InfoHub Logo

2 bólimdi pesa

Toqysh — fermer, 43-te
Almagúl — áıeli, 41-de
Erlan — balasy, 20-da
Myrzabek Asylbekovıch — Toqyshtyń qudasy, qalalyq adam
Maıra — áıeli
Ramazan — kórshi fermer, 45-te
Baqythan — jas maman
Nurgúl — Toqyshtyń týystarynyń qyzy
Naryqbaı — aýdan ákiminiń orynbasary
Ajara — Erlannyń kelinshegi, Myrzabek Asylbekovıchtiń qyzy
Arqabaı-Arhar — erikken bos jigit
Aınur — Toqyshtyń qyzy
Urylar
Kommersanttar
Dárigerler

Birinshi bólim

Kórinis

Sharýa qojalyǵynyń kórinisi. Eski vagonnyń sheti kórinedi. Onyń aldynda qısaıǵan stol, eski oryndyqtar, jupyny zattar. Sahnanyń bir shetinde - qurylys materıaldary. Ár túrli shashylǵan zattar. Sahnada Naryqbaı, Ramazan jáne Toqysh.

Ramazan. Qudaıshylyǵyńdy aıtshy, Toqysh, keshe ǵana kredıtti jeńildikpen beretin bolsa da, almaımyn dep tur ediń ǵoı. Endi kelip, men netem dep, óziń jarmasa kettiń. Osynyń durys pa endi?

Toqysh. Aldynda ózimniń solaı dep ketkenim... ras. Sosyn úı ishimen, balalarmen netip aqyldasyp... Jalpy kredıtsiz sharýanyń júrýi qıyn bolyp tur. Anaý traktorge ne kerek... zapchastkerek, janarmaı kerek. Tuqym kerek. Alǵan jerim áli qorshalmaı, onan keıin ol jatyr.

Ramazan: Nemene osy kerekterdiń bári maǵan kerek emes pe eken? Men jerdi senen keıin aldym, qojalyqtyń jumysy ne ekenin endi ǵana soǵan endi myna Naryqbaı baqarymyz kómektesip, netip jiberse... jatyrmyn. Jeńildikpen beriletin kredıt alsam, sharýam júrip-aq keter edi.

Toqysh. Osydan bar ǵoı, Ramazan, sol kredıtti sen netip ketseń... sen alyp ketseń... ol bolmaıdy. Týra tóbelesem, qashan netpediń deme “Óletuǵyn taı úshin, qalatuǵyn saı úshin bet jyrtyspaıyq” depti ǵoı ertedegi kisiler.

Naryqbaı. Jeńildikpen berilgen kúnde de bunyń áýresi kóp bolyp tur. Bizdiń aýdan ákimshiligi tek sebep qanamyz, áıtpese barlyq kúsh ana oblystaǵy banktiń ózinde.

Almagúl (syrt jaqqa qaraı elendeı júgirip). Toqysh, Toqysh, mashına daýysy estiledi. Ana qudalar kep qaldy ǵoı deımin. Álde Aınurym ba eken toıdy estı salyp, kele jatqan. Shirkin, Aınurym jaryq ete qalsa ǵoı...

Naryqbaı. Jaraıdy, jigitter. Bul ǵoı... biz quda kútip otyrǵan kezde aıtylatyn áńgime emes. Áı, Ramazan. Áı, Toqysh! Bir aýyldan ósken dos-jaran jigittersińder. Bet jyrtyspaı, durystap shesheıik. Kredıtti bireýińe ápersem, ekinshisiń renjısińder. Ta-ak. Aldymen, Toqysh, sen myna úlken mindetińnen, qudalaryńnan jaqsylap qutylyp alshy ózi. Kredıt máselesin sosyn kórermiz.

Almagúl. Keletin ýaqyttary baǵana boldy. Bular qaıda júr eken, á? Tipti bar ǵoı, júregim lúpildep áketip barady. Tý-ý, qudaı-aı!

Ramazan. Almagúl-aý, ne boldy sonsha sasqalaqtap? Kelin aldym eken dep, jer tabanǵa túsip, jalpyetek bola berme. Qudalar da ózimiz sıaqty adam ǵoı. Dastarhannyń bári daıar. Soıǵan qoılaryń da irimshikteı semiz bolyp shyqty. Osydan bir shı shyqsa, men myna jaman aǵańa syn. Osy bar ǵoı, tarbıǵan murnymdy kesip bere qoıaıyn. (Mashına daýsy). Áne, keldi! Jańaǵy bótelkeleriń daıar ma? (Moıynyndaǵy eski modaly galstýgin túzetip, yshqyryn kóterip qoıady. Shólmek, ydystar salynǵan podnosty ustaıdy.)

