ءوز قولىنان ۇلەستىرىپ، «شىراعىم، جارايسىڭ، ءبىزدىڭ قولىمىزدان سالماقتى كوتەرىپ الدىڭ، ءتىلىڭ ورامدى ەكەن» دەپ رازى بولعانىن ايتتى. مەن وعان دارداي بولىپ قۋانىپ قالدىم.

كوپ اقىننىڭ ىشىندە، ونىڭ ۇستىنە جامبىل سياقتى اتاقتى اقساقال اقىننىڭ الدىندا بەتىم اشىلىپ، ولەڭ ايتۋىم ءوزىمنىڭ الىمىمدى كەڭ اشىپ، ەلگە بەدەلىمدى كوتەردى. وسى جولى جاقسى ابىرويمەن قايتتىم.

سونان كەيىن جاكەڭە كوپ كەزدەسە الماي جۇرگەنىمدە، 1936 جىلى ماسكەۋگە جۇرەرىندە تاعى كورىپ، ءۇنىن ەستىدىم.

مەن وردەن الىپ، قۋانىشتى بولعانىمدى ەستىپ، جاكەڭ قايىرلى بولسىن ايتامىن دەپ، ءبىر كۇنى ءبىزدىڭ ۇيگە كەلدى. بۇل 1939 جىلى. جاكەڭ كەلگەن سوڭ، بار الىمشە جايىممەن قۇرمەت ىستەپ جاتقانىمدا، اۋىلىمىزدىڭ ادامدارى، كولحوز باستىعى، كەڭەس — ءبارى كەلىپ، جاكەڭە سالەم بەردى.

كولحوزدىڭ باستىعى وسپانباي قاراكۇشىك بالاسى دەگەن ءوزىمىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتى ەدى. سول كەلىپ سالەم بەرىپ وتىرعاندا: «و، بۇل كىم؟» — دەپ سۇرايدى جاكەڭ. ءجونىن ايتىپ: «مەن قاراكۇشىكتىڭ بالاسىمىن، اتىم وسپانباي»، — دەدى، سوندا جۇلىپ العانداي:

«سەنىڭ اكەڭ باياعى قاراكۇشىك
كوشەدە جاتۋشى ەدى اراق ءىشىپ.
اۋىلعا سودان كەلىپ، مولدا بولىپ،
كۇن كورىپ ءجۇرۋشى ەدى بالا ءپىشىپ»، —

دەپ جۇلىپ العانداي قويا بەردى. ەشبىر ويلانعان جوق. جامبىلدىڭ ءبىر اۋىز، ەكى اۋىز ولەڭدى ويلانباي ايتاتىنىن ايتقاندا، سونداي مەرگەن، وتكىر ايتاتىنىن، ءبىر اۋىز ولەڭگە ءبىر ادامنىڭ بارلىق مىنەزىن، جاراتىلىسىن تەگىس سىيدىرىپ پىشەتىنىن كورگەم سوندا.

وسپانبايدىڭ اكەسى قاراكۇشىك دەگەن كىسى قاسكەلەڭ قالاسىندا ورىستا مال باعىپ، شوشقا باعىپ كۇن كورىپ تۇرىپتى. ءبىراق تاپقان اقشاسىنا كوبىنەسە اراق ءىشىپ قويادى ەكەن. ال ەل ىشىنە شىقسا، مولدا باعىپ بالا سۇندەتتەيدى ەكەن. سونىڭ ءبارىن ءبىر اۋىز سوزگە سىيعىزىپ ايتتى.

«ءارى ادەمى، ءارى ءدال ايتىلعان ولەڭى، سول ەسىتكەندە ۇعىلىپ، ويىمدا جات بولىپ قالدى»، — دەيدى ءسايادىل.

«قىزىلاسكەر» كولحوزىنىڭ مۇشەسى تولەگەن جارقىبەك ۇلى جاسى 44-تەردە. وتكەن 1945 جىلدىڭ جەلتوقسان كۇنى بىزگە جامبىلدىڭ ەكى رەتتە ايتىلعان 3-4 اۋىز ولەڭىن ايتتى.

