تاپقىر بولساڭ - تالاس جوق
مۋزىكادان كلاستان تىس ءىس - شارا 4 ا، ب كلاستارىنا ارنالعان «تاپقىر بولساڭ - تالاس جوق» سايىسى
ماقساتى؛ 1. سيمفونيالىق شىعارمالار جايلى جۇيەلى دە، جان - جاقتى بىلىمدەرىن وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە تالداتۋ ارقىلى بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ءان، بەينەلەۋ، مۋزىكا ارقىلى دامىتۋ.
3. مادەني مۇرانى جاقسارتۋ ماقساتىندا كاسىبي مۋزىكانى تىڭداۋعا، ونىڭ ماڭىزىن ءتۇسىنىپ، قادىرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
سايىستىڭ ءتۇرى؛ جارىس ساباق.
كورنەكىلىكتەرى؛ كوركەم جازىلعان تاقىرىپ، سازگەرلەردىڭ سۋرەتتەرى، سيمفونيالىق شىعارمالار جازىلعان كاسسەتالار، ناقىل سوزدەر.
سايىستىڭ بارىسى:
قوش كەلدىڭىزدەر قىمباتتى ۇستازدار، ءقادىرلى كورەرمەندەر، بال - بۇل جايناعان بۇلدىرشىندەر. سىزدەردىڭ دەندەرىڭىزگە ساۋلىق، ومىرلەرىڭىزگە باقىت، ەڭبەكتەرىڭىزگە شىعارماشىلىق تابىس تىلەي وتىرىپ، بۇگىنگى ەستەتيكالىق پاندەر بىرلەستىگىنىڭ 10 كۇندىگىنىڭ جوسپارىنا سايكەس وتكىزىلگەلى وتىرعان «تاپقىر بولساڭ - تالاس جوق» اتتى سايىسىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
بۇل سايىستا وقۋشىلار ءى - توقسان بويىنشا وتكەن «قوس ارنا» تاقىرىبىنان العان بىلىمدەرىن ورتاعا سالادى. مۋزىكا الەمىندەگى ەكى ارنا - حالىق مۋزىكاسى مەن كاسىبي (پروفەسسيونالدى) مۋزىكا ءسوز بولادى.
ولاي بولسا سايىسقا قاتىسۋشى توپتاردى ورتاعا شاقىرايىق؛
كەل بالالار كۇلەيىك،
كوڭىلدەنىپ جۇرەيىك.
بالدىرعانبىز دەمەيىك،
ءومىر سىرىن بىلەيىك. دەپ كەلگەن 4ا سىنىپ وقۋشىلارى………………،
4ب سىنىپ وقۋشىلارى ……………………………ورتاعا ۇلكەن قوشەمەتپەن شاقىرايىق.
جەردىڭ بەتىن جادىراتسىن كۇلكىڭىز،
جاڭا عاسىر بۇزىلماسىن شىرقىمىز.
جەر انامىز تىنىشتىقتى تەربەتسىن،
جارقىراسىن قازاق دەگەن ۇلتىمىز. دەپ بۇگىنگى سايىسىمىزعا ءادىل باعا بەرەتىن قازىلار القاسىمەن تانىس بولىڭىزدار.
قازىلار القاسىنىڭ ءتورايىمى: ………………………
سونىمەن حالىق مۋزىكاسىن قاراعاندا قۇرىلىسى جاعىنان كۇردەلىرەك، كولەمدىرەك، سيمفونيا، وپەرا، بالەت، وراتوريا، حور مۋزىكالارى تۋرالى بىلگەنىمىزدى ورتاعا سالاتىن ءسات تۋدى. بۇگىنگى سايىسىمىز 5 بولىمنەن تۇرادى.
1. «بىلگەنگە مارجان»- سۇراق - جاۋاپ ءبولىمى.
2. «بۇل كىم؟» سازگەرلەردى ءومىر - تاريحى ارقىلى ايىرۋ ءبولىمى.
3. «مۋزىكا تىڭداي بىلەمىز بە؟» ءبولىمى، ياعني سيمفونيالىق مۋزىكانى جانرىنا قاراي اجىراتۋ.
4. «ءاندى سۇيسەڭ - مەنشە ءسۇي» ءبولىمى، تىڭداعان ءاننىڭ اتىن تابۋ، 1 شۋماعى مەن قايىرماسىن ورىنداپ بەرۋ.
5. «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» ءبولىمى مۋزىكا ساۋاتى بويىنشا العان بىلىمدەرىڭنىڭ ەرەجەلەرىن تەكسەرەمىز.
ال، ولاي بولسا بالالار ىسكە ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ«بىلگەنگە - مارجان» ءبىرىنشى ءبولىمىمىزدى باستايمىز
سۇراقتار 4ا سىنىپ وقۋشىلارىنا بەرىلەدى.
1. وراتوريا نەشە بولىمدىك تاريحي مۋزىكالىق شىعارما؟(بىرنەشە)
2. انشىلەردىڭ قوسىلىپ ءان سالاتىن ۇلكەن توبىن اتا.(حور)
3. ايەلدەردىڭ جىڭىشكە، بيىك داۋىسى نە دەپ اتالادى؟(سوپرانو)
4. ەرلەردىڭ جۋان داۋىسى نە دەپ اتالادى؟(باس)
5. جىراۋدىڭ اڭگىمەسى نە ايتاتىن جىرى؟(باللادا)
6. سيمفونيالىق وركەستردىڭ قۇرامىنداعى ىسقىشپەن وينالاتىن، سىرت ءپىشىنى سكريپكاعا ۇقساس، ءبىراق ودان 3 - 4 ەسە ۇلكەن ءتورت ىشەكتى اسپاپ.
(ۆيولونچەل)
7. سيمفونيالىق وركەستر ورىندايتىن شىعارما (سيمفونيالىق مۋزىكا)
8. وپەرا، بالەت، وراتوريانىڭ ادەبي - پوەتيكالىق ءماتىنى (ليبرەتتو)
9. ىبىراي ساندىباي ۇلىنىڭ ءانى (گاككۋ)
10. «قىز جىبەك» وپەراسىن جازعان كىم؟ (ە. گ. برۋسيلوۆسكيي)
11. وركەستردىڭ جەتەكشىسى؟ (ديريجەر)
12. ق. ءمۋسيننىڭ سيمفونيالىق پوەماسى (جايلاۋدا)
4ب سىنىپ وقۋشىلارىنا
1. ايەلدەردىڭ قوڭىر، تومەنگى داۋىسىن نە دەپ اتايدى؟ (الت)
2. ەرلەردىڭ بيىك، جوعارى داۋىسىن نە دەپ اتايمىز؟ (تەنور)
3. ءبىر اۋەندى بىرنەشە داۋىستاردىڭ قايتالاۋ ەرەجەسىن نە دەپ اتايمىز؟
(كانون)
4. مۋزىكالىق شىعارمادا نەگىزگى اۋەننىڭ قۇبىلىپ وتىرۋى (ۆارياسيا)
5. «عاسىرلار ءۇنى» وراتورياسىنىڭ ەكىنشى ءبولىمى نە دەپ اتالادى؟
(شابۋىل)
6. كۇردەلى مۋزىكالىق شىعارمانىڭ ءتۇرى (سيمفونيالىق مۋزىكا)
7. مۋزىكالىق شىعارماداعى نەگىزگى اۋەننىڭ بۇكىل شىعارما بويىنا ءجۇرىپ وتىرۋى؟ (لەيتموتيۆ)
8. مۇحيت مەرالى ۇلىنىڭ ءانى (دۇنيە - اي)
9. «عاسىرلار ءۇنى»وراتورياسىن جازعان كىم؟ (سىدىق مۇحامەدجانوۆ)
10. «اقساق قۇلان» حور پوەماسى كىمدىكى؟ (مىڭجاسار ماڭعىتايەۆتىكى)
11. مۋزىكالىق شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى (كۋلميناسيا)
12. اۋەندى حورعا نەمەسە باسقا اسپاپتىڭ ورىنداۋىنا ىڭعايلاپ وندەۋ.
