تاۋەلسىزدىك – تەڭدىگىم، ەلباسى – ەلدىگىم
حح عاسىردىڭ تۇلەگى، ورتكە تيگەن داۋىلداي ولەڭدەرى بار، قازاق اقىنى قاسىم امانجولوۆ ءوز زامانىندا: «ەي، تاكاپپار دۇنيە! ماعان دا ءبىر قاراشى. تانيمىسىڭ سەن مەنى؟ مەن – قازاقتىڭ بالاسى!» دەپ ماقتانا جىرلاعان ەكەن. ءيا، ءيا، كەڭەستىك داۋىردە وسىلاي ماقتانىپتى. ال مەن، ءححى عاسىردىڭ ۇرپاعى، ەگەمەن ەلدىڭ ەركەسى: «ەي، تاكاپپار دۇنيە! تانيسىڭ عوي سەن مەنى. تاۋەلسىزدىك - تۇعىرى. ەلوردام بار ەڭسەلى. مەن – قازاقتىڭ بولشەگى» دەپ ماقتانامىن. ەلىم امان، جۇرتىم تىنىش، زامانىم بەيبىت. سوندىقتان دا كوڭىلىم سەرگەك، داۋسىم جارقىن، ءۇنىم اسقاق. ءبارى – تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسى.
تاۋەلسىزدىك - قان توگۋ مەن جان بەرۋدىڭ كەرمەك دامىنەن تاتتىگە اينالعان جەمىسى. تالاي اققان تەر مەن توگىلگەن جاستىڭ دالەلى. تاريحتى تارازىلاعان عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، ءىرىلى - ۇساقتى 300-گە تارتا قاقتىعىستىڭ ناتيجەسى 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا دۇنيەگە «تاۋەلسىز قازاقستان» دەپ اتالاتىن مەنىڭ ەلىمدى اكەلدى.
ەلدىڭ جۇگىن «نار جولىندا جۇك قالدىرمايتىن» ناعىز ەر عانا ارقالايدى. ەرى ەلىنە ارقا سۇيەيدى. ابىزدارى ازاماتىنا اقىل - كەڭەس بەرەدى. حالقى سەنىم ارتادى. ءسويتىپ، بىرلىك پەن ىنتىماقتى تۋ ەتكەن ەلدىڭ ىرگەسى سوگىلمەي، كەلەشەككە نىق قادام باسادى. مىنە، مەنىڭ ەلىم – وسىنداي تىرلىكتىڭ ايناسى. «ءبىزدىڭ كۇشىمىز – بىرلىكتە»، – دەپ ءاردايىم وتانداستارىن بىرگە ءىس قىلۋعا شاقىراتىن نۇرسۇلتانداي ەلباسىمىز - مەملەكەتىمىزدىڭ كەمەلدەنۋىنە كوش باستاعان كوشباسشى. ونىڭ مىقتىلىعى سول، ءتاي-تاي باسقان تاۋەلسىز ەلىن سۇرىندىرمەي، وردا بۇزار وتىزعا جاقىنداتقانى.
مەن ەلباسىمدى ماقتامايمىن، ونىمەن ماقتانامىن. ويتكەنى ول - كەمەلدەنۋ جولىنا كوش باستاعان، جاس قازاقستانىن جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستانعا اينالدىرۋعا كۇش-جىگەرىن جۇمساعان، حالقىنىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا قولداۋ كورسەتكەن، ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاقپەن الەمگە «ماڭگىلىك ەل – ماڭگىلىك قازاقستان» دەپ اتالاتىن جاڭا ءداۋىردىڭ كەلبەتىن كورسەتۋگە ىنتىققان، جاستارىنىڭ بولاشاعىنا رۋحاني جاڭعىرۋ ارقىلى باعدار بەرىپ، بابالارىنىڭ جۇرگەن جولىن زەردەلەپ، تاريحىن تۇگەندەۋگە سەرپىن بەرگەن كورەگەن كوشباسشى، ەلجاندى ەلباسى.
وسى جولعا ول وتىز جىلعا تارتا ءومىرىن ارنادى. وشپەس جىلدار بەلەسىندە قازاق ەلى تالاي بەلەستەردى باعىندىردى. بەرەكە-بىرلىگىمىزدىڭ ارقاسىندا الەمگە تانىلعان ىرگەلى مەملەكەتكە اينالدىق. بۇل ەلباسىمىزدىڭ ءوزى ايتقانداي: «بۇكىل حالقىمىزدىڭ ورتاق تابىسى، بىرىگىپ قول جەتكىزگەن جەتىستىگى». الايدا وسى جەتىستىكتەرگە نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ قوسقان ۇلەسى زور. باسقاسىن ايتپاعاندا، ونىڭ قازاقستاندى الەمدىك وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا قوسىپ، حالىقارالىق ارەنانىڭ جوعارعى دەڭگەيىنە كوتەرگەنىنىڭ ءوزى قايدا جاتىر؟!
