InfoHub Logo

Baýbekpen alǵash ret 30-jyldardyn basynda Qarsaqpaı mys zavody janyndaǵy FZÝ mektebinde oqyp júrgende tanystym. Jastaıymnan aýdandyq gazettiń aýyldyq tilshisi retinde kórinip júrgendikten FZÝ-dy bitirgen soń, kóp uzamaı Almatyǵa keldim de sol kezdegi Qazaq jýrnalısıka ınstıtýtyna oqýǵa tústim. Arada eki jyldan asa ýaqyt ótken soń Almatyǵa qarsaqpaılyq jastarmen birge Baýbek Bulqyshev ta keldi. Meniń osynda turatynymdy, osynda oqyp júretinimdi burynnan biletindikten, izdep júrip, taýyp aldy. Qandaı oqý opnyna túsý jóninde aqyl-keńes suraǵany áli esimde. Sol kezde oqý izdep jerlesim Muqan Imanjanov ta Almatyda júrgen edi. Oılanyp-tolǵanyp respýblıkalyq memlekettik bank janyndaǵy esep - kredıt tehnıkýmynyń daıyndaý kýrsynda oqıtyn boldy. Baýbek pen Muqan alǵashqy kezde jerlesi Qatıra Akanovanyń úıinde turdy. Jubaıy menimen birge Qazaq jýrnalısıka ınstıtýtynda oqıtyn Musa Aqanov degen azamat bolatyn. Uly Otan soǵysynda qaza boldy.

Jaqyn týysym qaıtys bolyp, anamdy Almatyǵa kóshirip ákelgenge deıin Baýbekpen birer jyl páterde birge turdyq. Mine, osy ýaqyt ishinde Baýbekpen shynaıy dos, joldas boldyq. Sol kezde halqymyzdyń turmysy endi-endi jaqsaryp kele jatsa da, alystaǵy aýyldardan oqý izdep kelgen bizderdiń ál-aýqatymyz onsha bolmaıtyn. Biraq qandaı qıynshylyq bolmasyn bizder moıyǵan emespiz. Oqýdan bos ýaqytymyzdyń kópshiligin osy kúngi A. S. Pýshkın atyndaǵy kitaphanada ótkizetinbiz. 1936 jyly avtonomıalyq respýblıkamyz teń pravoly Odaqtas Sosıalısik respýblıka bolyp qaıta qurylǵanda ótken búkil halyqtyq merekege sheksiz qýanyshpen qatysyp júrdik. Munyń bári sana -sezimimizdiń, oı - ujdanymyzdyń ósip, nyǵaıa túsýine zor áser etti. Mine, sol jyldardyń ózinde qyzdarǵa arnalǵan ǵashyqtyq óleńder, jora-joldastaryn synaı minegen ázil shýmaqtar jazyp júrgen Baýbek, endi áleýmettik taqyryptarǵa bet bura bastady. Prozalyq shyǵarma jazýmen áýestenýdi Baýbektiń 1937 jyly tehnıkýmnyń birinshi kýrsyn bitirip, jazǵy kanıkýl kezinde týǵan aýlyna bara jatyp, poezd ústinde jazǵan «Aýyldan Almatyǵa» degen áńgimeden bastady dep bilemin. Bul áńgimesinde Baýbek ádebıet pen kórkemónerdiń, mádenıettiń, baqytty ómirdiń ortalyǵyna aınalyp kele jatqan Qazaqstan astanasy Almatyny sýretteı kelip, astanadaǵy sovet jastarynyń oqýshylyq shaǵyn kórsetti. Almatydaǵy pedagogıka ınstıtýtynyń stýdentkasy Urqıa men Taý-ken ınstıtýtynyń stýdenti Jáleldiń ómirin arqaý etip, búkil kazak sovet stýdentteriniń oqý izdenýin, jalpy ómirin kórkem sýrettedi. Sóıtip, jastardyń oıyn tereńnen tolǵap, keleshegin aldyna jaıdy. Búl áńgimeni ol Almatydan Qarsaqpaı aýdanyndaǵy týyp-ósken aýlyna barǵanda, sondaǵy jastarǵa oqyp bergen-di. Kóp uzamaı-aq Baýbekpen aýyldas Jylqaıdar men Kúlzıfa jáne basqa tolyp jatqan aýyl jastary orta mektepti bitirisimen-aq Almatyǵa oqýǵa kelgeni esimde.

Budan basqa Baýbek «Aısulý» atty uzaq poema, birqatar óleń, «Shyǵys sulýy», «Asqar taý saıasynda» degen, taǵy basqa qyzyqty áńgimeler jazǵany maǵan málim. «Asqar taý saıasynda» degen áńgimesi ózi týraly edi. Munda oqytyp, tárbıelep ósirgen, baqytqa jetkizip, oı-órisin keńeıtken sovet ókimetin asqar taýǵa teńedi, — Meniń saıam osy sovet ókimeti, — dep jańa ómirdi pash etti.

