InfoHub Logo

Álıa Moldaǵulova Nurmuhamedqyzy (shyn esimi İlıa) (1924 — 1944) — 54-shi jeke atqyshtar brıgadasynyń snaıperi, efreıtor, Keńes Odaǵynyń batyry.

1924 jyly 25 qazanda Aqtóbe oblysy Qobda aýdany Bulaq aýylynda dúnıege kelgen. Ata-anasy qaıtys bolǵannan keıin naǵashysy Áýbákir Moldaǵulovtyń qolynda tárbıelenip, Lenıngradtaǵy № 9 orta mektepte oqydy. Reseıdiń Rybınsk avıatehnıkýmyn bitirgen (1941).
1942 jyly óz erkimen Qyzyl Ásker qataryna alynyp, mergenderdiń Orta áıelder mektebin úzdik bitirip shyqty (1943). 1943 jyldyń tamyz aıynan 2-Prıbaltıka maıdanynda 26-atqyshtar dıvızıasynyń quramynda urysqa qatysyp, mergendigimen kózge tústi.
Novosokolnıkı temir jol stansasy mańynda bolǵan urysta Moldaǵulova jaýyngerlerdi sheshýshi shaıqasqa bastap, qaharmandyqpen qaza tapty.

Onyń ómiri men erligi jaıly aqyndar Ia. Helemskıı «Álıanyń júregi», S. Jıenbaev «Álıa» dastandaryn, jazýshylar J. Jumaqanov «Álıa Moldaǵulqyzy», Á .Nurmahanova "Shyǵys shynary povesterin shyǵarǵan.

Aqtóbe qalasynda Moldaǵulovanyń memorıaldyq murajaıy jumys isteıdi. Máskeýdiń № 891 orta mektebi janynda murajaılary bar.
Sankt-Peterbýrg jáne Máskeý qalalaryndaǵy jáne kóptegen oblystardaǵy ondaǵan mektepter, kósheler Moldaǵulova esimimen atalady. Novosokolnıkı, Almaty, Shymkent, Qyzylorda, Aqtóbe qalalarynda jáne týǵan aýylynda eskertkish ornatylǵan.

Sol qasterli muralardyń biri — Aqtóbe qalasynyń Shernıaz kóshesindegi Álıa Moldaǵulova eskertkishi. 1959 jyly jeltoqsanda oblystyq komsomol komıteti oblystyq partıa komıtetiniń birinshi hatshysy Hasen Bekturǵanovqa, oblystyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy Ótemis Aldabergenovke Álıa Moldaǵulovaǵa qalanyń Karl Lıbkneht (qazirgi Shernıaz) kóshesine eskertkish ornatý týraly ótinish hat jazdy.
Soǵystan keıingi jyldarda qarjy máselesi kúrdeli edi. Sol kezde oblysta Kýıbyshev polıtehnıkalyq ınstıtýty arhıtektýra fakúltetiniń stýdentteri tájirıbeden ótip jatqan. Barlyq másele qoǵamdyq negizde sheshildi.

Komsomoldardyń metal synyqtaryn, qaǵaz qaldyqtaryn jınap tapsyrý esebinen 35 myń som jınaldy. Qalǵan qarjy oblystyq búdjetten bólindi. Sóıtip, Álıanyń bústin quıýǵa 70 myń som aqsha jumsaldy. Búst 1961 jyly 9 mamyrda Jeńis kúni merekesine oraı ornatyldy. Bústi músinshiler V. Raskýtov pen E. Shtamm jasady.

Aqtóbede Álıa Moldaǵulovanyń 80 jyldyq mereıtoıyna arnap tutas memorıaldyq keshen ashyldy. Keshen Álıa Moldaǵulova atyndaǵy dańǵyl men aǵaıyndy Jubanovtar kóshesiniń qıylysyna ornastyryldy.Mundaǵy Álıa eskertkishiniń bıiktigi — 4 metr, al tuǵyrymen qosa alǵanda — 6 metr. Bıiktigi — 2,3 metr, jalpy uzyndyǵy 30 metr bolatyn, eki bólikti keshen relefinde sonaý saqtar men ǵundar zamanynan bastap, tarıhymyzdyń dańqty tustary beınelenedi. Releftiń avtory — belgili músinshi, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Esken Sirgebaev. Eskertkish Qaraǵandydaǵy óner kombınatynda quıyldy. Bul isti QR Sýretshiler odaǵynyń Qaraǵandy oblystyq uıymynyń dırektory A. Kýrısın basqardy.

---