Ádebı kesh: Qazaqtyń qarapaıym bir ulymyn, Arymdy janym úshin qurban etken
Ádebı kesh
«Qazaqtyń qarapaıym bir ulymyn,
Arymdy janym úshin qurban etken»
(Baýyrjan Momyshulynyń ------ jyldyq mereıtoıyna arnalǵan ádebı kesh)
Maqsaty: Halqymyzdyń aty ańyzǵa aınalǵan qaharman uly Baýyrjan Momyshuly týraly maǵlumat berý, onyń erligin úlgi - ónege tutý, Otandy súıýge, týǵan elin qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Baýyrjan Momyshulynyń portreti, qanatty sózder, kitap kórmesi, slaıd.
1 - júrgizýshi: Qadirmendi qonaqtar, ustazdar, oqýshylar! Barshańyzdy Uly Jeńistiń ---- jyldyǵymen quttyqtaı otyryp, elimizde beıbitshilik týy jelbireı bersin dep tileımiz. Aty ańyzǵa, sózi naqylǵa aınalǵan qaharman tulǵa — Baýyrjan Momyshulynyń ----- jyldyq mereıtoıyna arnalǵan ádebı keshke qosh keldińizder! (mýzyka oınalady «Jýravlı»)
2 - júrgizýshi: Alpys bes jyl - beıbit kóktem tań atqaly,
Alpys bes jyl - shýaqty kún taratty ánin.
Esimde sonan beri alpys bes ret
Ashyldy Jeńis kúnniń paraqtary.
1 - júrgizýshi: Alpys bes jyl - úzilmedi qustar áni,
Ketti endi sum soǵystyń qyspaǵy áni.
Alpys bes jyl - jaýymyzdyń ajal oǵy,
Bizdiń el ústimenen ushpaǵaly.
2 - júrgizýshi: Talaı qus sodan beri qaıta oraldy,
Talaı baq álemine qaıta ornady.
Soǵysta ólgender tek oralmaıdy.
Tek urpaq olar jaıly aıtady ándi.
1 - júrgizýshi: Jeńis ońaılyqpen kelgen joq. Jeńis jolynda Otan úshin sý keship talaı mıllıondaǵan asyl azamattar mert boldy. Jaýymen jan aıamaı shaıqasyp, erliktiń eren úlgilerin kórsetti. Ana - jaryn joǵaltqan jesir, bala - ákesinen, anasynan aıyrlyǵan jetim atandy. Fashıserdiń tutqyn lagerinde ana men bala aıýandyqpen óltirildi. Al, tylda qalǵan qarttar, analar men besikten beli shyqpaǵan balalar soǵystyń qaıǵy - qasiretin arqalaı júrip, birde ash, birde toq tynbaı jumys istedi. Biraq eshkimniń saǵy synbady. Olardyń boıyndaǵy otanshyldyq sezim, qolyna qarý alyp sapqa turǵan kóptegen ult ókilderiniń tize qosqan birligi men erligi Jeńis saǵatyn jaqyndata tústi.
Bizdiń Qazaqstanda da soǵys oty sharpymaǵan shańyraq kem de kem. Júz myńdaǵan ata - ákelerimiz soǵystyń alǵashqy sátinde - aq maıdanǵa attandy. Jaýǵa atylǵan 10 oqtyń 9 - y qazaqstanda jasaldy.
Dál osynaý jadyrańqy jáı kúni,
Bolsa daǵy qaı ǵasyrdyń qaı jyly
Uly Otanym basymdy ıip bir mınýt,
Osy qan maıdanda mert bolǵan erlerdiń rýhyna, búgin aramyzda asqar taýdaı bolyp júrgen atalarymyzǵa basymyzdy ıip taǵzym eteıik.
1 mınýt únsizdik. (Mýzyka)
2 - júrgizýshi: Halqymyzdyń aty ańyzǵa aınalǵan qaharman uly Baýyrjan Momyshulyna arnalǵan eske alý keshin ashyq dep jarıalaımyz.
(Oqýshylar bı bıleıdi)
1 - júrgizýshi: Baýyrjan Momyshuly - eli úshin eren erlik jasaǵan, ónegeli urpaqqa úlgi bolyp qalǵan uly tulǵa, 1941 - 1945 jyly soǵysta qaharmandyǵy men qaısarlyǵy, áskerı basshylyqtaǵy sheberligimen áıgilenip, ataq - dańqy maıdanǵa, búkil elge taraǵan. Batyr erligi jaıly birinshi bolyp belgili jazýshy Aleksandr Bek «Volokolamskoe shose» povesin jazdy. Baýyrjan Momyshuly týraly jazylǵan jáne batyrdyń ózi jazǵan kitaptar bar. Qazaqtyń qaısar ulyn álem tanıdy.
Án: « Ofısery»
1 - oqýshy: B. Momyshuly 1910 jyly 24 - jeltoqsanda Jambyl oblysy, Jýaly aýdanyndaǵy Kólbastaý aýylynda qarapaıym otbasynda dúnıege kelgen. Ákesi - Momysh. Sheshesi - Rázıa. Ákesi jany jomart, kózi ashyq, kókiregi oıaý kisi. Otbasylarynda 4 qyzdan keıin ákesi Momysh 50 - di eńsergen shaǵynda Baýyrjan dúnıege kelipti. Táýirjan degen inisi bir jasynda qaıtys bop ketken. Ákesinen azdap hat tanyǵan Baýyrjan kórshi Evgenevka aýylyndaǵy orys mektebinde 1jyl oqyp, kelesi jyly Jambyl qalasyna kelip, Asa ınternatynda úsh jyl oqyp, bastaýysh mektepti támámdady. 1921 jyly shymkenttegi jeti jyldyq mektepke túsip, 1928 jyly bitiredi. Jıyrma jastan sál asqan kezde ol mindetti áskerı qyzmetke shaqyrylyp, óziniń búkil bolashaǵyn Qyzyl Armıamen máńgilikke baılanystyrady.
(Soǵys bastaldy mýzyka)
2 - oqýshy: 1941 jyly Uly Otan soǵysy bastaldy. Qanshama Keńes adamy sol soǵysta mert boldy.
(«Soǵystan qaıtqan soldattar» áni oryndalady). kórinis
1 - júrgizýshi: Baýyrjan atamyz surapyl soǵystyń basynan aıaǵyna deıin qatysty. Ol leıtenant sheninen bastap, polkovnık ataǵyna deıin kóterildi, vzvod, batalón, polk jáne dıvızıa basqardy.
2 - júrgizýshi: Soǵys - adamzat ómiriniń uly tragedıasy. Soǵys - adam janyn qınaıtyn eń aýyr, eń ashshy azap. Osy soǵysta Keńes Odaǵynyń mıllıondaǵan adamy boldy.
3 - oqýshy: Mazasyz sol kúnderde Baýyrjan Momyshuly basqarǵan bólimshelerdiń jaý shabýylyn qaıtaryp kórsetken erlikteri az emes. Onyń batyrlyǵymen kózge túskeni de osy tus. 1941 jyly Moskva túbinde 27 ret sátti shaıqas júrgizdi.
Batyrdyń 207 ret urysqa qatysyp, 5 ret ólimniń qursaýynda qalǵany, 2 ret ólimshi bolyp jaralanǵany týraly «Aqıqat pen ańyz» kitabynda jazylǵan.
4 - oqýshy: 1955 jyly Armıamen qoshtasty. 11 aı qyzylásker, 14 aı vzvod komandıri, 9 aı atqyshtar polk shtabynyń bastyǵynyń orynbasary, 6 aı respýblıkalyq áskerı komısıanyń aǵa nusqaýshysy, 5 aı batalón orynbasary, 8 aı atqyshtar polkiniń komandıri, 3 aı dıvızıa komandıriniń orynbasary, 6 aı dıvızıa komandıri, 5 jyl áskerı akademıada áskerı profesor boldy.