Almagúl. Ramazan, turshy... qoıa turshy. Aldymen bylaı qushaqtaspaımyz ba, tós qaǵystyryp? (Keýdesin jóndeıdi). Sony keıin qaıtemiz?

Ramazan: Ne isteı qoıaıyn dep ediń?

Almagúl: Súıisetin shyǵarmyz. Qalalyqtar súıiskendi jaqsy kóredi deıdi ǵoı. Tasta podnosty, kelip qaldy.

Ramazan (sasqalaqtap). Oıbaı, ıá! Óı, qan jaýǵyr, bul qalalyq quda degen basqasha ǵoı.

(Sahnaǵa dabyrlasyp, shýlasyp, bir top adam shyǵady. Olar - Myrzabek, Maıra, Erlan, Ajar, Nurgúl jáne bir-eki adam. Aýyldyń kisileri olpy-solpylaý bolsa, sándi kıingeni -qalalyqtar).

Kelgen kisiler. Assalaýmaleıkým!

– Sálemetsizder me?

– Dobryı den!

– Qalaısyzdar?

Ramazan, Toqysh. Ýaǵaleıkým assalam! (Asyǵyp-aptyǵyp, qonaqtardyń árqaısysymen qushaqtasady).

Naryqbaı (ortaǵa shyǵyp). Al, qurmetti qudalar! Mine, Toqysh qudanyń da jerine keldińizder, bylaısha aıtqanda - fazendasy. Myna turǵan ta-ak, (Ramazandy nusqaıdy) qudańyzdyń jaqyn joldasy Ramazan. Toqyshtyń kórshisi. Biraq jerdi odan keıin jekeshelendirip alǵan.

Toqysh. Nareke, endi men neteıin... tanystyraıyn (kelgen kisilerdi tanystyra bastaıdy). Myna kisi - Myrzabek Asylbekovıch. Bizdiń Ajar kelinniń ákesi, al myna kisi - kelinniń nesi... sheshesi - Maıra.

Naryqbaı. Oı, Toqysh-aý! Bilem ǵoı... Ótkende toıda tanystyq qoı. Bilem bul kisilerdiń barlyǵyn. Myna turǵan (jańa úılengen jas jubaılardy nusqaıdy) Ernar balamyz ben Ajar kelinimiz sebepshi bolyp tur ǵoı osy jaǵdaıdyń barlyǵyna. (Ramazan jańaǵy podnosty kóterip keledi) Ta-ak. Al, qurmetti qudalar, qadamdaryńyzǵa gúl bitsin. Qudaı buıyrtsa, osy enshisine tıgen jerdiń ıgiligin Toqysh qudalaryńyz ǵana emes, ózderińiz de birigip kórersizder áli. Al, qane, alyp qoıaıyq. Qane, tez-tez ustańyzdar.

Toqysh, Almagúl. Alyp qoıaıyq. Jerge tastamańyzdar. (Kisilerdiń barlyǵy da dabyrlasyp, bir-birin qoshemettep jatyr. İshpeı tartynǵan Maıra qudaǵıdy Naryqbaı bolmaı otyryp, aldyrtyp qoıady. Sonan keıin ózi dombyramen án bastaıdy).

Almagúl. Al qurmetti qudalarym, ana jerde jaıýly turǵan dámge qaraı júrińizder. Qysylmańyzdar. Toıdan keıin jerimizdi kórseteıik dep sizderdi qojalyqtyń basyna ádeıi shaqyrdyq. Balalarymyz da osy jerde jumys istese dep oılaımyz. Al, qanekı, júrińizder.

Maıra (jan-jaǵyna mensinbeı qarap). Jumys istese deıdi? Meniń Ajaram mundaı jerde qalaı jumys istemek? Eto voobshe nevozmojno.

(Barlyǵy qonaqtardy qaýmalap sahnanyń vagon turǵan shetine qaraı qozǵalady. Ramazan dombyramen án aıtyp bara jatyr).

Nurgúl. Apaı, abyrjymańyz. Mine, biz de júrmiz ǵoı.

Maıra. Sen kim bolasyń bul úıge?

Nurgúl. Toqysh aǵanyń aǵasynyń qyzymyn. Osynda kelip sharýalaryna kómektesip turam.

Kórinis

Qonaqtardyń dastarhannan turyp, úziliske shyqqan sáti. Ekeý-úsheýden dem alyp júr. Bir jaq shette Ramazan, aýdan ákiminiń orynbasary Naryqbaı, quda Myrzabek Asylbekovıch ózderinshe bólek sóılesýde.

Ramazan (ózi álgindeı emes, ájeptáýir qyzyp qalǵan sıaqty. Myrzabek qudany qushaqtap turyp, sóıleıdi). Osy, quda, bar ǵoı... Áý, quda Myrzeke. Jalpy qazaqqa jer alyp, egin salamyn deýdiń keregi joq eken.

