InfoHub Logo

ءتىرى زات ءۇشىن ءبىرقاتار قاسيەتتەر ءتان، ولار بىرىگىپ ءتىرى زاتتى ءتىرى «ەتەدى». مۇنداي قاسيەتتەرگە وزىنەن-وزى كوبەيۋ، ۇيىمداسۋ ەرەكشەلىگى، قۇرىلىم رەتتىلىگى، ءبىرتۇتاستىلىق جانە ديسكرەتتىلىك، ءوسۋ مەن دامۋ، زات جانە ەنەرگيا الماسۋ، تۇقىمقۋالاۋشىلىق پەن وزگەرگىشتىك، تىتىركەنۋ، قوزعالىس، ىشتىك رەتتەلۋ، سىرتقى ورتامەن قارىم-قاتىناسىنىڭ ەرەكشەلىگى جاتادى.

وزدىگىنەن كوبەيۋ (رەپرودۋكسيا)

بۇل كاسيەت بارلىق باسقالارىنىڭ اراسىنداعى ەڭ ماڭىزدىسى بولىپ تابىلادى. تاماشا ەرەكشەلىگى سول، ءبىر نە باسقا ورگانيزمەردىڭ وزدىگىنەن كوبەيۋى سانسىز ۇرپاقتاردا قايتالانادى، سونىمەن قاتار وزدىگىنەن كوبەيۋ جايىنداعى گەنەتيكالىق اقپارات دنق مولەكۋلالارىندا كودتالعان. «بارلىق ءتىرى زات تەك تىرىدەن پايدا بولادى» دەگەن قاعيدا تىرشىلىك تەك ءبىر رەت قانا پايدا بولدى جانە سودان بەرى ءتىرىنىڭ باستاماسىن تەك ءتىرى زات بەرەدى دەگەندى بىلدىرەدى. وزدىگىنەن كوبەيۋ مولەكۋلالىق دەڭگەيدە دنق-نىڭ ماتريسالىق سينتەزى نەگىزىندە پايدا بولادى، ول ورگانيزمدەرگە ءتان ەرەكشەلىكتەردى انىقتايتىن بەلوكتاردىڭ سينتەزىن جوسپارلايدى. باسقا دەڭگەيلەردە ول فورمالاردىڭ جەنە مەحانيزمدەردىڭ وتە الۋان تۇرلىگىمەن، ءتىپتى، ماماندانعان جىنىس كلەتكالارىنىڭ (اتالىق جانە انالىق) تۇزىلۋىمەن سيپاتتالادى. وزدىگىنەن كوبەيۋدىڭ اسا ماڭىزدىلىعى سول، ول تۇرلەردىڭ تىرشىلىك ەتۋىن قولدايدى، ماتەريانىڭ قوزعالىسىنىڭ بيولوگيالىق فورمالارىنىڭ ەرەكشەلىگىن ايقىندايدى.

ۇيىمداسۋ ەرەكشەلىگى

بۇل كەز كەلگەن ورگانيزمدەرگە ءتان، وسىنىڭ ناتيجەسىندە ولار بەلگىلى ءپىشىن مەن مولشەرگە يە بولادى. ۇيىمداسۋ (قۇرىلىمدارى مەن قىزمەتتەرى) بىرلىگى — كلەتكا. ءوز كەزەگىندە كلەتكالار ارنايى ۇلپالارعا، سوڭعىلارى-ورگاندارعا، ال ورگاندارورگاندار جۇيەسىنە بىرىگەدى. ورگانيزمدەر كەڭىستىكتە كەزدەيسوق «شاشىلىپ» جاتپايدى. ولار ارنايى پوپۋلياسيالارعا، ال پوپۋلياسيالار بيوسەنوزدارعا ۇيىمداسادى. سوڭعىلارى ابيوتيكالىق فاكتورلارمەن بىرگە بيوگەوسەنوزداردى (ەكولوگيالىق جۇيەلەر) قالىپتاستىرادى، ولار بيوسفەرانىڭ قاراپايىم بىرلىكتەرى بولىپ تابىلادى.

