InfoHub Logo

ازات قىزى الفيا

ونەر ءبىلىم بار - جۇرتتار،

تاستان ساراي سالعىزدى

ايشىلىق الىس جەرلەردەن،                                    

كوزدى اشىپ - جۇمعانشا

جىلدام حابار العىزدى! - دەپ سيپاتتاعان ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ وسى سوزدەرى ءمىردىڭ وعىنداي ءارقاشان وڭدى.

ونەر مەن ءبىلىم قوس ۇعىمداي قولدانىلادى. الايدا ءبىرى جاراتقاننان، ءبىرى جاراتىلعاننىڭ تالاپ – ەڭبەگىنەن ەكەنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. ەكەۋى قاسيەت پەن قابىلەتتىڭ  كەبىنىندەي  سيپاتتا. جاراتۋشىدان بەرىلگەن قاسيەت بولسا، ارى قاراي دامىتىپ الىپ كەتۋ وڭاي. ال بەرىلمەگەن بولسا دا، مويىماي ەڭبەك ەتۋ ارقىلى شىداپ تۇرىپ، شىڭداۋعا دا مۇمكىندىك كوپ. ونەر مەن ءبىلىمنىڭ وسى ءبىر قىڭىرلىقتارىن اڭداي الساق، ءارى  قاراي تالاپتانىپ ەڭبەك ەتۋ دە وڭاي بولماق.

بىلىمدىدەن شىققان ءسوز، تالاپتىعا بولسىن كەز! - دەپ كەلەتىن ماقالدار دا وسىنىڭ دالەلى.

ءبىلىم ءاربىر ادامنىڭ كىشكەنتاي كۇنىننەن دەمىنىڭ ۇزىلەر شاعىنا دەيىن ىزدەپ وتەتىن، بىلۋگە قۇمارلىق قىلاتىن تالپىنىسىنىڭ  ۇلكەن ءبىر ءتۇرى.  تىلىڭمەن جۇگىرمە، بىلىممەن جۇگىر دەگەن بابامىزدان جەتكەن ۇلى سوزدەر بار. ياعني قازاق حالقى  بىلىمگە ەرتەدەن زەيىن قويعان. تاۋەلسىزدىككە دەيىنگى مەدرەسەلەر، جىراۋلار مەكتەبى، جىر - سۇلەيلەرىنىڭ مەكتەبى، اقىندىق - انشىلىك مەكتەپ، ىبىراي التىنساريننىڭ تورعايداعى مەكتەبى، بوكەي ورداسىنداعى مەكتەپ ءبارى - ءبارى قازاقتىڭ بىلىمگە ۇمتىلىسىنان تۋعان. بىلىمگە ۇمتىلعان بابالارىمىز شەكارا اسىپ قيانعا دا ءبىلىم جولىن قۋۋعا بەتتەگەن. زامانىمىزدىڭ زاڭعار تۇلعالارى بولىپ تاريح ساحناسىنان التىن ارىپتەرمەن وزىندىك ورنىن العان ءابۋ ناسىر ءال - فارابي، قۇل قوجا احمەت ياسساۋي، ماحمۇت قاشعاري بەرتىندەگى قۇنانبايدىڭ ۇلى اباي، قۇدايبەردىنىڭ ۇلى شەكەرىم، ءبىر عاسىرداعى الاشتىڭ ءاليحان، احمەتتەرى ءبارى - ءبارى ءبىلىم ءۇشىن باسىن بايگەگە تىگىپ، ءىلىمنىڭ جولىن قۋعاندار. تامىرى تەرەڭ تاريحىمىزدىڭ ءوزى قازاقتىڭ ءبىلىم مەن عىلىمعا بەي - جاي ەمەستىگىن كورسەتەدى. بۇل ءبىز ءۇشىن زور ماقتانىش.

تۇعىرى بيىك تاۋەلسىزدىكتى العانىمىزدا دا بۇل داڭعىل جولدان اداسپادىق. بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىقتىڭ وتى سونگەن ەمەس. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان  ءابىش ۇلى نازاربايەۆ بۇل سالاعا دەندەپ جانە مىعىمداپ  كىرىستى. عىلىم مەن بىلىمگە قارجىنى اياماي، اتاۋلى سالاعا ءار ءتۇرلى باعدارلامالار مەن ستيپەنديالاردى ۇسىندى. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسىنداعى برەندتەرى وسىنىڭ دالەلى بولا الادى.

