InfoHub Logo

Aýqatty adamdy kóz aldyńyzǵa elestetkenińizde, oıyńyzǵa qandaı adam keledi?

Múmkin ústindegi kıiminiń quny myń dollardan kem bolmaǵan, birneshe lúks kóligimen qosa qalańyzdyń eń qymbat bóliginde úsh-tórt páteri bar adamnyń beınesi keletin shyǵar?

Alaıda jaqynan qaraǵanda, joǵarydaǵy sýret múldem basqa bolýy da múmkin.

Tomas Dj. Stenlı esimdi amerıkalyq oqytýshy «Adamdar qalaı baı bolady?» degen suraqqa jaýap berý maqsatynda Amerıkanyń batysy men shyǵysy aralap, qalalardyń qymbat aýdandarynda turatyn «kádimgi mıllıonerlermen» kezdesip shyqqan. Atalmysh saıahaty barysynda qymbat úılerde turatyn jáne óte qymbat kólikterge ıe adamdar kóp jaǵdaıda baılar qataryna jatpaıtynyn, al baılardyń ishinde qymbat úılerge qaraǵanda, arzanyraq páterlerdi tańdaǵandar da kezdesetinin anyqtaǵan.

^{«Meniń kórshim – mıllıoner» atty bestsellerdiń avtory Tomas Dj. Stenlı}

Bul jáıt onyń baılyq týraly kózqarasyn ózgertti. Ýnıversıtette ustaz bolǵan Tomas Stenlı jumysynan ketip, jazýshylyqqa bet burady. Nátıjesinde ol «Meniń kórshim – mıllıoner» atty bestsellerdi jazyp shyǵyp, aty álemge tanylǵan jazýshy atanady. Kitabynda Tomas Stenlı baı adamdardyń, eń aldymen, óz jeke kapıtalyn birneshe ese ósire alatyndyqtaryna toqtalady. Aıyna 3 myń dollar tabatyn jáne aı saıyn týra sol 3 myń dollardy jumsaıtyn adamnyń qarajaty jınaqtalmaıtyndyqtan, ony baı adam qataryna jatqyzýǵa bolmaıtynyn qadap aıtady.

Baı adam shyǵyndaryn azaıtyp, kirisin arttyrýǵa tyryssa, kedeıler kerisinshe qoldaryna qarajat túsisimen, shyǵystaryn arttyrýǵa tyrysyp baǵady.

Sonymen, baı bolýdyń qandaı joldary bar? Tym bolmasa birinshi qadamyn qalaı jasaýǵa bolady? Bul úshin kásipker bolýdyń nemese bırjada oınaýdyń esh qajeti joq ekenin de atap ótken durys bolar.

Baılyq kólemin arttyrýdyń eń qarapaıym joldyń biri aqshany depozıtke salý bolyp tabylady. Bul tásildiń negizgi tıimdi tustaryna toqtala keteıik:

1) Senimdilik

Depozıt ınvestısıanyń eń qaýipsiz túri bolyp tabylady. Salymshy belgili bir ýaqyt aralyǵynda bankten salymynyń ústinen túsken paıyzdy alý múmkindigine ıe bolady. Mysaly, Talǵat 2017 jylǵy 1 qańtarda jylyna 1 000 000 teńge somasyna 13,5% mólsherlemesi qarastyrylǵan depozıt ashty. Týra bir jyldan keıin, ıaǵnı 2018 jylǵy 1 qańtarda Talǵat depozıtten 1 135 000 teńgege deıingi somany ala alady (syıaqy – 135 000).

Adamdardyń basym bóligi qolymdaǵy barymnan aıyrylyp qalamyn dep, óz qarjylaryn depozıtke salýdan qorqady. Bul jaǵdaıda qorqýdyń esh qajeti joq, sebebi Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Banki tarapynan beriletin klıentterdiń – jeke tulǵalardyń depozıtterin qabyldaýǵa, olardyń shottaryn ashýǵa jáne júrgizýge arnalǵan lısenzıasy bar bankterdiń barlyǵy «Qazaqstandyq depozıtterge kepildik berý qorynyń» (QDKQ) salymdardy kepildendirý júıesine mindetti túrde qatysady.

QDKQ bank májbúrlep taratylǵan jaǵdaıda, mundaı banktiń klıentterine olardyń salymdaryna teń somanyń keri qaıtarady.

QDKQ ulttyq valútadaǵy salymdar úshin 10 000 000 teńgege deıin, al shetel valútasy úshin 5 000 000 teńge somasyn qaıtarýǵa kepildik beredi.

