Áńgime
...Restoran esiginiń aldynda turǵan shaǵyn temir stoldyń basyna ústinde aqshyl kostúmi bar, amerıkannan aýmaǵan, ashań ári saqal-murtyn qyrynǵan bir adam kelip otyrǵan edi, otyra salyp ózi baıaý ǵana ándetip qoıa berdi:
— Ga-agson-n...
Tóńirek túp-túgel appaq akasıa gúline bólenip, aınalada kún sáýlesi, aýmaǵan altynsha, jalt-jult etip, aspan men jer kóktemniń maýjyraǵan shattyǵyna malynǵan. Kósheniń ortasynda tuıaqtary tyqyldap, qulaqtary salpańdaǵan qodyqtar bultyldaı shaýyp, alpaýyt attar aıaǵyn baıaý alyp basyp, jurt asyqpaı aıańdap kele jatyr, — osynyń ózinen kúlli tirshilik ıesiniń kún kózinde, gúlderdiń baldaı tátti ıisi ańqyǵan aýada qaıtse kóbirek bolǵysy keletinin ap-aıqyn sezesiń.
Asyr salǵan, kóktem jarshysy — balalardyń kıgen kıimi kún nurymen qulpyra qalǵan; qyzyldy-jasyl kıinip, teńsele basqan áıelder, — bulardyń ózderi, túnge dilgir juldyzdaı, jaımashýaq kúnderi sonsha zárý jandar bir.
Aqshyl kostúmdi adamnyń túri bir ǵajap bolatyn: batpaqqa belshesinen batqan ózin bireý búgin ǵana tazartyp, tazartqanda óńin aınaldyryp, boıyndaǵy bar jarqyn sıpattaryn máńgi-baqı óshirip jibergendeı edi. Ózi, beıne bir úıdiń qabyrǵalary jáne qara jol men aǵashty alańnyń aýmaqty taqtasynda jyljyǵan jan ıesine teńbildene túsken kún sáýlesin sanaǵandaı, aınalaǵa nury taıǵan kózderin qadap otyrǵan bolatyn. Bolbyraǵan erinderin búrilgen gúlshe shúrshıtip, ári ǵajap ári bir zarly ándi aqyryn ǵana anyqtap ysqyrǵan ózi tyrnaqtary kúńgirt jyltyraǵan salaly appaq saýsaqtarymen kúńgirlegen stol jıegin tyqyldatyp, ekinshi qolyndaǵy sary perchatkasymen tizesin sabalap, ánniń yrǵaǵyna keltirip qoıady. Bet-álpeti aqyldy ári aıtqanynan qaıtpaıtyn adamǵa mezgegenmen, bir ókinetin jeri, sol bet-álpetin áldenendeı aýyr, túrpideı birdeme ysqylap óshirip ketken.
İzetpen ıilgen garson onyń aldyna bir shynaıaq kofe, shaǵyn shısha jasyl lıker men tátti pechene ákep qoıǵan kezde, stol basyna keń keýdeli, aqyq kózdi, bet pen moıyn, qoldaryn tútin shalǵan, áldebir alyp mashınanyń bólshegindeı, tula boıy tutasyp, myǵym bitken bir adam kelip otyrǵan edi.
Ústi-basy myrsyndaı adamnyń eki kózi ózine túsken sátte ol ornynan sál kóterilip, qalpaǵyna qolyn tıgizip qoıdy da:
— Qaıyrly kún, ınjener myrza, — dedi qoıý murtynyń arasynan.
— Aý, taǵy da ózińizbisiz, Trama!
— Ia, dál ózimmin, ınjener myrza.
— Oqıǵany kútken jón be, á?
— Sharýańyz qalaı júrip jatyr?
— Menińshe, dostym, bir ǵana suraýmen áńgimelesýge bolmaıdy-aý deımin... — dep edi ınjener, qaımaqtaı erinderinde sál mysqyl ushqyny oınap.