Myrzabek. E, nege, Reke?

Ramazan. Óıtkeni egin salý ejelden bizdiń mańdaıymyzǵa jazylmaǵan.

Myrzabek. Reke, nege olaı dep aıtasyz? Qazaqtyń qolynan kelmeıtin sharýa joq shyndap kirisse. Mysaly, bizdiń qalada qanshama adam bıznesmen bolyp ketti. Bastary isteı almaǵandar, árıne, tórt taǵandap kóterile almaı júr.

Ramazan. Qurmetti quda, myna men ondaı emes, basy isteıtin qazaqtyń birimin. Jerdi men sizdiń qudańyz Toqyshtan da bir-eki jyl keıiń aldym. Sharýam áli kóteriletin emes. Tegi qınalyp qaldyq. Osy Toqysh qudań sharýanyń qara qyrtysyn aılandyryp jiberetin-aq azamat. Ol da jyljyta almaı jatyr. Qur jerdi alǵannan ne paıda? Jerdi ıgerý úshin kóp nárse kerek.

Myrzabek. Jańa ózińiz aıttyńyz ǵoı, tehnıkam bar, sharýam júrip jatyr dep. Endi kelip bylaı deısiz. Qudeke, sizdi túsinbeı turmyn ǵoı men.

Naryqbaı. Ta-ak. Másele bylaı ǵoı, qurmetti qudamyz Myrzabek Asylbekovıch. Bul kisilerde qajetti nárseniń birazy bar. Ta-ak. Joq deýge bolmaıdy. Solaı ǵoı, Ramazan aǵa?

Ramazan. Solaıy solaı endi.

Naryqbaı. Biraq jerdi ıgere bilýdiń óz mánisi bar. Oǵan kóp kúsh jumsaý kerek. Myna Ramazan aǵa qusap jerdiń basyna anda-sanda bir kelseń, sharýa qaıdan júrsin, árıne.

Ramazan. Naryqbaı baýyrym, sen - bizdiń bárimizdiń bastyǵymyzsyń, aýdan ákiminiń dyrdaı orynbasarysyń. Soǵan qaramaı, meni jer basyna kelmeıdi degiń kelip tur ma? Men osy jaz shyqqaly at izin sýytqaly emespin, jerimniń basyna qonyp qalyp ta júrmin. Biraq keıde eńbegiń esh, tuzym sor bola ma dep qorqamyn. Amal joq, jeńgeńnen uıalǵasyn ǵana jer basyna kelgen bolamyn.

Naryqbaı. Ta-ak! Al keldińiz deıik. Sonda ne tyndyryp júrsiz, aıta qoıyńyzshy. Ótkende kórdim, jerińizdiń jartysy jyrtylmapty da. Jyrtqan jerińe durystap bıdaı da shyqpaǵan. Al bul jaqta sý degen sarqyrap jatyr ǵoı osy.

Ramazan. Traktorge zapchast saıman joǵyn óziń bilesiń. Dızel maıynyń baǵasyn aspandatyp, qutyrtyp jibergenderiń mynaý. Ne kómektespeısińder ózderiń. Sonan keıin qazaq qaıtip egin eksin.

Naryqbaı. Oı, Reke, siz de aıtady ekensiz. Kómekteskende men baryp sýyńyzdyń qulaǵyn baılap berýim kerek pe? Al janarmaı máselesi bizdiń qolymyzda emes. Ony qymbattatyp jatqan - basqalar.

Myrzabek. Bizdiń qalada da janarmaıdyń baǵasy aspandap tur. (Osy kezde bularǵa Toqysh kelip qosylady).

Toqysh. Áı, Myrzeke... Ne... Qurmetti quda, sharshap qalǵan joqsyz ba? Kishkene netseńizdershi... otyrsańyzdarshy.

Myrzabek. Al, Toqa, jerińiz úlken eken, neshe gektar ózi?

Naryqbaı. Myrzabek Asylbekovıch, bul qudańyz jalpy sen tımeseń, men tımen dep júrgen badyraq kózdiń naǵyz ózi, kádimgi momyn kisilerdiń tobynan. Ózimiz myna alqapty jekeshelep bermegende bar ǵoı, tipti osylaı mańqıyp júre beretin túri bar. Áıteýir osy jer buıyryp, endi ǵana sharýasyn kóteremin be dep tyrbańdap jatyr.

Myrzabek. Toqa, jekeshelendirý kezinde qolyńyzǵa tıgen tek jer ǵana ma sonda?

Toqysh. Joq, taǵy bir búldozer aldym.

Myrzabek. Búldozer deımisiz? O, zdorovo! Osynda tursa, kóreıikshi ózin.