1 - júrgizýshi: Batyrdyń jyr dápterinen. Oqıtyn 7 - synyp oqýshysy Senbıev Islambek (Slaıd)
Týǵan jerim Myńbulaq, arnaly Aqsaı,
İshsem sýy tatıdy sheker baldaı.
Qyzǵaldaq, qalyń egis, kók jońyshqa,
Senen artyq jer, shirkin, óter qandaı?
Kókoraı shalǵyn, keń ólkem, jeriń dámdi,
Jazyń salqyn, jaılaýyń malǵa jaıly.
Saǵynyp alys jerden kelgenimde,
Kózim toıyp kórkińe meıirim qandy.
Men kim edim, men edim,
Men de myńnyń biri edim,
Qyzyqpaı baqqa, ataqqa,
Adal eńbek uly edim.
Qyzmet etken halyqqa,
Aq nıet myńnyń biri edim.
Ataqsyz soldattyń biri edim.
Ata arýaǵy qolady
Adal eńbek etken soń.
Panfılovtan bata aldym
Jaý qaharyn tókken soń.
Artyma erdi myń soldat,
Taǵdyryn maǵan tapsyryp,
Rýzaǵa jetken soń
El uldary myń soldat
Belýardan qan keship,
Synǵa tústi bekinip,
Otqa túsip, sý keship,
Júzden asa soǵysta,
Bes - alty ret qorshaýda,
Bal ornyna ý iship.
Qan maıdanda halyq úshin
Namys týyn kóterdik.
Kórinis.
(Mýzyka oınap turady. Ortaǵa Baýyrjan Momyshuly shyǵady).
Astana qalasy, №53 mektep - lıseıiniń
qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Tokjýmanova Merýert Saılaýbekqyzy
«Qazaqtyń qarapaıym bir ulymyn,
Arymdy janym úshin qurban etken»
(Baýyrjan Momyshulynyń ------ jyldyq mereıtoıyna arnalǵan ádebı kesh)
Maqsaty: Halqymyzdyń aty ańyzǵa aınalǵan qaharman uly Baýyrjan Momyshuly týraly maǵlumat berý, onyń erligin úlgi - ónege tutý, Otandy súıýge, týǵan elin qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Baýyrjan Momyshulynyń portreti, qanatty sózder, kitap kórmesi, slaıd.
1 - júrgizýshi: Qadirmendi qonaqtar, ustazdar, oqýshylar! Barshańyzdy Uly Jeńistiń ---- jyldyǵymen quttyqtaı otyryp, elimizde beıbitshilik týy jelbireı bersin dep tileımiz. Aty ańyzǵa, sózi naqylǵa aınalǵan qaharman tulǵa — Baýyrjan Momyshulynyń ----- jyldyq mereıtoıyna arnalǵan ádebı keshke qosh keldińizder! (mýzyka oınalady «Jýravlı»)
2 - júrgizýshi: Alpys bes jyl - beıbit kóktem tań atqaly,
Alpys bes jyl - shýaqty kún taratty ánin.
Esimde sonan beri alpys bes ret
Ashyldy Jeńis kúnniń paraqtary.
1 - júrgizýshi: Alpys bes jyl - úzilmedi qustar áni,
Ketti endi sum soǵystyń qyspaǵy áni.
Alpys bes jyl - jaýymyzdyń ajal oǵy,
Bizdiń el ústimenen ushpaǵaly.
2 - júrgizýshi: Talaı qus sodan beri qaıta oraldy,
Talaı baq álemine qaıta ornady.
Soǵysta ólgender tek oralmaıdy.
Tek urpaq olar jaıly aıtady ándi.