ءبىلىم بەرۋ سالاسىن ءبىز 3 توپقا ءبولىپ قاراستىرامىز. ولار:

1. باستاپقى، باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى (بالاباقشا).
2. ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى (مەكتەپ).
3. جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى (ۋنيۆەرسيتەت).

باستاپقى جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ەلىمىزدى مەكەن ەتۋشى ءاربىر حالىققا مىندەتتى. سەبەبى بۇل ادامنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ العاشقى كىرپىشتەرى قالاتىن نەگىزگى باسپالداقتارى. ال ۋنيۆەرسيتەت قىزىعۋشىلىعى ءھام بىلىمگە دەگەن ۇمتىلىسى جوعارى ءاربىر جاننىڭ تاڭداۋى. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بىزگە ۇسىنعان دەرەككوزدەرىنە سۇيەنەر بولساق، جىل سايىن وقۋ جىلىن 150 مىڭعا جۋىق تۇلەكتەر اياقتاپ شىعادى ەكەن. باستاپقى جىلدارى 50% ستۋدەنتتەر ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەست جۇيەسىنە قاتىسىپ، ءوز باعىن سىناپ كورگىسى كەلسە، الدىڭعى جىلدان بەرى بۇل جاعداي قزگەردى. كوز قۋانتارلىق وقيعا ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ 80% - عا جۋىعى ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسى  ۇسىنعان ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋدەن وتۋگە نيەتتى ەكەن جانە ءوتىپتى دە. بۇل ءبىزدىڭ ءبىلىم سالاسىنداعى العاشقى جەتىستىگىمىز.

ەلىمىزدە مەكتەپ وقۋشىلارىن 7\8 - سىنىپ كەزدەرىنەن تەرەڭدەتە وقىتاتىن دارىن، قازاق جانە تۇرىك ليسەيى، نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى، گۋمانيتارلىق جانە دە جاراتىلىستانۋ باعىتتارى بويىنشا بالانىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن تولىقتاي قامتاماسىز ەتە الاتىن تەرەڭدەتىلگەن مەكتەپتەر بار. مۇنىڭ بارلىعى دا بالالاردىڭ ساپالى ءبىلىم الۋى ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان، قولداۋ كورسەتە وتىرىپ جاسالعان جۇمىستار. دارىن، قازاق جانە تۇرىك ليسەيى، نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى بۇگىنگى تاڭدا  ءاربىر وقۋشىعا ارمان. مەكتەپ جىلدارىن سول ءبىلىم وردالارىندا وتكىزگىسى كەلگەن جەتكىنشەكتەر، ەرتە جاستان وسى مەكتەپتەردىڭ قابىلداۋ تەستىنە دايىندالادى. بۇل اتالعان 3 ءتۇرلى ءبىلىم ورداسى ورتا دەڭگەيدەگى مەكتەپتىڭ ءبىلىم باعدارلاماسى بويىنشا ەلىمىزدەگى ۇزدىكتەر قاتارىندا. ياعني ورتا دەڭگەيدەگى ءبىلىم بەرەتىن قازاقستاننىڭ برەندتەرى رەتىندە  دارىن، قازاق جانە تۇرىك ليسەيىن، نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىن ۇسىنا الامىز. اتالعان مەكتەپتەردىڭ جىل سايىنعى كورسەتەتىن كورسەتكىشتەرى، ءبىلىم سالاسىنداعى جەتىستىكتەرى برەند دەۋىمىزدىڭ ايقىن كورىنىسى.

جوعارى وقۋ ورىندارىن دايىندايتىن ماماندارىنا بايلانىستى بىرنەشە توپتارعا، سالالارعا ءبولىپ قاراستىرامىز.

قازاقستاننىڭ ۇزدىك كوپ بەيىندى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇلتتىق (باس) رەيتينگى بويىنشا: ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى 99،9% - بەن ستۋدەنتتەردىڭ تالابىن وتەپ تۇرسا، ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى 93،7% - بەن 2 - ءشى ورىندا تۇر، ال شىمكەنتتىك م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى وڭتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتى 60،1 % - دىق كورسەتكىشپەن 3 - ءشى ورىندا تۇر. بۇل ەلىمىزدىڭ كوپ بەيىندى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە جاسالعان ساۋالنامادان شىققان توپ - 3 ۋنيۆەرسيتەت.

