قازاق حالقىنىڭ ماتەريالدىق مادەنيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق حالقىنىڭ ماتەريالدىق مادەنيەتى (سلايدىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى حالقىمىزدىڭ ماتەريالدىق مادەنيەتىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جالپى ماتەريالدىق مادەنيەت تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىنىڭ وشپەس قۇندىلىق ەكەنىنە كوزدەرىن جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: ماتەريالدىق مادەنيەت تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، مادەنيەتتى جان - جاقتى قىرىنان تاني بىلۋگە كومەكتەسۋ، الەمدىك مادەنيەت پەن ۇلتتىق مادەنيەتتى بايلانىستىرا وتىرىپ، ولارعا ءوز كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ باي مادەنيەتىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمىن دامىتۋ، مادەنيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ودان ءارى ارتتىرۋ، ماتەريالدىق مادەنيەتتىڭ وزىق ۇلگىلەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا
كورنەكىلىك: كيىز ءۇي، ۇلتتىق كيىم، قولونەر بۇيىمدارىنىڭ سۋرەتتەرى، ينتەربەلسەندى تاقتا، سلايدتار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلگەنىن وقۋشىلاردان سۇراپ، ەستەرىنە سالادى.
وسىدان كەيىن وتكەن ساباققا بايلانىستى سۇراقتار قويامىن.
سونىمەن قاتار ۇيگە بەرىلگەن ءسوزجۇمباقتارىن تەكسەرە وتىرىپ، باعالاپ شىعامىن. وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تىڭداعان سوڭ ءۇي تاپسىرماسىن قىسقاشا قورىتىندىلاپ جاڭا ساباققا كىرىسەمىن.
III. جاڭا ساباق.
جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى، جوسپارى تاقتاعا جازىلىپ قويىلادى. وقۋشىلارعا ساباقتىڭ ماقساتى ايتىلادى.
ساباق جوسپار.
1. قازاق باسپاناسى.
2. قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى.
3. ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارى.
ەڭ الدىمەن وقۋشىلارعا «ماتەريالدىق مادەنيەت دەگەنىمىز نە؟» دەپ سۇراق قويامىن. وقۋشىلار جاۋابىن تىڭداعان سوڭ ءوز سوزىممەن تولىقتىرامىن.
مادەنيەتتى ەكىگە بولۋگە بولادى:
1. رۋحاني مادەنيەت.
2. ماتەريالدىق مادەنيەت.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بۇرىنعى كەزدە كوشپەلى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان قازاق حالقىنىڭ نەگىزگى باسپاناسى كيىز ءۇي بولعان. ونىڭ ەڭ باستى سەبەبى كيىز ءۇيدىڭ كوشىپ - قونۋ كەزىندە ىڭعايلى، تەز جينالىپ جانە قۇراستىرىلۋى بولدى. ماۋسىمدىق كوشۋ كەزىندە كيىز ءۇي بۇيىمدارىن نەگىزىنەن تۇيەگە ارتقان.
ەرتە زاماندا كيىز ءۇيدى ارباعا دا بەكىتكەن. ونى كۇيمە دەپ اتاعان.
كيىز ءۇيدىڭ ءىشى جازدا سالقىن بولۋمەن قاتار، ۇنەمى تازا اۋا كىرىپ تۇرۋمەن ەرەكشەلەنگەن. كيىز ءۇي 6، 8، 12 قاناتتى بولىپ بولىنگەن. ونىڭ ىشىندە 12 قاناتتى كيىز ءۇي باي دا داۋلەتتى ادامداردا بولعان. مۇنداي ۇيلەردى اتپەن ءجۇرىپ تىگەتىن.
كيىز ءۇيدىڭ بولىكتەرى: كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ەسىك. بۇلاردىڭ ءبارى نەگىزىنەن اعاشتان جاسالعان. كيىز ۇيگە جاباتىن كيىزدەر: تۋىرلىق، ۇزىك، تۇندىك. بۇنىڭ بارلىعىن جاساۋدا شيكىزات رەتىندە قويدىڭ ءجۇنى پايدالانىلعان.
قازاقتىڭ ۇلتتىق، كيىمدەرى ماتەريالدىق، مادەنيەتتىڭ ءىرى جەتىستىگى ەكەنى داۋسىز. قازاق حالقىندا ۇلتتىق كيىم - دەر جاس شاماسىنا قاراي ەرەكشەلەنگەن. ۇلتتىق كيىمدەر: تون، قامزول، شاپان، تاقيا، بورىك، ساۋكەلە، كيمەشەك، بەشپەنت ت. ب.
بۇدان ءارى ءار ۇلتتىق كيىمنىڭ قانداي ۋاقىتتا قولدانىلاتىنى جايىندا مالىمەت بەرەمىن.
