InfoHub Logo

Mahmudtyń:

— Aqsaqal, sál kidirińiz. Bitireıik myna áńgimeni, — dep, shalǵaıyna jarmasqanyna qart qaıyrylǵan joq. Tory tóbeldiń baýyryn oraı qamshyny bir tartty da, bort-bort jelip, jónele berdi.

— Al túsinip kórińiz, — dedi ókil qyz Mahmudqa qaıtadan burylyp. — Úlken kisi ǵoı dep syılap, kishireıemiz kelip. Sondaǵysy mynaý.

Kerzi etiginiń ushymen jas kóńdi syzǵylyp, órnek salyp turǵan qarasur óńdi, tańqy tanaý jigit basyn kóterip aldy da:

— Qaıtesińder bosqa áýre bolyp? Netkisi kelmese... tatýlasqysy kelmese, ózi bilsin, — dep jan-jaǵyna alańdaı qarady. Qarapaıym shopannyń qaıyrylmaı ketkenine sál-pál qapalanyp qalǵan Mahmud bylǵary keýdeshesiniń óńirine juqqan qylshyqty shertip jiberdi de, jasandy tisin jarqyrata jymıdy:

— Barsyn... bara bersin... Jetken óresi sol ǵoı baıǵustyń. Endi amal joq, jınalys ashýǵa týra keledi.

— Qystyqqan ashýyn aqtaryp, kidirissiz sóıleı jónelgen — taǵy da aýyldyq okrýgten kelgen ókil qyz Balsheker:

— Mine, ózińiz de kórdińiz ǵoı, Mahmud aǵa. Qashan kelseńiz de, óstip daý shyǵaryp, shataqtasady da júredi. Úkimet bar jaqsylyǵyn ózge qojalyqtarǵa jasap, osy Aqylbek aǵadan ǵana aıap otyrǵan sıaqty. «Qora-jaıym nashar, jem-shópten taryqtym, bálen joq, túgen joq» dep jylaıdy da júredi. Endi kelip óziniń balasyndaı adammen taqasqany — qaı sasqany?.. Qaıta jastarǵa úlgi kórsetip, aqylshy bolmaı ma? Men ózimen basqasha sóıleser edim, átteń, baıaǵy zaman joq. Ár qojalyq ózinshe...

Kúńgirt áınekti kózildirigin oramal shytymen ysqylap, qaıta kıgen Mahmud qıyq murtyn bappen sıpap qoıdy. Ókil qyzǵa basý aıtyp keldi de:

— Sen ekeýmizdiń maqsatymyz — qol astymyzdaǵy jurtty atystyrý emes, Balsheker, tabystyrý. Biraq qatardaǵy eńbek adamymen aıtyspaý kerek, — dedi tujyra sóılep.

— Nege, Mahmud aǵa?

— Óıtkeni bular — kúni-túni tynym tappaı, eńbek ótinde júrgen jumysker qaýym. Olardyń túsinigi sen ekeýmizden múlde tómen. Myna dala, myna qoıdan basqa ne kóredi olar? Sen ekeýmiz jańaǵy Aqylbek aqsaqaldy, myna Kábendi mádenıetke baýlap, tárbıelep otyrýymyz kerek. Jaraıdy, seni qoıshy, Balsheker, sen áli jassyń ǵoı. Oqyp-biletin, úırenetiniń áli alda. Al men degen... oqyǵan, bilimdi, erýdırovannyı ıntellıgent emespin be? Óziń oılashy... Men sıaqty osyndaı zıaly, bıik adamnyń qaıdaǵy bir qoıshymen aıtysyp jatqany. Fý, bolmaıdy ol.

— Oıbaı-aý, basqany bylaı qoıyp, Aqylbek aǵa jańa tipti sizdiń ózińizge de urysyp tastady ǵoı. «Osylar maǵan arnaıy kelip otyr-aý, iltıpat bildire qoıaıyn-aý» deıtin oıy joq múlde. Aqyl aıtyp otyrǵan biz de bir, ana tóbege qarap úrgen tóbet te bir boldyq ol úshin. Basynǵany ma, nemene, sonsha? Átteń, baıaǵy zaman joq...

— Áı, Balsheker-aı, aıttym ǵoı áli jassyń dep. Ol kisi de, myna Káben de jaı, kishkentaı adamdar. Bizdiń qatarymyz emes... Ózimizden tómen qarapaıym jandardyń qateligin keshire bileıik, al myna janjaldyń jaǵdaıy basqa. Shopanmen shataqtasyp otyrǵan da — shopan, ıaǵnı, bir kásiptiń, bir maqsattyń adamdary... Jeke qojalyqtar.

Aýdandyq aýyl sharýashylyq basqarmasynyń bas mamany Mahmud pen «Mańyraq» aýyldyq okrýgi tóraǵasynyń orynbasary Balshekerdi alystaǵy Jańǵyztóbe jaıylym ýchaskesine aıaq astynan alyp kelgen búgingi tótenshe jaǵdaı edi. Aınalasy adyr-tóbeli, órisi shuraıly bul qonysqa «Jylanbaı» sharýa qojalyǵy ornalasqan. Ol da asosıasıaǵa qaraıdy. Sol qojalyqtyń múshesi Káben osy óńirdiń baıyrǵy shopany Aqylbekpen shataqtasyp qalǵan eken.

Áńgime bylaı bolypty.

Kóktemniń kórikti tabıǵaty men jas tólderdiń jarasymyn tamashalaǵan Káben qaperinde dáneńe joq, tranzıstoryn tyńdap, kúńgeı betkeıde jantaıyp jatpaı ma? Kenet bir jaq búıirden dúsirlete shaýyp Aqylbek aqsaqal shyǵa kelgen. Kele, áı-shaıǵa qaramastan:

— Nege meniń órisime jaıasyń? — dep zirkildeı jóneledi. Mal baǵýdan jóndi tájirıbesi joq, náti jýas jas jigit sebep aıtyp, álsiz qorǵanǵan bolypty.

— Jer quryp qalyp pa sonsha? Áket myna kúńgeıge qaraı.

— Ol jaq — shekara, barýǵa bolmaıdy.

— Nege bolmaıdy? Men dál zastaptyń qasyna da jaıǵam. Óı, ker jalqaý óńsheń. Erinesińder ǵoı barýǵa.