قازاقستاننىڭ ۇزدىك تەحنيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇلتتىق  (باس) رەيتينگى بويىنشا: قازاق - بريتاندىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەت 92،6% - بەن كوش باستاسا، قانىش يمانتاي ۇلى ساتپايەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى 89،8% - دى، قاراعاندى مەملەكەتتىك تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى 89،7% - دى قۇراپ 3 - ءشى ورىندا تۇر.

قازاقستاننىڭ  ۇزدىك گۋمانيتارلىق - ەكونوميكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇلتتىق (باس) رەيتينگى  : قازاق تۇتىنۋشىلار وداعىنىڭ قاراعاندى ەكونوميكالىق ۋنيۆەرسيتەتى 94،5%، كيمەپ ۋنيۆەرسيتەتى 94،3% ، الماتى مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتى 82،4% - دى قۇراپ 3 - ورىندا تۇر.  بۇل ەلىمىزدىڭ گۋمانيتار - ەكونوميكالىق سالاسى بويىنشا ۇزدىك برەندتەرى.

ال قازاقستاننىڭ ۇزدىك مەديسينالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇلتتىق (باس) رەيتينگى بىلاي دەيدى: س.د.اسپاندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديسينالىق ۋنيۆەرسيتەتى 100%، سەمەي مەملەكەتتىك مەديسنينالىق ۋنيۆەرسيتەتى  74،9% - دى،  وڭتۇستىك قازاقستان اتىنداعى مەملەكەتتىك فارماسيەۆتيكالىق اكادەمياسى 64،1% - دى قۇرايدى ەكەن.

قازاقستاننىڭ ۇزدىك پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇلتتىق رەيتينگى بويىنشا: اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى  100% - بەن كوش باستاسا، قوستاناي مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى  55،5% - دى ، تاراز مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق  ينستيتۋتى 51،2% - دى قۇراپ كوشكە ىلەسۋگە ۇمتىلىپ ءجۇر ەكەن.

ال قازاقستاننىڭ ۇزدىك ونەر جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇلتتىق (باس) رەيتينگى بويىنشا ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق  ونەر ۋنيۆەرسيتەتى ايقىن 100% كورسەتكىشپەن كوشتى جالعىز ءوزى باستاپ كەلەدى.

ءبىلىم سالاسىنداعى بارلىق سالا بويىنشا توقتالىپ، ايتىپ وتتىك. ءوز سالالارى بويىنشا وق بويى وزىپ شىققان ۋنيۆەرسيتەتتەردى ەلىمىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى بويىنشا وزىندىك ورنى بار برەندتەر دەپ ايتا الامىز. اتاپ ايتار بولساق  ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەت،سۇلەيمەن دەميرەل اتىنداعى قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى،  تەحنيكالىق قازاق - بريتان ۋنيۆەرسيتەتى، كيمەپ ۋنيۆەرسيتەتىمەن  الماتى مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتى (ALMAU)، س.د.اسپاندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديسينالىق ۋنيۆەرسيتەتى جانە ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق  ونەر ۋنيۆەرسيتەتى ەلىمىزدەگى تور مىقتى ۋنيۆەرسيتەتتەر دەپ ايتۋعا تولىقتاي نەگىز بار. اتالعان ۋنيۆەرسيتەتتەر  حالىقارالىق ارەنداعى ءبىلىم جۇيەسى بويىنشا  ۇنەمى ۇزدىكتەر قاتارىندا.

سوڭعى جىلدارى الەمنىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرى قاتارىندا ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانە ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى بوي كورسەتۋدە. مەديسينا سالاسى بويىنشا الماتى قالاسىندا ورنالاسقان س.د.اسپاندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديسينالىق ۋنيۆەرسيتەتى وق بويى وزىق جۇرۋگە تالپىنۋدا.