Toqysh. Oı, quda, kórimdigin berseńiz, biz qashady deımisiz. (Jabýly turǵan bir zattyń jabýyn kóterip qalady. Astynda traktordyń búldozeri ǵana jatyr. Bári aınalyp kóre bastaıdy).

Myrzabek. Mynaý búldozeri ǵana ǵoı. Al traktory qaıda?

Toqysh. Traktory basqa bireýde. Al mynaý meniki. Taza ózimdiki, tipti eshkimniń nesi joq... daýy joq.

Myrzabek. Sonda traktory qaıda bunyń? Álde traktoryń bireý paıdalanyp júr me?

Toqysh. Joǵ-a... bylaı ne ǵoı... Jekeshelengen kezde maǵan tıgeni osy boldy. Traktoryn basqa adam alǵan.

Myrzabek. Túsinsem, buıyrmasyn. Myna qudamyz ne dep tur ózi?

Ramazan. Sózdiń qysqasy bylaı ǵoı, Myrzeke. Keńshar basshylary úsh adamǵa bir traktor berdi jekeshelendirip alyńdar dep. Sosyn úsheýi traktordy ózderi kelisip, bólispeı me. Sol kezde onyń búldozeri, ıaǵnı, myna kúregi sizdiń qudańyz Toqyshqa tıipti ǵoı.

Myrzabek. Qoıyńyzshy, sondaı da bola ma eken? Qaljyńdap turǵan shyǵarsyz ásheıin (barlyǵy da qarqyldap kúledi).

Ramazan. Estimegen - elde kóp, esek mingen - sartta kóp degen osy.

Naryqbaı. Búldozerdi qoıshy, búldozer degen ásheıin. Bul tehnıkany úsheýi birdeme qyp bólip aldy ǵoı aqyry. Endi osy turǵan kórshi fermerlerińiz kredıtti bólise almaı, áýrege túsýde.

Myrzabek. Qaıdaǵy kredıt?

Naryqbaı. Kádimgi banktiń beretin kredıti she? Nesıe deımiz ǵoı. Úkimettiń qaýlysy boıynsha, Agroprombank aýyl sharýashylyǵymen jáne aýyl sharýashylyǵy ónimderimen aınalysatyn azamattarǵa jeńildikpen kredıt beretin boldy emes pe. Sondaı lgotnyı kredıtti osy Ramazan aǵa men Toqysh ekeýi bólise almaı júr.

Myrzabek (eleń ete qaldy). Ne deıt? Jeńildikpen beriletin kredıt pe?

Naryqbaı. Arnaıy jeńildikpen bólingen kredıtti. Qoldan jiberip alýǵa bolmaıdy. Sondyqtan ol kredıtti qalaıda osy eki kisiniń bireýi alýy tıis.

Toqysh. Iá, ıá. Narekeńder sóıtip bir nıet etip otyr... azamattyq jasap otyr. Kórip tursyz, Myrzabek quda (aınalasyn kórsetip). Munsha jerdi aqshasyz qalaı netemiz... ıgeremiz? Aldymen qolda bar tehnıkaǵa saıman alý kerek. Kartoptyń tuqymyn alý kerek. Jońyshqa men júgeriniń tuqymyn alsam dep netip otyrmyn. Qyrýar janarmaı kerek. Qoıshy, áıteýir kredıt degeniz maǵan bylaı kerek bolyp tur ǵoı (saýsaǵymen keńirdegin oryp kórsetedi).

Ramazan. Áı, Toqysh, emshek te satýly zaman emes pe? Sol kredıtiń maǵan jetpese bar ǵoı...

Toqysh. Iá, nemene?

Ramazan. Qasyqtaǵy sýǵa qaqalyp, aıaqty sýǵa aǵyp óler edim. (Almagúl shyǵady).

Almagúl. Al, quda, júrińiz. Nareke, qudany ertip júrińizshi. Biz endi aıdalada qarǵa tuıaq bolyp sharýa baqqan adamdarmyz ǵoı. Qalalyq kisilerdiń kóńilin taba almaı qalsaq, uıat taǵy. Nareke, osy kisilerdiń tilin bir bilse, siz biledi ǵoı dep, bir jaǵy ádeıi shaqyrdyq emes pe ózińizdi.

Toqysh. Al júrińizder. Et pisip qaldy-aý deımin.

Myrzabek. Toqysh quda, Ramazan quda. Biz Narekeń ekeýimiz bylaı qaraı baryp keleıik. Sizder dastarhandy retteı berińizder.

Toqysh. Oı, Myrzeke, sizderdi qalaı ekeýden ekeý jalǵyz jiberemiz? Bul mańaıda el joq, ıen jer ǵoı. Qastaryńyzda bireýimiz turaıyq.