— Onda sol jaqqa ózińiz jaıyńyz. Minezi qatty ashýshań kisi dáıeksizdeý aıtylǵan taıǵanaq sózdi qaıdan qulaqqa ilsin. Bytyraı jaıylyp jatqan maldy aınala shaýyp, qaıyrmalaı bastaǵan. Kábendi qosa boqtapty. Sol kezde qojalyqtyń taǵy bir múshesi kele qalady. Jolyna kese kóldeneń turyp, aqylǵa shaqyrǵan Kábendi Aqylbek sonyń kózinshe qamshymen tartyp jibergen ǵoı. «Al isterińdi isteńder maǵan. Senderden keletin kerdi kórip aldym» degen qıastanyp. Ákesindeı adamnan jazyqsyz japa shekken jas jigit artyq-aýys ospadar qylyqqa bara qoımaı, sabyr saqtap qala bergen. Biraq bolǵan oqıǵany estip, ashý-yzaǵa býlyqqan — qojalyqtyń ózge músheleri. Asosıasıa basshylyǵyna habarlaǵan da solar.

Aqylbek aqsaqal sonaý bozbala kezinen-aq shopan taıaǵyn ustap, ómirin qoıǵa qosaqtap kele jatqan baıyrǵy malshy. Maldyń jaıyn odan artyq biletin adam búkil bul óńirde joq dese de bolady. Ózi jáne qoı dese ishken asyn jerge qoıatyn malsaq jan. Keńes dáýirinde aldyndaǵy otarynyń kúıi ózgelerge qaraǵanda qashanda táýir bolypty. Biraq kánigi ozattardaı tóldi saýlatyp bergen emes. Jyl saıynǵy mejesi sol júzdiń o jaq, bu jaǵynan tabylyp otyrypty. Onyń esesine mal basyn aman saqtaý jóninen aldyna jan salmaıdy eken. Keńshar taraǵannan keıin de eshqandaı asosıasıaǵa qosylmaı, jeke sharýa retinde aldyndaǵy azǵana qoıyn baǵyp qala bergen.

Ómirdiń ózge qyzyǵyna elikpeıtin Aqylbektiń taǵy bir ereksheligi — ishimdik ataýlyny aýzyna alyp kórmegen, aýyldan eshqashan alystap shyqpaǵan, eńbek demalysy degendi bilmegen. Áz janyna ámir joq eńbekqor ári qyrsyq kisige el-jurt ta kóp úıir emes. Malyna da, ózine de bekem, ómir boıy bir sarynnan aýmaı kele jatqan shopandy keńshar, ferma basshylary da buryn da nazarǵa ala bermeıtin. Endi ózimen ózi júrgen adamǵa tipti eshkim jolamaıdy. Bálkim, qatarlas qoıshylar jarysa alyp jatqan orden, medal, maqtaý qaǵazdardyń bul buıyra qoımaǵany sodan bolar.

— Áı, Káben, sen beri qara! — dedi zıaly adamǵa tán sazdy daýsyn soza, maqamdaı sóılegen Mahmud. — Kári shopan keshirim suramady dep qapa bolma. Búkil ómirin myna ıende ótkizip kele jatqan, ózi jartylaı taǵy bolyp ketken adam... ondaı mádenıetti qaıdan bilsin. Mádenıetsiz, nadan bolǵanyna Aqylbek atań da kináli emes. Biraq bar ǵoı, jınalys shaqyryp, ol kisini qalaıda aldyńa jyǵyp beremiz.

Al endi sen bar ǵoı, óziń aýzyńdy ashyp qarap turma. Myna qojalyqtaryńa kúnde kelip jatqan joqpyz. Biz dem alatyndaı etip birdeńe uıymdastyryp jiber...

— Demalys deısiz be? Bizdiń okrýgke qaraǵanymen, bul — jeke sharýashylyq qoı. Bizdiń aıtqanymyz qalaı bolar eken? — dedi Balsheker kishirek kózderin jypylyqtata.

— Eshteńe etpeıdi. Bar jaýapkershilikti ózim alam. Aýdan basshylarynyń bári meni tanıdy, biledi... Biz sıaqty bilimdi kadrlardy el syılaıdy. Men degen rezervte turǵan adammyn. Artylyp-tógilip jatqan bilimdi men ózim úshin jınap júr deısiń be? Osy halyq úshin, el bolashaǵy úshin. Dırektorlyqty bylaı qoıyp, biz sıaqty jigitterdi qazir aýdandyq, oblystyq masshtabta ósirip jatyr. Tak chto, men júrgen jerde bári durys bolady, qaryndasym...

Qojalyqtyń qora-qopysysyn, meken-turaǵyn asyqpaı aralap shyqqan basqarmanyń bas mamany aqyl aıtýdan jas shopandardy kende qylǵan joq.

Jumystaǵy jastardy manadan beri jaǵalap, erinbeı-jalyqpaı esip-esip sóılep júrgen zıaly jigit endi ońasha bólmeni erkin ıelengen. Bylǵary keýdeshesin silkip ilip, galstýkty aǵytyp tastaǵan onyń qazir jaǵasy — jaılaý, tósi — qystaý.

— Mahmud aǵa qyzyq qoı ózi, — dedi Káben qasyna kelgen Balshekerge. — Maǵan demalys net degeni nesi? Buryn bizge óıtip eshkim aıtpaýshy edi.

Qojalyqtyń eki-úsh múshesi tólqoraǵa tósenish tasyp jatqan. Qastarynda júrgen támpish tanaý, kishirek sary qyz Balshekerdiń áńgimesin sonda da iltıpatsyz qaldyrar emes.

— Mahmud aǵa — naǵyz ıntellıgent adam, — dedi jetekshi qyz týra jaýap berýge asyqpaı. — Intellıgent degenniń kim ekenin bilesiń me ózderiń?

— Bilemiz... Galstýk taǵatyn kisiler, — dep qaldy Sherızat esimdi jigit ázil-shyny aıyrǵysyz únmen.

— Tak, bilesińder sol. Ózi otyzdan jańa ǵana asty. Jap-jas bolyp aýdan boıynsha mal jóninen bas maman. Ońaı ma sol?

— Pysyq bolǵasyn qoıǵan ǵoı.

— Endi pysyq bolmaı... Bilesińder me, Mahmud aǵalaryń rezervte turǵan adam. Qazirdiń ózinde kez-kelgen sharýashylyqty dóńgeletetip ákete alady. Oı jumysy sharshatady ǵoı. Kishkene dem alǵanda turǵan ne bar?

— Qandaı kúshti sóıleıdi ózi... — deı bergen Kábendi shıraqtaý jigit Sherızat:

— Osy sen qyz... — dep ilip áketti, kózin qysyp qalyp, — sol entelle-gent aǵańdy aınaldyryp júrgennen saýmysyń? Tipti maqtaýyń asyp barady. Bálem, úıdegi jeńgeıge jetkizip qoıaıyn.

