InfoHub Logo

Qyzyq.

Eki myń on birinshi jylyńyzdyń qarashasynda jer júziniń jeti mıllıardynshy turǵyny týdy.

Tirkeldi. «Kóksandyq» tap osylaı habarlady. Jetinshi qarashada. Jeti mıllıard dedi. Artynsha «kóksandyǵyńyzdan» «Qońyr» tobynyń áni berildi. Uzyn taldyrmash qyz: «Dúnıe... dúnıe... dún-ıe-e-e. Dúnıege kim ıe-e-e?..» dep ándetti. Eki jigit qosyldy. Birtúrli án. Muńdy.

Bes jyldaı burynyraq, bunyń jubaıy aıtýly aımaqqa ákimdikke taǵaıyndalǵanda she, mıllıonynshy adamı zatyńyz ińgálap, saltanatty túrde tirkelgentuǵyn. Aıpara aımaǵy aýmaǵynda.

Jurtshylyq jaqsylyqqa joryǵan. Kúıeýi álgi kishkentaıdyń kindik ákesi, al bul — ákimniń áıeli kindik sheshesi retinde qabyldanǵan. Ázil-shyny aralas, qaljyń-qyljaǵy qoralas qoǵamdyq pikirde solaı sanalǵan. Bázbireýler jaǵympazdar men jandaıshaptardyń ádeıi uıymdastyrǵany dep, sypsyń sypyldatqan.

Sodan beri ótken ýaqyttyń boıynda búkil baıtaǵyńyzben birge bul óńirińiz de órkendegen. Óńirińizben ózektese ózderiniń órgektigi ólsheýsiz ósken. Jubaıynyń órgektigin jelgektigi bildirmes. Sergektigi sezdirmes.

Al ózin óbek terbedi-aı.

Ańdady. Myna Aıpara aımaǵynda ákim bolǵannan góri ákimniń áıeli bolý áldeqaıda ábigerli eken. Bular bıznes belesterinen bılikke aýysqandar sanatynda sanalar. Kúıeýi áýelden-aq ákimdikke ázirlenip baqqandardyń surpynantuǵyn. Bıznesten bastyrmalatqan baılyǵynyń basym bóligi osy maqsatynyń jolyna jumsalǵan. Qalǵanynyń qomaqty qolaqpany qıandaǵy, qıanatsyz qısaptalatyn beıbit eldiń bankine salynǵan.

Aıparadaǵy alǵashqy aılardyń, áýelgi jyldyń áýre-sarsańy az emes-ti. Ekinshi jylǵa qarata esterin jıdy. Ekeýi de. Ákim kúrmeýli túıinderdiń túıtkilderin jazyp-jaımalaýda jeńiske jete bastady. Julmalanǵan jipter jalǵandy. Ózin de, ózgeni de aıamady. Órshelene órge súıredi. Ógizdeıin óńmeńdemedi. Bıznesmendershe batpansymady. Qodańdamady. Qoǵamdady. Bar-barsha jurtyn. Jamap-jasqaǵan jaqtaryna deıin aıparalyqtar aıqyn ańǵaryp otyrdy.

Jempazdanbady. Áýelgide. Jaǵympazdardy jasqamady. Keıinirek. Kadrlaryn iriktegendeı, olardy hám mańdaılarynan shertip-shertip, sheber paıdalanýǵa kóshti. Kúıeýi. Jandaıshaptardyń da jadaǵaılaryn janyna jolatpady. Ólerdeı berilgendigine, ólmeı satpaıtynyna kóz jetkizip, kóńil sendirgen soń ǵana, san-alýan synaqtarǵa salyp baryp, óz jaǵalaýyna jylmıta júzdirip shyǵaratyn. Jubaıy.

Erli-zaıypty ekeýi bir-biriniń attaryn asa kóp atamaıtyn. Esimder sırek estiler. Ákimi jótkiriner. Áıeli jeńil ǵana jóteler. Jaımashýaqtana erkeler. Qabaqtarynan uǵysar. Emeýrinnen túsiniser. Birin-biri qınamas. Isharaǵa ılanar. Jymıysqa jubanar.

Sátin saldy. Joǵarydan bólinetin, jergilikti jerden jınalatyn qarjy-qarajat jaǵy júzdegen ese ósip, qaýlap qoıa berer jyldarǵa da jetti. Aıpara aımaǵy. Trıllıon teńge deıtuǵyndaı túsinikter, mıllıondap myńǵyrar tenderlik túsimder úırenshikti úrdiske etene engen.

Ólshemder ózgergen. Órister keńeıgen.

Óbekter kóbeıgen. Ótister órshelengen.

Ólshemderdiń ózgelengenine baılanysty órelerdiń sendelgenin sezdi. Sezindi. Birqatarynan bezingeni jón shyǵar. Dep te túıetin. Árıne, ákimniń áıeli retinde aldynda tolǵan tańdaýlar tunyp turatyn. Nebir-nebir naýalardan tolassyz saýlaı quıylyp, tasyp-tógilip, shet-shegi buldyrap, boljanbasqa aınalǵan aqsha aǵynyna baǵynyp baǵýyna da bolatyn.

Alaıda, aqsha shirkinniń esep-qısabyna jete almastan, entigiske elitetin sátterinde anasy marqumnyń asa sabyrly beınesi elesteýshi edi. Ákesi marqum aýpartkomnyń úshinshi hatshysytuǵyn. Qaıta qurýyńyz qozǵan jyldary. Qyzmet kóligi joqtuǵyn. Jaıaý-jalpylaıtyn. Kúnderdiń bir kúninde mejeli jerine jete almaı, jol jıeginde qyzaraqtaı qyjalaqtap tursa, birinshi basshynyń áıeli kúıeýiniń aqshańqan «Volgasyn» jorǵalatyp, ary da ótipti, beri de ótipti. Keshke úıine kúıinip kirgen ákesi: «Atasyna nálet, aýdannyń úshinshisi bolǵansha, birinshi hatshynyń qatyny bolsamshy!» dedi. Munyń ákesi. Anasyna. Qyzynyń kelesi bólmede sabaq oqyp otyryp, anyq estigenin ańdamastan. Sheshe shirkin keıinirekte sol salıqaly sapasynan aınymastan: «Qulaǵyńnan qaǵyp túsirip, shymshylap shyǵaryp jiber ákeńniń álgi sózin», dep, sál-pál yńǵaısyzdana jymıǵan.

Sonda, ótken ǵasyrdyń sekseninshi jyldary ortasynan aýǵanda, on úsh jasynda, ákesiniń ashýmen aıtqan sózi sanasynda mórlengen. Perishtelerdiń qulaǵyna shalynǵan shyǵar, jalǵyz qyz — búginde aımaq ákiminiń áıeli.

Aqsha shirkinniń shylqyǵany sonshalyqty, birsin-birsin bul esep-qısaptaýdy qoıyńqyraǵan. Týǵan-týystar men jaqyn-jýyqtarǵa bıznesmen kezderiniń ózinde biraz-biraz beretin. Toılarynda tartynbaı taratatyn. Kúıeýi ákimdikke ótkennen keıin kóbeıtpese, kemitpegen. Obaly neshik, Aıpara aımaǵyna birinshi basshy bola salysymen-aq, óz jaǵynan da, qaıyn jurty jaǵynan da, arzıtyndaryna aıanbaı-aq járdemdesken. Jubaıy. Buryndary bızneske jumyldyrsa, ákimdikke taǵaıyndalǵan soń, osy salanyń býyn-býnaqtaryna tartyńqyraǵan. Biraq, baǵalamaıdy eken. Basym bóligi. Túsinbeıdi tipti. Tereńdemeıdi eken. Ózderi de toımaıdy. Kózderi de toımaıdy. Júz márte járdemdesip, júz birinshisinde reti túspese, tulan tutyp shyǵa keledi. Jaý kórip keter.

Qarjylaryn qısaptamasa-daǵy, ósimderin eseptemese-daǵy, qaı jaǵyn da qymtap-qyspaqqa kóshken. Jaqyn-jýyqtarǵa, týǵan-týystarǵa túk tatyrmasqa ketken. Baıaǵy bıznes bıikteriniń butaq-býnaqtaryn shyǵandata shyrqatpaqqa bel býǵan.

Ákimdik áıdik laýazymdaǵylar, memlekettik qyzmettiń quzar basyndaǵylar, ushar bıigindegiler bıznespen tikeleı de, janama da aınalyspasyn degen pármen shyǵyńqyraǵan. Kúlkili ǵoı, árıne. Kúlli kúshtilerdiń kúlmany ashylar. Pármenińiz parshalanǵan. Shyqpaı jatyp. Emin-erkindik esirgen. Basynbaq beleń alǵan. Búkil baıtaǵyńyzda. Aıpara aımaǵynda da.

Bul baǵyttaǵy shyrqaǵan shattyqtarynan jıirkenish tatqandaıtuǵyn. Nelikten? Túsinbeıdi. Tirlikter toqsan taraý. Júrip jatypty. Ózinen-ózi. Zaýlap. Zaý-zańǵarlaı zyrlap. Júre bersinshi. Biraq, birtúrli zerigetindeı me? Jerıtindeı me? Olar da emes-aý. İshi pysqandaıdyń da dál ózi emes. Demes. Sonda ne? Aqshaǵa da qunyqpaıtyn, basqaǵa da qyzyqpaıtyn adam bola ma? Ákimniń áıeli bola ma? Qyzyq.

Tórtinshi jyldyń aıaǵyna taman Qudaı qosqan qosaǵy búı degen: «Abaılaıyq, aınalaıyn. Bizge bir mılıonnan astam adam mekendeıtin aımaqtyń basynda júrýdi jazypty. Týǵandaǵy alǵashqy ińgá men aqyrǵy ińgániń arasynda pende shirkin ne istemeıdi? Ne kórmeıdi? Biz, áıteýir, tek jaqsylyqty ǵana bastan keshýlimiz. Jasymyz qyryqtyń qyrqasyna jańa ilinipti, baǵamdasaq. Baıqaıyq. Abaılaıyq...»

«Aınalaıyndy» aıryqshalaǵan. Sırek sózi. «Abaılaıyqty» alǵash aıtyp turypty. Anasy jıi qaıtalaıtyn. Marqum. Kúıeýine ańtaryla kóz toqtatty. Bul. Uzyn-uzyn kirpikterimen jelpip jubatty. Jubaıyn. Yp-yssy, táp-tátti demimen qulaǵynyń túbin qytyqtaı qylyqtanǵan.

«Balaǵa baryp qaıtasyń ba?» degendi qosqan. Qosaǵy. Túski úzilisten soń. Ujmaqtyń uıasyndaı unasymdy tósekterinen turyp jatqanda.

Shetelde, eń eleýli, ozyq oqý ornynda bilim meńgermekke kirisken jalǵyz ulǵa barǵyshtaýdy jıiletken. AQSH-yńyzdan qaıta oralarda qıanatsyz hám qaıyrymdy esepteletin ereksheleý eldegi banktiń aýjaıyn baıqap, qorjyn-qosqalańdaryn nyǵaıta nyqtap qaıtatyn. Alǵashqy aqshalary men keıinirektegi qarjylarynyń qattalýynan qanshalyqty lázzat alatyny jadyn jadyratatyn. Birte-birte sol lázzatshyldyqtan da sýynǵandaı, salqyndaý tartqandaı sezindi. İshi pysqandaı ma? Zerikkendeı me? Osynaý uǵym-túsinikterge ornyqpastaı, syıyspastaı selqostyq pa? Birdeńe. Áıteýir.

Óte-móte ózgeshe, ozyq oqý ornyndaǵy, alys AQSH-taǵy jalǵyz ul da bótenshe. Sekildi. Sonshama ornyqtylyǵy oıǵa qaldyrady. Salmaqtylyǵy sekem aldyrady. Bilimge qulshynysyna qaıran. Bul. Sheshesi. Til tımesin. Kóz ótpesin. Ákim ákesinen áldeqaıda alysqa samǵaıtyny sózsiz. Áldeqandaı birdeńege urynyp, bálege ushyrap júre me dep, ýaıymdaýǵa negiz joq. Sebep tabylmas. Bótenshe balanyń tótenshe qylyq shyǵarmaǵy múmkin emes.