«1921 جىلى ەدى»، — دەيدى تولەگەن. — وسى كۇنگى جامبىل كولحوزىنىڭ كۇنشىعىس جاعىنداعى شوتايبۇلاق دەگەن جەردىڭ قاباعىنان ەرمەكباي دەگەن ۇستا دۇكەن سالىپ، وسپان اقىن و دا ۇستا، ەكەۋى ءىس سوعادى. وندا ەل كولحوزداسپاعان، اقى الىپ ەلدىڭ اتىن تاعالايدى، سوقاسىن قايرايدى، وراعىن سوعادى، ارباسىن ىستەيدى. كۇزگى قارا قاتقاق كەز ەدى. ات تاعالاتايىن دەپ كەلسەم، استىندا ارىق بوز جورعا دونەنى بار جاكەڭ دە كەلە جاتىر ەكەن. مەن سالەم بەرىپ، ەكەۋمىز دۇكەنگە كەلە بەرگەندە، وسپان ۇستا دۇكەن الدىنان جاكەڭە سالەم بەردى دە، وسپان قايتادان دۇكەنگە كىرگەنشە، جاكەڭ:

— ەي، وسپان، سەنىڭ اتاڭ تاستەمىر تاڭابايما؟ بولشيەۆيك كەدەي كۇيىن جاڭالاي ما؟ بوزجورعا كىبىرتىكتەپ جۇرە المايدى، قايتەدى، وسپان مۇنى تاعالاي ما؟ ەكەۋىڭە بەرگەنىم جالعىز باقىر، اقساق ۇستاڭ قايدا ءجۇر، بەرمەن شاقىر.

(ونىسى ەرمەكباي اقساق ەكەن).
سول باقىردى بەرگەلى ءۇش اي بولدى،
بىتپەس پە ەكەن بولعانشا زامانا اقىر.
قارسى الدىڭدا وتىرعان سوقىر كەدەي،
وراق الىپ قولىنا وتىر كەدەي.
ءبىر وراقتان الساڭ دا ءبىر بۇت بيداي
قالتاقتايسىڭ، ەرمەكباي، ىشپەي، جەمەي.
كۇنگەي بەتتەن ەرمەكباي دۇكەن ساپتى
انتۇرعان كۇنگەي بەتتى قايدان تاپتى.
ءبىرىڭ اقساق بولعاندا، بىرەۋىڭ ساۋ
قايدان قوستىڭ ەكەۋىڭ ىنتىماقتى؟» —

دەگەندە، وسپان دا، ەرمەكباي دا جاكەڭنىڭ اتىن تاعالاپ باقىرىن دا ءبىتىرىپ بەردى. جاكەڭنىڭ سوزىندەگى سوقىر كەدەي دەگەن سول جەردەگى ءبىر ناشار ادام ەكەن. ەكى ۇستا بيداي اكەل دەپ وتىر ەكەن، وراعىن ىستەمەي وتىر ەكەن. ونىڭ دا وراعىن ىستەپ بەردى.

سول جىلى قىستى كۇنى ءبىزدىڭ اۋىلداعى راحمەت دەگەن كىسى قىز ۇزاتىپ، توي ىستەدى. سول تويعا جاكەڭ دە كەلدى. مەن كەلگەن كىسىلەردىڭ اتىن بايلاپ، ۇيگە كىرگىزىپ ءجۇردىم. جاكەڭ اتتان ءتۇسىپ، ۇيدە وتىرعاننان كەيىن ماعان قاراپ:

مەنىڭ ءمىنىپ كەلگەنىم جيرەن دونەن
جورعا باسىپ اياعىن كيرەڭدەگەن.
تاسا جەرگە بايلا دا، ءشوپ سالىپ قوي،
بىرەۋ ءمىنىپ كەتپەسىن سۇيرەڭدەگەن»، —

دەپ تاپسىردى»، — دەيدى.

---