حالقىن جارقىن بولاشاققا باستاپ، سول جولداعى ماقسات-مىندەتتەرىن كورسەتىپ بەرەتىن جىل سايىنعى جولداۋىن بىلاي قويعاندا، ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى ەل دامۋىنىڭ تاريحي كەزەڭىنە ساي ماڭىزى زور شەشىم ايتا بىلەتىن كورەگەن باسشى ەكەندىگىن ايعاقتايدى. ول رۋحاني جاڭعىرۋداعى ۇلتتىق سانانىڭ رولىنە باسا نازار اۋدارىپ، بىرنەشە مىندەتتەردى ايقىنداپ بەردى. ناتيجەسىندە، ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنىڭ گۇلدەنۋىنە ناقتى ۇلەس قوسۋعا ۇمتىلدى. ءارقايسىمىز حالىقتىڭ يگى داستۇرىنەن ءتالىم الىپ، ەلجاندىلىق قاسيەتتەردى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ وسۋدەمىز. ودان سوڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسىن جاريالادى. ماقالادا ايتقانداي، «ءبىز ءوز وتانىمىز – قازاق ەلى مەن ونىڭ بايىرعى حالقى – قازاق حالقىن، باسقا وركەنيەتتى ەلدەرمەن سالىستىرا وتىرىپ، تاريح تولقىنىندا ۇزدىكسىز دامىپ كەلە جاتقان وركەنيەت رەتىندە قاراستىرۋىمىز كەرەك. بۇل – تاريحقا دەگەن دۇرىس ۇستانىم. سول ارقىلى ءتۇپ تامىرىمىزدى بىلۋگە، ۇلتتىق تاريحىمىزعا تەرەڭ ءۇڭىلىپ، ونىڭ ءتۇيىنىن شەشۋگە مۇمكىندىك تۋادى» - دەگەن تۇجىرىم جاسادى. بۇل ماقالاسى ونىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» جالپىۇلتتىق باعدارلاماسىنىڭ تىكەلەي جالعاسى ىسپەتتى بولدى. باعامداپ قارار بولساق، ەلباسى ەڭبەكتەرىنىڭ بارىنە ورتاق يدەيا بىرەۋ. ول – بولاشاق پەن وتكەندى ۇيلەستىرە، ساباقتاستىرا ءبىلۋ. ءسويتىپ، «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرىپ، وركەنيەتتەر ەلىندە «ماڭگىلىك قازاقستاننىڭ» كەلبەتىن ورنىقتىرۋ.
«ماڭگىلىك ەل» يدەياسى – ۇلتىمىزدىڭ عاسىرلار بويعى ارمانى. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جاريالاۋ ارقىلى كەمەل كەلەشەككە بايسالدى قادامدار جاساۋ جولىنداعى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ كوزدەگەن زاماناۋي ماقسات-مۇراتى رۋحاني قۇندىلىقتارمەن ساباقتاسىپ جاتقانىن، ەۋرازيا تۇركىلەرىنىڭ قارا شاڭىراعىن ۇستاپ قالعان ناقتى مۇراگەرى بولىپ تابىلاتىنىن دالەلدەدى. اتا-بابالارىمىزدىڭ ارمانى دا، اڭسارى دا وسى ەدى. الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ قاتىناس قۇرايتىن، الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋ، ءتۇتىنى ءتۇزۋ شىققان، ۇرپاعى ەرتەڭگە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋ ەدى.
بابالار ارمانىنىڭ اقيقاتقا اينالعانىنا ەشكىم داۋ تۋعىزا الماسى انىق. ماڭگىلىك ەلدىڭ ىرگەتاسى قالاندى. ونى «ەلىم» دەگەن ەرى مەن «بالام» دەگەن جۇرتى قالادى.
كەشەگى ەگەمەندىكتىڭ ەلەڭ-الاڭ شاقتارىندا ەلىمىزدىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ، شەكارامىزدى شەگەندەپ، حالقىمىزدى تورتكۇل دۇنيەگە تانىتقان، نۇرلى بولاشاققا جەتەلەگەن، سان عاسىرلار بويعى بابالار ارمانىن باياندى ەتكەن، ايداي الەمگە ايگىلەگەن، حالقىمىزعا پانا، جاستارعا اعا بولعان ەلباسىنا، ەل اعالارىنا قاي كەزدە بولماسىن العىسىمىز شەكسىز. ەندىگى كەلەشەكتىڭ وركەندەۋى ءبىزدىڭ قولىمىزدا، وتانسۇيگىشتىك رۋحتا تاربيەلەنگەن بولاشاق ۇرپاقتىڭ قولىندا. بۇل ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلەدى. ويتكەنى ءبىز – كوكتۇرىكتىڭ مۇراتى «ماڭگىلىك ەل» بولعان ءححى عاسىرداعى ۇرپاقتارىمىز، بابى كەلىسىپ، باعى جانعان، قۇت دارىپ، بەرەكە قونعان تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ ۇلاندارىمىز!
You Might Also Like
-
ماقالادا ءبىزدىڭ زامانىمىز وتكەن زاماننىڭ بالاسى، كەلەر زاماننىڭ اتاسى دەپ وسى ءبىزدىڭ جاعانىمىز ەرتەڭگى ۇرپاققا ميراس بولىپ قالارى انىق. سوندىقتان، وسى قالىپتا قالا بەرسەك كەلەشەك ۇرپاققا نە ق...
