InfoHub Logo

Ordendi munaıshy, isker basshy Jaqsylyq Janǵazıev jaıly bir úzik syr.

Jer ananyń baýyrynda jantalasa tirlik keshken, pende ataýlynyń arasynda, búkil bolmys bitimi ózgeshe jaratylǵan, dara tulǵalar, kósh bastaıtyn kemeńgerler men sóz bastaıtyn sheshender, qol bastaıtyn batyrlar men aqyl-oıǵa óris jasaıtyn ǵulamalar júrmese qaıter edik...Eldiń eldigin tanytatyn da solar emes pe...Baýyrynan osy sanattaǵy talaı darabozdardy órbitken Mańǵystaý óziniń qunarly qoınaýynan shyqqan uly dala ulandar legi áli de úzilmegendigin udaıy dáleldep keledi.

Oblys jurtshylyǵy osy aqıqatqa jýyrda jáne bir kóz jetkizgendeı boldy.

Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń bir myń toǵyz júz toqsan segizinshi jylǵy qazannyń jıyrma ekisindegi Jarlyǵymen, elimizge sińirgen eńbegi, qoǵam ómiriniń tıisti salalaryndaǵy jemisti qyzmetteri úshin marapattalǵan bir top qyzmetkermen birge "Ózenmunaıgaz" aksıonerlik qoǵamynyń prezıdenti Jaqsylyq Smaǵululy Janǵazıev ta Otanymyzdyń "Qurmet" ordenimen marapattalyp, ony elbasymyzdyń óz qolynan alý mártebesine ıe boldy.

Sonyń aldynda ǵana, "Astana" medalin jarqyrata taǵynǵan Jákeńdi, sol jyly kútken mereı tasqyny, munymen de tolastamaǵan eken. Kóp uzamaı ol bir myń toǵyz júz toqsanynshy jylǵy qańtardyń ony da ótken Prezıdent saılaýynda, qaıta saılanýǵa túsip, tuǵyryna qaıta qonǵan Prezıtentimizdiń senimdi ókili bolyp, oǵan úlken senim kórsetildi.

Al osy mártebeli shaǵyna ol qalaı jetti...

Qolynan qandaı ister kelip júr edi, sonshama...

Mine, biz tektes suraqtar tóńireginde tolǵana otyryp, Jaqsylyq Smaǵululynyń bolmys bitimimen, oı parasatymen ǵumyr soqpaqtarynan jurtshylyqty, hal-qadyrymyzsha, habarly etýdi maqsat tuttyq.

Onyń bolmysy, óziniń týǵan jeriniń kelbetińdeı, san qyrly, alýan aıshyqty. Bir qaraǵanda, kóp tyńdap, az sóıleıtin, aýyr minezdi janǵa uqsaǵanymen, aýyzdan shyqqan ár sózińizdi aına-qatesiz qabyldap, onyń mán-maǵynasyn jan-jaqty saralap, sol boıda-aq tıisti baǵasyn berip tastap otyratyn tereńdigi birden ańǵarylmaýy da múmkin. Syryn bilmeıtin, adam ony bir qıqar, qaı kezde jáne qandaı máselege qatysty bolsa da, áıteýir, aıtylǵan sózge qarsy shyǵyp, óre túregelýge qumar adam eken-aý dep, oılap qalýy ǵajap emes. Ol kisimen istes bolǵan talaı jannyń, osyndaı pikirge kelýi sózsiz.

Alaıda, onyń kele-kele, bir ǵana durys sheshim taýyp, aıta biletin jáne tez qorytyndy jasap otyrýǵa óresi jetip jatatyn bilikti maman ekenidigine kóz jetkizeri anyq. Ony kópshiliktiń birden túsine almaı qalatyndyǵy oılaý qabiletiniń tereńdiginen, qarapaıym adamdardyń onyń oı jelisine ilese almaı qalatyndyǵynan.

Jáne bir ereksheligi, ol kisi qaı máseleni bolsyn sheshken ýaqytta, kózge kórinip turǵan, qazirgi paıdany emes, istiń túbegeıli nátıjesin, onyń halyq múddesine saı nemese saı emestigin qatty eskeretin deıdi, ol týraly syr minez áriptesteri.

