InfoHub Logo

Bir kúni Asan qaıǵyny áz Jánibek qonaqqa shaqyrypty. Qonaq asy ústinde áz Jánibek Asanqaıǵydan:

— Ýa, qarıa, osy tamaqtan qur qalǵanda ókpelemeıtin adam bola ma? — depti, — Ol kim? — degende,

— Ol bizdiń Ábetjan, — depti. Áz Jánibek:

— Óziniń áıelin basqa bireýden qyzǵanbaıtyn adam bola ma? — degende, Asan:

— Bolady, — depti.

— Ol kim? — degende,

— Bizdiń Ábetjan, — depti.

— Qaptap kele jatqan qalyń jaýdan qoryqpaı qarsy turatyn adam bola ma? — degende, Asan:

— Bolady, — depti.

— Ol kim? — degende,

— Ol bizdiń Ábetjan, — depti. Sonda áz Jánibek: «Myna kisi óz balasynan basqany aıtpady ǵoı», — depti. Áz Jánibektiń Asanmen jaýaptasqan kezi Asan qaıǵynyń jetpis bes jastan asqan kezi bolsa kerek.

Asan aıtqan úsh sóz han kóńilinde qalyp júrgende, bir kúni bir baı toı qylypty. El shaqyrady toıǵa. Ábet te keledi. Ábetke arnap úı berip, qol jýǵyzyp, dastarqan jaıyp Ábetke tabaq tartpaıdy. El tamaǵyn jep bolǵanda dastarqandy jıyp áketedi. Muny han istetedi. Ábet et jegen adamdaı rıza bolyp, kúlip-oınap attanady.

Han taǵy bir kúni bir jigitti shaqyryp alyp:

— Sen Ábettiń áıeline jaqyndas, eger áıel maqul bolsa, Ábet kórip qoıar dep ımenbe. Kórse, kórsin, — deıdi. Jigit han oıyn oryndamaq bolyp Ábet áıelimen oınap-kúlip júredi.

Bir kúni Ábet joqta qıyndasyp, qushaqtasyp jatqanda Ábet túnde úıine keledi. Ábet sham jaǵyp, tósekke jataıyn dep kelse, tóseginde bir jigit qatynyn qushaqtap jatypty. Ábet qatynynyń moınynyń astynda jatqan jigit qolyn qatynynyń ústine salyp, jigittiń moınynyń ústindegi qatyn qolyn jigittiń moınynyń astyna salyp qushaqtatady.

— «Erkektiń qoly áıeldiń astynda bolsa, erkektiń talaıy tómen bolady» degen sózdi estimegen jigit eken, — dep, ózi tór aldyna kıimin aıqara salyp, jata ketedi. Jigit bárin estip, bilip jatady. Tań qalyp, hanǵa bastan-aıaq aıtyp beredi.

Ábet bir jaqqa jolaýshy júrmek ekenin han estip, birneshe adam uıystyryp:

— Ábettiń aldynan bekingen jaý bolyp qarsy shabyńdar. Qashar ma eken? — deıdi. Júz kisi tutqıyl aldynan tap beredi. Ábet aty dúbirge shydamaı ala qashady. Aqyry attyń sýlyǵynan naıza ótkizip, jerge shanshyp qoıyp, jaýyn tosyp turady. Kelgender óz aýylynyń kisisi ekenin tanyp, sálemdesedi.

— Biz seniń at-tonyńdy oljalaǵaly júrsek, ózimizdiń Ábet eken, — dep qala beredi. Ábet óz jónine ketedi. Kelip hanǵa aıtady. Han tań qalady.

Han Ábetti qonaqqa shaqyrady. Han suraıdy:

— Sen tamaq ishpeseń de, taqqa ókpelemeıdi deıdi, ras pa? — depti. Ámet aıtady:

— Bala jigit shaǵymda bir qysyraq úıirin qarap júrsem, qumnan izin izdep júrsem, úsh kúnde áreń jetip, qulandaı jeligip alǵan tórt kúnde áreń jettim. Qarnym ashqanda bir bıeniń etin jerdeı boldym. Jeti kúndik tamaǵymdy jınap aldyma qoıǵanda bir kúndikti áreń taýystym. Sodan tájirıbe ettim: «bir ret iship jeıtin tamaqqa ókpelep bolmaıdy eken» dep, — depti. Han:

— Ábet, sen áıel qyzǵanbaıdy deıdi, ol qalaı? — dep suraıdy. Ábet aıtady:

— Bir kúni seksen bir adam bolyp joryqqa attandyq. Sol bette bir baı aýyldy shaýyp aldyq. Baıdyń bir sulý qyzymen birge jáne bir qyzdy malmen birge alyp kettik. Bir bulaq basynda úlken dara aǵash bar eken. Saıasynda qymyz iship, bıe baılap, jylqy soıyp jep, bekinip jata berdik. Qyryqqa bir qyz, qyryq birge bir qyz boldy. Bir kúni men atymdy tynyqtyraıyn dep bir aǵashtyń saıasynda jatyr edim. Shatyrdan shań-shuń daýys shyqty. Shatyrǵa bas baǵyp baıqasam, urysyp jatqan eki qyz eken. Ne aıtar dep qulaǵym salsam eki qyz bylaı deıdi: Qyryq birge ıe qyz qyryqqa ıe bolǵan qyzǵa: «seniń artyq sóıleıtin, artyq bolsań, artyq baı tap!» dep jatypty. Sóıtse, qyryqqa ıe bolǵan qyz jasyryn taǵy eki jigitti ózine ıemdenedi eken. Alla taýpıh bersin demese, áıel degen qoryp bolmaıdy eken dep oıladym, — deıdi.

Han:

— Ábet, sen qaptaǵan jaýdan qalaı qoryqpadyń? Ábet:

— Bul bir qoıannan alǵan tájirıbe edi. Bir kúni eki júz kisi joryqqa attandyq. Bir tobylǵynyń túbinde bir qoıan jatyr eken. Eki júz adam qorshap aldyq. Bireýge jalaý ustap alyńdar dedik. Qoıan ytqyp aramyzdan qutylyp ketti. «Ajal kelmese, adam ólmeıdi» dep oıladym jáne burynǵylardyń mynandaı bir áıgili sózi bar edi:

«Abyroıyńdy asqa satpa,
Asylyńdy qasqa satpa!
Qatynyńdy dosqa sanama,
Týysyńdy basqa sanama!
Adamzat ań, ajal oq,
Dúnıeni buzar jalǵyz joq.
Jalańashtanyp jaýǵa shap,
Ajal kelmeı ólmek joq», —

degen sózben úsheýin dáleldeıin, — degende, Han:

— Ábet, seni synaıyn dep edim, — depti.

---