ايتىپ وتەرلىك ەلەۋلى جاعداي 2019 جىلدان بەرى ءبىلىم سالاسىندا جاڭاشا وزگەرىستەر بار. ياعني حالىقتىڭ قولداۋىمەن 2019 جىلدان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى بولىپ اسحات قانات ۇلى ايماعامبەتوۆ  بەكىتىلدى. اسحات ايماعامبەتوۆ وسى جۇمىس بارىسىنا  كەلگەلى ءبىلىم سالاسىنا ايتۋلى رەفورمالاردى جاسادى. ەڭ العاشقى ەلەۋلى ءھام ايتۋلى رەفورماسى  مىناۋ. جىل سايىن حالىق قارجىسىنا بايىپ كۇنىن كورىپ جۇرگەن، ستۋدەنتتەردى سىرتتاي وقىتاتىن اتى بار بولعانىمەن ماردىمدى زاتى ياكي بەرەر ءبىلىمى جوق  ۋنيۆەرسيتەتتەردى جاپپاي جابۋعا بەت بۇردى. بۇل ءبىلىم سالاسىنا دەگەن ءمينيسترىمىزدىڭ اسا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان تۇسى. وسى رەفورما ارقاسىندا ءبىراز «ءبىلىم وشاقتارى» جابىلىپ ءبىلىم سالاسىنىڭ دەڭگەيىن تومەندەتەرلىك جاعدايلاردىڭ الدىن الدى. وسىنداي ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن اسحات قانات ۇلى ايماعامبەتوۆكە زور العىسىمىزدى ءبىلدىرۋىمىز شارت دەپ ەسەپتەيمىن. ءارى اسحات ايماعامبەتوۆ مىرزا ستۋدەنتتەردى ونىڭ ىشىندە ستۋدەنتتىك ۇيىمداردى ءبىرشاما قولداۋعا نيەتتى ەكەنىن كورسەتتى. رەسپۋبليكالىق دەيگەيدە وتەتىن ءبىرشاما دەباتتىق ويىندارعا قازىلىق ەتىپ، ءوزىنىڭ اتاۋلى ستيپەندياسىن ۇسىنعان بولاتىن. بۇل دا ءبىلىم سالاسىنا دەگەن ەلىمىزدىڭ بەي - جاي قارامايتىندىعىنىڭ كورىنىسى. سونىمەن قاتار تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز دە مۇنداي ءىلتيپاتتان كەن دە ەمەس. ياعني ەگەمەن ەلىمىز تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇعىرىنا كوتەرىلگەن سوڭ 1993 جىلى ەلباسىمىز بولاشاق دەپ اتالاتىن اۋقىمدى باعدارلاما ءھام ستيپەنديانى ۇسىندى. بۇل باعدارلامانىڭ جۇمىس جاساعانىنا مىنە بيىل 28 جىل تولىپ وتىر. بولاشاق باعدارلاماسى ارقىلى ەلىمىزدىڭ بىلىمگە ۇمتىلعان، وركەنيەتتى جاستارى الەمنىڭ  ايتۋلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە ءبىلىمىن شىڭداپ، جەتىلدىرىپ كەلۋدە. اتالعان باعدارلاما بويىنشا ءتىپتى شەتەلدىك ماماندارمەن قاتار  ءىس - تاجىريبەدەن ءوتىپ جاتقان،  زامان تالابىنا ساي ماماندار دايارلانۋدا. بايقاپ قاراساق بولاشاق باعدارلاماسى اياسىندا كوبىنە ماگيستر جانە پروفەسسور، دوكتورلىق دارەجەسىن قالىپتاستىرۋعا، شىڭداۋعا ۇمتىلاتىن ءبىلىم ىزدەنۋشىلەرى كوپ. سونىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ سوڭعى جىدارداعى كورسەتكىشى بويىنشا ەلىمىزدەگى قالا اكىمدەرى جانە ءماجىلىس پەن سەناتتاعى دەپۋتاتتار وسى بولاشاق باعدارلاماسىنىڭ تۇلەكتەرى ەكەن. بۇل كورسەتكىشتەردە ءبىلىم سالاسىنا دەگەن مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ىستىق ىقىلاسىن كورسەتەدى. مەملەكەت تاراپىنان وسى سالالارعا قارجى بولەدى. سەبەبى دامىعان 30 ەلدىڭ، عىلىمى مەن ءبىلىمى، وركەنيەتى مەن مادەنيەتى وزىق ەل بولامىز دەسەك، ەڭ اۋەلى وسى ءبىلىم سالاسىنا ەرەكشە نازار اۋدارۋىمىز شارت ەكەنى انىق!

