قازاقستان كوشپەلىلەرىنىڭ مادەني جەتىستىكتەرى. ەجەلگى قازاقستان مادەنيەتى
III ءبولىم. قازاقستان كوشپەلىلەرىنىڭ مادەني جەتىستىكتەرى.
ەجەلگى قازاقستان مادەنيەتى
كونسپەكت
پارسى سارايىندا ۇزاق ۋاقىت تۇرعان كسەنوفونت ساقتاردىڭ تاربيەلىلىگى تۋرالى مىنا وقيعانى جازعان: “پارسى پاتشاسى ءار ەلدەن كەلگەن سالت اتتىلاردىڭ ات جارىسىن ۇيىمداستىردى. جارىستا جاس ساق جىگىتى العا شىعىپ، مارەگە ءبىرىنشى بولىپ جەتتى. پارسى پاتشاسى جىگىتكە پاتشالىعىن اتقا ايىرباستاۋدى ۇسىنعاندا، ول باس تارتىپ، اتىن ەر جۇرەك ادامنىڭ العىسىنا عانا بەرە الاتىندىعىن مالىمدەدى”.
ۇلى جىبەك جولى ارقىلى جۇيەلى قارىم - قاتىناس ب. ز. ب. 2 عاسىردا باستالعان. ۇلى جىبەك جولى ۇيسىندەر مەن قاڭلىلار جەرى ارقىلى وتكەن. جىبەكتى باسشىلار مەن ەلشىلەرگە سىيعا تارتقان، كوپتەگەن ەلدەردە جاۋىنگەرلەرگە ەڭبەكاقى ورنىنا بەرگەن. ۇلى جىبەك جولى ارقىلى ريم شىنىسى مەن تەڭگەلەرى، قىتايدىڭ ىدىستارى مەن اينالارى، جىبەگى، ەۋروپا ىلگەكتەرى، يراننىڭ اسىل جۇزىكتەرى قازاقستانعا جەتكەن.
ۇلى جىبەك جولى قىتايدان باستالىپ، ريمگە بارىپ اياقتالعان. گەرودوت بۇل جولدىڭ ءبىر باعىتىن بىلايشا سيپاتتاعان: قارا تەڭىز جاعالاۋىنان دون وزەنىنە دەيىن، سارماتتار جەرى، ورال ماڭى، ەرتىس پەن التايعا دەيىن.
گەرودوتتىڭ ايتۋىنشا، بۇل جەرلەردى سارماتتار، يسسەدوندار، ارگيپپەيلەر، اريماسپىلار مەكەندەگەن.
ب. ز. ب. 6 - 3 عاسىرلاردا ساقتار قىتايمەن، ۇندىستانمەن، پەرسيامەن ساۋدا قاتىناسىن جاساعان. ساق وبالارىنان جۇڭگو اينالارى، يراننان اكەلىنگەن بۇيىمدار تابىلعان.
ساقتار مەن سارماتتاردىڭ ونەرىندە “اڭ ءستيلى” دەگەن وزىندىك بەينەلەۋ ونەرى بولعان. ب. ز. ب. 7 - 6 عاسىرلاردا شىققان “اڭ ستيلىندە” جاسالعان بۇيىمدار ورتا ازيا، قازاقستان، ءسىبىر، وڭتۇستىك - شىعىس ەۋروپا اۋماعىندا تابىلدى.
ارريان كوشپەلىلەردىڭ اسكەري قارۋلارىنىڭ ەرەكشەلىگىن سۋرەتتەپ جازعان: “Cكيفتەر وزدەرىن جانە اتتارىن بەرىك ساۋىتپەن مۇقيات قورعاعان”. مۇنداي مالىمەتتەردى گەرودوت دەرەكتەرىنەن دە كورەمىز. شىرىك - رابات قالاسىنىڭ ورنىنان ساق جاۋىنگەرىنىڭ تەمىر قارۋ - جاراعى مەن ساۋىت - سايمانى تابىلعان. ەۋروپادا مۇنداي قارۋلار ورتا عاسىرلاردا عانا پايدا بولدى.
ورتالىق قازاقستاندا ب. ز. ب. 7 - 5 عاسىرلاردا “اڭ ستيلىمەن” قاتار “پوليحروم ءستيلى” دامىدى. كوشپەلىلەر زاتتاردى بەزەندىرۋدى، زاتتاردى تۇيىرشىكتەرمەن اشەكەيلەۋدى بىلگەن. ال ب. ز. 3 - 5 عاسىرلارىندا پوليحروم ءستيلى بارىنشا گۇلدەندى.
ءۇيدىڭ قابىرعاسىمەن جاپسارلاس سالىنعان تۇتىندىك ءۇيدى تولىق جىلىتىپ تۇرعان. تۇتىندىكتىڭ ۇستىنە جاتاتىن ورىن نەمەسە ساكى توسەك ورناتىلعان.