Qasyndaǵy áńgimelesken adamy qalpaǵyn qulaǵyna taman ysyryp, qaýqyldap, qatty kúle otyryp:
— O, nesin aıtasyz! Biraq, sózdiń rasy, bilýge qatty yntyqpyn... — dedi.
Kómir tıelgen kishkene arbaǵa jegilgen qyrshańqy ala esek toqtaı qalyp, moınyn sozyp, azaly únmen aqyra qoıa bepip edi, biraq búgingi daýysy, sirá, ózine unamaǵan bolý kerek, shyńǵyrǵan aıqaıyn uıalǵandaı kilt úzip, salpańdaǵan qulaǵyn bir qaǵyp qaldy da, basyn tómen salyp, tuıaǵy tyqyldap, ilgeri qaraı tıpyńdaı jóneldi.
— Sizdiń mashınańyzdy men ózim, aqylyma aqyl qosatyn bir jańa kitapqa yntyzar bolǵandaı, shıryǵa kútip júrmin...
— Teńeýińizge onsha túsine almadym... — dedi oǵan ınjener, kofeden bir urttap qoıyp.
— Adamnyń rýhyn kóteretin abzal kitap syqyldy, onyń dene qýatyn mashına da azat etedi dep, shynymen-aq, ózińiz oılamaýshy ma edińiz?
— Á! — dedi ınjener, basyn joǵary silkip qoıyp, — Solaı!
Sóıtip ol bosaǵan shynaıaǵyn stolǵa qoıyp jatyp:
— Siz, árıne, úgit jumysyn bastaısyz ǵoı? — dedi.
— Bastap ta qoıdym...
— Taǵy da — ereýil, tártipsizdik bolyp jatyr ǵoı, ıa?
Anaý bip-bıazi ǵana jymıyp, ıyǵyn qysyp qoıdy.
— Eger onsyz bolatyn bolsa...
Sopy áıelden aýmaǵan, qara kóılekti, qatal pishindi kelgen bir kempir ınjenerge kúlteli fıalka gúlin ún-túnsiz ǵana usynyp edi, ol gúldiń ekeýin aldy da, bireýin áńgimelesip otyrǵan adamyna usynyp:
— Aqyldy-aq adamsyz, Trama, sóıte turyp, ıdealıs bolǵanyńyz, shynynda, ókinishti de... — dedi.
— Gúlińiz ben ázilińizge myń da bir rahmet. Ókinishti dedińiz be?
— Ia! Asylynda, siz aqyn adamsyz, isker ınjener bolyp shyǵý úshin sizge oqý kerek...
Trama appaq tisterin aqsıtyp, sylq-sylq kúlip qoıdy da:
— O, onyńyz ras! Injenerdiń — aqyn ekendigine sizben birge jumys isteı júrip kózim jetken bolatyn... — dedi.
— Siz — sypaıy adamsyz...
— Osy ınjener myrzanyń ózi nelikten sosıalıs bolmaı júr eken dep men de oılaǵan edim. Sosıalısiń de aqyn bolýy kerek qoı...
Bireýi — kóziniń nury taıyp, jadaý tartqan, kúıgelek, ashań bolǵanda, endi bireýi — keshe ǵana quıylyp, áli qyrnala qoımaǵan shoıyndaı kelip, bir-birine úsh qaınasa sorpasy qosylmaı otyrǵan ekeýi biriniń betine biri bip-bıazi ǵana qarap, kúlip jiberisti.
— Joq, Trama, men odan da ózimniń bir masterskoıym men qaraýymda, myna otyrǵan ózińiz syqyldy, otyz jigittiń bolǵanyn artyq kórer edim. O, onda biz ony-muny istegen bolar edik...
Gúlderdi ilgekke qystyryp jatyp, stoldy saýsaqtarymen eptep qana tyqyldatyp, bir kúrsinip qoıdy ol.
— Quryp ketkir, — dedi Trama shyjalaqtap shańq ete túsip, — adamnyń ómir súrip, jumys isteýine qandaı ǵana mardymsyz nárseler qyrsyq bolady deseńizshi...