1 - júrgizýshi: Jeńis ońaılyqpen kelgen joq. Jeńis jolynda Otan úshin sý keship talaı mıllıondaǵan asyl azamattar mert boldy. Jaýymen jan aıamaı shaıqasyp, erliktiń eren úlgilerin kórsetti. Ana - jaryn joǵaltqan jesir, bala - ákesinen, anasynan aıyrlyǵan jetim atandy. Fashıserdiń tutqyn lagerinde ana men bala aıýandyqpen óltirildi. Al, tylda qalǵan qarttar, analar men besikten beli shyqpaǵan balalar soǵystyń qaıǵy - qasiretin arqalaı júrip, birde ash, birde toq tynbaı jumys istedi. Biraq eshkimniń saǵy synbady. Olardyń boıyndaǵy otanshyldyq sezim, qolyna qarý alyp sapqa turǵan kóptegen ult ókilderiniń tize qosqan birligi men erligi Jeńis saǵatyn jaqyndata tústi.
Bizdiń Qazaqstanda da soǵys oty sharpymaǵan shańyraq kem de kem. Júz myńdaǵan ata - ákelerimiz soǵystyń alǵashqy sátinde - aq maıdanǵa attandy. Jaýǵa atylǵan 10 oqtyń 9 - y qazaqstanda jasaldy.
Dál osynaý jadyrańqy jáı kúni,
Bolsa daǵy qaı ǵasyrdyń qaı jyly
Uly Otanym basymdy ıip bir mınýt,
Osy qan maıdanda mert bolǵan erlerdiń rýhyna, búgin aramyzda asqar taýdaı bolyp júrgen atalarymyzǵa basymyzdy ıip taǵzym eteıik.
1 mınýt únsizdik. (Mýzyka)
2 - júrgizýshi: Halqymyzdyń aty ańyzǵa aınalǵan qaharman uly Baýyrjan Momyshulyna arnalǵan eske alý keshin ashyq dep jarıalaımyz.
(Oqýshylar bı bıleıdi)
1 - júrgizýshi: Baýyrjan Momyshuly - eli úshin eren erlik jasaǵan, ónegeli urpaqqa úlgi bolyp qalǵan uly tulǵa, 1941 - 1945 jyly soǵysta qaharmandyǵy men qaısarlyǵy, áskerı basshylyqtaǵy sheberligimen áıgilenip, ataq - dańqy maıdanǵa, búkil elge taraǵan. Batyr erligi jaıly birinshi bolyp belgili jazýshy Aleksandr Bek «Volokolamskoe shose» povesin jazdy. Baýyrjan Momyshuly týraly jazylǵan jáne batyrdyń ózi jazǵan kitaptar bar. Qazaqtyń qaısar ulyn álem tanıdy.
Án: « Ofısery»
1 - oqýshy: B. Momyshuly 1910 jyly 24 - jeltoqsanda Jambyl oblysy, Jýaly aýdanyndaǵy Kólbastaý aýylynda qarapaıym otbasynda dúnıege kelgen. Ákesi - Momysh. Sheshesi - Rázıa. Ákesi jany jomart, kózi ashyq, kókiregi oıaý kisi. Otbasylarynda 4 qyzdan keıin ákesi Momysh 50 - di eńsergen shaǵynda Baýyrjan dúnıege kelipti. Táýirjan degen inisi bir jasynda qaıtys bop ketken. Ákesinen azdap hat tanyǵan Baýyrjan kórshi Evgenevka aýylyndaǵy orys mektebinde 1jyl oqyp, kelesi jyly Jambyl qalasyna kelip, Asa ınternatynda úsh jyl oqyp, bastaýysh mektepti támámdady. 1921 jyly shymkenttegi jeti jyldyq mektepke túsip, 1928 jyly bitiredi. Jıyrma jastan sál asqan kezde ol mindetti áskerı qyzmetke shaqyrylyp, óziniń búkil bolashaǵyn Qyzyl Armıamen máńgilikke baılanystyrady.