Mundaı dóreki qaljyńdy shydammen tyńdap, tózip turatyn adamnyń Balsheker emes, árıne. Sırekteý qastaryn túıip alyp, qaljyńbas nemeni biraz jerge aparyp bastady:

— Óziń komsomol... to est ujym múshesisiń, óziń aýzyńa kelgendi aıtasyń. Esińde bolsyn, men mundaı qyljaqqa, mazaqqa jol bermeımin. Aǵaıdyń qandaı adam ekenin osyndaǵylardyń bári biledi.

— Ras, — dedi Káben álgi bastaǵan oıyn endi aıaqtap. — Jańaǵy netkenine... sóılegenine tań qaldym... sondaı keremet kisi eken. Tipti biz bilmeıtin neshe túrli sózdi qalaı netedi... Osy aýzymdy ashyp qaldym...

Jańǵyztóbe atalatyn bul meken birneshe qojalyqtyń basyn quraıdy. Keńes zamanynda fermanyń jaıylym ýchaskesi bolǵan jer ǵoı.

Saı túbimen syldyraı aqqan bulaq boıyna sanaýly úıler shashyraı ornalasypty.

«Jylanbaı» sharýa qojalyǵy aýyldyń aıaq jaǵynan oryn tepse, jeke shopan Aqylbektiń qonysy bulaq sýynyń arǵy jaǵynda, ońasha. Qojalyq músheleri kúndizgi sharýalaryn yńǵaılap, keshki dastarhanǵa jınalǵan kezde de qart shopan áli qara kórsetpedi.

— Áı, sol qyrsyq kisi keler deımisiń, — dep, kúdik tútetip otyrǵan baıaǵy Balsheker. — Qudaı bolsa da, ondaı adamdy op-ońaı jónge salar edim. Átteń, burynǵy zaman emes...

— Múmkin, Aqylbek aǵa bizdi ózderi kelsin dep otyrǵan shyǵar, — dedi manaǵy qaljyńbas bozbala Sherızat. — Orynymyzdan dúr kóterileıik te, jetip baraıyq úıine. Bir marqanyń basyn jep qaıtarmyz.

— Iá, degen! Qysty kúni surap alar ma ekensiń odan? Qatty adam, jeı qoıarsyń, — dedi taǵy bir jas shopan.

— Aqsaqaldy bosqa qajaı berip qaıtesińder. Jeter, — dep ózgeshe pikirge óris ashyp jatqandar da tabylady. — Sharýasyna sondaı tıanaqty adam. Kábendi urdy eken dep, jamandaýǵa bola ma? Myna Kábenniń ózinen de bar.

— Qalaısha? — dedi Mahmud mańǵazdana túsip.

— Aqań mal dese, ishken asyn jerge qoıady. Ol úshin ólýge bar. «Aǵa, seniki durys» dep, qoıyn aıdap kete bermeı me? Shaldyń aldynda qıqaıyp turyp alǵansha.

Jınalǵandardyń endigi nazary — tórde otyrǵan bıazy pishindi, qońyr daýysty aǵaıda. Aqylbek shopannyń aınalasynan shyǵaryp, áńgimeni qyzdyryp otyrǵan sol. Kez-kelgen jannyń jadynda jattala qoımaıtyn ázil-ájýanyń alýan túrin kókeıine qaıtip toqı bergen deseńshi. Bilimdi ekenin kórsetetin qolaıly sát te osy. Kadr máselesiniń maıyn ishken be, nemene, kez-kelgen basshy adamnyń ómirbaıanyn, jekjat-juraǵatyn qolmen qoıǵandaı jatqa soǵady. Sonyń bárin qaı kezde bilip úlgergen? Eń bastysy osyndaı ushan-teńiz bilim qoryn ne úshin jınaqtaı bergen? Balshekerdiń manaǵy tujyrymy esine túsken Káben:

— Qandaı bilimdi! — dep tańdaıyn taqyldata beredi.

— Rasynda da. Osy kisilerdiń bárin tipti óz qolymen qoıyp kelgen adam sekildi.

Bireýdiń ósip, bireýdiń óshkenin nemese qaı basshynyń kimmen ilik-shatys ekendigi jas shopandarǵa qanshalyqty qajet, ol jaǵyna Mahmudtyń bas qatyryp jatqany shamaly.

Osharylǵan jurttyń kútken adamy týra tamaq ústine tap keldi. Bet aýyzy bir ýys, kishkene shúńirek kózderi salqyn jyltyl shashqan jetpisterdi jelkelep qalǵan kisi. Jastar jaǵy qaq jaryla qaýqyldasyp, iltıpat bildirip, tórge shaqyrsa da, ońaıshylyqpen ılige salatyn syńaıy baıqalmaıdy. Tymyraıyp tútikken kúıi ózine usynylǵan keseni únsiz qolyna aldy. Aıaq astynan yńǵaısyz ahýaldyń týǵanyn sezip, jıylǵan jurt jym bola qalǵan. Anyǵyn aıtqanda, bir adamnan basqasy. Manadan beri kósile sóılep, kósemdik kórsetip otyrǵan Mahmud qana aıylyn jıǵan joq. Kelgen kisini elemegen pishinde áýezdi únimen áńgimesin jalǵastyra berdi.

— Aǵaı, — dedi sálden keıin shydaı almaǵan Balsheker qozǵalaqtap. — Jınalysty qaıtemiz? Ýaqyty baǵana bolǵan... Aqylbek aǵa da kelip otyr...

— Kelse, kúte tursyn. Jurt keshki asyn iship jatyr ǵoı.

— Áı, Mahmud! — dedi kesesin aldyna qoıyp júginip otyrǵan qart. — Sender qusap erigip júrgem joq. Aıtatynyń bolsa, aıt osy jerde. Súıretkige salyp, solqyldama. Áıtpese kisimsip basymdy qatyrmańdar.

— Aǵasy, sál sabyr etip, abaılap sóıleńiz. Siz kóptiń aldynda otyrsyz. Aqyra beretin biz sizge jýsap jatqan mal emespiz. Qoıdy qoralap kelseńiz, qaıda asyǵasyz endi? Búgingi sharýa bitti emes pe?