(ارانجيروۆكا)
ەكىنشى ءبولىم «بۇل كىم؟»
تاپسىرما 4ا سىنىبىنا بەرىلەدى؟
1. ول تورعاي قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول جاس كەزىنەن ولەڭ جازىپ، دومبىرا تارتقان. سونىمەن قاتار مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ اق، ماتەماتيكاعا قابىلەتتى ەكەنىن بايقاتتى. الايدا ونىڭ مۋزىكاعا دەگەن قۇشتارلىعى باسىم بولىپ، ءبىرجولا ونەر جولىنا تۇسەدى. ونىڭ بالالارعا ارنالعان كوپتەگەن اندەرى بار مىسالعا؛ «ايگولەك»، «ءبىز - وتاننىڭ بوبەگى». اڭگىمە كىم دەگەن سازگەر تۋرالى؟ (باقىتجان بايقاداموۆ)
2. حالىق كومپوزيتورى. وسى كۇنگى باتىس قازاقستان وبلىسى، قاراتوبە اۋدانى، اقباقاي دەگەن جەردە دۇگيەگە كەلگەن.
بالا جاسىنان انگە، دومبىراعا قۇمار، ىزدەپ ءجۇرىپ جىر تىڭداپ، اۋىل سىرتىندا كەتىپ بارا جاتقان جولاۋشىنىڭ سالعان ءانىن ءبىر ەستىگەننەن قاعىپ الاتىن بولعان. اكەسىنەن تاراعان التى اعايىندىنىڭ التاۋىنىڭ دا دومبىرا مەن انگە ىقىلاسى اۋىپ، كۇي شەرتپەيتىنى، ءاۋ دەپ ءان سالمايتىنى بولماعان. جاسى 25 - كە كەلگەسىن اتى شىعا باستاعان، ال 30 جاسىندا ءوز جانىنان ءان شىعارۋعا، شىعارماشىلىق جولعا تۇسۋگە بەت الادى. ونىڭ «دۇنيە - اي» ءانى «قىز جىبەك» وپەراسىندا جىبەكتىڭ لەيتموتيۆىنە پايدالانىلدى. ول كىم؟ (مۇحيت مەرالى ۇلى)
تاپسىرما 4ب سىنىپ وقۋشىلارىنا بەرىلەدى؟
1. دونداعى روستوۆ قالاسىندا تۋعان. مۋزىكالىق قابىلەتى مەن مۋزىكاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى اناسى ارقىلى بەرىلگەن. لەنينگراد كونسەرۆاتورياسىن بىتىرگەننەن كەيىن جاس كومپوزيتوردى 1933 جىلى احمەت جۇبانوۆ الماتىعا شىقىرىپ، جاس كومپوزيتورلاردى شىعارماشىلىققا ۇيرەتكەن. ماحامبەت بوكەيحانوۆتان، لۇقپان حاميتوۆتان اتاقتى كۇيشى - دومبىراشىلاردان حالىق اندەرى مەن كۇيلەرىن جازىپ الدى. ومىرىندە 5 وپەرا جازعان سازگەر. «قىز جىبەك» وپەراسىن 1934 جىلى العاش رەت ساحناعا شىعاردى. ساباقتا ونىڭ «قوس قارلىعاش» ءانىن ۇيرەندىك. ول كىم دەگەن كومپوزيتور. (ە، گ. برۋسيلوۆسكيي)
2. 1860 جىلى بۇرىنعى كوكشەتاۋ ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن. جاس كەزىندە مولدادان وقىپ، حات تانىعان، ودان ءارى كوپ وقي المادى. 8 - 9 جاسىنان ءان سالعان. اكەسى كەدەي، ازداپ ۇستالىق قۇرعان، اعاش شەبەرى بولعان. العاشقى اندەرى؛ «التىباسار»، «قاراقات كوز»، «ارار - اي». ول شىعارمالارىن اقان، ءبىرجان سياقتى ءان ۇلگىسىندە جازعان. ونىڭ حالىققا كوپ تاراعان اندەرى «جيىرما بەس»، «جەلدىرمە». ول 1925 جىلى بۋرابايدا سم، سەيفۋللينمەن كەزدەسەدى. ەكەۋى وقجەتپەستىڭ باۋرايىندا وتىرىپ، كوپ اڭگىمەلەسەدى، سول ءساتتى س، سەيفۋللين ءوزىنىڭ «كوكشەتاۋ» پوەماسىندا: ءانشى بار كوكشەتاۋدا تالاي
ءانى بار گاككۋ دەگەن اڭقىلداعان،
اققۋداي ايدىن كولدە قاڭقىلداعان،- دەپ ونىڭ انشىلىگىن، اقىندىعىن كورسەتكەن. ول كىم دەگەن حالىق سازگەرى؟
(ىبىراي ساندىباي ۇلى)
3 - ءبولىم «مۋزىكا تىڭداي بىلەمىز بە؟» ياعني سيمفونيالىق شىعارمالاردى جانرىنا قاراي اجىراتۋ.
