InfoHub Logo

سيسسيليا ينحەنەروسقا ارنالادى

تەنتەك مىنەزىنەن باسقا اۋىز تولتىرىپ ايتارلىق قاسيەتى جوق، بۋەنوس-ايرەس ماڭىنان شىققان تەنتەك كەدەيدىڭ جىلقى جايىلىمىنان تۇراق تاۋىپ، كونترابانداشىلاردىڭ باسشىسى اتانۋىنىڭ اقىلعا سىيىمسىز وقيعا بولىپ كورىنۋى دە مۇمكىن. الايدا بۇلاي ويلايتىنداردىڭ پاتشا-كوڭىلىنە وراي، بالۆانەر كۆارتالىنىڭ اڭىزدى داقپىرتىنا اينالىپ، قيسىنعا ساي ريۋ-گراندي-دۋ-سۋل ماڭىندا وق ءتيىپ ولگەن بەنحامين وتالورانىڭ تاعدىرى تۋرالى ايتقىم كەلەدى مەنىڭ. ماعان ونىڭ الاياقتىق تاريحى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ءمالىم. دەرەكتەرىم كوبەيگەن سايىن مەنىڭ حيكاياتىم دا تولىق ءارى ناقتى بولا تۇسپەك. ال ازىرگە وسى ءبىر قىسقا بايانىمنىڭ ءوزى دە جەتكىلىكتى بولۋى مۇمكىن.

بەنحامين وتالورە 1891 جىلى توقسان جاسقا تولادى. بۇل ءوزى الاسا ماڭدايلى، تازا دا جارقىن جانارلى، باسكتارعا ءتان قايسار مىنەزدى جىگىت. جەكپە-جەكتە جولى بولسا، وزىنە دەگەن سەنىمى دە ويانىپ شىعا كەلمەك. قارسىلاسىنىڭ جەلكەسى ءۇزىلىپ، ءوزىنىڭ تۋعان وتانىنان قاشۋىنا تۋرا كەلسە دە بىلق ەتپەك ەمەس-تى. جەرگىلىكتى كاۋديلو وعان الدەبىر ۋرۋگۆايلىق اسيەۆەدو باندەيرانىڭ اتىنا حات جازىپ بەرەدى. قايىققا مىنگەن وتالورا جارقىلداعان نايزاعاي استىندا داۋىلدى ايدىنعا ءتۇسىپ، ساپار شەگەدى. كەلەسى كۇنى-اق ول مونتيەۆيدەو كوشەسىندە جۇرگەن-دى. جاساعان ىسىنە وكىنگەنى، نە وكىنبەگەنى دە بەلگىسىز. اسيەۆەدو باندەيرا بولسا ۇشتى-كۇيلى جوق. ءتۇن ورتاسىندا پاسودەل ماوينوداعى الماسەندەردىڭ ءبىرىنىڭ قاسىنداعى شاراپحانادا مال ايداۋشىلار اراسىندا داۋ تۋىندايدى. قانجار جارقىلداعان. وتالورانىڭ دا وزگەرىپ سالا بەرەتىن تۇسى وسى عوي. وعان كىمنىڭ دۇرىس، كىمنىڭ بۇرىس ەكەنىنىڭ دە قۇنى كوك تيىن. جۇرت مۋزىكا مەن كارتا ويىنىنان ەلىرسە، بۇل ساباز قاتەر سەزىنسە بولدى - ماسايراپ سالا بەرمەكتى. اياق استى توبەلەسكە ارالاسىپ، پونچو مەن قارا قالپاق كيگەن، ادامعا باعىتتالعان پەوننىڭ سوققىسىن دا قاعىپ ۇلگىرەدى. بۇل ادام اسيەۆەدو باندەيرانىڭ ناق ءوزى تۇعىن. (مۇنى ءبىلىپ قالعان وتالورا الگى حاتتى جىرتىپ تاستايدى، اسيەۆەدوعا باس يگىسى كەلمەيدى). باندەيرا قايراتتى دا مىقتى ادام ەدى. ءسال ەڭكىش كورىنەتىندەي الدامشى اسەرگە بولەيتىن-دى. ونىڭ ساقتىققا بەيىم بەتىنەن نەگرگە، ەۆرەيگە، ۇندىسكە ءتان، ال مۇسىنىنەن مايمىل مەن جولبارىسقا ءتان سيپاتتار اڭعارىلار ەدى. شەكەسىنەن ماڭدايىنا قاراي تارتىلعان تىرتىعى دا سىرتقى بولمىسىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى تۇعىن. قارا قىلداي قايراتتى مۇرتىنىڭ ءوزى ءبىر كەرەمەت.