Bul sózderge, ol qandaı isti qolǵa alsa da, tolyqqandy deńgeıine jetkizip, múltiksiz atqarýdy maqsat tutatyn jáne eshýaqytta eshqandaı máselege júrdim-bardym qaraı almaıtyn, jaýapkershilik sezimi asa joǵary, parasatty azamat degendi qosýǵa bolar edi. Jany darhan, júregi úlken, peıili keń jáne óte ádil de sezimtal. Sońdyqtan da óte qarapaıym. Múmkin bul onyń Smaǵul aqsaqal men Qansulý ananyń otbasynan órbigen on balanyń biri bolǵandyǵynan da shyǵar. Álde, ana sútinen daryǵan, áke ónegesinen sińgen qasıet pe eken. Áıteýir, onyń ózgeden erek zeıindiligi men zerdeliligi, rýhanı áleminiń keńdigi, óresiniń bıiktigi búginde qalyń jurtqa dáleldenip bolǵan jaılar.

Ata tegine kóz júgirtseńiz, bul áýlettiń tarıhynan, qazaq eli bastan keshken, talaı hıkmetter eles bergendeı. Arǵy atasy Qýan Keńes úkimetiniń qýǵynyna ushyrap, mal-múlki tárkilengenderdiń biri. Baıyǵany úshin, bas bostandyǵynan aıyrylyp, Ketik túrmesiniń bosaǵasynda jan tapsyrypty. Sońynda qalǵan úlken ákesi Janǵazy da tirshilik tepkisin az kórmegen. Bir myń toǵyz júz jıyrma segizinshi jylǵy qoıan jylynda jutap, kúneltis izdep, jer aýyp, el kezipti. Túrkmenstan qumyn shıyrlap, Iranǵa ótipti. Týǵan jerge otyzynshy jyldardyń basynda oralyp, ujymdyq sharýashylyqqa kirip, saqtapty. Óz ákesi Smaǵul Shahtydaǵy kómir óndirý jumystaryna qatysqan. Bul Mańǵystaýdaǵy jer asty baılyqtarynyń alǵash ıgerile bastaǵan kezi bolsa kerek. Alaıda, Smaǵul Janǵazyuly, keıinnen, esepshiler daıarlaıtyn kýrsty bitirip, ǵumyr boıy, aýdandyq oqý bóliminde esepshilik qyzmet atqarǵan.

Al Jaqsylyq Smaǵululynyń taǵdyry, qudaıǵa shúkir, qazaq eliniń órkendegen kezeńimen tuspa-tus kelip, táýelsizdiktiń dańǵyl jolyna ulasty. Zamany syılaǵan tańdaý men erkindikke, shabyty men talantyna saı, jomart jannyń aldynan, asqaq armandarǵa bastaıtyn alyp qaqpalar, birinen soń biri, aıqara ashylyp jatqandaı.

Iá, onyń ómir joly, tek qana, eseıý satylarynan, bıikteý baspaldaqtarynan turady. Qaraı qoıyńyz.

Bir myń toǵyz júz jetpis birinshi jyly Almaty polıtehnıkalyq ınstıtýtyn munaı jáne gaz ken oryndaryn kompleksti mehanıkalandyrý tehnologıasy mamandyǵy boıynsha bitirgennen keıin, Ózendegi birinshi kásipshilikke munaıshy sheber bolyp kelgen. Sodan kóp uzamaı-aq aǵa ınjener, smena bastyǵy, aımaqtyq tehnologıalyq qyzmet basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, ortalyq tehnologıalyq qyzmettiń munaı jáne gaz óndirý jónindegi dárejelerine satylap óse beredi.

Sóıtip, bir myń toǵyz júz seksen ekinshi jyly osy basqarmanyń bas ınjeneri dárejesine jetedi. Eki-úsh jyldan soń "Mańǵystaýmunaıgaz" óndiristik birlestigine ortalyq tehnologıalyq qyzmet bastyǵy bolyp, joǵarylatylady. Jetibaı sıaqty, iri munaı-gaz óndirý basqarmasyn basqarady. Qazaqstan Respýblıkasy otyn jáne energetıka mınıstrliginde basqarma bastyǵy qyzmetin atqarady.

Qarap tursańyz, onyń ótken mektebi, shyn mánindegi, shyńdalý mektebi. Ol munaı jáne gaz ónerkásibiniń, qatardaǵy jumysshysy bolýdan bastap, barlyq satydaǵy basshylyq qyzmetterdi saralap shyqty. Sóıtip, tájirıbe jınaqtady. Bul onyń basqarý baspaldaǵyndaǵy jańa da jaýapty úlken isterge degen táýekelin qamtamasyz etti.

...Sol bir jyldary, Ózen ken ornyndaǵy óndiris jaǵdaıy tym kúrdeli kúıge jetken. Bir myń toǵyz júz toqsanynshy jyldan bastap, munaı óndirý jyl saıyn bir mıllıon tonnaǵa deıin kemı bergen.

Mine, osy kezeńderden bastap, Jákeńniń kóńilinde bir tyń oılar qozǵalysqa túsip, jańa talaptarǵa boı urý qajettiligin tereń seziný bastaldy deýge bolar edi. İske jańasha kózqaras jańasha uıymdastyrý qajettigin ol túısingeni sózsiz. Onyń mazasyn ketirgen tyń oılardyń ómirsheńdigine jol ashýǵa ómirdiń ózi kómekke keldi desek, qateleser me ekenbiz...

Sol kezeńde, Qazaq eliniń óz táýelsizdigine qol jetkizýi oń talapqa dańǵyl jol ashty. Eger bulaı bolmaǵanda, Qazaqstan úkimeti bir myń toǵyz júz toqsan úshinshi jyly Dúnıejúzilik qaıta qurý jáne damý bankinen ken ornyn qalpyna keltirý úshin nesıe suraýǵa táýekel ete alar ma edi álde ete almas pa edi...

Bul banktiń Qazaqstanǵa kómek qolyn soza qoımaǵany da, ras. Biraq bir talapty bir talap jalǵap, tyǵyryqtan shyǵýǵa degen talpynys óz nátıjesin bergen. Sol bir aýyr da qarbalas kúnderdi eske ala otyryp, Jaqsylyq Smaǵululy bylaı degen edi.

— Bank áleminiń belgili fırmalary men jekelegen sarapshylardy tarta otyryp, ken qorynyń mólsherin qaıta anyqtaý, munaı uńǵylarynyń, óndiristik qural-jabdyqtardyń tehnıkalyq kúıin tekserip, óndiristi uıymdastyrý, qarjy, esep-qısap qyzmetine taldaýlar jasap, esepteýlerdi tıanaqtaımyn degenshe ótken, úsh jyl merzim ishinde, biz de qol qýsyryp, qarap otyrǵan joqpyz. İskerlik yntymaqtastyqqa qol jetken áýel bastan dúnıe júzilik bank, Ózen ken ornyn, munaı óndirýmen aınalysatyn basqarmany, "Mańǵystaýmunaıgaz" óndiristik birlestiginiń quramynan shyǵaryp, derbes kásiporyn etip, qurý talabyn qoıdy. Bul talapty oryndaý bizge óndiristi basqarý, uıymdastyrý qyzmetin munaı kásipshilikterine etene jaqyn aparýǵa múmkindikter jasady. Sóıtip, Ózen ken ornynda óndiristi jańasha uıymdastyrý jumystary qolǵa alyndy...

Birinshi kezekte, ken ornyndaǵy óndiris ornyn tıimdi paıdalaný maqsatymen, munaı men gaz salalary boıynsha, eki úlken basqarma qurylyp, olardyń apparattary, kásipshilikterdi basqarý úshin, eń qolaıly degen jerlerge ornalastyryldy. Sonymen qatar, basqarý apparattary ózderiniń eń negizgi maqsattary – ónim óndirýden ózge eshqandaı qosalqy sharýalarǵa alańdamaýy úshin barlyq jaǵdaılar jasaldy.

Al, qosymsha ýaqyt pen júıke qýatyn qajet etetin, óndirip bergen ónimdi óńdeý men óndirýden bastap, barlyq áleýmettik jumystarymen ortalyq apparat qyzmetkerleri shuǵyldanatyn boldy.

Árıne, osynaý isterdiń negizgi dem berýshisi, uıymdastyrýshysy retinde, onyń bastaýynda turǵan, munaı men gaz ónerkásibiniń, sol kezdegi, bilgir de, jigerli, tájirıbeli de jańashyl mamany, osynaý jańa ıdeıalardyń kózin ashqan, Jaqsylyq Janǵazıev bolatyn. Ol "Ózenmunaıgaz" óndiristik birlestiginiń Bas dırektorlyǵy qyzmetine bir myń toǵyz júz toqsan tórtinshi jylǵy jeltoqsanda aýysqan.

Jańadan qurylǵan "Ózenmunaıgaz" birlestiginde ornatylǵan temirdeı tártip, árbir qyzmetkerdiń tapsyrylǵan ári tıanaqty oryndap, nátıjeli bolýǵa umtylýyn, óz isiniń jemisti bolýyn degen yntalylyǵy men jaýapkershiligin qamtamasyz etti.

Munaı óndirýmen tikeleı shuǵyldanbaıtyn kóldeneń qurylymdar kásiporyndar quramynan shyǵaryldy da, olar munaıshylar tapsyrmasymen jumys isteıtin jaǵdaıǵa kóshirildi. Áleýmettik mekemeler qala balansyna berildi.

Sóıtip, óndiristik emes shyǵyndar kemitildi de, kerisinshe, óndiristiń qajeti úshin shyǵyndar molaıtyldy.

Osylaısha, óndiristi qaıtadan órkendetýge jol ashyldy. Óıtkeni, munaı men gaz, meıilinshe, mol óndirilmeıinshe, ekonomıkalyq jaǵdaılardyń jaqsarýy múmkin emes edi.

Al, birlestiktiń ekonomıkalyq joǵary kórsetkishterge jol ashýy, munaıshylardyń tabystaryn da, qala turǵyndarynyń jaǵdaıyn da jaqsartatyny túsinikti.

— Búgingi tańda, Ózen ken ornynyń Mańǵystaý munaıyn ıgerýge qosyp otyrǵan úles dárejesin myna bir derektegi-aq aıqyn kórýge bolady. Aıtalyq ken orny ónim bere bastaǵannan beri óndirilgen munaı eki júz jetpis mıllıon tonnadan asypty. Bul shamamen, Mańǵystaý kenishterinde óndirilgen barlyq munaı mólsheriniń úshten ekisin quraıdy... — Bul Janǵazıevtiń sózi.

Jákeńniń uıymdastyrý isindegi iskerligi bir ǵana bul rette kórinip qoıǵan joq. Ol zaman bergen mol múmkindikterdi tıimdi paıdalana otyryp, dúnıe júzindegi ózge munaıshylar qaýymynyń turmysyna, olardyń óndiristi uıymdastyrýdaǵy ozyq ónegelerine jiti nazar aýdarýmen keledi. Olardan neni úırenýge bolar edi... Bizdiń jaǵdaıymyzda qandaı tásilderdi paıdalanǵan jón... Kadrlardy qalaı daıarlaımyz...Qandaı máselelerge basa mán berý kerek... Ol osyndaı, tolyp jatqan suraqtardyń jaýaptaryn, talmastan, izdeı biledi. Sonyń arqasynda, ol buryn turmystyq maqsattarǵa qoldanylyp kelgen ǵana syǵymdalǵan gazdy óndiristik maqsattarǵa, onyń ishinde, avtokólikterge otyn retinde paıdalanýǵa bolatynyna kóz jetkizdi.

Bul qyrýar qarjy únemdeýge múmkindik berdi.

Qazir Jańaózende ǵana emes, Aqtaý qalasynda jáne basqa jerlerde, avtokólikter benzınnen tórt ese arzan gazdyń qýatyn paıdalanyp otyr. Bul jaǵdaı ekologıalyq saýyqtyrýǵa da oń yqpal jasaıtyny óz aldyna, óndiristik emes shyǵyndardy kemitý esebinen, mıllıondaǵan dollar kóleminde qosymsha paıda tabýǵa múmkindik berdi...

 

Oıǵa kelip, túske enbegen san alýan ózgerister men jańalyq esten tandyratyn qazirgi zamanda aınalamyzdaǵy talaı qubylystar men zamandastarymyzdyń tańdaı qaqtyrarlyq talaı izgi áreketteri de jıi-jıi boı kórsetpeı qalyp jatqan joq. Biraq aqparattyń kóptiginen, talaı jaılarǵa baǵa berip, kóńilde ekshep úlgermeı jatyp, nazarymyzdy ózgelerine tez aýdaryp kete beretinimiz de qupıa emes.

Alaıda, solardyń arasynda synalap shyǵyp, emis-emis bolsa da qaıtalana beretin keıbir adamdardyń is-áreketteri eriksiz qulaqqa shalynyp, kóńilde qattalyp, jattalyp, tarıh betterine de tizilip qala beredi eken. Mańǵystaý oblystyq máslıhaty sesıalarynda sóz bolǵan alýan túrli máselelerge den qoıyp, tyńdap júretin adamdar boldy. Olar bul pikirmen birden-aq kelisip, sol jıyndardyń talaıynda-aq belsene sóıledi.

Sonymen birge, óz oılarynyń júıriktigi men qısyndylyǵyna jurtshylyqty tánti etip júretin, Jaqsylyq Smaǵululy týraly da talaı áńgime aıtary sózsiz. Mysaly, sesıalarda qaralatyn eń negizgi máseleniń biri, jergilikti búdjet jaıy. Qarjy basqarmasy sol búdjettiń qandaı maqsattarǵa, qalaı jumsalyp júrgenine mán bermeıdi. Búdjettiń lımıtin paıdalanyp, sonyń búrkenshigi arqasynda, komersıamen shuǵyldanatyndar barshylyq.

Osy jaılardy nege qadaǵalap otyrmasqa... Bizde mundaı jumystar joq. Bireýler osy suraýsyzdyqty paıdalanyp, oılaryna kelgenin jasaıdy. Qajettiligi bolmasa da, mashına satyp alýshylar kóp. Keńseni orynsyz sándeıtinder bar. Ras pa...

Sondaı-aq onyń, búdjet salyqtan quralatyndyǵy sebepti halyqtyń eńbekaqysyn ýaqytynda berýdi qamtamasyz etý, paıdaǵa salyq alý, salyqtyń qosymsha kózderin tabý jóninde aıtqan kóptegen pikirleriniń qanshalyqty mańyzdy ekenin búgingi kún kórsetip otyr. Bul turǵydaǵy mysaldardy áli de keltire berýge bolar edi...

Bir myń toǵyz júz toqsan segizinshi jyldaǵy oblys búdjeti qaralyp jatqan sesıada, oblys ákiminiń orynbasary, qarjy basqarmasynyń bastyǵy, marqum, Svetlana Borısovna Shametova, Jańaózen qalasynyń ákimi Mashınıst Abylhanov pen onyń salyq tóleýshisi Jaqsylyq Janǵazıevqa tıisinshe baǵa berýimiz kerek degim keledi. Olar kóp nárse istep otyr. Olar, is júzinde, barlyq máseleni sheship otyr, — depti.

Osy sózdiń ózi-aq kóp nárseni ańǵartqandaı. Óıtkeni, qalanyń barlyq máselesi sheshilip jatsa, halyqtyń barlyq máselesiniń sheshilip jatqany emes pe...

Sózimiz dáleldi bolý úshin, osy arada M. Abylhanovtyń óz sózin keltire keteıik.

— Bir myń toǵyz júz toqsan tórtinshi jyldyń kúzinde «Mańǵystaýmunaıgazdan» bólingen "Ózenmunaıgaz" óz aldyna derbes kásiporyn bolyp quryldy. Onyń basshylyǵyna osy óńirdiń perzenti, isker de talapty azamat Jaqsylyq Janǵazıev taǵaıyndaldy. Jasyratyny joq alǵashqy kezderi aramyzda túsinispeýshilikter de boldy. Óndiristi naryqtyq qatynastarǵa kóshirip, ákimshilik tarapynan aralasýǵa shekteý qoıyla bastaǵan. Jergilikti atqarýshy bılik ornynyń quzyrly qyzmetin zańdastyrý jetilmeı jatqan kezeń bolatyn. Abyroı bolǵanda, alpys myń qala turǵynynyń taǵdyry, jas memlekettiń óndiris salasy úshin jaýapkershilikti jaýapty óndiris salysy úshin jaýapkershilikti seziný bizdi bılik talastyrýdyń batpaǵyna uryndyrmaı, bul kezeńnen tez alyp shyqty. Óz basym, Jaqsylyq Smaǵululynyń sharýashylyqty uıymdastyrý sheberligine, qarjy, ekonomıka isterindegi saýattylyǵyna, sheteldik ınvestorlarmen mámile jasasqanda eliniń esesin jibermeıtin qaıyrymdylyǵyna asa tánti boldym, — deıdi. Bul rette kóńilge bir jaı oralady...

Ózen ken ornyn qaıta jaraqtandyrýǵa bir júz toǵyz mıllıon dollar ınvestısıa bergen Dúnıejúzilik damý banki ári salyq tólep, ári qalany ustaı almaımyz. Aksıonerlik qoǵam quramyndaǵy barlyq áleýmettik nysandar men qalany qarjylandyrý toqtatylsyn degen talap qoıdy. Qala men aksıonerlik qoǵam basshylary birlese otyryp, máseleniń bulaı qoıylýy, áleýmettik qaıshylyqtardy shıelenistirip, qoǵamdyq-saıası turaqsyzdyqqa aparyp soqtyratyndyǵyn eskertti. Ony boldyrmaý úshin munaıshylarǵa tólenetin eńbekaqyny olardyń barlyq áleýmettik-turmystyq suranystaryn óterlikteı deńgeıge jetkizý jóninde, qarsy talaptaryn qoıdy.

Nátıjesinde, Dúnıejúzilik damý bankimen tıimdi mámlege kelip, qala sharýashylyǵyn qarjylandyrý maqsatyna on bes mıllıon AQSH dollaryn bóldirýge qol jetken.

Osy jaılardy saraptaǵanda, budan jarty ǵasyr buryn bolǵan bir jáıt eriksiz oıǵa oralady...

...Mańǵystaý qysy, jalpy, qytymyr, qatal dep esepteledi ǵoı. Soǵystan keıingi sol bir jyldarda, kúısiz el úshin, onyń qytymyrlyǵy burynǵydan da tereńirek sezilýge tıis edi. Biraq úlkenderdiń aıtýynsha, ondaı kúı este qalmapty. Qaıta, soǵys jyldary engizilgen kartochka júıesi joıylyp, eldiń tynysy keńidi degen habar jeltoqsannyń sol bir sýyq kúnderinde kelip jetipti.

Taýshyq jurtynyń jaqsy habarǵa jany semirip, sol kúni dúnıege kelgen uldaryna Jaqsylyq dep, at qoıypty. Jaqsy habarmen birge týǵan sábıleri jaqsy kúnderdi jalǵastyrsyn dep tilepti.

Sóıtip, qytymyr qys kúnderiniń yzǵaryn jańa lep, jaqsy tilekter jeńildetipti. Sol tilekpen, appaq nıetpen birge, álgi sábı de kún sanap ósip, eldiń hal-ahýaly da, birtindep, jaqsara túsipti. Mine, sol Jaqsylyq búginde el azamaty. Týǵan eliniń qamyn jegen qamqorshysy, eli súıgen erkesi, jol bastaǵan serkesi de.

* * *

...Jumaǵaısha aıtady...

...Sol kúni, Baıan degen qurbym ekeýmiz, kitaphanada otyrǵanbyz. Bir kezde ózime bireýdiń kóz almaı, qarap otyrǵanyn ańǵardym da, burylyp edim, bir jigit eken. Kózine kózim túsip ketti de, kenet mende bir mazasyzdyq paıda boldy...

Munyń teginnen tegin emestigin keıinnen baryp bir-aq bildim...

Almaty polıtehnıkalyq ınstıtýtynda oqyp júrip, osylaısha tanysqan jan jary Jumaǵaısha otaý tigip, urpaq ósire bastaǵandaryna da shırek ǵasyrdan baıaǵyda asyp ketken. Jumaǵaısha da, olardyń tárbıelep ósirgen uldary — Qaırat pen Qanat ta munaıshylar.

Munaıshylar otbasyna kelin de túsken. Abaı esimdi appaq ul da ósip keledi.

Munaıshylyq mamandyqtyń ereksheligi me, álde ózderiniń uıymshyldyǵynan ba, Aqtaý men Jańaózen qalalarynan bir-birine qonaqqa shubyryp júretin kezderi jıi ushyrasady. Stýdenttik shaqtaryn birge ótkizip, eńbek maıdany qyzyqtary men qıynshylyqtaryn da qatar kórip, bite qaınasqan olardyń arasynan Jumaǵaısha men Jaqsylyqty da jıi kórýge bolady. Ásirese, elýdiń ar jaq ber jaǵyna jınalyp, uldary erjetip, qyzdary boıjetken, osylaısha jas otaýlar kóbeıe bastaǵan qazirgi shaqtarynyń qyzyǵyna toıym joqtaı.

Mine, búgin de bir qurdastyń týǵan kúni edi. Jarty ǵasyrlyǵyn toılap jatqan. Árqashan da bir nárseni oılap taýyp júretin, sóıtip jurtty qyran-topan kúlkige batyrýǵa qumar Jákeń ortaǵa shyǵa kelgende, toıshy qaýym da, áldebir, tosyn shattyqqa kenelýge daıyndalǵandaı, júzderi nurlanyp sala bergen.

— Al, toıshylar, — degen Jákeń, aınalasyna sabyrmen, asyqpaı bir alyp, — qazir án saıysyn ótkizemiz. Saıysty kelinshekter bastaıdy. Sharty — bul saıystan eshkim de qalys qalmaıdy. Káne, kezekke turyńdar...

Toıshy qaýym dý etip, dúrligip, japyryla oryndarynan turǵan. Jákeń de áldeqaıdan bir jalpaq oryndyqty aldyryp, ortaǵa qoıǵyzyp jatty.

Sóıtse, ol "sahna" eken. Saıysqa qatysýshylar bir-birlep osy "sahnaǵa" shyǵyp, óner kórsetýge tıis. Mundaıda saýdalasý degen joq.

Kóp uzamaı, deneli Jákeń aldyńǵy lekte turǵan bir kelinshekti "sahnaǵa" qoıa salǵan...

Úlkendi-kishili, uzyndy-qysqaly, jýandy-jińishkeli talaı lekke álgi jerde óner kórsetýge týra kelgen... Jurt qyran-topan...

Onyń ádebıetke qumarlyǵy da erekshe. Orta mektepti bitirgennen keıin, jýrnalısıkaǵa da kóńili ketip, sáti túspegen eken. Al qazaq sóziniń dámin aýyzǵa túsken taǵamnyń dáminen kem sezinbeıdi. Sátsiz jazylǵan án mátinderin qolynan keledi-aý degen dostaryna aparyp berip, jóndetip alyp, aıtqyzatyn kezderi bolyp turady.

Úıiniń qaq tórinde qalyń kilem emes, qazaq jeriniń ǵajaıyp sulý tabıǵaty beınelengen alyp kartınalardyń ilýli turǵany da jarasymdy-aq.

Eń bastysy, sonyń bári jan qalaýymen, júregindegi úlken súıispenshilikpen, taza nıetimen, bıik talǵamymen tamasha úılesim taýyp jatady. Onda jasandylyq joq. Elikteýge jany qas. Urany – ózgeniń isin qaıtalaǵansha, qatelesseń de óziń talaptan...

Menińshe, ony jan-jaqty jetildirip, týǵan dala tósinde qyransha qalyqtatyp alyp kele jatqan da, osy túsinigi, osy uǵym, talǵamy.

Biraq osyndaı izgi qasıettiń bári osynaý bir ǵajaıyp jannyń keýdesine qaıdan, qalaı kelip uıa salǵanyna tańdanbaý qıyn der edim...

Eshqandaı qosymsha qarjy, kómeksiz-aq Ózen ken ornynda zor jetistikterge qol jetkizip, tyǵyryqtan alyp shyǵyp qana qoımaı, aldyńǵy qatarly orynǵa kótergen, Jaqsylyq Smaǵululynyń júzege asyryp kele jatqan jańashyl ıdeıalaryn, nátıjeli isterin bastan aıaq sanap shyǵý qıyn. Al ony shet jaǵalaı ǵana aıtar bolsaq qazir "Ózenmunaıgaz" aksıonerlik qoǵamyna qaraıtyn asqanalardyń bári kompútermen basqarylady.

Bul rette, qoǵam jumysshylary aımaqta elden buryn damyǵan elderdegideı dárejege jetýi de osy basshynyń arqasy.

Alaıda, Jákeńniń oılary, tyń ıdeıalary, armandary búgingiden áldeqaıda alysta júr. "Bizdiń kelinshekterimiz bir-birinen tátti taǵamdar jasaý resepterin modem baılanysy arqyly alyp otyratyn kúnge jetsek qoı... — degeni bar birde.

Ol tek qana Jákeńniń qaı jerde júrse de, basynda sol jerdegi jaǵdaıǵa sáıkes, tyń oılar órbı bastaıtyndyǵynyń dáleli. Ol toı jasaǵanda, búkil ánderdiń mazmuny qaıtadan ekshelip, sol kúngi dárejege sáıkestendirilip, qaıta "jazylyp" jatatyndyǵy da sol sebepti.

Al onyń óndiriske qatysty josparlary óz aldyna. Olar qat-qabat jáne ilgerilegen saıyn qanat jaıyp, órisi keńı beretindeı.

Qazirgi jaǵdaıda, munaı men gaz ónerkásibine ǵana qatysty kóptegen ekonomıkalyq jáne áleýmettik máseleler tóńireginde olardyń kez-kelgen salasyna baılanysty tyń pikir, jańasha kózqaras bildirip jatsa, oılarynyń naqtylyǵy men nanymdylyǵyna den qoımashylar sırek bolar edi.

Onyń oılary bylaısha órbıdi.

— Óz kásiporyndarymyzda óńdeımiz dep, Ózenniń óńdeýi kúrdeli, erekshe tehnologıany qajetsinetin parafındi munaıyn Atyraý, Shymkent zaýyttaryna aıdadyq. "Jibekti túte almaǵan jún etediniń'' keri edi bul. Óıtkeni Atyraý zaýytynyń tehnologıasy bizdiń benzındi qymbat benzınge emes, arzan mazýtqa aınaldyratyn. Shymkent zaýytyna jóneltilgen ár tonna munaıdan jıyrma bes dollar joǵaltatynbyz... Osylaısha, jylap ketken munaıdy, alys shetelderge satqannan túsken paıda, memleket qazynasyn tolyqtyryp, otandyq zaýyttardy jańartýǵa, munaıshylardyń adal aqysyn ýaqtyly tólep, óndiristi jaraqtandyrýǵa da jeter me edi, kim bilsin... Ony eseptegen eshkim joq. Jyl saıyn jumystarynyń aýyr sharýashylyǵy jumystaryna nesıege beriletin mıllıondaǵan teńgeniń janarmaı qaıtarymy, munaıshynyń aýyr eńbeginiń óteýi qaıda... Oǵan eshkim jaýap bermeıdi. Júz prosent satylyp ketken munaıdyń qarjy qaıtarymy alpys prosentten aspaı otyrǵany, al aksıonerlik qoǵamnyń kasaǵa túspegen, qaǵaz betindegi tabysqa, aýyl sharýashylyǵynyń, úkimet shyǵys taǵan qaryz úshin taǵy salyq tólep, qosalqy shyǵynǵa shyǵarylatyndyǵyn qandaı naryq zańdylyǵyna syıdyramyz...Ónim óndirýshi tarapynan qoıylǵan suraqtarǵa buryn eshkim jaýap bermeıtin. Prezıdenttiń joldaýynda, mundaı óndiris salasynyń jańa jaǵdaıdaǵy jumys prınsıpteri boıynsha aıqyn, artynan suraq týmaıtyndaı qaǵıdalarmen shegendelgen, — dep, bolashaqqa úmit artady...

2000 jyl.

---