1. «ەلىم - اي» انىنە №1 ۆارياسيا. ناعىم مەڭدىعالييەۆتىكى.
2 قۇرمانعازى كۇيىنە جازىلعان باقىتجان بايقاداموۆتىڭ ارانجيروۆكا «اقباي»
4 - ءبولىم «ءاندى سۇيسەڭ - مەنشە ءسۇي» بۇل بولىمدە مەن بايان اسپابىنان ءاننىڭ اۋەنىن تارتامىن سەندەر سول اۋەننىڭ اتىن تاۋىپ، ءبىرىنشى شۋماعىن قايىرماسىمەن ايتىپ بەرەسىڭدەر.
1. «بالدىرعاندار ءانى» ب. دالدەنبايەۆتىكى.
2. «وتانىم - قازاقستان» ا. يساعۇلوۆانىكى.
5 - ءبولىم «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» بۇل بولىمدە مۋزىكا ساباعىندا وتكەن ەرەجەلەردى ەسكە ءتۇسىرىپ ايتىپ بەرەمىز.
4ا سىنىبىنا
1. مۋزىكالىق شىعارماداعى نەگىزگى اۋەننىڭ بۇكىل شىعارما بويىنا ءجۇرىپ وتىرۋى. (لەيتموتيۆ)
2. اۋەندى حورعا نەمەسە باسقا اسپاپتىڭ ورىنداۋىنا ىڭعايلاپ وڭدەۋدى نە دەيمىز؟ (ارانجيروۆكا)
3. حالىق ومىرىنەن الىنىپ، تاريحي شىندىقتى، بوستاندىق ءۇشىن كۇرەستى نەمەسە تابيعات كورىنىستەرىن باياندايتىن ءبىر ءبولىمدى شىعارمانى نە دەيمىز؟ (سيمفونيالىق پوەما)
4ب سىنىبىنا
1. مۋزىكالىق شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى دەگەنىمىز نە؟
(كۋلميناسيا)
2. قۇرامىندا ىشەكتى، ۇرمەلى، ۇرىپ وينايتىن اسپاپتاردان تۇراتىن وركەستردىڭ جەتىلدىرىلگەن ءتۇرى. (سيمفونيالىق وركەستر)
3. ساحنادا قويىلۋ ءۇشىن جازىلعان، باسىنان اياعىنا دەيىن انمەن ورنەكتەلگەن، كولەمدى مۋزىكالىق - درامالىق شىعارمانى نە دەيمىز؟ (وپەرا)
ال ەندى ءادىل قازىلار ءبىر شەشىمگە كەلگەنشە
سايلانىپ كەلىپسىزدەر مىنا ءبارىڭ،
ارنالىپ، شىرقالادى سەندەرگە ءانىم،
تىلەيمىن تالاپتارىڭ قۇتتى بولسىن،
سايىسقا دايىندىقپەن كەلگەن ءبارىڭ،- دەپ ايتاتىن قۇرالايدى «جاسا، قازاقستان» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
سايىس قورىتىندىلانىپ، جەڭىمپازدار ماقتاۋ قاعازىمەن ماراپاتتالادى.
