InfoHub Logo

Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты, Қазақ-Орыс халықаралық университетінің доценті

Қазақ халқы өзінің көне мәдениетін бүгінгі күнге жеткізген, соның ішінде түркі халықтарының негізгі баспанасы – киіз үйді сақтап қалды. Қазақтар киіз үйді қастерлеп, қастерлеп, қастерлеп, қастерлеп, қастерлеген, қазір де киіз үйді қастерлеген. Киіз үйдің маңызы өте зор.

Кезінде Ш.Уәлиханов ХІІ-ХІІІ ғасырларда тіпті мемлекет атаулары – Алтын Орда, Ақ Орда, Көк Орда – дәл киіз үймен байланыстырылғанын атап өткен. Киіз үй – ағаштан, киізден, киізден, құрақтан, теріден тігілген, металдан (күміс) әшекейлермен безендірілген жылжымалы құрастырмалы тұрғын үй.

Әлемге әйгілі ғалымдар мен өнертанушылар дала тұрғындарының тапқырлығына баға бере отырып, бүкілодақтық, халықаралық этнографиялық көрмелерде қазақ халқының шығармашылығын жоғары бағалады.

1861 жылы Алмас деген қазақ Парижде өткен дүниежүзілік этнографиялық көрмеге киіз үй әкеліп, сыйлық алады. 1876 ​​жылы Мейрам қажы Жанайдарұлы (Кенесары ханның бас жауынгері) киіз үйді Петербургке жеткізсе, 1890 жылы Ибрайым Әділов Қазан қаласында өткен көрмеде киіз үйді көрсетті.

1872 жылы Бөкей Ордасының ханы Жәңгір хан киіз үйді орыс патшасы Николай І-ге сыйға тартты, оған патша қатты қуанды (ол туралы Ә. Марғұлан жазды). Жазушы Шыңғыс Айтматов Батыс Еуропа мұражайларының бірінен қазақтың киіз үйін көргенін жазған.

Біздің киіз үйлер Гамбург пен Франкфурт-на-Майне (Германия) мұражайларында әлі күнге дейін қойылып, еуропалықтардың қазақтардың мәдениетіне деген қызығушылығын оятуда. Бір кездері атақты хандар, билер, байлар өз ордасында (үлкен киіз үй) мерекелер өткізген.

Олардың ішіндегі ең атақтысы: Көкшетаудағы Ақ Орда -Абылай ханның ордасы; 24 есікті Шыңғыс төре ордасы (есіктері әдемі қисық, жиналмалы тор қабырғалардан тұрды); Жетісудағы Тезек төренің ордасы, Ырғыздағы Самыратбайдың киіз үйі. Олар туралы аңыздар бар, мұндай киіз үйлер көп болған. Қазақтар әдемі киіз үй үшін бар байлығын аямаған, өйткені ол киіз үй иесінің мәдениеті мен байлығын танытқан.