— «Búgingi sharýa bitti» deıdi! Sharýa bitirgishin shirkinniń. Maldyń sharýasy bitýshi me edi? Ol seniń myna galstýgiń emes, kúni boıy taǵyp kelip keshke qaraı ile salatyn. Qane, bolyńdar, ne aıtpaq edińder? — dep Aqylbek kesesin tóńkerip, qamshysyn qolyna aldy. — Aıtar sózderiń joq eken, endeshe qur bekerge basty qatyrmańdar.

Mássaǵan! Myna kisiniń, basqany bylaı qoıǵanda, aýdannan kelgen bas mamanǵa ońaıshylyqpen boı bere qoıar túri kórinbeıdi ǵoı. Nege bolsa da ázirlenip, qataıyp alǵan adam syńaıy:

— Sen basqa sharýany bylaı qoı. Jer daýyn sheshesińder me, joq pa, sony aıtshy maǵan... Basqa aqyldaryńnyń keregi joq.

Óz qadirin biletin adamnyń minezimen sál shalqaıa túsip, Mahmud áli de asyǵar emes. Qaqańdaǵan qaıdaǵy bir shaldyń yrqynda ketýge kisiligi jibermeı otyrǵan sıaqty. Biraq kóńil toǵaıtatyn jaýapqa jaryta almady:

— Aqsaqal, óris máselesi qazir qaı jerde de qıyn. Árkim óz jerin jekeshelendirip alǵan. Bul jóninde partıa men ... to est memleket pen ... álgi ne... aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń tıisti sharalar qoldaný ústinde. Jaıylym jerdiń bári bólinip qoıylǵan. Onyń ústine bizdiń aýdan — shekaralyq aýdan...

Osy kezde esik sart etip ashyldy da, sharýa qojalyǵynyń múshesi, jas qyz ekpindeı kirip keldi. Kisi ústine basa-kóktep kirýdiń ábesteý ekenin esinen shyǵaryp alǵandaı.

— Aǵaı,... aǵaı, — dedi ol kózi alaq-julaq etip, entigin basa almaı. — Ana jaqta... ana jaqtan bir... ot kórinedi.

Tomsyraıyp otyrǵan jurt eshteńe túsinbegen pishinmen esikke qarap, eleń ete tústi. Áldekim qaıta suraǵannan keıin baryp, qyz álgi habardy asyǵa qaıtalaǵan:

— Ana jaqta ot kórinedi deımin, ot... Osy mynadaı... júrińizshi!

Álginde ǵana Aqylbek aqsaqaldyń kelýimen birge aldyǵa tartylǵan ystyq qýyrdaq ta, býy burqyraǵan samaýryn da, qıýy qashyp turǵan áńgime de bir sátte jaıyna qaldy. Jambastaǵan jerinen tyrp etpeı, qısaıyp jatqan jalǵyz Mahmud qana. Joqtan ózgege eleńdeı qoımaıtyn ar jaǵy nyǵyz, mańyzdy adamnyń keıpimen ıegin kóterip:

— Baryp bilshi bireýiń, — degeni sol edi, otyrǵan jastar tegis dúrk kóterildi. Qımyly shapshań qart shopan da baıaǵy mazasyz minezdiń yrqymen jurtpen qabattasa lyp ushyp turǵan.

Sálden keıin tańqy tanaý qara jigit Káben qaıta kirip:

— Aǵaı, beri kelińizshi, kórińizshi ózińiz, — dedi degbirsizdene. Bas mamannyń ońaıshylyqpen jelpildeı qoıar oıy joq eken, ornynan aýyr qozǵala berip:

— Qap, salqyn tıetin boldy-aý! — dedi de, bylǵary keýdeshesin ıyǵyna ildi. — Sonsha dúrligip júrgenderdiń ózi?

— Áne, ana dóńniń basynda...

— Óı, qaryndasym-aý, jańa «ana jaqta» degeniń qaıda? Mynaýyń aýyldyń shyǵysynan kórinedi ǵoı.

— Men osy tóbeni aıtqanmyn.

— Joq, ol bolmaıdy, «ana jaq» dep ana jaqty aıtady, — dedi Mahmud shekara jaqqa qaraı qolyn siltep.

Kókjıekke sheti ketile bastaǵan kóktemgi kún shashyrańqy sharby bulttardyń baýyryn qyzyl túske qanyqtyryp, batyp barady. Sol kúnge qarama-qarsy jaqtaǵy tóbe basynda jarqyraı janǵan ot kórinedi. Ne báseńsip, ne shalqymaı, bir qalypty kúıde mazdap janyp tur. Aýyldan shamamen eki-úsh shaqyrymdaı jer.

Esik aldynda osharylǵan jurt myna tosyn qubylystyń jónin uǵa almaı, daǵdarýda. Óıtkeni ol jaq dál qazir múldem elsiz tarap. Aýyldyń bir-eki eresek adamy da jastardyń janyna kelip qosylǵan eken, úıden shyqqan ókildi kórip:

— Maha, aýdannan kelgen kisisiz ǵoı. Múmkin, myna ottyń jaǵdaıyn siz bilersiz, — dep, beri jaqyndaı tústi. Kúńgirt shynyly kózildirigin ysqylyp súrtip, qaıta kıgen Mahmud tapjylmaı qadala qarady da:

— Sol mańdaǵy kisiler shyǵar myna otty jaqqan, — dedi jaıymen.

— Qaıdaǵy kisiler? Ol jaqta eshkim joq, ıen jatqan jer emes pe?

— Álde erigip júrgen osy aýyldyń balalary bolar...

— Balalar ol jaqtan boq jeı me? Nede bolsa, mynaý tótenshe ot... Tegin, emes, — dep, qaldy Aqylbek aqsaqal.

— Shekaradan beri ótken shpıon bolyp júrmesin. Ot jaǵyp, tamaq pisirip otyrǵan, — dedi qýshykeshteý Sherızat qarap turmaı.

Árkim ártúrli boljam aıtyp, sóz kóbeıtip bara jatqan shaqta:

— Áıda, jetedi! — degen Aqylbek aqsaqaldyń daýsy sańq ete tústi. — Bosqa byljyrap tura bermeı, atqa minińder! Áı, Sherızat, qaıda seniń tory aıǵyryń? Erttep jiber.

Ot jaqqa kóz tigip, onsyz da jelpinip turǵan jastar myna sózden keıin qaıdan osharylyp tursyn. Bári de:

— Qane, baraıyq. Bileıik ne ekenin, — dep, ereýildep shyǵa kelisti. Bireýleri deleńdep áldeqaıda júgire jónelgen.