(Soǵys bastaldy mýzyka)
2 - oqýshy: 1941 jyly Uly Otan soǵysy bastaldy. Qanshama Keńes adamy sol soǵysta mert boldy.
(«Soǵystan qaıtqan soldattar» áni oryndalady). kórinis
1 - júrgizýshi: Baýyrjan atamyz surapyl soǵystyń basynan aıaǵyna deıin qatysty. Ol leıtenant sheninen bastap, polkovnık ataǵyna deıin kóterildi, vzvod, batalón, polk jáne dıvızıa basqardy.
2 - júrgizýshi: Soǵys - adamzat ómiriniń uly tragedıasy. Soǵys - adam janyn qınaıtyn eń aýyr, eń ashshy azap. Osy soǵysta Keńes Odaǵynyń mıllıondaǵan adamy boldy.
3 - oqýshy: Mazasyz sol kúnderde Baýyrjan Momyshuly basqarǵan bólimshelerdiń jaý shabýylyn qaıtaryp kórsetken erlikteri az emes. Onyń batyrlyǵymen kózge túskeni de osy tus. 1941 jyly Moskva túbinde 27 ret sátti shaıqas júrgizdi.
Batyrdyń 207 ret urysqa qatysyp, 5 ret ólimniń qursaýynda qalǵany, 2 ret ólimshi bolyp jaralanǵany týraly «Aqıqat pen ańyz» kitabynda jazylǵan.
4 - oqýshy: 1955 jyly Armıamen qoshtasty. 11 aı qyzylásker, 14 aı vzvod komandıri, 9 aı atqyshtar polk shtabynyń bastyǵynyń orynbasary, 6 aı respýblıkalyq áskerı komısıanyń aǵa nusqaýshysy, 5 aı batalón orynbasary, 8 aı atqyshtar polkiniń komandıri, 3 aı dıvızıa komandıriniń orynbasary, 6 aı dıvızıa komandıri, 5 jyl áskerı akademıada áskerı profesor boldy.
1 - júrgizýshi: Batyrdyń jyr dápterinen. Oqıtyn 7 - synyp oqýshysy Senbıev Islambek (Slaıd)
Týǵan jerim Myńbulaq, arnaly Aqsaı,
İshsem sýy tatıdy sheker baldaı.
Qyzǵaldaq, qalyń egis, kók jońyshqa,
Senen artyq jer, shirkin, óter qandaı?
Kókoraı shalǵyn, keń ólkem, jeriń dámdi,
Jazyń salqyn, jaılaýyń malǵa jaıly.
Saǵynyp alys jerden kelgenimde,
Kózim toıyp kórkińe meıirim qandy.
Men kim edim, men edim,
Men de myńnyń biri edim,
Qyzyqpaı baqqa, ataqqa,
Adal eńbek uly edim.
Qyzmet etken halyqqa,
Aq nıet myńnyń biri edim.
Ataqsyz soldattyń biri edim.
Ata arýaǵy qolady
Adal eńbek etken soń.
Panfılovtan bata aldym
Jaý qaharyn tókken soń.
Artyma erdi myń soldat,
Taǵdyryn maǵan tapsyryp,
Rýzaǵa jetken soń
El uldary myń soldat
Belýardan qan keship,
Synǵa tústi bekinip,
Otqa túsip, sý keship,
Júzden asa soǵysta,
Bes - alty ret qorshaýda,
Bal ornyna ý iship.
Qan maıdanda halyq úshin
Namys týyn kóterdik.
Kórinis.
(Mýzyka oınap turady. Ortaǵa Baýyrjan Momyshuly shyǵady).
Astana qalasy, №53 mektep - lıseıiniń
qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Tokjýmanova Merýert Saılaýbekqyzy
You Might Also Like
-
Taqyryby: A part time job. Tolyq emes jumys kúni