— Adamzat tarıhyn mardymsyz nárse dep otyrǵan siz bolamysyz, usta Trama? — dep edi ınjener, syzyla jymıyp; jumysshy qalpaǵyn basynan julyp alyp, bir siltep:
— E, meniń ata-babamnyń tarıhy nemene deımisiz? — dedi qyzbalanyp, ile-shala sóılep.
— Sizdiń ata-babalaryńyzdyń? — dep qaıyra suraǵan ınjener aldyńǵy sózdi burynǵydan da beter jymıa aıtty.
— Ia, meniń! Bul — ádepsizdik! Meıli ádepsizdik-aq bola bersin! Biraq endi, Djıordano Brýno, Vıko men Madzınıdiń meniń ata-babam bolmaıtyn sebebi ne osy — álde men olardyń dúnıesinde ómir súrmeı me ekem, álde men solardyń uly aqyldarynyń aınalama seýip ketken jemisterinen paıdalanbaı ma ekem?
— Á, myna maǵynada eken ǵoı!
— Dúnıeden sapar shekkenderdiń sol dúnıege bergeni — maǵan bergeni!
— Árıne, — dedi ınjener, qabaǵyn baıyppen túıip.
— Jáne ózime — ózimizge deıin istelgen nárselerdiń kúllisi de ken, sol kendi biz qorytyp, qurysh qyp shyǵarýǵa tıispiz, — ras emes pe osynym?
— Nege ras bolmasyn? Bul — aıdan anyq!
— Óıtkeni, myna jumysshy, biz syqyldy, ǵalym — sizder de ótkenderdiń aqyly atqarǵan jumystyń esebinen kún kórip júrsizder ǵoı.
— Men daýlaspaımyn, — dedi ınjener, basyn ıip; onyń qasynda, oıynnan jarylǵan dop syqyldy,- ústine surǵylt shoqpyt jamylǵan bir qarshadaı bala turǵan edi; qara-qojalaq qolyna krokýs gúliniń kúltesin alǵan ózi:
— Myrza, gúlimdi alyńyzshy... — dep, qylqyldap tipti qoıar emes.
— Alyp qoıyp edim...
— Gúldiń eshýaqytta da artyqtyǵy bolmaıdy...
— Jaraısyń, balaqaıym! — dedi Trama. — Jaraısyń, maǵan da ekeýin ákel...
Sóıtip, baladan gúl alǵan soń ol qalpaǵyn kóterińkirep qoıdy da:
— Kóńilińiz qalaı ma? — dedi ony ınjenerge usynyp.
— Myń mártebe raqmet.
— Kún keremet-aq, ras emes pe?
— Ony tipti elý jastaǵy men de sezinip otyrmyn...
Ol oıly pishinmen jan-jaǵyna kózin syǵyraıta qarady da, sodan soń bir kúrsinip qoıdy.
— Menińshe, siz kóktem kúniniń kóńildi qozdyrǵan jeligin aqqula qatty sezinýge tıissiz, óz baıqaýymsha, ony tek jastyǵyńyzdan ǵana emes, kúlli dúnıeniń menen góri sizge basqasha kórinýinen ǵoı dep oılaımyn, solaı emes pe?
— Bilmeımin, — dedi anaý myrs etip, — biraq ómir degenińiz tamasha-aq!
— Óziniń úmit-ýádelerimen be? — dep edi ınjener shúbáli pishinmen, bul suraý qytyǵyna tıip ketkendeı bop kóringen qasyndaǵy adamy qalpaǵyn kıe salyp:
— Ómir óziniń kóńilime unaǵan nárselerimen kórikti! Quryp ketkir, qymbatty ınjenerim, men ózim sózdi tek dybys pen árip dep qana tanymaımyn, — kitap oqyǵan kezde men ózim sýretterdi kózben kórip, kórkem nárselerge qyzyǵyp, sonyń kúllisin de óz qolymmen jasaǵandaı bop otyramyn! — dedi jalma-jan.
Bireýi, qarqyldaı alatynyna beıne bir maqtanǵandaı, basyn shalqaıtyp, keń kókiregin kótere qaýqyldap, qatty kúlgende, endi bireýi, jańa ǵana altyn jep, jasyldaý tisterin tazartýdy quddy bir umytyp ketkendeı, altyn tisterin aqsıtyp, únsiz, sylqyldaı otyryp, ekeýi de kúlip jiberdi.
— Siz ózińiz jigittiń bir jaısańysyz, Trama, sizdi kórgende árdaıym súısinip qalamyn, — dedi ınjener, sóıtip, kózin qysyp, qosyp qoıdy: — Eger tek ózińiz búlik shyǵarmasańyz...
— O, meniń búlik shyǵarmaıtyn kúnim joq...
Sóıtip, óńin baıyppen sýytyp, tuńǵıyq qara kózderin syǵyraıtyp:
— Menińshe, biz áneýkúni ózimizdi-ózimiz óte ádepti ustadyq-aý dep oılaımyn? — dedi ol.
Iyǵyn qysyp qoıyp ınjener ornynan túregeldi.
— O, nesin aıtasyz! Ia! Bul oqıǵa — bilesiz be ózińiz? — kásipornyna otyz jeti myń lırge tústi...
— Ony jalaqyǵa qosqan aqyldyraq bolatyn edi...
— hm! Siz — durys oılamaıdy ekensiz. Aqyldylyq deımisiz? Ár ańnyń óz aqyly bar.
Ol óziniń usynǵan ashań, sarǵysh qolyn jumysshy qysqan kezde:
— Sóıtse de men ózim qaıtalap aıtamyn, sizge oqý kerek, oqı berý kerek... — dedi.
— Men mınýt saıyn oqyp júrmin...
— Sizden ıgi qıaldy ınjener shyǵar edi.
— E, qıal degenińiz qazirde de ómirime qyrsyǵyn tıgizip júrgen joq...
— Hosh bolyńyz, qıqar...
Sıdıǵan, uzyn sıraǵyn baıaý alyp basyp, perchatkasyn oń qolynyń názik saýsaqtaryna qunttaı tartqan ınjener sebelep turǵan kún sáýlesin jaryp, akasıanyń saıasymen jaıyna jónelgen kezde, táltıgen kómirdeı qara garson jańa ǵana osy áńgimeni estigen restoran esigi aldynan jylysyp, ámıanynan aqtaryp mys aqsha alyp jatqan jumysshyǵa:
— Ataqtymyz qatty qartaıyp barady... — degen edi.
— Ol áli de eshkimge esesin jibermeıdi! — dedi jumysshy den qoıa sóılep. — Tula boıy tolǵan qaırat onyń...
— Endigi joly qaı jerde sóılemekshisiz?
— Sol álgi, eńbek bırjasynda . Meniń sózimdi estip pe edińiz ózińiz?
— Úsh ret estigen edim, joldas...
Biriniń qolyn biri qatty-qatty qysqan ekeýi kúlimdeı aırylysyp, bireýi jańaǵy ınjener kózden ǵaıyp bolǵan jaqqa qarama-qarsy betaldy da, endi bireýi oıly pishinmen yńyldaı júrip, stoldan ydystardy jınaýǵa kiristi.
Aldaryna appaq alshalǵysh shalynyp, jol ortasynda sherý tartqan bir top mektep oqýshysy: qyz ben balalardyń kúlkisi men sambyrlaǵan daýystary ushqynsha shashyrap, alda kele jatqan eki bala qaǵazdan shıratyp alǵan kerneılerin dúrildete tartqanda, bulardyń ústi-bastaryna akasıa appaq gúlin aqyryn ǵana saýyldata quıyp turǵan edi. Balalarǵa árdaıym, ásirese kóktemde erekshe qyzyǵa qaraıtyn basyń, sońdarynan tipti:
— Eı, halaıyq! Senderdiń bolashaqtaryń jasaı bersin! — dep, shat-shadyman bop, qatty daýystap aıqaılaǵyń da kep ketedi.
You Might Also Like
