تىلگە قۇرمەت
«ۇلتتىق رۋحتىڭ نەگىزى-ۇلتتىق ءتىل»، -دەپ مۇستافا شوقاي ايتقانداي رۋحاني مۇرا ىسپەتتەس التىن ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەۋ بىزدەردىڭ باستى مىندەتىمىز. ويتكەنى، حالىق اۋزىنداعى ءتىل وشسە-حالىق تا ولگەنى. ال، حالىقتىڭ ولگەنىن كىم قالايدى دەيسىڭ؟ايتسە دە، ىقىلىم زاماننان باعا جەتپەس قازىنا سانالىپ كەلە جاتقان ءتىلىمىزدىڭ بۇگىنگى تاڭداعى جاعدايى ءماز ەمەس!اسىل تەكتى تورەلەردىڭ، ۇلتشىل جاننىڭ ۇرپاعى بولعان قازاق حالقىنىڭ بۇگىنگى ءال-اۋقاتىنداعى وزەكتى ماسەلەلەرىنەن قابىرعاڭ قايىسىپ، جانىڭ ۋداي اشيتىنى بار. تىلگە قۇرمەت-ەلگە قۇرمەت دەيمىز. بىزدەر ءتىلىمىزدى قانشالىقتى قۇرمەتەپ ءجۇرمىز؟وزگە ءتىلدىڭ جەتەگىنە ەرىپ، باعىنىشتى بولعان بۇگىنگى قوعام پۋلتپەن ىستەيتىن ويىنشىق ءتارىزدى كورىنەدى. سول پۋلتكە باعىنىشتى، سونىڭ دەگەنىن ورىندايدى. تاريح بەتتەرىن پاراقتاساق، كەزىندە «ءتىلىم، ءدىنىم!» دەپ قاسىق قانى قالعانشا جان بەرىسپەي بۇگىنگى كۇنگە امانات ەتىپ كەتكەن باتىر بابالارىمىزدىڭ اماناتىنا قيانات جاساپ جۇرگەنىمىز نە؟ «بالىق باسىنان ءشىريدى» دەمەكشى، جوعارىداعى اعالارىمىزدىڭ ءوزى انا تىلىنە جانى اشىماي، شالالىق تانىتىپ جاتسا بۇگىنگى قازاق حالقىنىڭ نە وڭعاندىعى دەيسىڭ!؟تۇرسىنبەك قاباتوۆ: «قازاق ءتىلى ەڭ قيىن ءتىل. قيىندىعى سونشالىق كەيبىر قازاقتاردىڭ ءوزى سويلەي المايدى» دەگەن استارلى ءازىلىنىڭ ءوزى راس ەكەن-اۋ دەيسىڭ بۇگىندە.
ءتىل-ار ۇلتتىڭ جانى، مىنەزى، پەيىلى، ونىڭ كوپ عاسىرلىق تاريحى. قازاق ءتىلى ورالىمدى، بەينەلى، باي ءتىل. ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدىڭ قيىندىعى سونشالىق كەيبىر سوزدەرىن ءتىپتى وزگە تىلگە اۋدارۋ مۇمكىن ەمەس. وعان دالەل:م. وتەمىس ۇلىنىڭ يۋنەسكو كولەمىندە وتىلگەن 200 جىلدىق مەرەيتويى. ول توي پاريج قالاسىندا وتكەن بولاتىن. ماحامبەتتىڭ بارلىق ولەڭدەرىن اعىلشىن تىلىنە، فرانسۋز تىلىنە، يسپان تىلىنە اۋدارادى. بۇل الەمدىك، يۋنەسكو كولەمىندە وتىلگەن تويعا قازاقتاردا بارادى. سوندا مۋزەيدى ىشىنە ماحامبەتتىڭ سۇبەلى سوزدەرىنەن قۇرالعان سۇيسىنتەر ولەڭدەرى الەمنىڭ بارلىق تىلىنە اۋدارىلىپ جازىلادى. تەك ءبىر ولەڭى عانا اۋدارىلماي قازاقشا جازىلىپ كوزگە وتتاي باسىلادى. سوندا ونداعى كەلگەن قوناقتار: «اپىر-اي!قازاق دەگەن قانداي ۇلى حالىق. ءبىز ماحامبەتتىڭ تۋرا وسى ولەڭىن بۇكىل ءتىل ماماندارى بولىپ جينالىپ اۋدارا الماي قويدىق. مىناۋ دەگەنىڭ سۇمدىققوي؟ ەگەر بىزدە ماحامبەت ءتارىزدى اقىنىمىز بولسا ولەڭدەرىن بارلىق تىلگە اۋدارىپ، ونى الەمگە تاراتار ەدىك»، -دەپ تاڭدانىستارىن جاسىرمايدى. مىنە، شەتەلدىك عالىمداردىڭ ورەسى جەتپەگەن ءبىزدىڭ تىلىمىز-قاسيەتتى تۇمارىمىز. كوردىڭىزبە ءبىز باعالاماي جۇرگەن تىلىمىزگە وزگە ۇلتتىڭ وكىلدەرى قالاي قايران قالعانىن؟ ءبىز ونىمەن ماقتانۋىمىز كەرەك، ماقتان تۇتۋىمىز كەرەك. انا ءتىلىمىزدىڭ وشكەنىن ەمەس، وسكەنىن قالاۋىمىز كەرەك. ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى-قازاق تىلىندە» دەگەن تۇجىرىمداماسىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.
ءالىن بىلگەن الەك. ءتىلىن ۇمىتقان نامىسسىز جانداردى مىنا وتانىڭ كەشىرمەيدى!ءتىپتى كەشىرۋگە لايىق ەمەسسىڭ. بىرەۋ جانىڭا باتار ءسوز ايتسا يتشە ىرىلداسىپ جاعاسىنا جارماسار ادامعا «ءتىلىڭدى ۇمىتتىڭ!» دەپ نامىسىنا تيسەڭ بەيبەرەكەت جۇرگەنىن كورىپ ۇلتتىق رۋحىم قۇلدىراۋدا دەپ قىنجىلاسىڭ. ەلباسىمىز «بولاشاققا باعدار:رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى جولداۋىندا: «25 جىلددىققا دەيىن دامۋ، ال 25 جىلدىقتان ءارى جاڭعىرۋ» دەگەن بولاتىن. ەندى ۇلت بولىپ ۇيىسىپ ءوزىمىزدىڭ ەگەمەن ەل، باتىر بابالارىمىزدىڭ قانىمەن بويىمىزعا سىڭگەن نامىستى، قايراتتى ەل ەكەندىگىمىزدى كورسەتەر ءسات كەلدى. ەندەشە، بۇل ءتىل ماسەلەسىنىڭ ورنى ويسىراپ قالار وزەكتى ماسەلەسى بولعانىن قالامايمىن. بۇگىندە قازاق حالقىنىڭ بارلىعى انا تىلىندە سويلەسە اسىعىمىز الشىسىنان ءتۇسىپ، اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان كۇن سول بولماق. ءتىل جاي ءسوز ەمەس، ءومىردىڭ تالاي سىنىنان وتكەن ، وسكەلەڭ تالاپتارعا سايكەس ورىستەي تۇسكەن تولىققاندى اقيقات دەسەك، جاڭىلا قويماسپىز. سوندىقتان دا، ايبىنى اسقاق انا ءتىلىمىزدى ۇلىقتاپ، جاناشىرلىق تانىتىپ، قۇرمەت كورسەتەيىك!
You Might Also Like
-
قازىرگى تاڭدا مەملەكەتتىڭ دامۋى ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە ەكونوميكا مەن ەكولوگيانىڭ بىرلەسە وتىرىپ، تۇراقتى دامۋى ماڭىزدى ءرول اتقارادى. شىنىندا دا، العاش رەت ەكونوميكانى ەكولوگيانىڭ پايداسىنا قاراي مودە...
-
ۇكاش اتا: قاسيەتتىلىگى مەن تاريحى تاريحى تەرەڭگە تامىرلاعان قازاق حالقى، كونەنىڭ كوزى كەتسە دە، ەسكەرتكىشتەرىن قاستەرلەپ، قىزعىشتاي قورىپ، ەستەلىكتەرىن جادىندا،جۇرەگىندە ساقتاعان سونداي اق ۇرپاقتان...