Ákimniń áıeli ǵoı, ózge shetelderge jıi-jıi shyǵyńqyraǵan. Bıznesmenniń jary shaǵynda da taırańdańqyraǵan. Talaı-talaı. Taılandtan bastaǵan. Shet jurttyq jıhankezdigin. Erli-zaıypty ekeýi birge barǵan. Bólek-bólek te ketińkiregen. Birer iri-iri bıznesmenderdiń sulýlary syralǵy. Syrlas. Senimdi. Burynnan. Solarmen birlese, tizelese tán baptamaqty jan-jaqty meńgerisken. Sheteldetpekti shapshańdatysqan. Taldyrmashtyqtan tanbasqa anttasqan. Álem júzinde «Dolche & Gabana», «Armanı» syndy stılder bederlengeli taldyrmashtyqtyń aldyńǵy sapqa shyqqany taýarıhtan aıan-dúr. Júdeńkilenip, aryq-turaqqa aınalyp, taldyrmashtyqtan talyp túsetinder myń-myńdap eselengen. Álem júzinde ánebir ádeıilep maı syldyrýdan ólip ketetinder kóbeıgen. Lıpoksasıa ǵoı. Kóz qıyqtaryn tarttyra-tarttyra, túnde uıyqtaǵanda da janarlary jumylmastan, baqyraıtyp ashyp jatatyndar tórt mıllıardtan asatyn, qurymaǵyr qatyndardyń qatarynda mıllıondap sanalar. Bul biraz-biraz shetelderden sheber meńgergen tájirıbesin júıeli júzeleýden aınymady. Zerikpedi. İshin pystyrmady. Taldyrmashtyq teginde de joq emes-ti. Aıpara aımaǵyndaǵy aıryqsha sulýlardan sanalmaǵy sondyqtan.

«Ózimizde, óz elimizde ómir keshý men emdelý qaýipti» desetin. Syralǵylary.

«Óz ótenimizde, óz aımaǵymyzda bala bosaný qorqynyshty» desetin. Syrlastary.

«Óz memleketimizde ul-qyz oqytý onsha ońtaıly emes» desetin. Senimdileri.

Jas, jylmaǵaı bıznesmender men kánigi kásipkerlerdiń kelinshekteri, egdeleýleriniń kelinderi shetelderde bosanady.

Ózderi, otbasylary órkenıetti elderde emdelip, demdeledi.

Ul-qyzdary, nemereleri bedelderi bıik, taýarıhtary áldeneshe júz jyldap sanalatyn ýnıversıtetterde oqıdy.

Bul, birte-birte shetelderge shyqpaqtan da sheginińkiregen. Sol baıaǵy jalyqqandyq pa? Bálkim, zerikkendik pe? Múmkin, sanaly túrde bas tartqandyq bolar ma? Tán baptamaqtyń bar-barsha ádis-tásilderi óz úıinen, úsh qabatty kotejdiń astyndaǵy arnaıy jabdyqtary jetip-artylatyn, baseıni bar, zerbaraqty zaldan tabylar.

Besinshi jyl bastalǵaly basyna bir ýaıym uıa salýǵa kiriskendeı. Anasy marqum túsine jıi-jıi kiretin bolǵan. Burynǵy baısaldy meıirbandyq, jaımashýaq jylýarlyq joq. Kirpik qaqpaıdy. Qıyq-mıyqtaryn tarttyra-tarttyra kózderi uıyqtaǵanda da aqyraıyp, ashyq jatatyn áıelderden emes qoı. Munyń meıirim ǵana mánzeldes esil sheshesi. Asyl anasy. Bir joly tup-týra óńindegideı suq saýsaǵyn bezep qoıyp, qatty urysty. «Áı, ákimniń áıeli! Abaılasańdarshy! Joǵaryǵa jóńkerile bermesten, tómenge de tóńkerile tirlik jasamaısyńdar ma?!» dedi. Bul, ákimniń áıeli, túsim be, álde óńim be dep tańǵaldy. Tulaboıynyń ár jerin shymshydy. Óńi sıaqty. «Apa! — dedi bul óz daýsyn ózi ap-anyq estip. — Apa, álemińiz áldilerdi ǵana moıyndaıdy. Álemdik deńgeıdegi áldiler qataryna qosylyńqyraıtyn ákimderińizdiń ózi áredik. Qataldanýy qatty qoǵamda Aıparanyń bıleýshisi qalaıynsha qatqyldanbas? Ileýi ıtpektegen zamanǵa nege ıkemdelmes?» Óńindegideı órgen pikiri saıasılanyp, resmılenip ketkendeı. Yńǵaısyzdandy. Anasynan. «Áı, ákimniń áıeli! Maǵan leksıa oqyma, aqymaq! Bu jaqta leksıań qabyldanbaıdy. Lúpil-úlpil lebiz ǵana qısaptalady. Men ne deıim, dombyram ne deıdi?!». Dep, bir búıirine buryldy. Esil sheshesi. Asyl anasy. «Apataı-aý, tuldyrsyz taqyrlardy túgelimen toıyndyrý múmkin emes qoı. Eń eleýli el, damyǵan dúnıe delinetin japon jurtynyń ózinde joq-juqanalar men taqyl-tuqyldar tobyr-tobyr. Óz kózimmen kórdim ǵoı. Aınalaıyn apa-a-a-a!» dedi bul. Ákimniń áıeli. Anasyna. Óńindegideı sóılep. Al, anasy, birjolata teris aınalǵandaı.

Artynsha ashýlana til qatqan. Anasy. Burylmaǵan kúıi búı degen: «Japon elinen ne ańǵardyń sen?! Ákimniń áıeli!? Olarda baılardyń zorsynbaıtynyn, kembaǵaldardyń qorsynbaıtynyn nege baıqamadyń, ah-h?!»

Bul jylap oıanǵan. Ǵumyrynda tuńǵysh márte. Jubaıy ákim bolǵaly besinshi jyl bastalǵanda. Sodan beri jıi kúrsinetinge ketken.

Aıpara aımaǵynda da, búkil baıtaǵyńyzdaǵydaı, artqy jaqqa alańdaıtyndar men aıaýshylyqqa aıaldaıtyndar jyryndy aǵystardan jyrylyp qap jatqan. Ana-Jaıda, baqı dúnıede júrip, qaıdan bilsin. Esil sheshesi.

Quran oqytty.

Qaıta-qaıta.

Umytyńqy tartqan. Túsi. Birtelep. Jubaıyna qonaq shaqyrǵysy keletinin maǵlumdaǵan. Kópten beri meıman kútpek sıreksigen. Osyny oılasqan. Ekeýi. Tizim túzisken. Ońaıǵa soqpaǵan. Tizimdemek. Kadr iriktemekten qıyndaý eken.

Birinshi bolyp olıgarh jazylǵan. Osy óńirdiń olıgarhy. Ospadarsyzdaý. Onysyn jasyryńqyrap baǵady biraq. Onsha odyrańdamaıdy. Ekinshisi — eń baı latıfýndıs. Talaı qyzmeti sińgen. Mindetsinýi kem. Syı-sıapatshyl. Sypaıy. Úshinshi. Tórtinshi. Besinshiler. Jazyldy. Jaltyr qaǵazǵa. Burynnan aralasatyn belgili bıznesmender. Áıelderi syralǵy, syrlas, senimdi. Altynshy adam — máslıhat mánershisi. Másqatshy. Jetinshisi — orynbasar. Aımaq ákiminiń orynbasary. Osylar da jetip qalar. Desken. Jańalyq, aıryqshalyq bolýy kerek qoı. Tek osy maqsatpen ǵana ǵulama esepteletin ǵalymdy qosymshalasqan. Otyrystary zıalylyqpen zerlenińkiresin. Desip sheshken. Álbette, bári zaıyptarymen.

Shaqyrylǵandar túgelge jýyq toqaılasqan. Ǵalymnyń áıeli ǵana tartynypty. Yńǵaısyzdanǵan shyǵar. Júdeńki kıinetin.

Otyrys ortasynan aýa olıgarh qyzyńqyrap qalǵan. Ospadarsyzdyǵyn búrkemeleı almaı, ǵalymdy jaqtyrmaıtynyn ashyq bildirip, kekesinge ketken. Muqasyndy burqatqan. Osy ekeýine basý aıtyp, bas-kóz bolmaqqa ákimniń óz orynbasary men máslıhat hatshysy qalǵan. Basqalardyń bári baqtyń keremetterin qyzyqtamaqqa shyqqan.

Aýyzǵy keń bólmeniń shalqaryndaǵy shat-shadyman dıvandarda olıgarh, orynbasar, máslıhat mánershisi jáne ǵulama ǵalym suhbattasyp otyrǵan syńaıly. Syrttaı qaraǵanda. Al, ishteı bul tórteýi yrqyljyń-yryl shynjyrymen shatylǵantuǵyn.

— Al, darynym! Soq pálsapańdy! — deıdi olıgarh.

— Obyrlyq qabynyp barady. Sender halyqty tobyrlyq sana deńgeıinde ustaǵylaryń keledi. Osynym ótirik pe? — deıdi ǵalymyńyz.

— Abaıla. Artyńa qaraıla, — deıdi olıgarh taqyrlap qyrǵyzǵan dop-domalaq basyn rahattana sıpap.

— Ǵalymdardyń arty tazaraq, qyztalaq! — deıdi ǵulama.

— Siz qyzyp qapsyz. Tysqa shyǵaıyqshy, — deıdi kúıeýiniń orynbasary sasyńqyrap.

— Sóıtińizdershi. Áıelińiz de kelmepti, — dep dirildeńkireıdi máslıhat mánershisiniń muńdylaý daýsy. — Ákimimizdiń úıindemiz. Uıat qoı. Áıel kisiler estip qoımasynshy, áıteýir...

Áıelder jaǵynan, árıne, qulaqtar túrýlituǵyn. Ásirese, munyń ózi bárin estýli. Alaıda, asa yńǵaısyzdanbaı, salqyndaý tyńdaıdy. Bári, búge-shigesine deıin belgili ǵoı. Buǵan.

— Áı, másqatshy! Maǵan ket degeniń be? Men mas emespin. Aqıqatyn aıtamyn. Depýtatyń emespin men, bilip qoı! — deıdi Aıpara aımaǵynyń daryndysy.

— Ózińdeıin ózgesheleý bir ǵalym jazypty jaqynda. «Dara daryndar joq bizde. Barmyz dep júrgenderdiki — ótirik. Ult shırek mıllıonnan aspaı, danyshpan shyqpaıdy» dep. Dáleldepti. Áriptesiń. Seniń ǵylymı jańalyqtaryń aǵynǵa qosylyp, aınalymǵa túskenshe, ultyń azaıyp, azyp biter. Eń bolmasa, myna biz sıaqty bes qatyn alyp, árqaısysyna úsh-úsh bala taptyryp, qazaǵyńdy kóbeıtpeısiń be? — dedi olıgarh odan beter odyrań qaǵyp. — Bizdiki on bes. Búgingi tańda. Bilip qoı!

— Senen týǵan qońyzdardyń sapasyna jaýap bere almaımyn. Jeti mıllıonǵa jetpeıtin jóıitterden myńdap shyǵyp jatqan joq pa? Danyshpandar.

— Qoısańyzdarshy. Uıat qoı! — deıdi ákimniń orynbasary úreılene.

— Sizder kimniń shańyraǵynda otyrǵandaryńyzdy umytpańyzdar, — deıdi másqatshy mańdaı terin súrtkishtep.

— Ózime de obal joq. Keteıin, — dep jınala bastady talantty ǵalym. Táltirektep.

— «Ámirshiniń aqyldysy, ǵulamaǵa ózi baryp, sálem berip turady, ǵulamanyń aqylsyzy, ámirshige ózi kelip, solaı qudaı urady» degendeıin tórttaǵan kimdiki edi osy? — dep lázzatshyldyqtyń rahatyna batty olıgarh.

Baqtyń ǵajaıyptaryn tamashalap oralǵandar otyrysty odan ármen qyzdyrmaqqa kirisken.

Aımaq talantyn, daryndy sanalatyn ǵalymdy joqtaı qoıǵan jan tabylmaǵan.

Azdap qana alańdaǵan kúıeýine bul kúlimsiregen. Alaýlaı laýlaýynan aınymaıtyn alqyzyl erinderine súırikteı ǵana suq saýsaǵyn basyp, baıyzdatqan.

Kelesi úziliste erkekter jaǵy jer astyndaǵy arnaıy alań-zalda alýan-alýan jabdyqtarǵa jabyla jumylysqan. Qurys-tyrystaryn jazbaqqa. Tasqaıaq qaǵystyrmaqqa. Áıelder qaýymy úshinshi qabattaǵy shyryn sháı bólmesinde syrlaspaqqa uıysqan.

Áıelder áshekeı jarystyrmaqty ázilmen ádiptesip bastaǵan. Lázzatshyldyqtyń tóresi osynda ekenin bul da biledi. Biraq, basqalardaı esten tana elirmes. Olıgarhtyń kelinshegi kúmiske otyrǵyzylǵan gaýharly júzikterdi jaratady eken. Bireýi bes karatty, ekinshisi tórt karatty bildirip turypty. Eń baı latıfýndısiń bıbisi bárinen ozdy. Gaýharlarynyń túr-túsi kógildir kógershinniń tamaǵyn orǵandaǵy tuńǵysh qan tamshysynyń túsindeıtuǵyn. On karattan asyp jatypty. Júzikteriniń quny. Úshinshi, tórtinshi, besinshi bıznesmenderdiń totylary tym totaılanbaı kelgendeı. Ákimniń úıine. Orynbasar men máslıhat hatshysynyń hanshalary hám jeti-segiz karattyń tóńireginen tabylǵan. Saqına-júzik jarystyrýdan.

Laǵyldar jarqyly shattyqty shańyraqtan shyǵandap shyǵyp, shaharǵa shashyraǵandaı. Saqına-júzikterden keıingi kezek bilezikterge qarata bıiktegen. Másqatshy hanymynyń jýandaý bilegindegi jańalyq jaryp shyqqan. Jarysta. Jarty mıllıondyq mejeden kórindi. AQSH-tyń aqshasymen alǵanda.

Bul, ákimniń áıeli, bárine túsinistikpen qarap, jyp-jyly jymıysymen jaıbaǵystap, sháı quıyp qana júrdi.

Kezek keýdelerge kóterilgen. Omyraýlarǵa órmelegen. Moıyndardy oraı shyr aınalǵan. Tizbe baýlar túgendelgen. Órmeler ólshengen. Zúbárjattar zerlerin jaquttardyń jaltyly jalap-juqtaǵan.

Syrǵalar syńǵyr qaqqan. Orynbasardyń hanshaıymy olıgarhtyń toqalynan ozǵan.

— Ólá-á-á, osy biz mas bop qalǵan joqpyz ba? — degen bireýi.

— Emin-erkin demalǵan jaqsy ǵoı. Bári úıdiń ıesine baılanysty dá, — degen ekinshisi.

— Búıtip, bulaısha buıym kórsetiskenniń rahaty bótenshe eken ǵoı, — dedi úshinshisi. — Baıqap-baǵamdasaq, árqaısymyzdyń tal boıymyz áldeneshe mıllıon dollarmen áshekeılenedi eken-aý!

«Kóksandyqtan» kádýilgi «Qońyr» toby kóringen.

— Osy «Qońyrdy» jaqsy kórem. Daýsyn shyǵaraıyqshy, — dedi tórtinshi hanym. — Mynaý up-uzyn jińishke qyz qatty unaıdy.

«Qońyrdyń» up-uzyn, jip-jińishke qyzy: «Dúnıe... dúnıe... dún-ıe-e... Dúnıege kim ıe?..» dep ándetti. Eki jigit ilesti. Birtúrli án ǵoı, ózi.

Áshekeıler báıgesi báseńsidi. Múshekeıler mánistele bastady.

— Ánshi qyzdyń beli qansha santımetr eken-ı? — dedi áıelderdiń besinshisi.

Tán-táptish qyzǵan.

Ózge óńirlerdi kim bilipti, bulardyń Aıpara aımaǵynda, ásirese, onyń ortalyǵynda fıtnes-klýbtar kóbeıgen. Elıtalyq esepteletinderi eselengen.

Ańdaǵan. Olıgarhtyń toqaly eshkim estip-kórmegen klýbqa kúnara baratyn kórinedi. Latıfýndısiń bıkesi jekemenshik fıtnesinde taldyrmashtanatyny burynnan belgili. Úshinshi, tórtinshi, besinshilerdiń sulýlary da arnaıy oryndarǵa barǵyshtaıdy. Shetelderge kóbirek shyǵyńqyraıdy. Aptalap. Aılap. Týǵan elde túk kórmegendeı tympıady. Másqatshynyń sylqymy sırekteý symbattanady eken. Ózi ósek-aıańdy, asa ashylǵandy jaratpaıdy eken. Jasyryndaý syry da joq emes. Aıta qoımas. Alaıda, aınalasynda otyrǵandar, báribir bilip qoıdy. Kózinen kórinip, qabaǵynan baıqalyp turypty. Qıyqtaryn tarttyra-tarttyra birjolata tyndyrypty. Tún balasynda baqyraıtyp, ashyp jatady-aý, beıshara. Uıyqtaǵannyń ózinde. Jumylmaıdy-aý. Janarlary. Ánebir, áıgili ánshi de sóıtedi. Desedi ǵoı. Bet-álpeti buzylyp, qos janary jansyzdanyp, shıshalanyp shyrqaıtyn boldy, baıqus.

Tán tamashalaý tym áserlituǵyn. Birinen-biri óterdeı. Báribir, barshasy muny moıyndasty. Ákimniń áıeli bolǵandyqtan emes, árıne. Aqıqaty solaıtuǵyn. Aıpara aımaǵynyń sulý arýy. Kórkem kelinshegi. Ákimniń áıeli. Bolsa, nesi bar.

— Báıge beremiz! — dedi olıgarhtyń kóriktisi ózinen kórkemirek jaratylysqa qyzyǵa qarap. — Aıpara aımaǵynyń aı dıdarly ledıine bárimiz bir-bir qımas dúnıemizdi tartýlaımyz!

— Bir aýyzdan qoldaımyz! Qýattaımyz! — desti qalǵandary. Biri bilezigin, ekinshisi júzigin, úshinshisi syrǵasyn, taǵy basqalary taǵysyn-taǵylaryn syılamaqqa sapqa tizilisti. Súzile syzylysty.

Paýza.

Bul ań-tańdandy. Alaıda, almasqa bolmas. Bálsingen jaraspas. Qabyl qyldy. Alǵys arnady. Artynsha:

— Biz de báıge beremiz! — dedi. Shuǵyl sheshimge keldi. Ekinshi qabatqa tústi. Edáýir keshikti.

Kelinshekterdiń árqaısysyna áýelgi syılaǵandarynan áldeqaıda qymbat qazynalar tabystaldy. «Almaımyzǵa» jáne «uıat boladyǵa» basqandardy alaýlaı laýlaýynan aınymaıtyn erinderine suq saýsaǵyn sál ǵana tıgizýmen ısharalaı ımendirdi.

Qonaqtardyń bári mundaı meımandyq, osyndaı otyrys eshqashan bolmaǵanyn qaıta-qaıta qaıtalaýmen tarasqan.

Qyzyq.

Kópten beri kórinbeı ketken sheshesi túsine kiripti. Bul jolǵy túsi birtúrli. Túsiniksizsuǵyn. Teris qaraıdy. Sheshesi. Burylmaıdy. Buǵan. Muńdy án aıtady. Alystaǵy munarly jotanyń basynda ákesi ushyp júripti. Qanat baılap. Anasy ánin sol kisige arnaıtyn sıaqty. Sózderi ap-anyq: «Kún keship áldeqandaı júr ekensiń? Sútten aq, sýdan taza, a-a-adalym-aı...» deıdi. Muńdy án. Kenet, shirkin sheshe qyzyna, ákimniń áıeline buryldy. Sóıtse, anasy «Qońyr» tobyndaǵy qyz eken. Deıdi. Up-uzyn, jip-jińishke, ánshi qyz.

Óń men tústiń arasynda kúbirledi: «Apataıym-aı, Ana-Jaıda júrseńiz-daǵy, sosıalızmniń soıylyn soǵatynyńyz qalaı... Sút aq pa, sý taza ma myna álemniń júzinde... Anashym-aý, sútten aq, sýdan tazalar joq qoı, ondaılar ashtan qatady ǵoı qazir...» Leksıa sekildendi. Lúpil-úlpil lebiz emes. Oıanyp, kózin ashyp alǵan. Kúıeýi qyzmetine ketip úlgeripti. «Kóksandyqty» qosqan kúıi qaldyrypty. «Qońyr» tobynyń qyzy shyrqap turypty. Úni ázer-ázer estiledi.

Kóterińkiredi.

Ańǵarǵan. Alǵash márte. Anaý qyz anasynan aınymaıdy eken-aý.

---