ىشىمدىكتىڭ اسەرىنەن نەمەسە كەسىرىنەن تۋعان جانجالدىڭ باستالۋى قالاي تەز بولسا، اياقتالۋى دا سونداي جىلدام. وتالورا دا كوپ ۇزاماي-اق الگىلەرمەن بىرگە ءىشىپ، كوڭىل كوتەرۋگە اتتانادى. تاڭ اتا ولارمەن ەسكى قالاداعى ءبىر ۇيگە دە بارادى. ولار ءۇي سىرتىنداعى پاتيودا - تاقىر جەرگە ەر-توقىمدارىن توسەي سالىپ، ۇيىقتاۋعا جاتادى. وتالورا ەركىنەن تىس وسىناۋ ءبىر ءتۇنىن مۇنىڭ الدىنداعىسىمەن سالىستىرعان. ءقازىر ءوز دوستارىنىڭ ورتاسىندا ەدى ول. بەلگىسىز، بەيمالىم احۋالدا ەمەس، اياعى كادىمگىدەي جەر باسىپ تۇرعاندى. راس، كوڭىل تۇپكىرىندە ازداعان ۇياتى دا ويانعان سياقتى ما-اۋ... بۋەنوس-ايرەسكە دەگەن قيماستىعى جانە جوق. تال تۇسكە دەيىن تۇياق سەرىپپەي ۇيىقتاعىسى بار ەدى ونىڭ. الايدا ارتىعىراق ءىشىپ قويىپ، باندەيراعا تيىسكەن ادامنىڭ وياتىپ جىبەرگەنى. (وتالورا بىرتىندەپ ەسىنە تۇسىرە باستاعان. باسقالارمەن بىرگە توقتاۋسىز، ءتۇنى بويى ىشكەن ساباز دا وسى ادام بولاتىن. باندەيرا بولسا وعان قاسىنان ورىن بەرىپ، شاراپپەن سىيلاعان-دى) الگى ادام وتالوراعا قوجايىننىڭ شاقىرىپ جاتقانىن ايتادى.

پودەزگە تىكە شىعاتىن بولمەدە (وتالورا پودەزگە تىكە شىعاتىن بولمەنى بۇرىن-سوڭدى كورگەن جوق تۇعىن) ونى قىزىل شىرايلى، جيرەن شاشتى ايەلمەن بىرگە اسيەۆودو باندەيرا كۇتىپ وتىرعان. اسيەۆەدو وعان ءبىر رومكە شاراپ قۇيا وتىرىپ، ەسى شىعا ماقتاي جونەلەدى. تاعى دا ءبىر رومكە شاراپ قۇيىپ "باتىر جىگىت ەكەنسىڭ!" دەيدى. ەڭ سوڭىندا وزدەرىمەن بىرگە سولتۇستىكتەن مال قۋىپ اكەلۋگە ۇسىنىس جاسايدى. وتالورا كەلىسەدى. تاڭ اتا اتقا ءمىنىپ، تاكۋارەمبوعا ساپارعا شىعادى.