ماقساتى؛ 1. سيمفونيالىق شىعارمالار جايلى جۇيەلى دە، جان - جاقتى بىلىمدەرىن وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە تالداتۋ ارقىلى بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ءان، بەينەلەۋ، مۋزىكا ارقىلى دامىتۋ.
3. مادەني مۇرانى جاقسارتۋ ماقساتىندا كاسىبي مۋزىكانى تىڭداۋعا، ونىڭ ماڭىزىن ءتۇسىنىپ، قادىرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
سايىستىڭ ءتۇرى؛ جارىس ساباق.
كورنەكىلىكتەرى؛ كوركەم جازىلعان تاقىرىپ، سازگەرلەردىڭ سۋرەتتەرى، سيمفونيالىق شىعارمالار جازىلعان كاسسەتالار، ناقىل سوزدەر.
سايىستىڭ بارىسى:
قوش كەلدىڭىزدەر قىمباتتى ۇستازدار، ءقادىرلى كورەرمەندەر، بال - بۇل جايناعان بۇلدىرشىندەر. سىزدەردىڭ دەندەرىڭىزگە ساۋلىق، ومىرلەرىڭىزگە باقىت، ەڭبەكتەرىڭىزگە شىعارماشىلىق تابىس تىلەي وتىرىپ، بۇگىنگى ەستەتيكالىق پاندەر بىرلەستىگىنىڭ 10 كۇندىگىنىڭ جوسپارىنا سايكەس وتكىزىلگەلى وتىرعان «تاپقىر بولساڭ - تالاس جوق» اتتى سايىسىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
بۇل سايىستا وقۋشىلار ءى - توقسان بويىنشا وتكەن «قوس ارنا» تاقىرىبىنان العان بىلىمدەرىن ورتاعا سالادى. مۋزىكا الەمىندەگى ەكى ارنا - حالىق مۋزىكاسى مەن كاسىبي (پروفەسسيونالدى) مۋزىكا ءسوز بولادى.
ولاي بولسا سايىسقا قاتىسۋشى توپتاردى ورتاعا شاقىرايىق؛
كەل بالالار كۇلەيىك،
كوڭىلدەنىپ جۇرەيىك.
بالدىرعانبىز دەمەيىك،
ءومىر سىرىن بىلەيىك. دەپ كەلگەن 4ا سىنىپ وقۋشىلارى………………،
4ب سىنىپ وقۋشىلارى ……………………………ورتاعا ۇلكەن قوشەمەتپەن شاقىرايىق.
جەردىڭ بەتىن جادىراتسىن كۇلكىڭىز،
جاڭا عاسىر بۇزىلماسىن شىرقىمىز.
جەر انامىز تىنىشتىقتى تەربەتسىن،
جارقىراسىن قازاق دەگەن ۇلتىمىز. دەپ بۇگىنگى سايىسىمىزعا ءادىل باعا بەرەتىن قازىلار القاسىمەن تانىس بولىڭىزدار.
قازىلار القاسىنىڭ ءتورايىمى: ………………………
سونىمەن حالىق مۋزىكاسىن قاراعاندا قۇرىلىسى جاعىنان كۇردەلىرەك، كولەمدىرەك، سيمفونيا، وپەرا، بالەت، وراتوريا، حور مۋزىكالارى تۋرالى بىلگەنىمىزدى ورتاعا سالاتىن ءسات تۋدى. بۇگىنگى سايىسىمىز 5 بولىمنەن تۇرادى.
1. «بىلگەنگە مارجان»- سۇراق - جاۋاپ ءبولىمى.
2. «بۇل كىم؟» سازگەرلەردى ءومىر - تاريحى ارقىلى ايىرۋ ءبولىمى.
3. «مۋزىكا تىڭداي بىلەمىز بە؟» ءبولىمى، ياعني سيمفونيالىق مۋزىكانى جانرىنا قاراي اجىراتۋ.