ەندىگى كەزەكتە ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسى بويىنشا جۇمىس جاساپ كەلە جاتقان ارنايى ءبىلىم بەرۋ كۋرستارىنا توقتالىپ وتسەك. قازاق ەلىنىڭ جان - جاقتى ءبىلىم الۋىنا اسەر ەتىپ جاتقان QAZBILIM، INTERPRESS، BRITISH CONSUL سەكىلدى ارنايى كۋرستار اقىلى تۇردە بولسا دا ەل - ءبىلىمىنىڭ دامۋىنا وزىندىك ۇلەستەرىن قوسىپ جاتىر.جەكە - جەكە توقتالىپ وتەر بولساق:

 QAZBILIM جۇيەسى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جان - جاقتى قاجەتتىلىكتەرىن ورىنداۋ ۇستىندە. ماسەلەن بۇل جۇيە  باستاۋىش سىنىپتان كەيىنگى بالالاردىڭ تۇسۋگە نيەت ەتەتىن دارىن، نازاربايەۆ زيايتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ، قازاق - تۇرىك ليسەيى سىندى ەلەۋلى مەكتەپتەردىڭ ارنايى تەستتەرىنە دايىندايدى. سونىمەن قاتار مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستى سەكىلدى جاۋاپتارى سىندارىنان دا وتۋىنە ەلەۋلى ىقپال جاساپ، وقۋشىلاردى جان - جاقتى دايىندايى.

ال INTERPRESS جانە  BRITISH CONSUL سەكىلدى ارنايى دايىندالعان كۋرستىق جۇيەلەر ەل حالقىنىڭ شەت تىلدەرىن مەڭگەرۋىنە بارىنشا جاعداي جاساعان. باتىستىق كەز - كەلگەن ءتىلدى ەركىن مەڭگەرۋگە ءھام شەتەلدىك ادامدارمەن اشىق جارقىن سۇحبات قۇرا الاتىنداي دەڭگەيگە جەتكىزەدى. ءتىپتى الەمنىڭ كەز - كەلگەن ۋنيۆەرسيتەتىنە جارايتىن ارنايى ءتىلدى مەڭگەردى دەگەن سەرتيفيكاتتارى دا بار. شەتەلدىك مىقتى ۋنيۆەرسيتەتتەرگە تۇسۋگە نيەتتى جاندار IELTS جانە TOEFL سىندى تىلدىك دەڭگەيدى ايقىندايتىن تەستەردى وسى  BRITISH CONSUL - عا تاپسىرىپ شىعادى. جانە ول سەرتيفيكاتى الەم جۇرتىنىڭ ءبىلىم وشاقتارىنا جارامدى.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن العالى وسى 30 جىلدىڭ ىشىندە ءبىلىم سالاسى بويىنشا وسىنداي برەندتەردى جاساپ شىعىپتى. مۇنىڭ ءوزى ءبىر جەتىستىك. ءيا ءبارى بىردەي، جاقسى ەمەس. كەمشىل تۇستاردا كەزدەسەدى. الايدا ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ ەندى عانا 30 جاسقا تولعاندىعىن، اتالعان ءبىلىم سالالارى بويىنشا مامانداردىڭ ەندى عانا ءبىلىمىن تولىققاندى اياقتاعانىن ەسكەرەر بولساق، الداعى 20 جىلدا ەداۋىر ءىرى جەتىستىكتەرگە جەتەرىمىز انىق. باستىسى ءبىلىم مەن ءىلىم ىزدەگەن تالاپتانۋشىلار بار دا ءبىلىم سالاسىنىڭ برەندتەرى ءوز بيىگىنەن ەشقاشان تومەندەمەك ەمەس!

پايدالانىلعان دەرەككوزدەر:

1. https:\\bilim - all.kz\olen\303
2. https:\\www.google.kz\amp\s\strategy2050.kz\amp\news\52406\
3. https:\\bolashak.gov.kz
4. https:\\www.unipage.net\ru\universities_ranking
5. https:\\www.fincenter.kz\kz\help\ranking - of - universities\

---