ءسويتىپ وتالورانىڭ شاقىرايعان جازىق دالاداعى اتتىڭ تەرى اڭقىعان اۋىر كۇندەرى كوپ جاڭا ءومىرى باستالادى. وسىناۋ ءبىر جاڭا تىرشىلىگى ول ءۇشىن وڭاي ەمەس-تى. ءبىز (البەتتە، ونىڭ ىشىندە وسى تەڭەۋدى كەلتىرىپ وتىرعان ادام دا بار) تەڭىز تۇبىندە عۇمىر كەشىپ، تەڭىز سيقىرلاپ تاستاعاندار ات تۇياعىنىڭ تارسىلىنا تولى جازىق كورسەك بولدى قۇلاي بەرىلەمىز. وتالورا دا جامشىكتەر مەن بالىق ارشۋشىلار كۆارتالىندا وسكەن بالا عوي. ءبىر جىل وتپەي-اق ورتاڭ قولداي گاۋچو بولىپ شىعا كەلەدى. اتقا نىق وتىرۋدى، ۇيىرلەپ جىلقى ايداپ، مال سويۋدى، بۇعالىق لاقتىرىپ، شۋ اساۋدى امالسىز تىپىرلاتۋدى ۇيرەنىپ، ۇيقى مەن سۋىققا، جەل مەن ىستىققا، ىسقىرىپ مال قۋۋعا كوندىگىپ الادى.

كاسىپكە جاڭا ۇيرەنىپ جۇرگەن كەزىندە اسيەۆەدو باندەيرانى ءبىر-اق مارتە كورەدى. الايدا ونى ۇدايى قاسىندا جۇرگەندەي سەزىنەدى. ويتكەنى، "باندەيرانىڭ ادامى" بولۋ دەگەننىڭ ءوزى -ونان قورقۋدى ۇقتىراتىن-دى. بۇل توپتا الدەكىم، الدەقالاي ەرەكشەلەنە قالسا "باندەيرا بۇدان دا جاقسى جاسار ەدى!" دەيتىن ءتارتىپ بار تۇعىن. باندەيرانى كۋارەيمانىڭ كەلەسى جاعالاۋىندا، ريۋ گراندي-دۋ-سۋالدا تۋعان دەگەن ءسوز بار. تۋعان جەرى ءبىر جاعىنان ونىڭ بەدەلىن تۇسىرەتىندەي بولىپ كورىنگەنىمەن، سانسىز قيىن سوقپاقتار تورلاعان وسىناۋ مي باتپاقتى، ءوتۋى قيىن ايماقتىڭ قورقىنىشى باندەيرانىڭ گاۋچولار الدىنداعى ءقادىرىن دە ارتتىرعانداي. ۋاقىت وتە كەلە وتالورا نەگىزىنەن كونتراباندادان تۇراتىن باندەيرا ارەكەتتەرىنىڭ سان-سالالى ەكەنىنە كوز جەتكىزەدى. ونىڭ ىشىندە مال ۇرلاۋ - جالشىعا ءتان شارۋا. ءسويتىپ، وتالورا كونترابانديست بولۋعa بەل بۋادى. بىردە ونىڭ ەكى جولداسىنىڭ شەكارادان ءوتىپ، ءبىر توپ كانيا اكەلۋى كەرەك بولادى. وتالورا سولاردىڭ ءبىرىن قاساقانا توبەلەسكە ارانداتىپ، جارالايدى دا ورنىنا ءوزى اتتانادى. وندا ماقتان سۇيگىشتىكپەن بىرگە جاعىمپازدىق تا بار بولاتىن. "مەيلى، قوجايىنىم ءبىلىپ ءجۇرسىن! مىنا ۋرۋگۆايلىقتارىنىڭ ءبارىن قوسسا دا جالعىز ماعان جەتپەيدى!" دەپ ويلاعان ول.

اراعا جىل سالىپ، وتالورا مونتيەۆيدەودان ءبىر-اق شىققان. جاعالاۋدى بويلاي ءجۇرىپ، ولار قالاعا، ءسال كەيىنىرەك قوجايىننىڭ ۇيىنە جەتەدى. بۇل جولى وتالوراعا قالا تىم ۇلكەن كورىنىپ كەتەدى. ادامدار ەر-توقىمدارى مەن ابزەلدەرىن ءۇي ارتىنداعى پاتيوعا سالادى. كۇندەر ءوتىپ جاتادى. باندەيرا بولسا جوق. ول اۋىرىپ قالىپتى، دەگەن قاۋەسەت شىعادى. جالشى نەگر شىنىندا دا ماتە قۇيىلعان شاينەگىن ۇستاپ، باندەيرانىڭ جوعارىداعى بولمەسىنە ءجيى قاتىنايتىن. ءبىر ءتۇننىڭ ىڭىرىندە وسى ءبىر شارۋا وتالوراعا دا جۇكتەلەدى. اۋەلدە نامىستانعانىمەن قۋانا كەلىسەدى ول.

قارا كولەڭكە بولمە ءىشى شاشىلىپ جاتقان-دى. باتىسقا قاراعان بالكونى بار بولمە تولى قامشى، قۇرىق، قايىس، پىشاق پەن مىلتىققا تولى. ەسكى اينا دا تۇر. باندەيرانىڭ ءوزى شالقاسىنان جاتىپ، ۇيقىعا كىرىسىپتى. ارا-تۇرا ىڭىرسىپ تا قويادى. كەشكى كۇننىڭ شاپاعى جۇزىنە ءتۇسىپ تۇر. كەڭىنەن جايىلعان اقشىل توسەكتە باندەيرانىڭ ءجۇزى كۇڭگىرت ءارى كىشكەنە بولىپ كورىنەدى. ونىڭ اپپاق شاشىن كورگەن وتالورا باسشىلارىنىڭ السىرەگەنىن، قالجىراعانىن دا ايقىن اڭعارادى. وزدەرىنىڭ تۇككە تۇرمايتىن وسىنداي شالعا تاڭىردەي تابىنىپ جۇرگەندەرىنە نامىستانادى دا. قانجارىن ءبىر-اق سىلتەپ باندەيرانى انا دۇنيەگە اتتاندىرا سالۋدى دا ويلايدى. ىزىنشە قابىرعاداعى اينادان جيرەن شاشتى ايەلدىڭ كىرىپ كەلە جاتقانىن بايقايدى. جارتىلاي جالاڭاش، جالاڭ اياق ايەل وعان ساپ-سالقىن كوزدەرىن قاداپ تۇرعان-دى. باندەيرا دا ورنىنان تۇرعان. ول توڭىرەكتەگى احۋال تۋرالى سۇراپ قويىپ، الدىنداعى ماتەسىن تاۋسىپ ىشەدى. قاسىنداعى ايەلدىڭ شاشىن سيپاۋدى دا ۇمىتپاعان باندەيرا. اقىرى، وتالورانىڭ كەتۋىنە رۇقسات بەرگەن.

بىرنەشە كۇننەن سوڭ قوجايىننان سولتۇستىككە ءجۇرۋ تۋرالى پارمەن تۇسكەن. ولار شەكسىز-شەتسىز جازىقتا ءجيى كەزدەسەتىن وڭاشا ۋسادباعا كەلىپ جەتەدى. توڭىرەگىندە نە اعاش، نە بۇلاق جوق. كۇنى-تۇنى وتتان دا ىستىق كۇن اياۋسىز كۇيدىرىپ تۇر. ىرگەدە ابدەن ارىعان، بابى جوق اتتارعا ارنالعان قوراسى دا بار. بۇل ۋسادبا "اقىرعى دەم" اتالاتىن-دى.

وتالورا مال ايداۋشىلاردان كوپ ۇزاماي مونتيەۆيدەودان باندەيرانىڭ كەلەتىنىن ەستىپ بىلگەن. "نەگە؟" دەگەن ساۋالدىڭ تۋۋى دا تاڭدى. تۇسىندىرگەن: "ارالارىندا گاۋچوعا اينالىپ، ءتۇبى باستىق بولعىسى كەلىپ جۇرگەن بىرەۋ بار-مىس..." وتالورا ونىڭ قالجىڭ ەكەنىن دە تۇسىنگەن. الايدا وسى ءبىر ادام ولتىرەتىن قالجىڭ وعان ۇناي قويماعان-دى. ءسال كەيىنىرەك باندەيرانىڭ الدەبىر ۇكىمەت ادامىمەن جانجالداسىپ قالعانىن، ونىڭ بۇلارعا كومەكتەسۋدەن باس تارتقانىن دا ەستيدى. بۇل جاڭالىق وتالورانىڭ قۇلاعىنا مايداي جاققان...

وت قارۋ سالىنعان جاشىكتەر، ايەلگە ارنالعان كۇمىس لەگەن مەن قۇمىرا، اسىل تاس قادالعان شىمىلدىق جەتكىزىلگەن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى تومسىرايعان قۇزداردىڭ تاساسىنان پونچو كيگەن، ساقالدى سالت اتتىنىڭ دا سۇلباسى كورىندى. اسيەۆەدو باندەيرانىڭ بۇل وققاعارىنىڭ اتى ۋلوپيانو سۋارەس بولاتىن. بۇعان قۇلىقسىزداۋ برازيليالىق مانەرمەن ءتىل قاتادى الگى. ەندى وتالورانىڭ باسى قاتسىن. ونىڭ بۇل پيعىلىن جەككورىنىشكە، الدە جاي عانا تۇرپايىلىققا بالاسا ما؟ ءبىراق ءبىر نارسەگە كوزىن جەتكىزەدى: ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن سۋارەسپەن دوس بولۋى كەرەك ەكەن!..

بەنحامين وتالورانىڭ مۇنان سوڭعى ومىرىنە اسيەۆەدو باندەيرانىڭ وڭتۇستىكتەن الىپ كەلگەن قۇيرىق-جالى قارا، تورى اتى قاتتى اسەر ەتەدى. توقىم ورنىنا جولبارىس تەرىسى جابىلعان بۇل اتتىڭ ابزەلدەرى تازا كۇمىس تۇعىن. وسىناۋ ءبىر جۇيرىك ات يەسىنىڭ قۇدىرەتتىلىگىن دە ايگىلەيتىن-دى. جۇرەگى ونسىز دا جامان ويعا تولى، ونىڭ ۇستىنە قىزىل شىرايلى ايەلگە دەگەن قۇمارلىعى بار جىگىتىمىزدىڭ كوكەيىنە بۇل ەرەكشە ات قوسىمشا قىزعانىش ۇيالاتقان. ءوزى كوزىن قۇرتقىسى كەلىپ جۇرگەن ادامنىڭ نەگىزگى ماقتانىشتارى جاڭاعى سۇلۋ ايەل، ات پەن كۇمىس ابزەلدەر ەدى.

وقيعا دا ءدال وسى تۇستا كۇردەلەنە تۇسكەن. قالجىڭداپ وتىرعانى، الدە شىن ايتىپ وتىرعانىن اڭعارۋ قيىن باندەيرانىڭ ادامدى ويىنان شاتاستىرىپ، ەڭسەسىن تۇسىرە بىلەتىن دە ەرەكشەلىگى بار بولاتىن. وتالورا الدىندا تۇرعان قيىن ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ونىڭ وسى ءبىر قاسيەتىن پايدالانىپ قالۋعا تىرىسادى عوي. بىرتىندەپ اسيەۆەدو باندەيرانى بيلىكتەن ىعىستىرماق بولعان. قاتەرلى جورىقتار بارىسىندا سۋارەسپەن دە دوستاسىپ الادى. اقىرى، وعان ءوز جوسپارىن جايىپ تا سالعان. سۋارەس وعان كومەكتەسۋگە ۋادە بەرەدى. بۇدان سوڭعى وقيعالار دا قىم-قۋىت. ماعان سولاردىڭ كەيبىرى عانا ءمالىم. وتالورا باندەيرانىڭ ىرقىنان شىعا باستايدى. ونىڭ بۇيرىقتارىن ورىنداماۋعا اينالادى. جوباسى، مۇندايدا قاستاندىقتارعا جازمىشتىڭ ءوزى تىكەلەي ارالاسىپ، وقيعانىڭ بارىسىن جىلدامداتا تۇسەتىن ءتارىزدى. ءبىر كۇنى ءتۇس الەتىندە تاكۋارەمبوعا تاقاۋ ماڭداعى دالادا ريۋ-ترانديدەن شىققان ادامدارمەن اتىس بولعانى. ادامداردى باندەيرانىڭ ورنىنا وتالورا باستاپ شىققان. سول شايقاستا ونىڭ يىعىن وق تەسكەن. الايدا سول ءتۇنى "سوڭعى دەمگە" ول باندەيرانىڭ تورى اتىن ءمىنىپ ورالعان-دى. اتىشۋلى جولبارىس تەرىسىنەن جاسالعان توقىم جارالى جاڭا قوجايىننىڭ قانىنا مالىنعان... سول ءتۇننىڭ تاڭىن وتالورا ساباز قىزىل شىرايلى ايەلدىڭ قوينىندا اتىرعان، اقىرى. وسىناۋ وقيعانىڭ كەلەسى ءبىر بايانى باسقاشالاۋ. وندا وقيعا بارىسىنىڭ ءبىر كۇندە جۇزەگە اسا قويماعانى ايتىلادى.