Myrzabek. Oı, quda-aý, somadaı-somadaı eki erkekke tıse alatyn áıel zatyn bolsa, kórip aldyq. Biz, qudeke, qyz-qyrqynnan qoryqpaımyz. (Naryqbaıdy bileginen ustap, ońashalaı beredi). Naryqbaı Álibekovıch! Biz sıaqty qalada da bıznesmen bolý ońaı emes. Biraq áıteýir Maıra ekeýimiz oborotty júrgizip jatyrmyz. Myna zamanda ózińniń jeke isiń bolǵan jaqsy eken.

Naryqbaı. Iá, ıá, ol ne degenińiz, Myrzabek Asylbekovıch? Sizder endi krýtoı bıznesmensizder ǵoı. Qoldaryńyz da uzyn.

Myrzabek. Áne, ózińiz de túsinip otyrsyz. Qysqasy, bizdiń zalogke qoıatyn jyljymaıtyn múlkimiz de, oborotty júrgizetin jaǵdaıymyz da bar. Sózdiń qysqasy, Naryqbaı Álibekovıch. Jańaǵyny deımin de... (Jan-jaǵyna urlana qarap) jańaǵy kredıtti jurttyń basyn qatyrmaı, myna Maıra ekeýimizge alyp bere qoısańyzdar... Eńbekterińizdi jemeımiz.

Naryqbaı (shoshyp ketip, Myrzabektiń qolyn ıterip jiberedi). Ne deıt?! Siz ne aıtyp otyrsyz, Myrzabek Asylbekovıch? Ol bizdiń aýdanǵa bólingen kredıt qoı. Argoprombank beretin selevoı kredıt. Ony basqadaı bóten eshkimge berýge bolmaıdy.

Myrzabek. Oı, Naryqbaı Álibekovıch, búgingi zamanda bolmaıtyn nárse bar ma? Aı, aı... qaǵaz boıynsha bárin oformıt etýge bolady. Biz de qalada talaıdy kórgen bıznesmenbiz. Bárin túsinemin. Qalaıda alyp berińiz. (Taǵy da sybyrlap). Men mynalar sıaqty jalańaıaq emespin. Sizdi de renjitpeımiz, óz doláńyzdy alasyz.

Naryqbaı. Myrzabek Asylbekovıch, men sizdi... túsinsem, buıyrmasyn. Tipti retin taýyp, alyp berdik deıik. Biraq jańa ózińiz estidińiz, kredıtti týǵan qudańyz, búgin bizdi qonaq qylyp otyrǵan Toqyshqa beremiz be dep otyr emespiz be?

Toqysh (alystan). Myrzeke, quda! Nareke! Kelińizder, tamaq netip... qalatyn boldy.

Myrzabek (aıqaılap). Qazir, qazir, sál shydańyzdar. (Daýysyn báseńdetip). Oı, Naryqbaı Álibekovıch. Bul aýyldyń adamdarynyń jaǵdaıy belgili ǵoı. Jańa estip otyrmyz, Ramazan aıtty. Eshteńe kórmegen kolhoznıkter aqsha jasaýdyń jónin qaıdan bilsin. Qoıatyn zalogteri de joq. Naıqalyp júrgenderi mynaý asyqpaı. Shalǵaı aýdannan bankke zalog qoıa almaısyń. Koroche, myna kisiler ol kredıtti ala almaıdy. Alsa, qaıtara almaıdy. Kór de turyńyz, qudam bolsa da, aıtaıyn. Túrlerinen kórinip tur ǵoı.

Naryqbaı. Degenimen, týǵan qudańyzdyń kredıtin alyp, sybaǵasyna jarmasqan qalaı bolar eken? Adamgershilik máselesi degendeı...

(Osy kezde Myrzabektiń qoıynyndaǵy uıaly telefon shyldyrlaıdy)

Myrzabek. Keshirińiz, Naryqbaı Álibekovıch (telefonmen sóılesedi). Alo, alo! Alık, sensiń be? Jaǵdaıyń qalaı, balam? Iá, ıá... Emıratqa júremin deımisiń? Biz kelgenshe toqtaı tur. Iá, bilem, ol jaqta jıp arzan. Bizdiń jaǵdaıymyz ba? Endi aýyl ǵoı. Iá, kolhoznıkter. Bularda - áli kamennyı vek. Mamań shydaı almaı, áreń júr. Shybyn, kir degendeı... Aýyryp qaldy. Ózimiz de ýje ábden bittik aýylbaıskıı bolyp... koroche, mambetskıı varıant... qalǵanyn barǵasyn aı-tamyn. Iá, ıá... Vıllıdi ýaqytynda qydyrtyp júrsińder me? Jaqsy... O, keı!... (sóılesip bolady) Keshirińiz, Naryqbaı Álibekovıch! Úlken ulym, ǵoı. Shetelge júrgeli jatyr eken. Qashan kelesizder deıdi.

