InfoHub Logo

Alasynyń aıtqan ýádesin kútip Sátjan balapandy alýdy áli oılaǵan joq. Zeıne de ázir balapan jaıynan balasyna eshbir sóz aıtqan joq. Sátjan men Janaı kóbinese buzaýdy sol uıaly jartastyń baýyryndaǵy ózekke óristetedi. Ekeýi únemi balapannyń uıasyn ańdıdy. Olar kóbinese balapan qanattanyp ushyp ketedi, aırylyp qalamyz dep asyǵady.

— Eı, Sátjan, sen ekeýmiz óstip júrgende balapan ushyp ketedi de, aırylyp qalamyz ǵoı. Ol anadaǵy ózimiz baryp basyna shyqqan Búrkittiniń tasynan qıyn emes. Eshkimge aıtpaı alyp qoıaıyq, — dedi Janaı.

Janaıdyń myna sózi Sátjanǵa oı salyp, balapandy tezirek alýdy durys kórdi. Shynynda balapan úıasy Búrkittiń tasynan kıyn emes edi. Biraq, onda bular kóp bala edi. Ekskýrsıaǵa aparyp, muǵalimderi ózderi bastap, aqyl aıtyp otyryp edi. Sátjan osylardy oılasa da, albyrt bala minezi boıyn bılep asyqtyryp «Janash qashan baramyz?» dedi.

— Tezirek barǵanymyz jaqsy, — dedi Janaı.

— Onda eshkimge aıtpaıyq, jibermeı qoıady. Tek kerekti jabdyqty ázirleıik, — dep Sátjan Janaıdyń sózin qostady.

Ózen boıynan kesherdegi kesip alǵan uzyn tal quryqshalaryn, bir myqty arqan, jińishke jip, qaıys, pyshaq sıaqty jabdyqtardy býyp-túıip aldyn ala bir ózekke aparyp qoıdy. El jatar kezde ekeýi buzaýlaryn qarastyrǵan bolyp júristerin de aqyldasty. Eger bilip qoısa, shesheleri jibermeıdi. Ásirese Zeıne «tastan qulap jazym bolasyńdar» dep aıaǵyn bastyrmaıdy. Al, buzaýda júrip balapan alam, dep aldaný qaýipti. Buzaýlaryn ıesiz tastaýǵa bolmaıdy. Ne isteý kerek? Nede bolsa el turmaı, tań ata ketip qalyp alyp kelý kerek, kóp bolsa tańerteńgilikte buzaýdy bireýi órgizip jaıa turar, — dep sózdi osyǵan baılady.

— Úı ystyq, dalaǵa uıyqtaımyz, — dep Sátjan men Janaı ekeýi dalaǵa jatty. Olardyń basqa oıy baryn elegen eshkim bolǵan joq.

— Tańerteń tósek-oryndy úıge kirgizip qoı, — dep Zeıne Sátjanǵa sony ǵana tapsyrdy.

— «Taý soǵar» tur, tań atyp keledi. El oıanbaı keteıik! — degen Janaıdyń dybysyn ózderiniń qasynda jatqan Bóribasardan basqa eshbir jan estigen joq. Mezgilsiz erte oıanǵan eki buzaýshyǵa tańdanǵandaı Bóribasar basyn kóterip baryp qaıta jatty. Ekeýi sybdyr shyǵarmaı kıinip, kerek-jaraqtaryn tyǵyp qoıǵan ózekke qaraı jyǵyp ketti. Ekeýin ańdyǵandaı arttarynan bulańdap erkelene basyp Bóribasar da júgirip keledi.

Sátjandar «Tańbaly tasqa» kelgende shyǵys jaqty alqyzyl nuryna bólep kún de shyǵýǵa aınalyp qalǵan edi. Barlyq nárselerdi arqalaryna túıinip alǵan eki uıashy tastardyń jigimen uıanyń joǵarǵy jaǵyna qaraı órlep keledi. Bulardan qalyspaı Bóribasar da iz qýyp, qıadan qıaǵa sekirip barady. Burynnan belgilep júrgen ózderiniń oramdy degen jerimen tyrmysyp kelip, ekeýi uıanyń ústińgi jatyna shyqty. Bular kelgende jartastyń qıasynan ushyp shyqqan eki ıtelgi áldeqaıda kórinbeı ketti. Ol eki ıtelginiń ushqanyn kórgende:

— Apyraı, anaý qanattanyp ushyp ketken balapandar emes pe, — dep Janaı bezek qaqty.

— Joqty aıtady ekensiń. Qustyń balapanyn arqardyń laǵy deısiń be, týa salyp aıaqtanyp enesimen ilesip ketetin. Áli ushýǵa jaraǵan joq. Ózimiz-aq alamyz, dep ediń, káni, qalaı alamyz? — dep Sátjan Janaıǵa qarady.

— Nesi bar, ana quryqshalardy birine birin jalǵap, osy aradan uıaǵa salamyz. Sóıtemiz de balapandy tuzaqtap tartyp alamyz, — dedi Janaı.

— Tuzaqtap alamyz deımisiń, balapannyń moıny julynyp ketpeı me? Jáne osy jerden quryqsha jete me. Sen de oılanbaı syıymsyz bir nárseni aıta salasyń-aý, — dep Sátjan Janaıdyń oılanbaı aıtqanyn dáleldedi.

Sátjan ústindegi bar kıimin sheship jalańash etine tondy kıdi. Arqannyń bir ushyn uıanyń dál ústińgi jaǵyndaǵy jartastyń bir murynshaqtalǵan órkeshine myqtap baılady. Bir ushyn óziniń ene boıyna shandyp orap:

— Men myna arqanmen saýmalap túsemin. Dál uıanyń tusynda bir kemerlengen býnaq bar, soǵan ilinsem qalǵany ońaı. Al, sen myna bos arqannyń bir ushyn ustap otyr. Eger jazym bolyp tas baılaǵan arqan qıylsa, ne úzilse, onda sen ustaǵan arqanmen órmelep kórem. Biraq, arqandy bosatyp jiberip, meni qulatyp, ne óziń tartyp tura almaı ushyp ketip júrme, — dep Janaıǵa óz bilgen ádisin úıretti.

Ánsheıinde jaı qımyldap sózdi sarań sóıleıtin Sátjannyń myna sıaqty ári tez, ári óte tapqysh qımylyna Janaı tańdanǵandaı betine qaraı berdi. Sátjan ózi daıyndaǵan quryqshany qolyna alyp, arqannan ustap jyljyp túse jóneldi. Baǵanadan beri jartastyń basynda shoqıyp ańyryp turǵan Bóribasar áldeneden mazasyzdanyp qyńsylaı bastady.

Uıanyń tusyndaǵy murynshaq tasqa quryqshasyn tirep, Sátjan mysyqsha tyrmysqan eptilikpen dik etip túse qoıdy. Sol jerde turyp balapandardyń uıasyna barýdyń ádisin oılady. Uıaǵa sol jerden biraz solǵa qaraı jaǵalap qol sozbasa, balapan alynbaıdy. Al, jan-jaǵyna tıanaq eter budyr joq. Ózi turǵan tastyń kemeri tar. Ásirese uıa jaq shetiniń kemeri óte jińishke. Osy jermen uıaǵa barý, balapandy alý qıynnyń qıyny. Myna jerden qol da jetpeıdi. Órmelep shyǵýǵa tıanaq taty joq. Sátjan az ǵana oılanyp turdy. Qylyshtyń qyry sıaqty kenere, tez oılanyp shesherlik qysylshań jer. Quryqshanyń jýantyq basyna baılap qoıǵan qarmaq temirdiń kerek jeri endi boldy.

«Mynany ne qylasyń, balapandy osy qarmaqpen alasyń ba?» degen Janaıdyń suraǵyna Sátjan: «Keregin keıin kóresiń, ázir aıtqanmen utymsyz» degen bolatyn. Ras, kerek jeri jańa keldi.

Sátjan quryqshanyń qarmaqty basyn uıanyń kemerindegi tastan qapsyra salyp tartyp kórdi. Kóterile tartyp salmaǵyn salyp ta baıqady. Senimdi tárizdi. Belde arqan, qolda qarmaq. Tas uıaǵa talpynǵan jas qaırat qarmaqtan tartyp, uıaǵa barýǵa bel baılady. Qarmatyn qapsyrta qadaǵan jerinen almaı, sodan ustap turyp órmeledi. Uıanyń kemerine qoly ilindi. Tyrmysyp uıaǵa jetti.

Sátjandy kórgende, buıyǵyp jatqan eki aq úrpik balapan odan shoshyna qozǵalyp shyryldaı bastady. Tirshilik dármenimen aýyzdaryn ashyp, qaraqattaı kózderi móldirep jan qorǵaý lajyn istegendeı boldy. Belindegi balapanǵa alǵan oraýyn sheship Sátjan eki balapandy eptep qana alyp, mertikpeıtin etip orap myqtap baılady. Belindegi arqannyń osyǵan arnap taǵylǵan bos ushyna baılap, Janaıǵa «tart» dep dybys berdi. Baǵanaǵydaı emes, balapandy alǵannan keıin Sátjannan qorqý, seskený qaýpi qalyp, maqsat oryndalǵandaı tula boıyn qýanysh bıledi. Ol óziniń áli de qıa jartastyń betindegi jalǵyz arqannyń tilinde turǵanyn umytqandaı boldy.

Sátjannyń dybysymen balapandy tartyp alǵan Janaı Sátjanǵa qaıta dybys berdi:

— Endi erlep, tyrmysa ber, ózińdi de men tartam, — de¬gen daýsy búkil záýlim jartasty jańǵyryqtyryp jiberdi. Jańa ǵana eki balapandy aıalap turǵan qıa jartastyń qıyn qýysyndaǵy ádemi uıa bar asylynan aırylyp, qulazyp qala berdi. Arqannan saýmalaı tartyp Sátjan joǵary órmelep ketti.

Balapandy alyp Sátjandar aýylǵa kelgende kún kóterilip qaldy. Kúndegi ýaqytta óre qoımaǵan buzaýlardyń dybysyn sezgen Zeıne dalaǵa shyqqanda, balapan qushaqtap úıine kele jatqan Sátjandy kórdi. Balasynyń kún shyqpaı ketip, alyp qaıtqan oljasyna Zeıne bul jerde onsha túsine qoıǵan joq. Ol buzaýlardyń otynan qalyp, órýinen keshikkenin kórip balasyna qatty uryspaq boldy. Tap osy sátte oıda joqtan jortyp kelip qalǵan Serikbaıdyń balapan ustaǵan Sátjandy kerip dybystaǵan úni kıip áketti.

— Qaraǵym, muny qaıdan tanyp alyp júrsińder? Mynaý bir táýir ıtelginiń tuqymy. Itelginiń tuqymy tórtke bólinedi, onyń asyl tuqymyn qarajaǵal bolady, mynaý men tanysam tap sonyń tuqymy. Túleı kele kórermiz, aq úrpik kúniniń ózinde-aq myna túsken qarajaǵal sonyń izi. «Tańbaly tastaǵy» uıa qıyn edi ǵoı. Oǵan osal ıtelgi uıa salmaıdy. Jazym bolmaı qalaı baryp aldyńdar? — dep Serikbaı tańdana sóıledi. Ondaı oıdan habarsyz turǵan Zeınege ózine sezilgen qaterdiń beınesi endi elestedi. Ol qýzar qıyn jartastyń qıasynan alǵan balasynyń tabysyna endi túsindi. Bala da, alǵan balapany da olja degendeı ishinen ǵana rızalyq etti.

— Ákelýin ákeldi, baýlýy atasyniki ǵoı, — dep Zeıne Sátjannyń erkelep turǵan betinen súıdi.

Zeıneniń tapsyrýyn tuspaldan uqqandaı Serikbaı Sátjanǵa:

— Balapannyń astyna tobylǵy tósep qoı, tuǵyrǵa otyrýǵa jarap, oǵan qonǵansha jataq bolyp qalmasyn, — dep aqyl úıretip qus kúıine baýlı bastady.

---