بۇرىنعى كەزدە قازاق حالقىندا قولونەر وتە جوعارى دارەجەدە دامىعان. زەرگەرلىك بۇيىمدار جاساۋدا شەبەرلەر التىن، كۇمىس، اسىل تاس، ءتۇرلى سۇيەكتەردى قولدانعان. اسىرەسە ايەلدەردىڭ ساندىك بۇيىمدارىن جاساۋ كەڭ تاراعان. سىرعا، بىلەزىك، ساقينا، جۇزىك، القا، شولپى ت. ب. ساندىك بۇيىمدار قازاق ايەلدەرىنىڭ كوبىنىڭ تاعاتىن اشەكەي زاتتارى رەتىندە بەلگىلى. كوشپەلى حالىق ءۇشىن ات ابزەلدەرىنىڭ قاجەتتىلىگى وتە جوعارى بولعان. ەر - تۇرمان، سانمەن ورىلگەن ارقاندار ءار قازاقتىڭ ۇيىنەن تابىلاتىن. جاۋگەرشىلىك كەزدەرى قازاق ۇستالارى قىلىش، نايزا، سەمسەر، دۋلىعا، قانجار سياقتى قارۋ - جاراقتاردى دا كوپتەپ جاساعان.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرىپ بولعان سوڭ پىسىقتاۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ماتىنمەن جۇمىس جاساتامىن. تاقىرىپشالاردى وقۋشىلارعا داۋىستاتىپ وقىتا وتىرىپ، بىرلەسە تالداۋ جاسايمىز.
قورىتىندى كەزەڭ:
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا وقۋشىلارعا ءتۇرلى سۇراقتار قويامىن:
كيىز ءۇيدىڭ قانداي قاسيەتتەرى بار؟
قازاقتىڭ قولونەر بۇيىمدارىنىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
قازاق ايەلدەرىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن اتا.
قازاق قوعامىندا قولونەر شەبەرلەرىنىڭ ورنى قانداي بولعان؟
ءار وقۋشىنىڭ جاۋابىن تىڭداپ، ونى تولىقتىرىپ وتىرامىن. وقۋشىلار جاۋاپتارىنان كەيىن وتكەن ساباققا جالپىلاما شولۋ قورىتىندى جاسايمىن. وندا بۇگىنگى ساباقتا وتكەن باستى ماسەلەلەرگە توقتالا وتىرىپ، تاقىرىپتى بەكىتەمىن.
باعالاۋ:
ءۇي تاپسىرماسى:
1. پاراگرافتى وقۋ.
2. وقۋلىقتاعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
3. «مادەنيەتىم - ماقتانىشىم» ەسسە جازۋ
الماتى وبلىسى كوكسۋ اۋدانى مۇقىرى اۋىلى
جاپساربايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
ابدراحمانوۆا ايسۇلۋ سماعۇل قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى حالقىمىزدىڭ ماتەريالدىق مادەنيەتىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جالپى ماتەريالدىق مادەنيەت تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىنىڭ وشپەس قۇندىلىق ەكەنىنە كوزدەرىن جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: ماتەريالدىق مادەنيەت تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، مادەنيەتتى جان - جاقتى قىرىنان تاني بىلۋگە كومەكتەسۋ، الەمدىك مادەنيەت پەن ۇلتتىق مادەنيەتتى بايلانىستىرا وتىرىپ، ولارعا ءوز كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ باي مادەنيەتىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمىن دامىتۋ، مادەنيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ودان ءارى ارتتىرۋ، ماتەريالدىق مادەنيەتتىڭ وزىق ۇلگىلەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا
كورنەكىلىك: كيىز ءۇي، ۇلتتىق كيىم، قولونەر بۇيىمدارىنىڭ سۋرەتتەرى، ينتەربەلسەندى تاقتا، سلايدتار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلگەنىن وقۋشىلاردان سۇراپ، ەستەرىنە سالادى.
وسىدان كەيىن وتكەن ساباققا بايلانىستى سۇراقتار قويامىن.
سونىمەن قاتار ۇيگە بەرىلگەن ءسوزجۇمباقتارىن تەكسەرە وتىرىپ، باعالاپ شىعامىن. وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تىڭداعان سوڭ ءۇي تاپسىرماسىن قىسقاشا قورىتىندىلاپ جاڭا ساباققا كىرىسەمىن.
III. جاڭا ساباق.
جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى، جوسپارى تاقتاعا جازىلىپ قويىلادى. وقۋشىلارعا ساباقتىڭ ماقساتى ايتىلادى.
ساباق جوسپار.
1. قازاق باسپاناسى.
2. قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى.
3. ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارى.
ەڭ الدىمەن وقۋشىلارعا «ماتەريالدىق مادەنيەت دەگەنىمىز نە؟» دەپ سۇراق قويامىن. وقۋشىلار جاۋابىن تىڭداعان سوڭ ءوز سوزىممەن تولىقتىرامىن.
مادەنيەتتى ەكىگە بولۋگە بولادى:
1. رۋحاني مادەنيەت.