— Áı, toqtańdar! — dedi Mahmud aınalasyna jal-jurt etip qarap qoıyp. — Bosqa dabyrlamańdar. Senderge bul oıynshyq emes. — Turǵan jurttyń nazaryn ózine tegis aýdyryp alǵasyn, tórelik aıtyp, tógildire sóıledi: — Onyń neǵylǵan ot ekenin kim biledi? Bul jer — senderge jaı jer emes, shekara mańy. Arǵy betten ótken bireý bolsa she? Jáne jaı adam emes, muzdaı qarýlanǵan qaharly jaý bolsa she?.. Qur qolmen baryp ne isteımin dep tursyńdar?..

— Oı, aǵa, siz de aıtady ekensiz, — dedi Sherızat. — Shpıon bolsa, aýylǵa qarap ot jaǵyp tura ma eken? Men jańa ánsheıin qaljyńdaı salyp edim.

— Aǵaı saqtyqty oılap tur ǵoı. Mundaıda abaılaý kerek shynynda da, — dep, kebergen ernin tistelep daǵdaryp qalǵan Balsheker de bir aýyz pikir qosty. Osyndaǵy jastarǵa aqyl aıtqanda bapandaı, endi mynadaı sheshýshi sátte jibi túzý birdeńe degeni jón sıaqty, Mahmud irkilgen joq:

— Al jaraıdy, shekara buzýshy bolmaı-aq qoısyn. Bálkim, myna dalany órtegeli júrgen qaskúnem bireýler shyǵar. Qaıdan bilesiń?.. Álde, araq ishken, nasha tartqan buzyqtar bolar. Qaranıetti ondaılardyń qolyna tússe, ońdyra ma? Ońdyrmaıdy, tak chto, jelpinbeı qoıa turyńdar. «Kettik» degen ushqary sózge shyǵa keldińder báriń. Bala-shaǵa emessińder, abaılaý kerek qoı... Onyń ústine qazir jınalys. Davaı, qoıyńdar!

— Áı, Mahmud! — degende Aqylbektiń shanjaý-shanjaý murty endireıip, shúńirek kózderi yzǵarlana qalypty. — Dilmarsyp balalardyń basyn qatyrma. Óziń aıtyp tursyń ǵoı, «dalany órteıdi» dep. Onsyz da óris jetpeı qyrqysyp jatqanymyz mynaý. Sondaı zamanda myna jaıylymnan taǵy aıyrylyp qal dep turmysyń? Osydan keler kerdi men-aq kórip aldym... Maǵan bir qurym kıiz, kúrek taýyp berińdershi. Jeıtin bójeı bolsa, myna jaman shaldy-aq jesin.

— Aqsaqal, jınalys dedim ǵoı sizge.

— Omaı, shirkin! Óziń aıtqandaı ana qaskúnem jerimizdi órtegeli jatqanda ma? Jınalysshylyn-aı nemeniń!

— Aǵa, toqtaı turyńyz, — dep, Sherızat ta er-toqymyn qushaqtap, tory aıǵyryna qaraı tura júgirdi. Sol-aq eken, onsyz da qyzyqqa eleńdep, jeligip turǵan jastardy basalqy sóz endi bógeı alǵan joq. Aqylbek, Sherızatqa ilesken bireýler dereý atqa qonyp úlgerse, ile qoranyń syrt jaǵynan traktor da gúr ete tústi. Jolsyzben josylta jónelgen kók «Belarýstiń» tirkemesi tolǵan kisi. Álginde jınalǵan ájepteýir qaýymnan aýylda qalǵan Mahmud bastaǵan eki-úsh adam ǵana. Onyń biri — jaqsy kóretin aǵaıyn jaǵalap, shyǵa almaı júrgen ókil qyz. Qol qýsyryp, qarap tura bergenge yńǵaısyzdandy ma, Mahmud dereý mashınasyna qaraı umtyldy. Qalǵan úsheýi de sol qımyldy únsiz qaıtalap, sońynan ilesken. Júrgizýshi motordy iske qosyp jibergende:

— Maha, meni de ala ketińizshi, — dedi qasyndaǵy aýyl adamy artqy esikke jarmasa berip.

— Siz qaıda barýshy edińiz?

— Qaıda bolýshy edi, sizderge ilesip, ana ot kóringen jaqqa barmaımyz ba?

— Keshirińiz. Bizdiń sharýamyz odan góri mańyzdy. Basqa jaqqa baramyz.

— A-a... Solaı ma?

Shalǵaıdaǵy shaǵyn aýyldaǵy poshta bólimshesi bul ýaqytta jumys kúnin bitirip, esigi qara qulyppen qundaqtalyp úlgergen bolatyn. Poshta bastyǵynyń úıine baryp alyp kelýge týra keldi. Sonan Mahmud telefon júıesi arqyly dereý okrýg, aýdan ortalyǵymen baılanysqan. Tıisti mekemelerdiń tabylǵan adamdarymen naqpa-naq qysqa sóılesip, Jańǵyztóbe eldi mekeni mańyndaǵy jaǵdaıdy jetkizip baqty:

— Osy edáýir bolyp kórinip tur. Ne ekenin bilmeımiz!.. Osyndaǵy qojalyqtardyń kisileri meni tyńdamaı, solaı qaraı ketip qaldy. Men endi olar úshin jaýap bermeımin... Dereý shara qoldansańyzdar eken. Osy úı ornyndaı... Kún de keshkirip barady ǵoı. Bul jerde endi ózimnen basqa estıar basshy joq. Mundaǵy halyqa basý aıtyp, toqtatqan bolyp jatyrmyn. Keıbireýi baǵynatyn emes... Áıteýir shama kelgenshe basshylyq jasap... Zastavaǵa da tezdetip habar berińizder.

Ortalyqpen sóıleskende órt mashınasyn shaqyrýdy da umytqan joq. Eger ot keń alqapty alyp ketse, jaıylymnan qalý qaýpi baryn da basa aıtqan.

— Aǵaı, — dedi manadan beri Mahmudtyń mańaıynan bir eli qalmaı júrgen Balsheker. — Ol ot shynynda da jańaǵy kisi aıtqandaı bolsa, qaıtemiz?

— Qandaı taǵy?

— Bireýler jaǵyp tastap ketken ot bolsa she?

— E, bolsa, bola bersin. Qaıta ol jaqsy emes pe? Analar barady da,

sóndire salady.

— Qaıdam?.. Jurtty beker dúrliktirip uıat bolyp júrmese...

Syrtta turǵan júrgizýshiniń entigip kirip kelgeni — osy kez:

— Maha, álgi ot...

— Iá, nemene ot?

— Ot joq bolyp ketti...