2) Inflásıaǵa tótep berý

Bárimizdi túrli taýarlardyń qunynyń árdaıym ósýi tań qaldyryp qana qoımaı, narazylyq bildirýimizge de ákelip jatady. Munyń negizinde aqshanyń qunsyzdanýy, ıaǵnı ınflásıa jatyr. Ótken jyly 5 000 teńge turǵan zat bıyl 5 350 teńge (+7% ınflásıa (mysal) turýy múmkin.

Osy rette aqshany úıde emes, banktegi depozıtte ustaýdyń qanshalyqty tıimdi ekendigin kórý qıyn emes. Depozıtte jatqan qarjyńyz ústeme paıyzben kepildendiriledi. Eger ınflásıa 3,5%-dy qurasa, al tıimdi mólsherleme 13,5%-dy bolsa, Sizdiń qarajatyńyz ınflásıaǵa qaramastan, birshama ósken bolyp esepteledi.

Al úıde jatqan qarjyńyzdyń quny ınflásıamen birge qunsyzdana bereri sózsiz.

3) Qarajatty jınaqtaýǵa yntalandyrý

Osyǵan deıin atap ótkenimizdeı, aýqatty adamdar óz jınaqtaryn arttyrýǵa múddeli bolyp keledi. Alaıda búgingi kúni kereksiz bir zatqa aqshańyzdy jumsaý qaýpi áldeqaıda jıi kezdesetini de belgili.

Osy oraıda kelesi bir mysaldy keltire keteıik. Kún saıyn jumysqa barar jolda quny 700 teńge turatyn kofe alsańyz, aı sońynda 23 jumys kúni ishinde 16 100  teńge jumsaǵanyńyzdy kórýge bolady.

Tek kofege jylyna 193 myń teńge jumsaıtyn bizder kún saıyn aqshamyzdyń belgili bir bóligi ketetin usaq-túıekterdi eseptep kóreıik. Al endi «Nelikten men baı emespin?» degen suraqqa jaýap berip kórińiz. Aı saıyn shokoladqa ǵana 10 000 teńgege deıin jumsasańyz, baılyqtyń aýyly alys ekenin ózińiz de baıqaısyz.

Aı saıyn depozıtke salym salý arqyly ózińizdi kereksiz zattar alýdan ǵana qorǵap qoımaı, sondaı-aq ústeme paıyz túrindegi qarjylaı ótem alatynyńyzdy da umytpańyz.

4) Fors-major jaǵdaılardan qorǵaý

Ómirde oryn alyp turatyn kútpegen jaǵdaılardan eshkim ózin tolyqqandy qorǵaı almaıtyny belgili, sebebi tonaýshylyq, órt pen kezdeısoq joǵaltýlar árkimniń basyna kelýi múmkin. Atalǵan jaǵdaılardyń árqaısysynda mańdaı termen kelgen qarjydan aırylý qaýpi turǵany belgili.

İri qarjy somalaryn úıde ustaı otyryp, ınflásıa qaýpi ǵana emes, sonymen birge ury túsý qaýpi de bar ekendigin esten shyǵarmaǵan abzal. Sondaı-aq bankte jatqan qarjyńyzdy Sizden basqa eshkimniń sheshe almaıtynyn da umytpańyz.

5) Biregeı jaǵdaılar

Búgingi kúni bankter salymshylaryna depozıtter boıynsha túrli jaǵdaı jasaý saıasatyn ustanýda. Depozıtti uzaq merzimdi salymda (joǵary paıyzdyq mólsherleme, uzaq merzimdi salym, kúndelikti kapıtaldandyrý) ustaýyńyzǵa bolady, al talap etilgenge deıingi depozıtti asha otyryp, qarajatyńyzdy ishinara sheship alý múmkindigine (aqshańyzdy sheship alý komısıasy joq, salym merziminiń tıimdiligi, alǵashqy jarna mólsheriniń azdyǵy, sheksiz salym salý múmkindigi) ıe bola alasyz.

Bankter sonymen birge óz salymshylaryna túrli bonýstar da usynýda. Mysaly, Bank Hoým Kredıt salym merziminiń sońynda bonýs usynady. Eger salymshy 6 aıǵa «Baı bol» depozıtine 250 000 teńgeden bastalatyn somaǵa salym ashyp, ınternet-bankıngke qosylsa jáne salym merzimi barysynda shotynda 250 000 teńgeden kem emes mólsherde qarjy jatsa, Bank salymshy shotyna belgili bir somadaǵy aqshalaı bonýs aýdarady.

Al depozıtterdiń túrleri, olardyń ereksheligi jáne biregeılikterimen kelesi materıalymyzda tanysa alasyzdar. Áriptesimizdiń, ıaǵnı Bank Hoým Kredıt usynǵan qarjy saýattylyǵyna qatysty qundy málimetterdi jiberip almańyzdar.

Gıfter: giphy.com

---