Naryqbaı. Al jańaǵy Vıllı degen nemereńiz be?

Myrzabek. Joq, ol sondaı asyl tuqymdy jan. Óte súıkimdi. Bárimiz de jaqsy kóremiz ony.

Naryqbaı. Álde sheteldik jaqyndaryńyz ba? Aty sheteldiki sıaqty.

Myrzabek. Iá, ıá, sheteldik jaqynymyz. Qaıdan bilip qoıdyńyz ony? Bilesiz be, kórseńiz, ózińiz de jaqsy kórip ketesiz. Vıllı degen - shotlandıalyq ovcharka - kollı. Nebári eki jasta. Keremet súıkimdi ıt. Tipti ıt deýge aýyz barmaıdy.

Naryqbaı. A-a, solaı ma?

Myrzabek. (Uıaly telefonyn qaıta tyǵyp). Sonymen qalaı, Naryqbaı Álibekovıch? Kredıt jóninde kelistik qoı (sybyrlap). Siz aldymen óz ınteresińizdi oılasańyzshy... qaıtesiz basqasyn.

Naryqbaı. Býynsyz jerge pyshaq urdyńyz-aý. Tipti dál qazir bilmeı qaldym.

Myrzabek. Bylaı ǵoı, Naryqbaı Álibekovıch... Dokýmentterin siz bolyp, biz bolyp oformıt etermiz. Biraq (jan-jaǵyna urlana qarap qoıady) sizdiń doláńyzdy... (Bulardyń qasyna Nurgúl keledi).

Nurgúl. Aǵalar, tátem pisken astyń kúıigi jaman deıdi. Tamaqqa júrsin dep jatyr.

Myrzabek. Naryqbaı Álibekovıch, kelistik qoı, ákel qolyńyzdy. Tek úndemeńiz (ekeýi qol alysady).

Kórinis

Sol kórinis. Qonaqtar taraǵan. Sahnada kúndelikti sharýa qamymen júrgen Toqysh pen Almagúl.

Toqysh. Oı, báıbishem, sen ábden nettiń... malades, jaradyń. Qalalyq qonaqtardyń kóńilinen shyqtyń. Bári rıza bolyp ketti. Qudalarymyzdyń qalalyq bolǵany qandaı ne boldy... Abyroı boldy deımin de. Endi Toqyshekeń tanaýyn aspanǵa netip qoıyp, shalqyp júrmeı me.

Almagúl. Tanaýyńdy kóterem dep, tasqa tıgizip alma.

Toqysh. E, nege, Almagúl? Maǵan kim kóldeneń turady? Meniń qudamnyń ne ekeni ótirik pe?

Almagúl. Áńgime onda emes. Toıdan keıin bárin taýysyp, taqyrǵa otyryp qalǵan joqpyz ba? Onyń ústine Erlanyń - anaý, bir jaǵymyzǵa shyǵysyp, septese me degen. Kelinniń sońynan qalaǵa ketem dep qıǵylyqty salyp otyr. Qalada bir Aınurdyń júrgeni azdaı. Aınaldyrǵan eki balanyń ekeýi de qalashyl bolyp aldy.

Toqysh. E, nemene, balalaryń qalada tursa, jaman ba? Baram dese, barsyn. Sosyn óziń de arttarynan baryp júrip, naǵyz gorodskoı báıbishe bolyp ketersiń.

Almagúl. Áı, bar kesel ana qudaǵıda bolyp tur ǵoı... “Oı, ýjas, meniń qyzym osyndaı dıkıı obstanovkada qalaı turady” dep shoshynyp tur ǵoı. Onyń shoshynǵanyna qarap, men shoshydym. Endi ekeýden ekeý sopıǵan basymyz.

Toqysh. Aıttym saǵan kezinde. Taǵy bir bala neteıik dep. Ekeýden ekeý deıdi ǵoı.

Almagúl. Alla bermese, qaıtemiz.

(Osy kezde dabyrlaı sóılesip eki-úsh jas jigit keledi. Olar Arqabaı Arqar, Baqythan jáne bir-ekeýi).

Arqabaı. Fermer myrzaǵa prıvet! Kak dela, starına? Kelin qutty bolsyn (Toqyshtyń qolyn alyp, silkilep amandasady).

Baqythan. Sálemetsiz be, Toqysh aǵa? Almagúl jeńgeı, amansyz ba?

Toqysh. Áı Arqabaı, Baqythan, ózimizdiń sentrdiń jigitteri kelip qalypty ǵoı. Al netińder. Qazir toıdyń sarqytyn ishemiz. Al, Almagúl, myna uldar kelgende qarap turma. Dastarhanyńdy netip, jiber.