2. ماتەريالدىق مادەنيەت.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بۇرىنعى كەزدە كوشپەلى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان قازاق حالقىنىڭ نەگىزگى باسپاناسى كيىز ءۇي بولعان. ونىڭ ەڭ باستى سەبەبى كيىز ءۇيدىڭ كوشىپ - قونۋ كەزىندە ىڭعايلى، تەز جينالىپ جانە قۇراستىرىلۋى بولدى. ماۋسىمدىق كوشۋ كەزىندە كيىز ءۇي بۇيىمدارىن نەگىزىنەن تۇيەگە ارتقان.
ەرتە زاماندا كيىز ءۇيدى ارباعا دا بەكىتكەن. ونى كۇيمە دەپ اتاعان.
كيىز ءۇيدىڭ ءىشى جازدا سالقىن بولۋمەن قاتار، ۇنەمى تازا اۋا كىرىپ تۇرۋمەن ەرەكشەلەنگەن. كيىز ءۇي 6، 8، 12 قاناتتى بولىپ بولىنگەن. ونىڭ ىشىندە 12 قاناتتى كيىز ءۇي باي دا داۋلەتتى ادامداردا بولعان. مۇنداي ۇيلەردى اتپەن ءجۇرىپ تىگەتىن.
كيىز ءۇيدىڭ بولىكتەرى: كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ەسىك. بۇلاردىڭ ءبارى نەگىزىنەن اعاشتان جاسالعان. كيىز ۇيگە جاباتىن كيىزدەر: تۋىرلىق، ۇزىك، تۇندىك. بۇنىڭ بارلىعىن جاساۋدا شيكىزات رەتىندە قويدىڭ ءجۇنى پايدالانىلعان.
قازاقتىڭ ۇلتتىق، كيىمدەرى ماتەريالدىق، مادەنيەتتىڭ ءىرى جەتىستىگى ەكەنى داۋسىز. قازاق حالقىندا ۇلتتىق كيىم - دەر جاس شاماسىنا قاراي ەرەكشەلەنگەن. ۇلتتىق كيىمدەر: تون، قامزول، شاپان، تاقيا، بورىك، ساۋكەلە، كيمەشەك، بەشپەنت ت. ب.
بۇدان ءارى ءار ۇلتتىق كيىمنىڭ قانداي ۋاقىتتا قولدانىلاتىنى جايىندا مالىمەت بەرەمىن.
بۇرىنعى كەزدە قازاق حالقىندا قولونەر وتە جوعارى دارەجەدە دامىعان. زەرگەرلىك بۇيىمدار جاساۋدا شەبەرلەر التىن، كۇمىس، اسىل تاس، ءتۇرلى سۇيەكتەردى قولدانعان. اسىرەسە ايەلدەردىڭ ساندىك بۇيىمدارىن جاساۋ كەڭ تاراعان. سىرعا، بىلەزىك، ساقينا، جۇزىك، القا، شولپى ت. ب. ساندىك بۇيىمدار قازاق ايەلدەرىنىڭ كوبىنىڭ تاعاتىن اشەكەي زاتتارى رەتىندە بەلگىلى. كوشپەلى حالىق ءۇشىن ات ابزەلدەرىنىڭ قاجەتتىلىگى وتە جوعارى بولعان. ەر - تۇرمان، سانمەن ورىلگەن ارقاندار ءار قازاقتىڭ ۇيىنەن تابىلاتىن. جاۋگەرشىلىك كەزدەرى قازاق ۇستالارى قىلىش، نايزا، سەمسەر، دۋلىعا، قانجار سياقتى قارۋ - جاراقتاردى دا كوپتەپ جاساعان.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرىپ بولعان سوڭ پىسىقتاۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ماتىنمەن جۇمىس جاساتامىن. تاقىرىپشالاردى وقۋشىلارعا داۋىستاتىپ وقىتا وتىرىپ، بىرلەسە تالداۋ جاسايمىز.
قورىتىندى كەزەڭ:
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا وقۋشىلارعا ءتۇرلى سۇراقتار قويامىن:
كيىز ءۇيدىڭ قانداي قاسيەتتەرى بار؟
قازاقتىڭ قولونەر بۇيىمدارىنىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
قازاق ايەلدەرىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن اتا.
قازاق قوعامىندا قولونەر شەبەرلەرىنىڭ ورنى قانداي بولعان؟
ءار وقۋشىنىڭ جاۋابىن تىڭداپ، ونى تولىقتىرىپ وتىرامىن. وقۋشىلار جاۋاپتارىنان كەيىن وتكەن ساباققا جالپىلاما شولۋ قورىتىندى جاسايمىن. وندا بۇگىنگى ساباقتا وتكەن باستى ماسەلەلەرگە توقتالا وتىرىپ، تاقىرىپتى بەكىتەمىن.
باعالاۋ:
ءۇي تاپسىرماسى:
1. پاراگرافتى وقۋ.
2. وقۋلىقتاعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
3. «مادەنيەتىم - ماقتانىشىم» ەسسە جازۋ
الماتى وبلىسى كوكسۋ اۋدانى مۇقىرى اۋىلى
جاپساربايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
ابدراحمانوۆا ايسۇلۋ سماعۇل قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
دەنە شىنىقتىرۋ ساباعىندا قولدانىلاتىن قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى
