شابدالى جانە ونىڭ پايدالارى
شابدالىنىڭ وتانى ناقتى بەلگىسىز. ۇزاق جىلدار بويى، شابدالىنىڭ وتانى – يران سانالعان. ءبىراق جابايى ءتۇرى قىتايدا تابىلعاننان كەيىن زەرتتەۋشىلەر شابدالىنىڭ وتانى – جۇڭگو دەگەن تۇجىرىمعا كەلگەن. قازىرگى كەزدە شابدالىنىڭ 3000-عا جۋىق سۇرىپى بار. ەكى ءتۇرى بار: ءبىرىنشىسىنىڭ قابىعى تۇكتى، ەكىنشىسىنىكى – تەگىس. شابدالىنىڭ جەمىس بەرۋ كەزەڭى مامىردان قازانعا دەيىن سوزىلادى. ەرتە پىسەتىن سۇرىپتارىنا قاراعاندا، كەش پىسەتىندەرى حوش ءيىستى، دامدىرەك جانە دارۋمەندەرى كوپ بولادى. شابدالى 40-50 جىلعا دەيىن ءومىر سۇرەدى، ءبىراق اۋرۋعا شالدىققىش بولعاندىقتان كوبىنەسە 15-30 جىلعا دەيىن ءومىر سۇرەدى. شابدالى – جارىقسۇيگىش وسىمدىك، كولەڭكەلى جەردە جەمىستەرى كىشىرەيىپ، ءدامسىز بولادى. شابدالىنى وتىرعىزعاننان كەيىن 3-5 جىلدان سوڭ جەمىس بەرە باستايدى. ءار اعاش 30 كگ-100 كگ-عا دەيىن جەمىس بەرە الادى. ءونىمدى مول الۋ ءۇشىن جىل سايىن بۇتاقتارىن شارپىپ، سيرەتىپ وتىرۋ قاجەت.
شابدالى قانتقا، ورگانيكالىق قىشقىلدارعا، فەرمەنتتەرگە، وزەكتەرگە، يلىك، ازوتتى جانە پەكتيندى زاتتارعا، س، ۆ1، ر، رر دارۋمەندەرىنە، كاروتينگە، فلاۆونويدتارعا، سونىمەن قاتار مينەرالدى زاتتار مەن ميكروەلەمەنتتەرگە باي. اسىرەسە، قىرىم شابدالىسىندا ۆ2، وزبەك شابدالىسىندا ە دارۋمەنى كوپ بولادى. فارماسيەۆتيكا سالاسىندا شابدالىنى پەكتيندەر مەن ەفير مايىن الۋ ءۇشىن قولدانادى. شابدالىدان توساپ، ءنارسۋ، دجەم جاسايدى. ال سۇيەكتەرىنەن «پەرسيكو» دەپ اتالاتىن ليكەر جاسايدى.
پايدالارى:
شابدالى ادامنىڭ جۇرەك بۇلشىق ەتىن نىعايتادى،
جۇرەك اريتمياسىنان ارىلۋعا كومەكتەسەدى،
گاستريت اسقىنعاندا دا ول اسقازاندى تىنىشتاندىرادى،
اسقورىتۋدى جاقسارتادى، قان ازدىققا پايدالى،
يممۋندىق جۇيەنى نىعايتادى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
قىس مەزگىلىندەگى ەڭ پايدالى جەمىستەر
توڭازىتقىشتا ساقتاۋعا بولمايتىن 14 ازىق-تۇلىك
You Might Also Like
-
وتكەن زاماندا ءبىر مەرگەن بولىپتى. ول مەرگەندى «قارامەرگەن» دەپ اتايدى ەكەن. قارامەرگەن اڭ اۋلاپ، كوپ ءجۇرىپ، اقىرىندا جايىلىپ جۇرگەن ەكى مارالعا كەزدەسىپتى. قارامەرگەن مىلتىعىن الىپ، مار...