4. «ءاندى سۇيسەڭ - مەنشە ءسۇي» ءبولىمى، تىڭداعان ءاننىڭ اتىن تابۋ، 1 شۋماعى مەن قايىرماسىن ورىنداپ بەرۋ.
5. «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» ءبولىمى مۋزىكا ساۋاتى بويىنشا العان بىلىمدەرىڭنىڭ ەرەجەلەرىن تەكسەرەمىز.
ال، ولاي بولسا بالالار ىسكە ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ«بىلگەنگە - مارجان» ءبىرىنشى ءبولىمىمىزدى باستايمىز
سۇراقتار 4ا سىنىپ وقۋشىلارىنا بەرىلەدى.
1. وراتوريا نەشە بولىمدىك تاريحي مۋزىكالىق شىعارما؟(بىرنەشە)
2. انشىلەردىڭ قوسىلىپ ءان سالاتىن ۇلكەن توبىن اتا.(حور)
3. ايەلدەردىڭ جىڭىشكە، بيىك داۋىسى نە دەپ اتالادى؟(سوپرانو)
4. ەرلەردىڭ جۋان داۋىسى نە دەپ اتالادى؟(باس)
5. جىراۋدىڭ اڭگىمەسى نە ايتاتىن جىرى؟(باللادا)
6. سيمفونيالىق وركەستردىڭ قۇرامىنداعى ىسقىشپەن وينالاتىن، سىرت ءپىشىنى سكريپكاعا ۇقساس، ءبىراق ودان 3 - 4 ەسە ۇلكەن ءتورت ىشەكتى اسپاپ.
(ۆيولونچەل)
7. سيمفونيالىق وركەستر ورىندايتىن شىعارما (سيمفونيالىق مۋزىكا)
8. وپەرا، بالەت، وراتوريانىڭ ادەبي - پوەتيكالىق ءماتىنى (ليبرەتتو)
9. ىبىراي ساندىباي ۇلىنىڭ ءانى (گاككۋ)
10. «قىز جىبەك» وپەراسىن جازعان كىم؟ (ە. گ. برۋسيلوۆسكيي)
11. وركەستردىڭ جەتەكشىسى؟ (ديريجەر)
12. ق. ءمۋسيننىڭ سيمفونيالىق پوەماسى (جايلاۋدا)
4ب سىنىپ وقۋشىلارىنا
1. ايەلدەردىڭ قوڭىر، تومەنگى داۋىسىن نە دەپ اتايدى؟ (الت)
2. ەرلەردىڭ بيىك، جوعارى داۋىسىن نە دەپ اتايمىز؟ (تەنور)
3. ءبىر اۋەندى بىرنەشە داۋىستاردىڭ قايتالاۋ ەرەجەسىن نە دەپ اتايمىز؟
(كانون)
4. مۋزىكالىق شىعارمادا نەگىزگى اۋەننىڭ قۇبىلىپ وتىرۋى (ۆارياسيا)
5. «عاسىرلار ءۇنى» وراتورياسىنىڭ ەكىنشى ءبولىمى نە دەپ اتالادى؟
(شابۋىل)
6. كۇردەلى مۋزىكالىق شىعارمانىڭ ءتۇرى (سيمفونيالىق مۋزىكا)
7. مۋزىكالىق شىعارماداعى نەگىزگى اۋەننىڭ بۇكىل شىعارما بويىنا ءجۇرىپ وتىرۋى؟ (لەيتموتيۆ)
8. مۇحيت مەرالى ۇلىنىڭ ءانى (دۇنيە - اي)
9. «عاسىرلار ءۇنى»وراتورياسىن جازعان كىم؟ (سىدىق مۇحامەدجانوۆ)
10. «اقساق قۇلان» حور پوەماسى كىمدىكى؟ (مىڭجاسار ماڭعىتايەۆتىكى)
11. مۋزىكالىق شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى (كۋلميناسيا)
12. اۋەندى حورعا نەمەسە باسقا اسپاپتىڭ ورىنداۋىنا ىڭعايلاپ وندەۋ.