Baýbektiń aqyndyq, jazýshylyq salasyndaǵy qulashy jańa jaıylyp kele jatqan sátte Qyzyl Armıa qataryna shaqyryldy.

Sol jyldyń mart aıynyń altysynan bastap, danqty birinshi moskvalyq proletarlyq motoatqyshtar dıvızıasynyń jenil ınjenerlik batalónynda qatardaǵy jaýynger -saper retinde áskerı mindetimizdi (osy jyldyń kúzinde meni Kalýga qalasyndaǵy áskerı bólimge aýystyrǵan) birge ótedik. Qyzyl Armıa qataryna shaqyrylýymyz, Otan aldyndaǵy qasıetti boryshymyzdy qalaı ótegenimiz týraly Baýbek Muqan Imanjanovqa jazǵan hattarynda jáne aıaqtalmaı qalǵan «Almatylyqtar» atty romanynda óte durys baıandaǵan. Osy jerde aıta keteıin, Baýbek shyǵarmasynyń qoljazbasynda basty keıipkerin Ǵazız Ǵazızov dep ataıdy. Osyǵan oraı onyń sońǵy eki «Óshpes ómir» jáne «Adamzatqa hat» jınaqtaryn shyǵarýshylar men týraly (Ǵazız Ábishev) jazǵan eken degen jalǵan topshylaýdan Abyz Abyzov dep ózgertken. Shynyna kelsek, Ǵazız Ǵazızov jınaqy ádebı keıipker.

Uly Otan soǵysy bastalǵan kúni Baýbek Narofomınsk qalasyna jýyq Alabına dep atalatyn áskerı jazǵy lagerde, al men Kalýga qalasynda edik. Arada bir jyl ótkennen keıin bir-birimizdi izdep taýyp, hat alysyp turdyq.

Baýbek hattarynda bizdiń áskerler uryspen batystan shyǵysqa qaraı sheginip kele jatqan jolda Belorýssıanyń qalyń ormany bir olaı, bir bulaı teńselip Qyzyl Armıaǵa muńyn shaǵyp turǵanyn, Vázma, Dorgobýk, Smolensk qalalarynyń kúl-talqany shyǵyp, qıraǵanyn kórgende yzaly kek júregin kernegenin, Moskva túbindegi urysqa qatynasyp, Smolensk jerin, Ýkraınany zulym jaýdan azat etýge qatynasqanyn gıtlershilerdiń buǵaýynan bosatylǵan baýyrlarmen qushaqtasyp talaı ret keriskeni týraly jazyp turǵan edi. 1941 jyldyń kúzinde jáne 1942 jyldyń qysynda Dnepr jaǵasynda jáne Narofomınsk qalasynda bolǵan shaıqastar kezinde Baýbekpen bir sapta bolyppyn, keıin bizdiń bólimge qosylǵan qarýlastarymnan bilip, qatty ókingenim bar.

Qatardaǵy jaýyngerden aǵa leıtenant dárejesine deıin ósti. Ol búkil Sovet Odaǵyna aty jaıylǵan, jastar súıip oqıtyn jaýynger jýrnalıs boldy. Baýbekti Qyzyl Armıanyń jaýyngerleri men ofıserleri de erekshe súısine oqydy, maqtanysh etti.

Baýbek dosqa meırimdi, dushpanǵa raqymsyz boldy. Óz Otanyn súıe bildi.

Baýbek ómirin bosqa ótkizgen joq. Kún saıyn aldy - artyna kóz jiberip, ómirden bir adym da artta qalǵysy kelmedi, ol únemi alǵa órledi. Bilim izdedi. Qoǵamǵa paıdaly kisi bolýdy kózdedi. Qoǵamnyń bolashaǵy úshin kúresti. Ómir úshin, Otany úshin kúresip ótýdi maqsat tutty.

Baýbek shyǵarmalarynyń negizgi bir arqaýy ulttar dostyǵy men sovettik patrıotızm boldy. Ol Otanyn, týǵan elin, sosıalısik qurylysta birge ósip, eńbektes bolǵan dosyn maqtanysh ete bildi.

Baýbektiń jalyndy sózi men Otan soǵysynda kórsetken erligi bizdiń júregimizde máńgi saqtalyp qaldy. — Baýbek, sen úshin jaýdan kekti mol alamyz, — dep bergen sertimizdi oryndadyq. Jaý jeńildi, 1945 jyly 9 Maı kúni, Berlındegi reıhstag tóbesine jeńis týy tigildi.

Uly Otan soǵysy kezinde qazaq halqynyń Baýbek, Mánshúk, Álıa syndy júz myńdaǵan uldary men qyzdarynyń asqan erlikteri halqymyzdyń batyr, jaýynger halyq ekenin kórsetti, tamasha búgingisi, jarqyraǵan bolashaǵy bar halyq ekenin tanytty.

Oktábr 1957 j.

---