كوشپەلىلەردىڭ باسپاناسى – كيىز ءۇي اسا قولايلى ءارى ابدەن جەتىلگەن قۇرىلىس ۇلگىسى بولىپ سانالادى.
كوشپەلىلەر كوپتەگەن حالىقتاردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىندا قولداناتىن زاتتارى مەن تۇتىنۋ بۇيىمدارىن جاساعان. ۇزەڭگىنى العاش رەت كوشپەلىلەر قولدانعان. اۋىر، ءتۇزۋ سەمسەردىڭ ورنىنا قايقى قىلىشتى جاساپ شىعارعان. ەرلەردىڭ شالبارىن كوشپەلىلەر وتە ەرتە كەزدە ويلاپ تاپقان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. كوشپەلىلەردىڭ اسكەري قارۋلارىن سيپاتتاپ جازعان ماكەدونسكييدىڭ تاريحشىسى:
2. ب. ز. 3 - 5 عاسىرلارىندا گۇلدەنگەن ونەر:
3. عۇن ۇيلەرىندەگى جىلىتۋ جۇيەسى:
4. كوشپەلىلەردىڭ اسا قولايلى جانە جەتىلگەن قۇرىلىس ۇلگىسى:
5. “اڭ ستيلىندە” جاسالعان بۇيىمدار تابىلعان ايماق:
6. ب. ز. ب. 6 - 3 عاسىرلاردا ساقتارمەن ساۋدا جۇرگىزگەن ەلدەر:
7. ۇلى جىبەك جولىنىڭ گەرودوت سيپاتتاعان باعىتى:
8. ۇلى جىبەك جولى ارقىلى جۇيەلى قارىم - قاتىناس باستالعان ۋاقىت:
9. ساقتاردىڭ تاربيەلىلىگى تۋرالى جازعان عالىم:
10. «اڭ ءستيلى» قاي عاسىردا شىققان:
11. ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ شىعارماسىن كورسەتىڭىز:
12. مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ تاريحي شىعارماسىن كورسەتىڭىز:
13. اتاقتى وزبەك اقىنى حورەزميدىڭ ادەبي شىعارماسىن كورسەتىڭىز:
14. «مۋحابباتناما» شىعارماسىنىڭ اۆتورىن كورسەتىڭىز:
تاقىرىپتىڭ تەستى
قازاقستان كوشپەلىلەرىنىڭ مادەني جەتىستىكتەرى. ەجەلگى قازاقستان مادەنيەتى. جۇكتەۋ
ەجەلگى قازاقستان مادەنيەتى
كونسپەكت
پارسى سارايىندا ۇزاق ۋاقىت تۇرعان كسەنوفونت ساقتاردىڭ تاربيەلىلىگى تۋرالى مىنا وقيعانى جازعان: “پارسى پاتشاسى ءار ەلدەن كەلگەن سالت اتتىلاردىڭ ات جارىسىن ۇيىمداستىردى. جارىستا جاس ساق جىگىتى العا شىعىپ، مارەگە ءبىرىنشى بولىپ جەتتى. پارسى پاتشاسى جىگىتكە پاتشالىعىن اتقا ايىرباستاۋدى ۇسىنعاندا، ول باس تارتىپ، اتىن ەر جۇرەك ادامنىڭ العىسىنا عانا بەرە الاتىندىعىن مالىمدەدى”.
ۇلى جىبەك جولى ارقىلى جۇيەلى قارىم - قاتىناس ب. ز. ب. 2 عاسىردا باستالعان. ۇلى جىبەك جولى ۇيسىندەر مەن قاڭلىلار جەرى ارقىلى وتكەن. جىبەكتى باسشىلار مەن ەلشىلەرگە سىيعا تارتقان، كوپتەگەن ەلدەردە جاۋىنگەرلەرگە ەڭبەكاقى ورنىنا بەرگەن. ۇلى جىبەك جولى ارقىلى ريم شىنىسى مەن تەڭگەلەرى، قىتايدىڭ ىدىستارى مەن اينالارى، جىبەگى، ەۋروپا ىلگەكتەرى، يراننىڭ اسىل جۇزىكتەرى قازاقستانعا جەتكەن.
ۇلى جىبەك جولى قىتايدان باستالىپ، ريمگە بارىپ اياقتالعان. گەرودوت بۇل جولدىڭ ءبىر باعىتىن بىلايشا سيپاتتاعان: قارا تەڭىز جاعالاۋىنان دون وزەنىنە دەيىن، سارماتتار جەرى، ورال ماڭى، ەرتىس پەن التايعا دەيىن.
گەرودوتتىڭ ايتۋىنشا، بۇل جەرلەردى سارماتتار، يسسەدوندار، ارگيپپەيلەر، اريماسپىلار مەكەندەگەن.
