InfoHub Logo

Jalpy bir jaıt bolýy úshin sebebi qajet. Jaıdan jaı eshteńke de bolmaıdy. Sol sekildi bárimizge málim Baqytjan Qarataevtiń “Ashyq hatynyń” jazylýynyń da ózindik úlken máni bar. 1906 jyldary Reseı ólkesinde ýshyǵa bastaǵan agrarlyq reforma, hattyń jazylýyna túrtki boldy. Aldymen Agrarlyq reforma jaıly qysqasha aıtyp óteıin. Agrarlyq reforma bul - 1906 jylǵy 9 qarashada patsha jarlyǵymen engizilip,1917 jyly joıylǵan Reseıdegi jer tapshylyǵy máselesine baılanysty kóterilgen aýqymdy problema. Reformany júrgizýge usynys jasaǵan P. A. Stolpın. Negizgi máni Reseıdiń ishki aýdandaryndaǵy jer tapshylyǵyn joıý. Al ony joıý úshin, ólkeniń sharýalaryn shetki aımaqtarǵa, atap aıtqanda Dalalyq oblystar terıtorıasyna men Jetisý, Semeı oblystarynyń terıtorıasyna qonys aýdartý. Osy arqyly shetki aımaqtar da ıgeriledi, jer tapshylyǵy da joıylady. Baıqap turǵandaryńyzdaı bir oqpen eki qoıan atý. Biraq ta taıaqtyń eki basy bar demekshi, bul reseıdegi problemany sheshkenimen, qazaqtardyń basyna jańa problema alyp keletini reseı úkimetiniń basyna kirip te shyqqan joq. Qazaq jerine Reseı sharýalary qonys aýdarady degenimiz, jergilikti turǵyndardyń óz jerlerinen aıyrylýy.

Bárimizge belgili qazaqtyń kóptegen jeri  ushy-qıyry joq sortań dala. Onyń barlyǵy qunarly emes. Agrarlyq reforma óz kúshine engennen keıin, belgili komısıa músheleri qazaq jerine zertteýge keledi. Ondaǵy maqsaty orys sharýalarynyń qonys aýdaratyn jerlerin anyqtaý. Biraq óz kezeginde bul komısıa músheleri de tolyqqandy zertteý júrgizgen joq. Aımaqtyń geografıalyq ornyna, tarıhı sıpatyna eshqandaı kóńil aýdarǵan da joq. Iaǵnı jerdi , ıemdený , onyń zańdy ıelerinen tartyp alý. Qunarly jerdi orystarǵa,al qalǵan sortań,qunarsyz jerge qazaqtardy yǵystyrý. Al bul óz kezeginde qazaqtardyń narazylyǵyn týdyrmaı qoımady.

Mine Baqytjan Qarataevtiń “Ashyq haty” osyndaı jaǵdaıda jazylǵan. Endi ashyq hatqa qysqasha sholý ótkizeıik. Bul hatta bylaı delinedi,” Qazaq halqy Reseıde  ýshyǵyp turǵan agrarlyq máseleniń tez sheshim qabyldaý qajettigin túsinip otyr. Biz sharýa baýyrlarymyzdyń jerge muqtajdyǵyn  jaqsy sezinemiz,artyq jerlerimiz bolsa rızashylyǵymyzben yǵysyp oryn berýge de daıynbyz. Zertteýshi Sherbına Dala oblysynyń ýezerin ,atap aıtqanda Torǵaı,Aqmola,Semeı ólkeleriniń tek qunarly jerlerin ǵana zerttegen. Biraq Sherbına olardyń ońtústik ýezerine bara almady. Sizder qazaqty tek qana kóshpeli sharýashylyqpen aınalysady dep oılaısyzdar. Joq myrzalar, qazaqtardyń kóshpelisi de,otyryqshysyda bar. Ondaǵan  jyldar boıy,egin egip, sonymen kúnin kórip otyrǵan qazaqtarda jeterlik. Sizder Dala oblystaryna qonys aýdarta otyryp,is júzinde qazaqtardy óz týǵan mekeninen qýyp shyǵýmen aınalysýdasyzdar. ”

Halyqtyń múddesi kózdelmeıtin kez kelgen elde teris,qarsy pikirler bolady. Biz biletin HH-ǵasyrdyń basyndaǵy bılik saıasaty , tek qana bir ulttyń, ne bir saıasattyń múddesin kózdegen. Sol úshinde ádiletsizdikter oryn aldy. Baqytjan Qarataevtyń ashyq hatyn oqı otyryp,ol kisiniń sondaı saýatty, durys sóıleıtin adam ekendigin baıqaımyz. Óıtkeni qansha jerden ádiletsizdik jasalyp jatsa da, hatty óziniń adamı ádebinen aspaı,mámilegen kelý maqsatymen,eshqandaı agresıasyz jazǵan. ”Sharýa baýyrlarymyzǵa rızashylyqpen jer bólip beremiz” , “Sizderdegi agrarlyq máseleni tereń túsinip otyrmyz” . Bul jerden qazaqtyń “jyly - jyly sóıleseń,jylan uıasynan shyǵar ” degen sózi, Qarataevtiń  ashyq hatta qoldanǵan jazý ádisine saı keledi.

Bul ashyq hattyń máni sol ýaqytta da,búgingi kúnde de óte zor. Jalpy ol qıly zamanda bıliktiń aıtqanyna eshkim synı kózqaras bildire almaǵan. Egerde ashyq hat jazylmaǵanda, múmkin qazir tarıh basqasha sóılerme edi. Óıtkeni Ashyq hatty oqymaı turyp,Stolpınniń agrarlyq reıformasyn oqysań,qazaq ólkesine orys sharýalaryn kóshirý,birden bir durys ıdeıa. Nege? Óıtkeni shetki aımaq ıgeriledi,jer tapshylyǵy joıylady. Biraqta, ol jerdiń ıesi kim,jerdiń jaǵdaıy qalaı,kim qaıda qonys aýdarady, kúshtiniń álsizdi qanaýy sekildi ádiletsizdikter bolmaıma degen myń - san suraq jaýapsyz qalady. Al Qarataevtyń “Ashyq hatynyń” maqsaty sol suraqtardy bıliktiń qulaǵyna ,odan ári sanasyna jetkizý.

Bilimdi adam ár qashan kósh bastaıdy. Oǵan meniń kózim jetti. Kim el múddesin kózdese,ony halyq eshqashan umytpaıdy.

Zakırov Omar

---