دەيتۇرعانىمەن، باندەيرا ءالى دە باسشى سانالاتىن. ءومىرى ورىندالمايتىن بۇيرىقتارىن تولاسسىز بەرىپ جاتقان-دى. بەنحامين وتالورا ەرىندى مە، الدە ايادى ما، ايتەۋىر وعان تيىسپەيدى.

وسىناۋ وقيعانىڭ اقتىق كورىنىسى 1894 جىلدىڭ جاڭا جىل تۇنىندە جۇزەگە اسقان. سول ءتۇنى "سوڭعى دەمنىڭ" تۇرعىندارى قۋىرىلعان قوي ەتى مەن ىشىمدىككە قارىق بولعان. الدەكىم گيتاراعا قوسىلىپ، توقتاۋسىز ميلونگا شىرقايدى. ۇستەل باسىنداعى شالا ماس وتالورانىڭ قۋانىشتان باسى اينالادى، دۇنيە. وسى ءبىر باس اينالدىرارلىق توي - ونىڭ اقتىق قىزىعى ەدى. توماعا تۇيىق باندەيرا تۇنگى تويدى ءۇنسىز عانا باقىلاپ وتىرعان. ساعات تۇنگى ون ەكىنى سوققاندا ول ەسىنە بىردەڭە تۇسكەندەي ورنىنان باياۋ كوتەرىلگەن. باندەيرا قىزىل شىرايلى ايەلدىڭ ەسىگىن قاققان. وسىنى كۇتىپ تۇرانداي ول دا ەسىگىن ايقارا اشىپ، جارتىلاي جالاڭاش، جالاڭ اياق كۇيىندە بولمەگە ەنگەن. باندەيرا وتكىر دە سۇيكىمسىزدەۋ داۋىسپەن بۇيىرا سويلەيدى:

— بۋەنوس-ايرەس تۇرعىنى! ەكەۋىڭنىڭ ءبىر-بىرىڭدى سۇيەتىندەرىڭ راس بولسا - ونى جۇرتتىڭ كوز الدىندا ءبىر ايمالا!

ايتپەسە جازالايتىنىن ايتادى. ايەل تايساقتايدى. اقىرى، ونى ەكى ادام ەكى قولىنان ۇستاپ، وتالورا جاققا لاقتىرعان. بەت-اۋزىن جاس جۋعان بايعۇس ايەل وتالورانى كەۋدەسىنەن جانە بەتىنەن سۇيگەن. ۋلپياپو سۋارەس ريەۆولۆەرىن سۋىردى... وتالورا انا دۇنيەگە اتتانباس بۇرىن مىنا ءبىر اقيقاتتى ءبىلىپ كەتتى، اقىرى: ونى و باستا-اق ساتقان ەكەن! بۇل پاقىر ءولىم جازاسىنا الدىن-الا كەسىلىپتى! ماحاببات، بيلىك پەن جەڭىس باقىتى وعان ۋاقىتشا عانا بەرىلىپتى! ويتكەنى، ول سول كەزدىڭ وزىندە-اق ولگەن ادامنىڭ ساناتىندا تۇعىن. ويتكەنى، باندەيرا ونى - سول كەزدىڭ وزىندە-اق ءتىرى ولىك ساناعان...

سۋارەس شۇرىپپەنى جەككورىنىشپەن باسا سالدى...

---