قىتايلىقتار جاڭا جىلدى قالاي قارسى الادى؟
جۇڭگو جاڭا جىلى «كوكتەم مەرەكەسى» دەپ اتالادى. بۇل اتاۋ ەۋروپا حالقىنىڭ جاڭا جىل مەرەكەسىنەن ءبولىنۋ ءۇشىن بەرىلگەن. تۇرمىستا بۇل مەرەكەنى «نيان» دەپ اتايدى. «نيان» جۇڭگو تىلىنەن اۋدارعاندا «جىل» دەگەن ماعىنانى بەرەدى.
1 قاڭتار مەرەكەسى ەنگىزىلمەستەن بۇرىن الەمنىڭ كوپتەگەن حالىقتارى جاڭا جىلدى كوكتەمدە قارسى الاتىن. سەبەبى، بۇل مەزگىلدە قىس كەتىپ، كوكتەم كەلگەندە تابيعات جاڭارادى.
باعزىدان جۇڭگو ەلىندە جاڭا جىل مەرەكەسى ەڭ ۇزاق ءارى باستى مەرەكە بولىپ ەسەپتەلەدى. جۇڭگو جاڭا جىلىن تەك جۇڭگو مەملەكەتىنىڭ اۋماعىندا عانا ەمەس، سونداي-اق، گونكونگ، ماكاو، تايۆان، روجدەستۆو ارالى، برۋنەي، يندونەزيا جانە ت.ب. وڭىرلەردە تويلانادى. مەرەكەنى اتاپ ءوتۋ ەكى اپتاعا دەيىن سوزىلادى، كەيىن شام مەرەكەسىمەن اياقتالادى.
جۇڭگو جاڭا جىلى - ەڭ اۋەلى وتباسىلىق مەرەكە. ءتىپتى، جالعىز تۇراتىن جان بۇل مەرەكە كۇنى اتا-اناسى مەن باۋىرلارىنىڭ اراسىندا بولۋى كەرەك. سول سەبەپتەن دە الدىن-الا كوپشىلىك قاۋىم جولعا دايىندالىپ، مەرەكە قارساڭىندا اۋە جانە تەمىر جول كاسسالارىنىڭ الدىندا بيلەتكە ۇلكەن كەزەك بولادى.
مەرەكەلىك داستارحان مولىنان جايىلىپ، بەرەكەلى بولۋى كەرەك. داستارحانعا مىندەتتى تۇردە سويا ىرىمشىگىن، تاۋىق پەن بالىق ەتتەرىنەن جاسالعان تاماقتاردى قويۋ كەرەك، سەبەبى بۇل ازىق-تۇلىكتىڭ اتاۋى «مولشىلىق» پەن «باقىت» سوزدەرىنە ۇقسايدى.
ەسكى ءداستۇر بويىنشا جۇڭگو ەلىنىڭ سولتۇستىك ايماعىندا داستارحانعا تۇشپارا قويىلادى. «سزياوسزى» تۇشپارا اتاۋى «ەسكى جىلمەن قوشتاسىپ، جاڭا جىلدى قارسى الۋ» دەگەن سوزدەرمەن ۇيقاسادى. تۇشپارا ءپىشىنىن التىن جانە كۇمىس كەسەگىنە ۇقساتىپ جاسايدى، بۇل - بايلىق پەن مولشىلىقتىڭ بەلگىسى.
ال وڭتۇستىك ايماقتاردا داستارحانعا جابىسقاق كۇرىشتەن جاسالىنعان نيانگاو تاعامىن قويادى. بۇل تاعام جاقسىلىقتىڭ نىشانى بولىپ ەسەپتەلىنەدى.
جۇڭگو جاڭا جىلى مەرەكەسىندە ءتۇنى بويى كوز ىلمەۋ ءداستۇرى بار. بۇل سالت «جىلدى كۇزەتۋ» دەپ اتالادى. ەسىك بوساعاسىنا اق تىلەكتەر جازىلعان قىزىل قاعاز جابىستىرادى. سونداي-اق، ەسىككە «باقىت» يەروگليفىن كەرى جابىستىرىپ، ءىلىپ قويادى. سەبەبى، قىتايشا «باقىت كەلدى» مەن «باقىت اۋدارىلدى» سوزدەرى ءوزارا ۇيقاسادى.
جاڭا جىلدىڭ العاشقى كۇنى اسپانعا وتشاشۋلار اتۋ كەرەك. نانىم بويىنشا، وتشاشۋلار جىن-پەرىلەردى قاشىرىپ، شاڭىراققا باقىت پەن تىنىشتىق شاقىرادى. جۇڭگو حالقىنىڭ ويىنشا، بۇل كۇنى ولار ارۋاقتار الەمىنە بارىپ، وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىن جاسايدى. سودان كەيىن وتكەن اتا-بابالارىنا قۇرمەت كورسەتەدى.
جاڭا جىلدىڭ العاشقى بەس كۇنىندە تۋعان-تۋىس، دوس-جاران، كورشى-قولاڭ، تامىر-تانىستارمەن كەزدەسىپ، مەرەكەمەن قۇتتىقتاۋ قاجەت، الايدا، ولار بىر-بىرىنە سىي جاسامايدى. تەك كىشكەنتاي بالالارعا يا-سۋي سيان سىيلايدى. يا-سۋي سيان ارنايى قىزىل كونۆەرتكە سالىناتىن مايدا اقشا. كونە سالت بويىنشا، جاڭا جىلدىڭ العاشقى ون بەس كۇنىندە ۇيگە كەلگەن كەز-كەلگەن كىشكەنتاي بالاعا اقشا بەرىلۋى ءتيىس.
جۇڭگو جاڭا جىلى – دۋماندى مەرەكە. بىرنەشە كۇن قاتارىنان قالا كوشەلەرىندە جارمەڭكەلەر وتكىزىلىپ، ان-بيگە تولى دۋماندى قويىلىمدار كورسەتىلەدى. جاڭا جىلدىڭ ون بەسىنشى كۇنىندە شام مەرەكەسى تويلانادى. قالا كوشەلەرىندە ءتۇرلى-تۇستى شامدار جاعىلادى. فولكلورلىق قويىلىمدار كورسەتىلىپ، كوپشىلىككە كۇرىش ۇنىنان پىسىرىلگەن ءتاتتى توقاش يۋانسياو (تانيۋان) ءداستۇرلى تاعامى ۇسىنىلادى.
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتى شاكەن پەريزات جومارت قىزى. جەتەكشىسى: ءشارىپقازى ءنۇرتالىپ
You Might Also Like
-
قولىڭداعى بارىڭا قاناعات قىلماي، وزگەنىڭ نەسىبەسىنە ۇمتىلامىن دەپ بارىڭنان ايرىلىپ قالىپ جاتقانداردىڭ قاتارىنان ءوزىڭدى كورگىڭ كەلەدى مە!؟ اللا ماڭدايىڭا جازعان ريزىعىڭنان ارتىق، يا كەم الامىن دەپ جا...
-
الماس قىلىشتاي وتكىر، دانا دا دانىشپان، شەشەن ءارى اقىن، ارتىنداعى ۇرپاعىنا جەڭىس پەن عيبراتى مول ءسوز قالدىرعان – باۋىرجان مومىش ۇلى. ەلدىك پەن ەرلىكتىڭ كيەسىندەي، باتىرلىق پە...