Almagúl (ózimen-ózi sóılep). Mynaý qaǵynǵan Arqabaı jyndy qaıdan kele qalyp edi? Júrgen jerinen shóp shyqpaıtyn qý. Nede bolsa keńirdegi qyshyp kelgen neme ǵoı. (Dastarhan yńǵaılaýǵa kirisedi)

Arqabaı (qasyndaǵy jigitti julqylap). Óı, Baqythan, neǵyp syzylyp tursyń “Sálemetsiz be” dep. Osy úıdiń jańa túsken kelini sen be ediń? Qane, davaı, otyr.

Toqysh: Ana Nurgúldi nege netpeısiń... shaqyrmaısyń? Saǵan kómektessin de.

Arqabaı (eleń ete qalyp). Nurgúl deıdi? Áı, bul aıdalada qyz da bar eken ǵoı. Ol qaı Nurgúl, eı?

(Nurgúl shyǵady. Jigitter onymen jarysa amandasyp jatyr. Nurgúl Arqabaı men Baqythanǵa kezek jaltaqtap, sasqalaqtap qalady).

Baqythan. Nurgúl, sen osynda ekensiń ǵoı.

Arqabaı. (Nurgúldiń qasyna baryp, kúshtep betinen súıedi). Gýl, men bul jerge sen úshin keldim. Estidim seniń osynda ekenińdi. Sen úshin úlken súrprız jasaıyn dep oıladym. Qazir seni alyp ketemin.

(Barlyǵy dastarhan basyna jaıǵasady. Bárin bılep-tóstep júrgen - Arqabaı). Al, qane, alyp qoıaıyq. Toqysh aǵa, beri qarańyz, Toqysh aǵa.

Toqysh. Óı, ákem-aý, qarap turmyn ǵoı. Iá, ıá, nete ber.

Arqabaı. Koroche, biz - seniń inilerińbiz. Tek ini ǵana emes, aýdandaǵy kryshalaryńyz da biz bolamyz. Ony óziń bilesiń. Eger bir qyrtyńbaılar kelip, birdeme deıtin bolsa, dereý maǵan aıt. Sıraǵyn sýyryp alyp, keńirdek jasaımyn. Al, qane, kettik (iship qoıady. Qasyndaǵy Baqythandy túrtip). Áı, Bah, neǵyp aýzyńdy ashyp otyrsyń? Nemene, buryn-sońdy qyz kórmep pe ediń? Al, davaı, óleń aıtamyz (orysshalap bir ándi ortasynan bastaıdy).

Toqysh. Jigitter, tamaq ala otyryńdar.

(Jurttan kózderin ala berip, Baqythan men Nurgúl bir-birine qarap qoıady. Sálden keıin ekeýi ońashalanyp, sypaıy ǵana sóılesip turady. Sahnaǵa qol ustasyp, kerilip sozylyp, jańa úılengen jastar Erlan men Ajara shyǵady. Kelgender olarmen márse-sáre bolyp amandasyp jatyr).

Toqysh. Mine, balalar da netti. Erlan, kelindi ertip, dastarhanǵa kelińder.

Arqabaı. Toqa, kelinińiz ózi erkeleý me, qalaı ózi? Enesin júgirtip qoıyp, jańa turyp jatyr ǵoı. Vot, eto da-a! Túsinikti. Medovyı mesás deısiz ǵoı. (Rahattanyp aıqaılap, óleńdetip jiberedi).

Erlan. (Arqabaıǵa qarap). Arqar, Arkasha, Aqjarǵa qashan qaıtasyńdar?

Arqabaı. Koroche, ol seniń kókeńe baılanysty. Eger ol kisi shashlyq jasap berse, qalyp qoıýymyz da múmkin.

Erlan. Biz sendermen ilese keteıik dep edik.

Arqabaı (daýsyn kóterip Baqythanǵa). Áı, Baha, Baqythan! Sen neǵyp jabysyp qaldyń? Baıqa! Taıaq jep qalyp júrme menen (judyryǵyn kórsetedi). Iá, Erlanchık. Sender nege ketesińder? Myna fermanyń jumysyn sonda kim isteıdi?.

Almagúl. Eı, Arqabaı ferma deısiń-aý. Fermańa qaraıyq dep turǵan ekeýin baıqamadym. Aqaı joq, noqaı joq, aıaq astynan qala degendi shyǵaryp aldy. Endi osyndaǵy qyrýar jumysty kim isteıdi, bilmeımin. Shal ekeýimiz jalǵyz qalatyn boldyq. Bilmeımin, ana Aınurdy qaladan qalaı qaıtarmyz dep júrgende... myna balalar taǵy ýaıymǵa ýaıym jamaı ma, qaıdam? Aıtpaqshy, Erlan, Aınurǵa taǵy telegramma salýdy umytpa.

