InfoHub Logo

Bir baıdyń eki balasy bolypty. Olar jetim qalypty. Sonda eki bala jan bolmaǵan soń: «Ań aýlaıyq, – deıdi, — Elik aýlap kúnimizdi kóreıik», – deıdi.

Sonda ekeýi birlesip júrip kele jatqanda, tórt-bes kún júrgende, azyqtary taýsylyp, ekeýiniń qarny ashady. Ne isterin bilmeı, japandaǵy bir bulaqtyń qasyna kep, sýdy iship-iship uıyqtap qalady. Úlkeniniń túsine bir aq saqaldy adam kiredi. Sonda úlkenine aıtqany: «Seniń inińnen saǵan opa kelmeıdi. Oǵan óte jaqyn júrme. Biraz jerge barǵanda, budan aıyryl. Bir jerge barǵanda jol eki aıyrylady, joldyń oń jaq aıyrylymyna sen tús, sol jaǵyna inińdi jiber. Oń qol jaǵyńa barǵanda, talyqsyp uıyqtaısyń. Joldyń ústine jatpaı, oń jaǵyna shyǵyp uıyqta. Sol uıyqtaǵanyńnan erteń erte kózińdi ashqan boıy, oń jaǵyńa qarasań, bir ottyń ornyndaı jerden bý shyǵyp jatar. Sol jerdi ashsań, at basyndaı altyn jatar. Sony ala sap, tezirek elińe qaıt», – deıdi.

Sonymen bala aq saqaldyń tiline erip, aıtqanyn istep, eline qaıtyp baryp, turmystanyp ketedi.

         Al, inisi sol jolmen júrip otyryp, bir qaıqaımaǵa shyǵady. Jotanyń ústine shyǵyp, jan-jaǵyna qarap otyrdy. Qarap otyryp, bir ortan sýdyń boıynan alty qanat aq orda kóredi. «Al, endi qarnym ashyp ketti, kim bolsa da soǵan baraıyn», – dep baryp ordaǵa kiredi. Úıde jan adam joq, bir qazan et qaınap jatyr. Etten «kisi asyna sabyr» dep azdap qana alyp jeıdi. Sonan keıin buryshtaǵy bir jaman bóstektiń ishine kirip, buǵynyp otyrady.

Sonda shańyraqtan ushyp eki kepter keledi. Al, eki kepter ot basyna túskende, bireýi aıdaı, bireýi kúndeı qyz bop túsedi. Bala qarap, syǵalap kórip otyrady. Sonda kishi qyz qý eken, jan-jaǵyna qarap:

— Oıpyrym-aı, bizdiń úıden kisi kıiktiń ıisi shyǵady ǵoı!» – deıdi. Ápkesi:

         — Áı, qoıshy, qaıdaǵy kisi munda keledi? Qulazyǵan taýdyń basyna ıis kelýshi me edi? – dep, ekeýi etten alyp jeı beredi.

Sóıtip jep otyrǵanda, taǵy eki kókek qolynda taıaǵy bar eki shal bolyp túsedi.

         — Oı, balalar, kisi kıiktiń ıisi bar osynda, adamzattyń balasy bar osy jerde qarańdar, qarańdar! – dep bolmaıdy bir shal.

Tegi qoımastaı bolǵannan keıin, shaldyń sózinen qorqyp, bala ornynan turyp, artymenen syrǵı beredi. Sonda shal balany: «Asa taıaqpen uryp óltirem», – deıdi.

         — Baba, maǵan az ýaqyt berseńiz, aryzymdy aıtsam, sodan keıin ruqsat, óltirseńiz, – deıdi bala. — Aǵaıyndy ekeý edik. Áke-sheshemdi bireýler óltirip edi, ózim bir jetimmin. Ashtan óletuǵyn bolǵan soń, taý-tasty qańǵyryp júrip, aǵaıyndy ekeýimiz shyǵyp edik. Al, endi janymdy qısańyz, endi kelmeıin, – deıdi de bala jylaıdy.

         — Al, ondaı bolsa bar, – dep, shal balanyń jaýyrynynan sıpap qoıa beredi.

Sondaǵy kórgen úıi dıý-periniń úıi eken. Odan júrip otyryp, bala qulazyǵan taý basyna ketti. Qańǵyp kele jatyp, bir myltyq taýyp alady. Eliktiń terisinen kúrke tigip alyp, eliktiń etin burqyldatyp otyrsa, kózdiń ushynda jyltyldaǵan ot shyǵady. Etti jeıin dep tabaqqa túsirip jatqanda, qolyn jeńinen shyǵarmaı, bir sulý kelinshek kelip:

         — Árıne, – dep úıge kiredi.

         — Eı, sen munda qaıdan keldiń? Munda adam balasy joq, – dep bala tik aıtady.

Jaýap joq,

         — Árıne, – dep kúledi.

         — Áı, sen nege keldiń? – dep jáne aıtady bala.

         — Árıne, ot alaıyn dep keldim, – deıdi.

         — Ot alaıyn dep kelseń, et je, – dep, pyshaǵynyń ushymen et beredi. Qolyn jeńinen shyǵarmaı et alady.

         — Óı, sen nege qolyńdy shyǵarmaısyń? Kórset qolyńdy! – deıdi bala.

         — Árıne, – dep qolyn shyǵarmaı, álgi kelinshek kishkene ot ustap ketedi.

Ol ketkennen keıin bala butaq jınap bala qusatyp býady da tósegine adamsha jatqyzyp, kıimin jaýyp, otty óshirip, ózi tóseginiń janyna myltyǵyn alyp turady. Bala uıyqtady-aý degen kezde kelinshek «árıne» dep kirip kelip, butaqty bytyrlatyp, qıratyp jatqanynda, jigit qatyndy týra mańdaıdan atyp óltiredi. Ony óltirip dalaǵa tastap qoıyp, ashyp qarasa, jıyrma saýsaǵy túgel jeztyrnaq eken. Jıyrma saýsaǵyn túgel kesip alady.

«Laǵnat, seni ıt-qus jesin» – dep tastap ketedi.

Júrip otyryp bir jerge kelse, óńkeı taýdyń elik-kıikterin bir adam baǵyp júr eken.

         — Assalaýmaǵalaıkým, ata! – dep, bala oǵan jaqyndasa, mańdaıynda jalǵyz kózi bar adam eken.

         — Óı, balam, qulazyǵan taý basynda sen neǵyp júrsiń, munda qaıdan keldiń? – deıdi jalǵyz kóz.

         — Ata, panasyz jan edim, ata-anam joq edi. Balasyzǵa bala bolaıyn, malshysy joqqa malshy bolaıyn dep edim, – dep jylaıdy. Sóıtip ony úıine ertip keledi. Malyn tas qoraǵa qamap qoıdy.

         — Úıge júr, tamaq ishemiz, – deıdi. Úıine kirip asýly turǵan etti jeıdi. Jatar ýaqytta shal:

         — Al, balam, sen uıyqtaǵanyńda menen qoryqpa. Meniń kózim qarańǵyda ot bop janyp ketedi, úıdiń ishin jaryq qylyp, – deıdi.

         — Jaraıdy, ata, qoryqpaımyn. Endi dalaǵa shyǵyp keleıinshi, – dep dalaǵa shyqty. Et pisirip júrgen istik temirin ottyń astyna tyǵyp qoıady. Birazdan soń shal uıyqtaıdy. Sonda shaldyń kózi ot bop jaınaıdy, bala uıyqtamaı qarap jatady. Uıyqtady-aý degen kezde bala shaldyń kerek-jaraǵyn jınap, rettep qoıdy da baıaǵy shaldyń kózine istik temirdi tyǵyp aldy. Shal turǵansha, bala qashyp ketti, qoradaǵy elik-kıiktiń arasyna kirip ketti.

         — Jerdiń betinde kózim joq bolsa da tiri qoımaımyn! – dep shal aqyrdy. Bala bir tekeni alyp uryp soıyp, sonyń terisin kıip, múıizin múıiz, basyn-bas qyp kıip alady da kıikpen birge shyǵyp ketedi. Bylaı shyqqannan keıin «Qudaı qutqarsa, qutyldym» dep eline qaıtyp, baýyrymen tabysyp, jaqsy turmystanyp ketken eken.

---