* * *

Aýyldyń jelókpeleý bir-eki jigiti otty kóre salyp, motosıklge mine shaýypty. Júrginshiler orta jolda solarǵa kezikti. Jolsyz tasty jerde motosıkldiń dóńgelegin jaryp alyp, daǵdaryp turǵan olar da traktordyń tirkemesin jarmasa berdi.

İrkes-tirkes shubalyp, tóbege qaraı tarta jónelgen toptyń qaramy edáýir. «Ká-kálap» shaqyryp eki-úsh ıtti ilestire shyqqan — Aqylbek aqsaqal. Qarbalasta ózge jastardyń qaperine kelmegen nárse. Toptyń eń aldynda kele jatqan da — osy ıtter. It bolǵanda, qasqyr alatyn qazaqy tóbet nemese jebedeı zymyraǵan tazy emes. Qala jurty qasqaldaqtyń qanyndaı qadirleıtin álgi bir asyl tekti tuqymǵa da uqsamaıdy. Ata-tegi aralasyp ketken aýyl arasynyń jaı buralqylary edi. Sonda da ıt aty bar, kóńilge demeý.

Olardyn keıin tasty qyrqalarmen soqtyra shaýyp kele jatqan ekeý — Aqylbek qart pen Sherızat. Jas jigittiń astyndaǵy tory aıǵyr — aýyldaǵy dámeli júırikterdiń biri. Ara-arasynda ıesi basyn jiberip-jiberip qoıady. Ózge attar sál keıindeý.

Keshki saf aýany bylǵap, burqyldata tútin úrlegen kók traktor da attylarǵa qaptaldasyp taıap qalypty. Tirkemesi bulǵaqtap jazyq jerge kelgende aǵyzyp-aǵyzyp alady. Sondaıda tirkemede otyrǵandar:

— Aıda, aıda! Basyp oz! — desip shý ete túsedi. Kesh qushaǵyna engen kók maısa tóbeler, taza aýa, sýyt joryq jas kóńilge jelik bitirip jibergendeı. Sóıtip bul júris bir jaǵy traktor men attylardyń arasyndaǵy jarysqa da uqsap bara jatyr.

Top tóbege taıanǵan saıyn álgi mazdap janǵan ot ta aıqyndala túsip edi. Biraq neǵylǵan ot ekeni, qalaı janyp turǵany áli de málim emes. Dál qazir ózin boljam jasaıtyndaı belgili bir jobaǵa keltirý de qıyn.

Tóbeniń bergi túbinde kóldeneńdep jatqan eki qaptaly jaıpaq, biraq keńdeý saı bar. Soǵan túskesin-aq, ot janyp turǵan jer kózden tasalana berdi. Qaıta kóteriletin betkeı qaraǵandy-butaly, onyń ústine sál kúdirleý eken. Traktor oraǵyta júrdi de, attylar álgi qıamen órge qaraı týra saldy. Sonan kúdir tustan asyp, tóbe basy kózge ilikkende atty sabalap eń aldyda kele jatqan Sherızattyń:

— Oı, qaıda ketken, eı? — degen jaryqshaq daýsy shyqty.

Bári de joǵaryǵa jalt qaraǵan.

Manadan mazdap janyp turǵan ottyń oryny dáneńe bolmaǵandaı typ-tıpyl. Sál-pál kidirip, abyrjyp qalǵan attylar alǵa qaraı qaıta umtyldy. Aqylbek aqsaqal neshe zamannan bergi qalyptasqan dalalyq daǵdysyna basyp:

— Aıtaq, aıtaq! Aıt, aıt! — dep, ıtterdi de aıtaqtap jiberdi. Zaty ıt demeseń, tórt aıaqty salpań qulaqtylardyń alyp-julyp áketip bara jatqan eshteńesi joq. Tipti aıqaıǵa eligip máý deıtin emes, buta-butany timiskilep, ózderinshe albaty laǵyp júr.

Álgi ottyń qaıda joǵalǵanyn ózderinshe jobalap, josyla jortqan attylar tóbe basyna da jetti-aý! Bir búıirden qıalaı kóterilgen traktor sál tómenirekte kidirip tur. Ústindegiler tegis japyrlaı túregelip alǵan.

Kenet:

— Áne, anany qarańdar! — dep aıǵaılap jiberdi Káben.

Ol nusqaǵan jaqqa tirkemedegiler de jalt buryldy. Jalt buryldy da, bári bir daýyspen:

— O, o! — desip, ishekterin tarta, bir yshqynyp qalysty.

Ot endi basqa jaqta mazdap janyp tur edi. Jalǵasyp jatqan ekinshi bir tóbeniń basynda. Aýyl men eki aradaǵydaı qashyq emes, jaqyn jerde jáne ózi attylar turǵan qyrqadan edáýir tómenirek.

Kún kókjıekke jańa sińip ketse de, áli kózge taǵan túse qoımaǵan alageýim shaq. Sondyqtan ba, ottyń jaryǵy manadaǵydan kúshtirek kórinedi.

— Bul ne, jyn ba, shaıtan ba? — dedi shydamsyz Sherızat tory aıǵyrynyń basymen alysyp turyp.

— Shynynda da ne jumbaq? Neǵylǵan ot? — desti ózgeleri de qaıran qalǵannan basqa qaıran qyla almaı. Sonan keıin báriniń japyrlaı burylǵany — Aqylbek aqsaqal. Jaıshylyqta jibi túzý áńgimesi joq, dik-dik etken noqaılaý kisi myna qysyltaıań shaqta kókeıge uıalaıtyn qaı bir parasatty sóz aıta qoısyn. Jón biletin kóshelik baıqalmaǵan adamnan jón-joba kútý de qıyn. Sonda da ortalarynda búkil ómirin dalada ótkizgen tájirıbeli qarttyń bolýy kóńilge medeý.

— Áı, mynaýyńdy bilmeımin, — dedi Aqylbek álgi jaryq jaqqa shúńirek kózderimen shúıile úńilip. — Qyryq bes jyl qoı baqsam da, dál mundaıdy kórgen emespin. It bilsin be ne ekenin?

— Múmkin, shaıtan shyǵar?..

— Áı, baıqa, Káben. Ana ókil qyz mynaýyńdy estise, ońdyrmaıdy. Eldi

shoshytty dep jınalysqa salar áli, — dedi qaljyńy qashan qasynan qalmaıtyn Sherızat.

— Bálkim, NLO bolar.

— Ol nemene taǵy?

— NLO she? Aspannan túsetin tárelke.

Bir qyzyǵy jasy kelgenimen Aqylbek aqsaqal «alla» degen sózdi aýzynan alyp kórgen jan emes. Joqtan ózgege syıyný, yrym-kádege mán berip jatý da jetpiske kelgenimen, bul kisiniń tabıǵatynda joq.

— Áıteýir órteıtin birdeńe bolmaǵany jaqsy boldy. Myna qaraǵan-butaǵa ot tıse, ońaıshylyqpen basyla ma? Qane, turmaıyq, — dep odan arǵy áreketti taǵy uıymdastyrýǵa kiristi. — Sherızat, Káben menimen ilessin. Ana traktordy oıǵa túsirý kerek. Budan ári júre almaıdy. Traktorǵa mingen ker jalqaýlar tegis jaıaý júrsin. Bir jolǵa tańdary aıyrylyp ketpes. Qap, jańa asyǵyp júrip dúrbi ala shyqpaǵanymyzdy qarashy.

Onda myltyqty bala otqa qaraı týrasynan shyqsyn. Al biz úsheýimiz anaý jol jaǵynan aınalyp ótemiz. Kózge taǵan túspeı turyp myna báleni bir yńǵaıly qylaıyq. Álgi amerıkanyń jasap qoıǵan birdeńesi bolmasa, taq osy júrgen — adam. Biz kóppiz ǵoı, kópten qoryqpas deımisiń, — dep qart shopan aýyl jaqqa da qısaıa burylyp, bir qarap qoıdy. — Sıyrlar óristen keldi ma eken? Ertoqym jamaıyn dep otyr edim... Qarashy endi... Áı, sen nemene erbeńdep tursyń. Tezdeteıik. Óı, atańnyń aýzyn... Qorqyp turǵannan saýmysyń sen osy?..

Alǵashqydaı emes, aryny qaıtyp qalǵan jurtty endi basqa sezim bıleı bastapty. Álgi julqynǵan jelik, aryndaǵan ekpin baıyp batqan kúnmen birge boıdan alystap, sýyp bara jatqan sıaqty. Onyń esesine shyǵystan tóbesi kóringen tún qarańǵylyǵymen qabattasyp, deneni áldeqandaı timiski úreı, beımálim qaýip bildirmesten jaılap, kúsheıe túskendeı.

Osyndaı apaq-sapaqta ıendegi anaý jarqyraǵan jalǵyz otpen jekpe-jekke shyǵý aqylǵa syımaıtyn bolyp kórinýi de, bálkim. Top ishinde júrgen bir-eki qyzdyń aýzynan:

— Ata, sol jaqqa barmaı-aq qoısaq qaıtedi. Kim biledi, ne úshin janǵan ot ekenin. Bul shynynda da álgi NLO bolar... — degen solqyldaq sóz de aıtylyp qaldy. Qarttyń qolyma-qol ózgeshe sheshim qabyldaǵany osydan keıin:

— Endeshe bárimiz bosqa shubyrmaıyq. Ne ekenin bileıik te qaıtaıyq. Káne, Káben, Sherızat. Kettik. Álgi myltyq qaıda?.. Ózgeleriń osy mańaıdan qarap, baǵyp turyńdar. Shaqyrsaq, belgi beremiz. Ká, ká...

Qart shopanmen úzeńgi qaǵystyryp, ana ekeýi de shaýyp ala jóneldi. Erip júrgen ózgeleri de at basyn qoıa bergisi kelip edi, Aqań artyna qaraı aınala burylyp, tarǵyl daýsymen aqyryp qaldy.

Áýeli quldılaı shapqan attylar eki tóbeni jalǵaǵan belmen soqtyryp keledi. Jer yńǵaıyna qaraı ot janǵan tóbeniń taǵy da kózden bir sát tasalanýy zańdy. Sonan attar tanaýyn shuryldatyp órge qaraı óńmeńdeı umtylysqan. Mine, mejeli jer de taqaý. Sol kezde alda kele jatqan Sherızattyń:

— Oı, ákeńniń... — degen boǵaýyz aralas aıqaıy qulaqqa jetti. — Qaıda ketken taǵy? Shaıtan ǵoı, mynaý. Anyq shaıtan.

Janyp turǵan jerinde ot taǵy joq bolyp shyqty. Bul tóbeniń basy sál tegisteý eken. Úsheýi dúsirletip otyryp-aq lezde jetip keldi.

— Áne, — dedi Káben alakóleńkede qolyn siltep. Mine, ǵajap! Joǵalyp ketken ot endi kúngeıge qaraı sál qıastaý ornalasqan taǵy bir tóbeniń shekesinde janyp tur. Saı-sala, tóbe-tóbeniń jikterine qarańǵylyq uıı bastaǵan. Sondyqtan da, kún bar kezdegideı emes, ottyń jaryǵy aınalasyna bozartyp tipti qýtty kórinedi.

— Áı, balalar, bul ne sonda? — dedi anaý-mynaý jópsheńdi eshteńeden taılyǵa qoımaıtyn Aqylbek qarttyń ózi de. — Endi qarańǵyda iz de kese almaımyz.

— Ne isteımiz, aǵa? — dedi Káben.

— Bilmeı turmyn nálet alǵyrdy. Aıtyp otyrmyn ǵoı, qyryq bes jyl qoı sońynan júrip mundaı báleni kórgen emespin. Ne de bolsa, keıin qaıtamyz ǵoı deımin. Meni qoıshy, senderdi birdeńege ushyratyp alsam... Qurysyn, attyń basyn buraıyq endi.

Kóńilge qonymdy myna aqylǵa kónbeı, qıastana qalǵan — álgi ushqalaqtaý Sherızat.

— Kishkene turaıyqshy. Qaıter eken? — dep, tapjyla qoımaıtyn yńǵaı baıqatty. Sol-aq, Aqylbek aqsaqaldyń lezde aıbarlanyp shyǵa kelgeni:

— Áı, shyraǵym. Úlkenniń aıtqanyn qystyrmaıtyn qaıdan shyqqan nemesiń ózi?

— Qaıdan shyqqanymda sharýańyz bolmasyn. Káben, ákel myltyqty!

— Ne deıdi, eı, myna kúshik? Betten alýyn qarashy qarshadaı bolyp. Tartyp jibereıin be osy. Keshe Kábendi emes, seni urýym kerek eken ǵoı. Káne, júr! — dep, qart jigittiń qasyna tebinip jetip-aq bardy.

— Aǵa, meniki jaı qaljyń ǵoı. «Áziliń jarassa, atańmen oına» demeı me. Ortamyzdaǵy jalǵyz shal bolǵasyn...