ب. ز. ب. 6 - 3 عاسىرلاردا ساقتار قىتايمەن، ۇندىستانمەن، پەرسيامەن ساۋدا قاتىناسىن جاساعان. ساق وبالارىنان جۇڭگو اينالارى، يراننان اكەلىنگەن بۇيىمدار تابىلعان.
ساقتار مەن سارماتتاردىڭ ونەرىندە “اڭ ءستيلى” دەگەن وزىندىك بەينەلەۋ ونەرى بولعان. ب. ز. ب. 7 - 6 عاسىرلاردا شىققان “اڭ ستيلىندە” جاسالعان بۇيىمدار ورتا ازيا، قازاقستان، ءسىبىر، وڭتۇستىك - شىعىس ەۋروپا اۋماعىندا تابىلدى.
ارريان كوشپەلىلەردىڭ اسكەري قارۋلارىنىڭ ەرەكشەلىگىن سۋرەتتەپ جازعان: “Cكيفتەر وزدەرىن جانە اتتارىن بەرىك ساۋىتپەن مۇقيات قورعاعان”. مۇنداي مالىمەتتەردى گەرودوت دەرەكتەرىنەن دە كورەمىز. شىرىك - رابات قالاسىنىڭ ورنىنان ساق جاۋىنگەرىنىڭ تەمىر قارۋ - جاراعى مەن ساۋىت - سايمانى تابىلعان. ەۋروپادا مۇنداي قارۋلار ورتا عاسىرلاردا عانا پايدا بولدى.
ورتالىق قازاقستاندا ب. ز. ب. 7 - 5 عاسىرلاردا “اڭ ستيلىمەن” قاتار “پوليحروم ءستيلى” دامىدى. كوشپەلىلەر زاتتاردى بەزەندىرۋدى، زاتتاردى تۇيىرشىكتەرمەن اشەكەيلەۋدى بىلگەن. ال ب. ز. 3 - 5 عاسىرلارىندا پوليحروم ءستيلى بارىنشا گۇلدەندى.
ءۇيدىڭ قابىرعاسىمەن جاپسارلاس سالىنعان تۇتىندىك ءۇيدى تولىق جىلىتىپ تۇرعان. تۇتىندىكتىڭ ۇستىنە جاتاتىن ورىن نەمەسە ساكى توسەك ورناتىلعان.
كوشپەلىلەردىڭ باسپاناسى – كيىز ءۇي اسا قولايلى ءارى ابدەن جەتىلگەن قۇرىلىس ۇلگىسى بولىپ سانالادى.
كوشپەلىلەر كوپتەگەن حالىقتاردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىندا قولداناتىن زاتتارى مەن تۇتىنۋ بۇيىمدارىن جاساعان. ۇزەڭگىنى العاش رەت كوشپەلىلەر قولدانعان. اۋىر، ءتۇزۋ سەمسەردىڭ ورنىنا قايقى قىلىشتى جاساپ شىعارعان. ەرلەردىڭ شالبارىن كوشپەلىلەر وتە ەرتە كەزدە ويلاپ تاپقان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. كوشپەلىلەردىڭ اسكەري قارۋلارىن سيپاتتاپ جازعان ماكەدونسكييدىڭ تاريحشىسى:
2. ب. ز. 3 - 5 عاسىرلارىندا گۇلدەنگەن ونەر:
3. عۇن ۇيلەرىندەگى جىلىتۋ جۇيەسى:
4. كوشپەلىلەردىڭ اسا قولايلى جانە جەتىلگەن قۇرىلىس ۇلگىسى:
5. “اڭ ستيلىندە” جاسالعان بۇيىمدار تابىلعان ايماق:
6. ب. ز. ب. 6 - 3 عاسىرلاردا ساقتارمەن ساۋدا جۇرگىزگەن ەلدەر:
7. ۇلى جىبەك جولىنىڭ گەرودوت سيپاتتاعان باعىتى:
8. ۇلى جىبەك جولى ارقىلى جۇيەلى قارىم - قاتىناس باستالعان ۋاقىت:
9. ساقتاردىڭ تاربيەلىلىگى تۋرالى جازعان عالىم:
10. «اڭ ءستيلى» قاي عاسىردا شىققان:
11. ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ شىعارماسىن كورسەتىڭىز:
12. مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ تاريحي شىعارماسىن كورسەتىڭىز:
13. اتاقتى وزبەك اقىنى حورەزميدىڭ ادەبي شىعارماسىن كورسەتىڭىز:
14. «مۋحابباتناما» شىعارماسىنىڭ اۆتورىن كورسەتىڭىز:
تاقىرىپتىڭ تەستى
قازاقستان كوشپەلىلەرىنىڭ مادەني جەتىستىكتەرى. ەجەلگى قازاقستان مادەنيەتى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ەرتە تەمىر داۋىرىندەگى سولتۇستىك قازاقستان