قۇرىلىمنىڭ رەتتەلۋى

ءتىرى زات ءۇشىن حيميالىق قوسىلىستاردىڭ كۇردەلىلىگى، ول سولاردان ءقۇرىلۋى عانا ەمەس، سول سياقتى مولەكۋليارلىق جانە مولەكۋلاعا دەيىنگى قۇرىلىمداردى تۇزۋگە الىپ كەلەتىن، ولاردىڭ مولەكۋليارلىق دەڭگەيدە رەتتەلۋى دە ءتان. مولەكۋلالاردىڭ رەتسىز قوزعالىسىن رەتكە كەلتىرۋ — بۇل ءتىرى زاتتىڭ مولەكۋليارلىق دەڭگەيدە پايدا بولاتىن ەڭ ماڭىزدى قاسيەتى. كەڭىستىكتە رەتكە كەلۋ ۋاقىت بويىنشا رەتكە كەلۋمەن بىرگە جۇرەدى. ءولى وبەكتىلەردەن ەرەكشەلىگى ءتىرى زاتتىڭ ءقۇرىلىمدىق رەتتەلۋى سىرتقى ورتانىڭ ەسەبىنەن جۇزەگە اسادى. بۇل جاعدايدا ورتادا رەتتەلۋ دەڭگەيى تومەندەيدى.

ءبىرتۇتاستىلىق (ۇزىكسىزدىك) جانە ديسكرەتتىلىك (ۇزىكتىلىك)

تىرشىلىك ءبىرتۇتاس جەنە سونىمەن قاتار ءقۇرىلىمى بويىنشا دا، سول سياقتى قىزمەتى بويىنشا دا ديسكرەتتى. مىسالى، تىرشىلىكتىڭ نەگىزى ءبىرتۇتاس، ويتكەنى نۋكلەوپروتەيدتەردەن تۇزىلگەن، ءبۇعان قاراماستان ديسكرەتتى، سەبەبى ول نۋكلەين قىشقىلى مەن بەلوكتان ءتۇرادى. نۋكلەين قىشقىلدارى مەن بەلوكتار ءبىرتۇتاس قوسىلىستار، ءبىراقتا ولاردا ديسكرەتتى، ويتكەنى نۋكلەوتيدتەر مەن امين قىشقىلدارىنان (سايكەس) تۇزىلەدى. دنق مولەكۋلالارىنىڭ رەپليكاسياسى ۇزدىكسىز پروسەسس بولىپ تابىلادى، ءبىراق ول دا كەڭىستىك جەنە ۋاقىت بويىنشا ديسكرەتتى، سەبەبى وندا دا ەرتۇرلى گەنەتيكالىق قۇرىلىمدار مەن فەرمەنتتەر قاتىسادى. تۇقىمقۋالاۋشىلىق اقپاراتتاردى بەرۋ پروسەسسى دە ۇزدىكسىز، ءبىراق ول ديسكرەتتى، ويتكەنى ترانسكريپسيا مەن ترانسلياسيادان تۇرادى، ءبۇلار بىر-بىرىنەن ءبىرقاتار ەرەكشەلىكتەرى بويىنشا تۇقىمقۋالاۋشىلىق اقپاراتتى كەڭىستىك پەن ۋاقىت بويىنشا ىسكە اسۋدىڭ ۇزدىكتىلىگىن انىقتايدى. كلەتكالاردىڭ ميتوزى دا ۇزدىكسىز جانە سونىمەن قاتار ۇزدىكتى. كەز كەلگەن ورگانيزم ءبۇتىن جۇيە بولىپ تابىلادى، ءبىراق ديسكرەتتى بىرلىكتەردەن — كلەتكالاردان، ءۇلپالاردان، ورگانداردان، ورگاندار جۇيەلەرىنەن ءتۇرادى. ورگانيكالىق دۇنيە دە ءبىرتۇتاس، ويتكەنى ءبىر ورگانيزمدەردىڭ تىرشىلىگى ەكىنشىلەرىنە تاۋەلدى، ءبىراق سوعان قاراماستان ول ديسكرەتتى، ويتكەنى جەكەلەگەن ورگانيزمدەردەن تۇرادى.

ءوسۋ مەن دامۋ

ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى كلەتكالاردىڭ سانى مەن مولشەرىنىڭ ۇلعايۋى ەسەبىنەن ورگانيزمنىڭ ماسساسىنىڭ ارتۋى جولىمەن جۇزەگە اسادى. ول كلەتكالاردىڭ جىكتەلۋى، قۇرىلىمدار مەن قىزمەتتەرىنىڭ كۇردەلەنۋى ناتيجەسىندە كورىنەتىن دامۋعا ۇلاسادى. ونتوگەنەز پروسەسىندە گەنوتيپ پەن ورتانىڭ اسەر ەتۋى ناتيجەسىندە بەلگىلەر قالىپتاسادى. فيلوگەنەز ورگانيكالىق ماقساتقا سايكەس وتە كوپ الۋان ءتۇرلى ورگانيزمدەردىڭ پايدا بولۋىمەن جۇزەگە اسادى. ءوسۋ جانە دامۋ پروسەستەرى گەنەتيكالىق باقىلاۋعا جانە نەيروگۋمورالدىق رەتتەلۋگە ۇشىرايدى.

زات جانە ەنەرگيا الماسۋ

وسى قاسيەتتىڭ ارقاسىندا ورگانيزمدەردىڭ ىشكى ورتاسىنىڭ تۇراقتىلىعى جانە ورگانيزمدەردىڭ قورشاعان ورتامەن بايلانىسى قامتاماسىز ەتىلەدى، بۇل ورگانيزمدەردىڭ تىرشىلىگىن قولدايتىن جاعداي بولىپ تابىلادى. ءتىرى كلەتكالار ەنەرگيانى سىرتقى ورتادان جارىق ەنەرگياسى تۇرىندە قابىلدايدى (سىڭىرەدى). ءارى قاراي كلەتكالاردا حيميالىق ەنەرگيا كوپتەگەن جۇمىستاردى ورىنداۋ ءۇشىن قايتا وزگەرەدى. مىسالى، كلەتكالاردىڭ قۇرىلىمدىق كومپونەنتتەرىن سينتەزدەۋ پروسەسىندە حيميالىق جۇمىستاردى، كلەتكالاردا ءتۇرلى زاتتاردىڭ تاسىمالدانۋىن جانە ولاردان كەرەكسىز زاتتاردى شىعارۋدى قامتاماسىز ەتەتىن وسموتيكالىق جۇمىستاردى جەنە بۇلشىق ەتتەردىڭ جيىرىلۋىن جانە ورگانيزمدەردىڭ قوزعالىسىن قامتاماسىز ەتەتىن مەحانيكالىق جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرادى. ءولى وبەكتىلەردە، مىسالى، ماشينالاردا قولدانىلاتىن ىشكى جانۋ دۆيگاتەلدەرى جاعدايىندا حيميالىق ەنەرگيا مەحانيكالىق ەنەرگياعا وزگەرەدى.

قورىتا ايتقاندا، كلەتكا يزوتەرميالىق جۇيە بولىپ تابىلادى. اسسيميلياسيا (انابوليزم) مەن ديسسيميلياسيا (كاتابوليزم) اراسىندا ديالەكتيكالىق بىرلىك بار، ول ۇزىكسىزدىك جانە ءوزارا بايلانىستىلىق سيپاتتا كورىنەدى. مىسالى، كلەتكادا ۇزدىكسىز جۇرەتىن كومىرسۋلاردىڭ، مايلاردىڭ جانە بەلوكتاردىڭ اينالۋى ءوزارا بايلانىستى. كلەتكالاردىڭ كومىرسۋلاردى، مايلار مەن بەلوكتاردى سىڭىرگەندەگى پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى وسى قوسىلىستاردىڭ وزگەرۋىنە قاراي كينەتيكالىق ەنەرگياعا جانە جىلۋعا اينالادى. كلەتكالاردىڭ ايرىقشا ەرەكشەلىكتەرى سول، ولاردىڭ قۇرامىندا فەرمەنتتەردىڭ بولۋى بولىپ تابىلادى. كاتاليزاتورلار بولعاندىقتان ولار رەاكسيالاردىڭ ءوتۋىن، سينتەز بەن ىدىراۋدى ميلليون ەسە تەزدەتەدى، بۇل كەزدە جاساندى كاتاليزاتورلاردى پايدالانۋ ارقىلى (زەرتحانالىق جاعدايلاردا) جۇزەگە اساتىن ورگانيكالىق رەاكسيالاردان ەرەكشەلىگى كلەتكالارداعى فەرمەنتاتيۆتىك رەاكسيالار قوسىمشا ونىمدەر تۇزىلمەي-اق جۇزەگە اسادى. ءتىرى كلەتكالاردا سىرتقى ورتادان الىنعان ەنەرگيا، اتف (ادەنوزينتريفوسفات) تۇرىندە جينالادى. شەتكى فوسفاتتى توپتى جوعالتا وتىرىپ، بۇل ەنەرگيانى باسقا مولەكۋلالارعا بەرگەندە ورىن الادى، اتف ادف-عا (ادەنوزينديفوسفات) اينالادى. ءوز كەزەگىندە فوسفات توبىن الا وتىرىپ ( فوتوسينتەز نەمەسە حيميالىق ەنەرگيا ەسەبىنەن) ادف قايتادان اتف-عا اينالا الۋى مۇمكىن، ياعني حيميالىق ەنەرگيانىڭ نەگىزگى تاسىمالداۋشىسى بولادى. مۇنداي ەرەكشەلىكتەر ءولى جۇيەلەردە بولمايدى. كلەتكالارداعى زات جانە ەنەرگيا الماسۋ بۇزىلعان قۇرىلىمداردى قالپىنا كەلتىرۋگە (الماستىرۋعا)، ورگانيزمدەردىڭ ءوسۋى مەن دامۋىنا الىپ كەلەدى.

تۇقىمقۋالاۋشىلىق جانە وزگەرگىشتىك

تۇقىمقۋالاۋشىلىق اتا-ەنە مەن ۇرپاقتارىنىڭ، ورگانيزمدەردىڭ ۇرپاقتارىنىڭ اراسىنداعى ماتەريالدىق ساباقتاستىقتى، ال ول ءوز كەزەگىندە تىرشىلىكتىڭ ۇزدىكسىزدىگىن جانە تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتەدى. ۇرپاقتارداعى ماتەريالدىق ساباقتاستىقتىڭ جانە تىرشىلىكتىڭ ۇزدىكسىزدىگىنىڭ نەگىزىن اتا-ەنەلەرىنەن ۇرپاقتارعا دنق-دا بەلوكتاردىڭ قاسيەتتەرى مەن قۇرىلىمدارى جايىندا گەنەتيكالىق اقپاراتتار جاسىرىلعان گەندەردىڭ بەرىلۋى قۇرايدى. گەنەتيكالىق اقپاراتتىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى ونىڭ وتە تۇراقتى كەلۋى بولىپ تابىلادى.

وزگەرگىشتىك ورگانيزمدەردىڭ العاشقى بەلگىلەرىنەن ەرەكشە بەلگىلەردىڭ پايدا بولۋىمەن بايلانىستى جەنە گەنەتيكالىق قۇرىلىمدارىندا وزگەرىستەر بولۋىمەن انىقتالادى. ءتۇقىمقۋالاۋشىلىق پەن وزگەرگىشتىك ورگانيزمدەردىڭ ەۆوليۋسياسى ءۇشىن ماتەريال دايىندايدى.

تىتىركەنگىشتىك

ءتىرىنىڭ سىرتقى تىتىركەنگىشتەرگە بەرەتىن جاۋابى ءتىرى ماتەرياعا ءتان بەينەلەۋدىڭ كورىنىسى بولىپ تابىلادى. ورگانيزمنىڭ نەمەسە ونىڭ ورگانىنىڭ جاۋاپ بەرۋىن تۋدىراتىن فاكتورلار تىتىركەندىرگىشتەر دەپ اتالادى. ولار جارىق، ورتا تەمپەراتۋراسى، دىبىس، ەلەكتر توعى، مەحانيكالىق اسەرلەر، قورەكتىك زاتتار ، گازدار، ۋلار جانە باسقالارى.

جۇيكە جۇيەسى جوق ورگانيزمدەردە (قاراپايىمدىلار مەن وسىمدىكتەر) تىتىركەندىرگىشتىك تروپيزمدەر، تاكسيستەر جانە ناستيالار تۇرىندە، ال جۇيكە جۇيەلەرى بار ورگانيزمدەردە تىتىركەندىرگىشتىك رەفلەكتورلىق ىس-ارەكەت ارقىلى جۇزەگە اسادى. جانۋارلاردا سىرتقى الەمدى قابىلداۋ العاشقى سيگنالدىق جۇيە ارقىلى ورىندالسا، ادامداردا تاريحي دامۋ پروسەسىندە جانە دە ەكىنشى سيگنالدىق جۇيە قالىپتاستى. تىتىركەنۋ ارقاسىندا ورگانيزمدەر ورتامەن تەڭ بولادى. ورتانىڭ فاكتورلارىنا تاڭداپ جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ورگانيزمدەر ورتامەن ءوزىنىڭ قاتىناسىن «بەلگىلەيدى»، ناتيجەسىندە ورتا مەن ورگانيزمنىڭ بىرلىگى ورىن الادى.

قوزعالىس

بارلىق ءتىرى زاتتار قوزعالۋ قابىلەتىنە يە. كوپتەگەن بىركلەتكالى ورگانيزمدەر ەرەكشە ورگانويدتاردىڭ كومەگىمەن قوزعالادى. قوزعالۋعا سول سياقتى كوپكلەتكالى ورگانيزمدەردىڭ كلەتكالارى دا ( لەيكوسيتتەر، كەزەگەن دەنەر ۇلپالى كلەتكالار جانە باسقالارى)، سونىمەن قاتار كەيبىر كلەتكا ورگانەللالارى دا قابىلەتتى. كەمەلدەنگەن قوزعالۋ رەاكسياسىنا كوپكلەتكالى جانۋارلار ورگانيزمدەرى جەتكەن، ونىڭ ءمانى بۇلشىق ەتتەردىڭ جيىرىلۋى بولىپ تابىلادى.

ىشكى رەتتەلۋ

كلەتكالاردا جۇرەتىن پروسەستەر رەتتەلۋگە ۇشىراعان. مولەكۋليارلىق دەڭگەيدە رەتتەۋشى مەحانيزمدەر قايتىمدى حيميالىق رەاكسيالار تۇرىندە جۇزەگە اسادى، ولاردىڭ نەگىزىن فەرمەنتتەر قاتىساتىن رەاكسيالار قۇرايدى، ولار رەتتەۋشى پروسەستەردىڭ تۇيىقتىلىعىن سينتەز- ىدىراۋ- رەسينتەز ۇلگىسى بويىنشا ءجۇرۋىن قامتاماسىز ەتەدى. بەلوكتار سينتەزى، فەرمەنتتەردى قوسا، رەپرەسسيا، يندۋكسيا جەنە پوزيتيۆتىك باقىلاۋ مەحانيزمدەرىنىڭ كومەگىمەن رەتتەلەدى. كەرىسىنشە، فەرمەنتتەردىڭ وزدەرىنىڭ بەلسەندىلىگىن رەتتەۋ كەرى بايلانىس ءپرينسيپى بويىنشا جۇرەدى، ونىڭ ءمانى — سوڭعى ءونىمدى ينگيبرينتتەۋ. فەرمەنتتەردى حيميالىق جولمەن رەتتەۋ دە بەلگىلى. كلەتكالاردىڭ بەلسەندىلىگىن رەتتەۋگە حيميالىق رەتتەلۋدى قامتاماسىز ەتەتىن گورموندار دا قاتىسادى.

دنق مولەكۋلارىنىڭ فيزيكالىق نەمەسە حيميالىق فاكتورلاردىڭ اسەرلەرىنەن بولعان كەز كەلگەن زاقىمدانۋى ءبىر نەمەسە بىرنەشە فەرمەنتاتيۆتىك مەحانيزمدەردىڭ كومەگىمەن قايتادان قالپىنا كەلۋى مۇمكىن، بۇل ءوزىن-وزى رەتتەلۋ بولىپ تابىلادى. ول باقىلاۋشى گەندەردىڭ اسەرى ەسەبىنەن قامتاماسىز ەتىلەدى جانە ءوز كەزەگىندە گەنەتيكالىق ماتەريالدىڭ جانە وندا كودتالعان گەنەتيكالىق اقپاراتتىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتەدى.

سىرتقى ورتامەن قارىم-قاتىناسىنىڭ ەرەكشەلىگى. ورگانيزمدەر بەلگىلى ءبىر جاعدايلارى بار ورتادا تىرشىلىك ەتەدى، ول ورگانيزمدەر ءۇشىن بوس ەنەرگيا جانە قۇرىلىس ماتەريالىنىڭ كوزى رەتىندە قىزمەت اتقارادى. تەرموديناميكالىق ۇعىمدار شەگىندە ءاربىر ءتىرى جۇيە (ورگانيزم) «اشىق» جۇيە بولىپ تابىلادى، ول باسقا ورگانيزمدەر مەن تىرشىلىك ەتەتىن جانە ابيوتيكالىق فاكتورلار اسەر ەتەتىن ورتادا ءوزارا ەنەرگيا مەن زات الماسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ياعني ورگانيزمدەر بىر-بىرىمەن عانا ءوزارا ەرەكەتتەسىپ قويمايدى، سونىمەن قاتار تىرشىلىك ءۇشىن بارلىق قاجەتتى زاتتاردى الاتىن ورتامەندە قارىم-قاتىناستا بولادى. ورگانيزمدەر نە ورتا ىزدەيدى نەمەسە وعان بەيىمدەلەدى. بەيىمدەلۋ ەرەكەتتەرىنىڭ فورمالارى فيزيولوگيالىق گومەوستاز (ورگانيزمدەردىڭ ورتا فاكتورلارىنا قارسى تۇرۋ قابىلەتتىلىگى) جانە دامۋ گومەوستازى (ورگانيزمدەردىڭ باسقا بارلىق قاسيەتتەردى ساقتاي وتىرىپ جەكەلەگەن ەرەكەتتەردى وزگەرتۋ قابىلەتتىلىگى) بولىپ تابىلادى. بەيىمدەلۋ ارەكەتتەرى گەنەتيكالىق جاعىنان انىقتالعان جانە ءوزىنىڭ شەكارالارى بار رەاكسيا نورماسى بويىنشا انىقتالادى. ورگانيزمدەر مەن ورتا، ءتىرى جانە ءولى تابيعات اراسىندا بىرلىك بولادى، ونىڭ مەنى ورگانيزمدەر ورتاعا تاۋەلدى، ال ورتا ورگانيزمدەردىڭ تىرشىلىك ارەكەتتەرىنىڭ ناتيجەسىندە وزگەرەدى. ورگانيزمدەردىڭ تىرشىلىك ارەكەتتەرىنىڭ ناتيجەسى بوس وتتەك بار اتموسفەرانىڭ جەنە توپىراق جامىلعىسى بار جەردىڭ پايدا بولۋى، تاس كومىردىڭ، شىمتەزەكتىڭ، مۇنايدىڭ جانە ت.ب. ءتۇزىلۋى بولىپ تابىلادى.

ءتىرىنىڭ قاسيەتتەرى جايىنداعى دەرەكتەردى قورىتىندىلاي كەلە، كلەتكالار وزدىگىنەن جيناقتالۋعا، ىشتەي رەتتەلۋگە جانە وزدىگىنەن كوبەيۋگە قابىلەتتى يزوتەرميالىق جۇيەلەر دەپ ەسەپتەۋگە بولدى. بۇل جۇيەلەردە كلەتكالاردىڭ وزدەرىندە سينتەزدەلەتىن فەرمەنتتەردىڭ دانەكەرلىگىمەن كوپتەگەن سينتەز جانە ىدىراۋ رەاكسيالارى جۇزەگە اسادى.

جوعارىدا ايتىلعان قاسيەتتەر تەك تىرىگە عانا ءتان. وسى قاسيەتتەردىڭ كەيبىرەۋلەرى ءولى تابيعات دەنەسىن زەرتتەگەن كەزدە دە تابىلادى، ءبىراق سوڭعىلارىندا ولار مۇلدەم باسقاشا ەرەكشەلىكتەرىمەن سيپاتتالىنادى. مىسالى، قانىققان تۇز ەرتىندىسىندەگى كريستاللدار «ءوسۋى» مۇمكىن. دەسەدە، بۇل ءوسۋ ءتىرى زاتتىڭ وسۋىنە ءتان ساپالىق جانە ساندىق كورسەتكىشتەرگە ەشقانداي قاتىسى جوق. ءتىرىنى سيپاتتايتىن قاسيەتتەردىڭ اراسىندا ديالەكتيكالىق بىرلىك بولادى، ول بارلىق ورگانيكالىق دۇنيەنىڭ بارىسىندا، ءتىرى ورگانيزمنىڭ ۇيىمداسۋىنىڭ بارلىق دەڭگەيىندە ۋاقىت جانە كەڭىستىك بويىنشا كورىنەدى.

---