— Qaljyń deıdi, eı. Qaljyńdy kórseteıin men saǵan...

— Aǵa, qaıtamyz. Qaıtpaı, endi osy jerge túneıdi dep pe edińiz. Tek

qaıtar aldynda sonaý otqa qaraı bir ret bolsa da myltyq atyp keteıikshi.

Attan túsken kúıi Sherızat taltaıyp tura qaldy da, áskerdegi úıretken ádispen myltyqty ıyǵyna tirep tars etkizdi. Sosyn úsheýi de qaıtar jolǵa yńǵaılap tizgindi bura bergen. Sol kezde Kábenniń:

— Ana, qarańdar. Ot netip... qaldy! — degen daýsy estildi.

...Aspanǵa jamyrap juldyzdar shyqqan. Buırat-buırat jer bederiniń nobaıy ǵana baıqalady. Tún qarańǵylyǵy salbyrap ıekteı bastaǵan keń ólke. Qarańǵyda kóz qurtyna aınalǵan jalǵyz ot jalp etip sóngennen keıin-aq aınalany áldeqandaı tylsym tynyshtyq toraýyldaı bastaǵan sıaqty kórinedi. Myna qolat-qoltyqqa buqpantaılap jasyryn júrgen qaskóı jandar bolmasa neǵylsyn.

Jalańash qolmen qamalǵa shapqandaı aqylsyz erliktiń ne keregi bar. Osy baılamǵa toqtalǵan úsh salt atty kidirmesten kelgen izderimen keıin qaraı yzǵyta jóneledi. Jumyrlanyp zyrlaǵan ıtter endi aldarynda.

Aýyl syrtynda qýǵynshylardy kútip turǵan biraz adam bar eken. Telefon arqyly sol sátinde-aq aýdan ortalyǵyna jetip úlgergen tosyn habar shaǵyn aýyldy qalaı dúrliktirmesin. Mán-jaıǵa qanyqqan jurt bul keremetti nege jorýdy bilmeı, san-saqqa júgirte sóılep jatyr. Úreı, qorqynyshpen qosa báriniń de aldymen aýyzǵa alatyny — saqtyq jaıy. Ne bolsa da, búgingi túnniń tynyshsyz ótetinin jarysa aıtýda.

— Bosqa úrkip, panıkovat etpeńder, — degen ornyqty qońyr daýys ıesi Mahmud edi. — El aman, jurt tynyshta jaý kele qaldy dep pe edińder? Nıchego, tıisti oryndardyń bárine habarlap tastadym. Búkil aýdan osy jaǵdaıdy bilip, qulaqtanyp otyr. Qazir jaýapty adamdar da kelip qalar. Kóp shýlamaı, káne, úılerińe tarańdar.

Sosyn daýystap, anadaı jerden óte bergen salt atty Aqylbek qartty shaqyryp alǵan. Bir aıaǵy mashınanyń tepkishegine salyp turyp, tujyra sóılegen úni — nyǵyz:

— Aqsaqal, jınalys ashýǵa kesh bolyp ketti. Biraq jaýapkershilikten qashyp qutyla almaısyz. Jas shopandy jazyqsyz jábirlep alyp, eshe tatýlasqyńyz kelmeıdi. Burynǵy zaman emes, ókinishti. Áıtpese kásipodaq jınalysyna salyp, áýseleńizdi kórer edik. Nıchego, myna jınalys ta ońaı soqpas sizge. Bundaı beıbastyq qylyqty nazardan tys qaldyra almaımyz.

Onyń ústine basshy adamnyń sózin qulaqqa ilmeıdi ekensiz. Óńsheń jas balany ot qýýǵa ertip ketkenińiz taǵy bar.

— Áı, shyraǵym, dilmarsyma. Ana óris máselesin sheshetin boldyń ózi? Sony aıtshy.

— Aıttym ǵoı sizge ony kim sheshetinin. Nemene, taban astynda óris kerek bolyp qaldy ma?

— Á, sheshe almaımyn de. Endeshe neǵyp bosqa tantyp turmyz ekeýimiz? — dedi de, qart atyn tebine berdi. Jańaǵy alashapqyn qýǵyn kezinde Káben ekeýiniń tatýlasyp úlgergenin aıtyp, aýyz aýyrtqysy kelmegen.

Beıýaqtaǵy ot qupıasy aýyl jurtyna erteńinde-aq málim boldy. Sóıtse, búkil eldi dúrliktirip júrgen basqa eshkim emes, osy jerdiń adamdary eken. Aýdandaǵy tıisti oryndardyń shekara qyzmetkerlerimen kelise otyryp júrgizgen «Ot» atty operasıasy bolyp shyqty. Operasıanyń maqsaty — shekaralyq aımaqta turatyn halyqtyń qyraǵylyǵyn tekserip baıqaý.

Aýyl syrtyndaǵy bógde qubylysty der kezinde ańǵaryp, shara qoldanýǵa áreket jasaǵandary úshin Mańyraq okrýginiń ákimshiligine alǵys jarıalandy. Atalmysh eldi mekende qyzmet babymen júrgen aýdandyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń bas mamany Mahmud tótenshe jaǵdaıda turǵyndardy uıymdastyrýǵa uıytqy bolǵan. Arnaýly oryndarǵa dál ýaqytynda habarlaǵan, iskerlik kórsetken. Bas mamannyń ózgeshe iltıpatqa bólenip, syılyqpen marapattalýy da sondyqtan.

Osy habardy estigen sátte juqalań óńi qubylyp ketken Balshekerdiń:

— Qalaısha sonda? — dep daýystap jibergenin ózi de baıqamaı qaldy. — Al Aqylbek aǵa she?! Jańǵyztóbe aýylynyń kisileri she?

Sol sátte kóz aldyna kóldeneńdep kele qalǵan jalǵyz-aq nárse bolatyn. Ol — ózderi jınalysqa sala almaı ketken Aqylbek qarttyń ájim torlaǵan yzǵarly júzi...

Ottyń jaıyn anyqtaý úshin «Jylanbaı» sharýa qojalyǵy men aýyl jastaryn uıymdastyrǵan kim edi? Endeshe marapattalýǵa tıisti adam tek Mahmud qana emes bolsa kerek. «Aqylbek atanyń umyt qalǵany qalaı?» degen oı Balshekerdi talaıǵa deıin mazalap júrdi. Biraq qart shopannyń Keńes zamanynda da únemi nazardan qaǵys bolyp, syı-sıapat atalýyny kórmeı ótkeninen jas qyzmetker beıhabar edi.

---