(ارانجيروۆكا)
ەكىنشى ءبولىم «بۇل كىم؟»
تاپسىرما 4ا سىنىبىنا بەرىلەدى؟
1. ول تورعاي قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول جاس كەزىنەن ولەڭ جازىپ، دومبىرا تارتقان. سونىمەن قاتار مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ اق، ماتەماتيكاعا قابىلەتتى ەكەنىن بايقاتتى. الايدا ونىڭ مۋزىكاعا دەگەن قۇشتارلىعى باسىم بولىپ، ءبىرجولا ونەر جولىنا تۇسەدى. ونىڭ بالالارعا ارنالعان كوپتەگەن اندەرى بار مىسالعا؛ «ايگولەك»، «ءبىز - وتاننىڭ بوبەگى». اڭگىمە كىم دەگەن سازگەر تۋرالى؟ (باقىتجان بايقاداموۆ)
2. حالىق كومپوزيتورى. وسى كۇنگى باتىس قازاقستان وبلىسى، قاراتوبە اۋدانى، اقباقاي دەگەن جەردە دۇگيەگە كەلگەن.
بالا جاسىنان انگە، دومبىراعا قۇمار، ىزدەپ ءجۇرىپ جىر تىڭداپ، اۋىل سىرتىندا كەتىپ بارا جاتقان جولاۋشىنىڭ سالعان ءانىن ءبىر ەستىگەننەن قاعىپ الاتىن بولعان. اكەسىنەن تاراعان التى اعايىندىنىڭ التاۋىنىڭ دا دومبىرا مەن انگە ىقىلاسى اۋىپ، كۇي شەرتپەيتىنى، ءاۋ دەپ ءان سالمايتىنى بولماعان. جاسى 25 - كە كەلگەسىن اتى شىعا باستاعان، ال 30 جاسىندا ءوز جانىنان ءان شىعارۋعا، شىعارماشىلىق جولعا تۇسۋگە بەت الادى. ونىڭ «دۇنيە - اي» ءانى «قىز جىبەك» وپەراسىندا جىبەكتىڭ لەيتموتيۆىنە پايدالانىلدى. ول كىم؟ (مۇحيت مەرالى ۇلى)
تاپسىرما 4ب سىنىپ وقۋشىلارىنا بەرىلەدى؟
1. دونداعى روستوۆ قالاسىندا تۋعان. مۋزىكالىق قابىلەتى مەن مۋزىكاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى اناسى ارقىلى بەرىلگەن. لەنينگراد كونسەرۆاتورياسىن بىتىرگەننەن كەيىن جاس كومپوزيتوردى 1933 جىلى احمەت جۇبانوۆ الماتىعا شىقىرىپ، جاس كومپوزيتورلاردى شىعارماشىلىققا ۇيرەتكەن. ماحامبەت بوكەيحانوۆتان، لۇقپان حاميتوۆتان اتاقتى كۇيشى - دومبىراشىلاردان حالىق اندەرى مەن كۇيلەرىن جازىپ الدى. ومىرىندە 5 وپەرا جازعان سازگەر. «قىز جىبەك» وپەراسىن 1934 جىلى العاش رەت ساحناعا شىعاردى. ساباقتا ونىڭ «قوس قارلىعاش» ءانىن ۇيرەندىك. ول كىم دەگەن كومپوزيتور. (ە، گ. برۋسيلوۆسكيي)
2. 1860 جىلى بۇرىنعى كوكشەتاۋ ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن. جاس كەزىندە مولدادان وقىپ، حات تانىعان، ودان ءارى كوپ وقي المادى. 8 - 9 جاسىنان ءان سالعان. اكەسى كەدەي، ازداپ ۇستالىق قۇرعان، اعاش شەبەرى بولعان. العاشقى اندەرى؛ «التىباسار»، «قاراقات كوز»، «ارار - اي». ول شىعارمالارىن اقان، ءبىرجان سياقتى ءان ۇلگىسىندە جازعان. ونىڭ حالىققا كوپ تاراعان اندەرى «جيىرما بەس»، «جەلدىرمە». ول 1925 جىلى بۋرابايدا سم، سەيفۋللينمەن كەزدەسەدى. ەكەۋى وقجەتپەستىڭ باۋرايىندا وتىرىپ، كوپ اڭگىمەلەسەدى، سول ءساتتى س، سەيفۋللين ءوزىنىڭ «كوكشەتاۋ» پوەماسىندا: ءانشى بار كوكشەتاۋدا تالاي
ءانى بار گاككۋ دەگەن اڭقىلداعان،
اققۋداي ايدىن كولدە قاڭقىلداعان،- دەپ ونىڭ انشىلىگىن، اقىندىعىن كورسەتكەن. ول كىم دەگەن حالىق سازگەرى؟
(ىبىراي ساندىباي ۇلى)
3 - ءبولىم «مۋزىكا تىڭداي بىلەمىز بە؟» ياعني سيمفونيالىق شىعارمالاردى جانرىنا قاراي اجىراتۋ.
1. «ەلىم - اي» انىنە №1 ۆارياسيا. ناعىم مەڭدىعالييەۆتىكى.
2 قۇرمانعازى كۇيىنە جازىلعان باقىتجان بايقاداموۆتىڭ ارانجيروۆكا «اقباي»
4 - ءبولىم «ءاندى سۇيسەڭ - مەنشە ءسۇي» بۇل بولىمدە مەن بايان اسپابىنان ءاننىڭ اۋەنىن تارتامىن سەندەر سول اۋەننىڭ اتىن تاۋىپ، ءبىرىنشى شۋماعىن قايىرماسىمەن ايتىپ بەرەسىڭدەر.
1. «بالدىرعاندار ءانى» ب. دالدەنبايەۆتىكى.
2. «وتانىم - قازاقستان» ا. يساعۇلوۆانىكى.
5 - ءبولىم «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» بۇل بولىمدە مۋزىكا ساباعىندا وتكەن ەرەجەلەردى ەسكە ءتۇسىرىپ ايتىپ بەرەمىز.
4ا سىنىبىنا
1. مۋزىكالىق شىعارماداعى نەگىزگى اۋەننىڭ بۇكىل شىعارما بويىنا ءجۇرىپ وتىرۋى. (لەيتموتيۆ)
2. اۋەندى حورعا نەمەسە باسقا اسپاپتىڭ ورىنداۋىنا ىڭعايلاپ وڭدەۋدى نە دەيمىز؟ (ارانجيروۆكا)
3. حالىق ومىرىنەن الىنىپ، تاريحي شىندىقتى، بوستاندىق ءۇشىن كۇرەستى نەمەسە تابيعات كورىنىستەرىن باياندايتىن ءبىر ءبولىمدى شىعارمانى نە دەيمىز؟ (سيمفونيالىق پوەما)
4ب سىنىبىنا
1. مۋزىكالىق شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى دەگەنىمىز نە؟
(كۋلميناسيا)
2. قۇرامىندا ىشەكتى، ۇرمەلى، ۇرىپ وينايتىن اسپاپتاردان تۇراتىن وركەستردىڭ جەتىلدىرىلگەن ءتۇرى. (سيمفونيالىق وركەستر)
3. ساحنادا قويىلۋ ءۇشىن جازىلعان، باسىنان اياعىنا دەيىن انمەن ورنەكتەلگەن، كولەمدى مۋزىكالىق - درامالىق شىعارمانى نە دەيمىز؟ (وپەرا)
ال ەندى ءادىل قازىلار ءبىر شەشىمگە كەلگەنشە
سايلانىپ كەلىپسىزدەر مىنا ءبارىڭ،
ارنالىپ، شىرقالادى سەندەرگە ءانىم،
تىلەيمىن تالاپتارىڭ قۇتتى بولسىن،
سايىسقا دايىندىقپەن كەلگەن ءبارىڭ،- دەپ ايتاتىن قۇرالايدى «جاسا، قازاقستان» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
سايىس قورىتىندىلانىپ، جەڭىمپازدار ماقتاۋ قاعازىمەن ماراپاتتالادى.
You Might Also Like
-
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق
