InfoHub Logo

اتاقتى جانىبەك حان ءبىر كۇنى اڭدا ءجۇرىپ اداسىپتى. ءبىر تاۋعا شىققان ەكەن، ءبىر بالا قوي جايىپ، اعاش تۇبىندە سىبىزعى تارتىپ وتىر ەكەن. سىبىزعىسىنىڭ داۋىسى سونداي ءايبات كورىندى. حان بالامەنەن سويلەسكەن ەدى، الگى ەشتەمە كورمەي، قوي ىشىندە وسكەن بالانىڭ اشىق ءجۇزى ءھام ءتۇزۋ بەرگەن جاۋابى بەك ۇناستى حانعا.

— كەل، مۇندا مىناۋ بالا قالاي دەپ ويلايسىڭ؟ — دەدى حان كەلە جاتقان ۋازىرىنە. حان تاعى دا ءار تۋرادان سۇراعان ەدى، بالا بارىنە جاۋاپ قايىردى. ءوزىنىڭ وتكىرلىگىمەن، اشىقتىعىمەنەن حان مەنەن ءۋازىردى بەك قايران قالدىردى بالا. حان بالانى وزىمەن بىرگە اكەتكىسى كەلدى، وعان ونەر-بىلىم بىلگىزىپ، جاقسىلاپ اسىراماق ءۇشىن.

جامان جەردەن الىپ، جاقسى جەرگە وتىرعىزعان گۇل قانداي جاقسى وسەدى، بالا دا سونداي ونەر تاۋىپ، ءبىر ۇلى دانىشپان ادام بولدى اقىرىندا. حان وعان ەسىم قويدى الىبەك دەپ. كۇننەن كۇنگە ونى جاقسى كورە باستادى ءھام اقىرىندا ءوزىن قازىناشى قىلدى پاتشالىققا. الىبەكتە جاقسى قىلىقتىڭ ءبارى بولدى. سەنىمدىلىك، جاھاتتىق، مارحاباتتىق، ءحالى جەتكەنشە جاقسىلىق قىلاتىن سۇراعانعا، ايتەۋىر، حاننىڭ قول استىنا قاراعان وزگە ۇلىقتارعا ۇقساماعان مىنەزى. قىلعان قىزمەتىنە، كورسەتكەن جاردەمىنە ەشبىر اقى الماعان. سونداي بولىپ جۇرسە دە، الىبەك عايباتتان قۇتىلماعان. حاننىڭ وزگە سارايداعى نوكەرلەرى كورە الماي، نە ءتۇرلى امال قىلىپ حانمەنەن شاعىستىرعان. حان وعان كوپ قۇلاق قويمادى. سەبەبى حاننىڭ ءوزى دانىشپان ادام ەدى، ءبىراق الىبەكتىڭ سورىنا قاراي جانىبەك حان ءولىپ، ورنىنا بالاسى حان بولدى. بۇل اكەسىنە تارتپاعان، ادامعا سەنبەيتىن، ءدىنى قاتتى، ساراڭ ەدى. شولدەگەن كىسى ءبىر كەسە سۋدى قانداي سۇيسە، كىسى ءولتىرۋدى سونداي جاقسى كورەتىن ەدى. الىبەكتىڭ دۇشپاندارىنا سونداي ادام كەرەك ەدى. بۇلار كۇندە ۇستىنەن ايتىپ تۇراتىن بولدى. حان اۋەلى وعان قۇلاق قويمادى. ءبىر ۋاقىتتا ولاردىڭ ايتقاندارى راس سىقىلدى كورىندى. حان ءبىر كۇنى باعالى تاس ورناتقان قىلىشتى قاراعىسى كەلدى. بۇل قىلىشتى اكەسىنە ءبىر پاتشا سىيلاعان ەكەن. قىلىشتى ەشبىر جەردەن تابا المادى قازىنا قاعازىندا جازۋلى بولسا دا. «مۇنى قازىناشى الدى» دەگەن ويعا كەلدى، حاننىڭ دۇشپاندارى ىلە-شالا الىبەكتى حانعا شاعىستىردى. «الىبەكتىڭ قىلعانىنىڭ ءبارى ارام. سەبەبى ءوزى مۇندا جالاڭاش كەلگەن بالا ەدى، وسى كۇنى قانشا ۇيلەر سالدىرعان، التىن، كۇمىس جاساۋىنا ءھام سايماننىڭ بارلىعىنا ەسەپ جوق. قازىنادان ۇرلاپ الماسا، ونى قايدان الدى؟» سولاي دەپ حانعا ايتىپ وتىرعاندا الىبەك كىرىپ كەلگەن ەدى. حان قاتتى قاھارمەنەن قاراپ ايتتى:

— الىبەك، سەنىڭ سەنىمسىزدىگىڭ ماعان بەلگىلى. سەن مۇنان بىلاي مەنىڭ قازىناشىم ەمەسسىڭ. مەن ساعان قاتتى بۇيىرامىن ەكى جۇمادا قازىنانىڭ ەسەبىن بەر! الىبەك مۇنان قورقا قويعان جوق. سەبەبى كوڭىلى تازا ەدى. ءبىراق ويلادى: «مەنىڭ دۇشپاندارىم ەكى جۇمادا تاعى مۇنان جامان بىردەمە تابار» دەپ.

— ۇلى حان، مەنىڭ جانىم سەنىڭ قولىڭدا. مەن قازىنانىڭ كىلتىن ءھام وزگە ءسىزدىڭ قۇرمەتىڭىزدىڭ بەلگىسىن ءقازىر ستولىڭىزعا سالۋعا دايارمىن. ەگەر مەندەي قۇلىڭا مارحاباتىڭ بولسا، مەن سۇرايىن دەپ تۇرمىن قازىنانىڭ ەسەبىن ءقازىر الۋدى مەنەن. الىبەكتىڭ بۇل ارىزى حانعا بەك ۇناستى. ەرتەڭىندە حان قازىنانىڭ ەسەبىن العان ەدى، ءبارى تۇگەل ەكەن.

— قىلىشتى ولگەن حان ءوزى الىپ، اسىل تاستارىن وزگە نارسەگە ورناتقان، — دەدى الىبەك. بۇعان حان ەشتەمە ايتا المادى راس بولعان سوڭ.

قازىنا اقشاسى ءھام وزگە باعالى نارسەلەرى تۇگەل كورىنگەن سوڭ حان ەشتەمە ايتا المادى. سەنىمسىز ادام ءوزىنىڭ ويلاعانى راس شىقپاسا، ىزا بولادى عوي. حان دا اشۋلانىپ، ويلانىپ، ىشىنەن وزگە ءبىر امال تاعى تاپتى. نوكەرلەرى الىبەكتىڭ ءۇيى جاساۋلى، بايلىعى ارتىق دەگەنى ويىندا بولىپ، ءۋازىرىنىڭ ءۇيىن كورۋگە باردى. حان كەلسە، قۇر ءۇيىنىڭ ءتورت قابىرعاسىنان باسقا ءھام ءجۇرىس-تۇرىسقا اسا كەرەكتى نارسەلەردەن باسقا دانەمە
جوق ءھام جاساۋدان دا ءبىر نارسە دە جوق. حان قايران بولىپ تۇردى نە ايتارىن بىلمەي. ءبىر پاتشالى جۇرتتىڭ قازىناسىن بيلەپ تۇرعان الىبەكتەن حاننىڭ قول استىنا قارايتىن ورتا جابايى ادامدار سالتاناتتى تۇراتىن كورىندى حانعا. ءوزىنىڭ سەنبەگەنىنە ۇيالىپ، كەتكەلى تۇر ەدى حان، قاسىنداعى نوكەرىنىڭ ءبىرى جانىنداعى ءبىر ەسىكتى ىمىمەنەن كورسەتتى پاتشاعا. سونان سوڭ پاتشا جان-جاعىنا قاراعان ەدى، ءبىر ەسىك تۇر ەكەن ۇلكەن ەكى قۇلىپ سالعان. ەسىككە حان جاقىن كەلىپ الىبەكتەن سۇرادى:

— وسىنشا مىقتاپ جاۋىپ بۇل ۇيدە نە ساقتايسىڭ؟ الىبەك اۋەلى نە ايتارىن بىلمەي ساسىپ قالدى، ارتىنان تۇزەلىپ ايتتى:

— ۇلى حان، بۇل ۇيدە مەنىڭ ەڭ قىمباتتى نارسەم بار، مۇنان بۇرىن كورگەن مۇلىكتىڭ ءبارى حاندىكى. بۇل ۇيدە تىعۋلى جاتقان مەنىڭ بايىرعى مۇلكىم بار. مەن سىزدەن، الديار، سۇرايمىن، بۇل ەسىكتى «اش!» دەپ سۇراماڭىز مەنەن.

سەنبەيتىن حانعا الىبەكتىڭ قورىققان ءتۇرى ءقاۋىپتى كورىندى. حان قاتتى بۇيىردى:

— اش ەسىكتى! — دەپ، الىبەك ەسىكتى اشقان ەدى، حان ۇيگە كىرىپ كوردى. ءۇيدىڭ اعارتقان ءتورت قابىرعاسىنان باسقا ەشتەڭە جوق ەكەن. جالعىز-اق قويشىنىڭ جىرتىق-جىرتىق كيىمى، ءبىر سىبىزعى، ءبىر تاياق ءھام ءبىر مالشىنىڭ قالتاسى تۇر شەگەدە ءىلۋلى. ءبارى تاڭ قالدى. حاننىڭ وزىنە بۇل قىلعانى ىڭعايسىز بولىپ كورىندى. سەبەبى ءوزى ويلاعان ەدى، تىعۋلى جاتقان التىن، كۇمىس بار عوي ول ۇيدە دەپ. الىبەك ادالىمەن ايتتى:

— ۇلى حان جانىبەك مەنى دالادا، قويدا جۇرگەنىمدە العاندا بار مەنىڭ مۇلكىم وسى ەدى. مەن بۇلاردى ساقتاپ ءجۇرمىن. باقىتتى جاسىمداعى بەلگى دەپ. ۇلى جانىبەك سونداي مارحاباتتى ەدى، مەنىڭ بۇل نارسەلەرىمدى وزىمە قالدىردى. ۇلى پاتشام، ءسىز دە بۇل نارسەلەرىمدى وزىمە قالدىرادى عوي
دەپ ويلاپ تۇرمىن. ءھام ماعان بوستاندىق بەرەرسىز قايتادان تۋعان جەرىمە بارۋعا، ءسىزدىڭ سالتاناتتى بايلىعىڭىزدا جۇرگەننەن دە، وندا مەن قويىمدى باعىپ، كەدەيلىكتە جۇرگەنىمدە باقىتتى بولعان ەدىم، — دەدى. الىبەك حانعا مۇنى ايتىپ ۇندەمەي تۇردى. تۇرعانداردىڭ ءبارىنىڭ كوڭىلى بۇزىلدى. ۇلكەن ءقادىر تۇتقانىنىڭ بەلگىسى دەپ حان ۇستىنەن شەكپەنىن شەشىپ، الىبەككە كيگىزدى. جەك كورگەندەرى، عايباتتاعاندارى ادا بولىپ، ادال الىبەككە مۇنان بىلاي ەشكىم ءسوز ايتۋشى بولمادى.

الىبەك كوپ عۇمىر ءسۇرىپ، ادىلدىك، ادالدىقتىڭ قۇرمەتىن كورىپ تۇردى. الىبەكتىڭ ادالدىعى ماقال بولىپ، بىرەۋدىڭ ادالدىعىن كورسەتەيىن دەگەن كىسى ايتار ەدى: «ونىڭ ادالدىعى الىبەكتەي» دەپ.

---