Arqabaı. Solaı ma, Almagúl jeńgeı? Molodojendar gorodskoı bolamyz deı me? Pýskaı, barsyn. Nege ustaısyzdar? Aýylda ne qaldy? Davaı, Erlanchık, alyp ketemiz. Tem bolee, Ajarǵa obal ǵoı mynadaı kúl-qoqyrdyń ortasynda. Ózi mynadaı sulý bolsa, ózi gorodskoı kelin bolsa...

Almagúl. Arqabaı baýyrym, bul jastarǵa basý aıta ma desem, sendaǵy... Kerisinshe jel berip, jeliktirip jibergeniń ne? Endi mundaǵy jumysty kim isteıdi?

Arqabaı (Almagúldi baryp qushaqtaıdy). Jeńeshe, saspańyz. Men sizge dyńdaı jumysshy taýyp beremin. Ózi jas, biraq mas emes. Ózi sportsmen, biraq komsomol emes. Eshe kerek bolsa, qaltasynda sý jańa dıplomy taǵy bar. Jumys dese, ishken asyn ǵana emes... qushaqtaǵan qyzyn jerge qoıady.

Toqysh. Ózi áıteýir bylaı durys adam ba? Jumystan sharshamaı ma?

Arqabaı. Sharshamaıdy. (Baqythanǵa aıǵaılap) Áı, Baha, beri kel. Davaı, bas aıaǵyńdy. (Baqythan qastaryna keledi). Qalaı, Toqa, meniń kadrym unaı ma senderge? Men osy úıde jastardyń bárin, v tom chısle, Nurgúldi de alyp ketemin. Úsheýiniń jumysyn endi Baha jalǵyz ózi-aq atqarady. Esesine bir-aq adamnyń tamaǵyn ishedi.

Almagúl. Nurgúldi sonda nege alyp ketem deısiń?

Arqabaı. Ne úshin áketem, ol - meniń sharýam. Qasqyr men elikti bir jerge qaldyrýǵa bolmaıdy. Nurgúldi men alyp ketip, kúıeýge beremin.

Almagúl. Eligiń im, qasqyryń kim?

Arqabaı. Elik degen - myna Nurgúl.

Almagúl. Osy jyndynyń qaljyńy qaısy, shyny qaısy, adam aıyryp bolmaıdy.

Arqabaı. Nurgúldi men alyp ketip, kúıeýge beremin. Qaıdaǵy kúıeý? Nurgúldeı qaıyn sińilimdi men saǵan qalaı tapsyramyn? Jel jaǵynan kisi júrgizbeı, aıalap otyr emespin be?

Toqysh. Oı, Almagúl, Arqabaıǵa netpegende, kimge netesiń? Ol bárimizdiń nemiz ǵoı álgi... kryshamyz. Arqabaı, sen bilesiń ǵoı Nurgúldiń meniń nemere qaryndasym ekendigin. Sondyqtan ony da netip, krysha bolyp júrersiń.

Arqabaı. Kakoı razgovor? Onda bizdiń isimizdiń alǵa júrgeni úshin alyp qoıaıyq. (Bári rúmka soǵystyrady. Tek Toqysh ekeýi ǵana ishedi. Mýzyka oınaıdy. Arqabaı turyp, Nurgúldi ońashalaıdy. Toqysh pen Baqythan bir bólek sóılesip tur).

Baqythan. (Toqyshqa). Aǵa, shyn aıtam, qatty qınalyp kettim. Jańa ana Arhar (Arqabaıdy nusqaıdy) da aıtty ǵoı. Jumysshy kerek bolsa, men daıynmyn. Qandaı jumystan bolsa da qashpaımyn, aǵa. Tipti myna jerdi qoparyp, qamys shap deseńiz de. Myna jatqan qoqystardy tasy deseńiz de.

Toqysh. Oıbaı, Baqythan-aý, bunyń qalaı? Qudaıǵa shúkir, ýnıversıtet netti degen jap-jaqsy dıplom alypsyń, mamandyǵyń da kúshti eken. Endi sonymen bylaı ... netpeısiń be?

Baqythan. Qalaı deısiz, Toqysh aǵa?

Toqysh. Endi mamandyǵyń qandaı dediń óziń?

Baqythan. Endi men agroýnıversıtetti bitirip kelip otyrmyn ǵoı. Seleksıoner-agronommyn.

Toqysh. Áne, qarashy, qandaı kúshti. Agronom degen tabylmaıdy emes pe? Seleks deısiń be, endi ol ne ózi?.. Áıteýir ne mamandyq qoı.

Baqythan. Mine, bir jyl boldy barmaǵan jerim joq. Sovhozdardyń bári tarap ketken baıaǵyda. Jeke sharýashylyqtarǵa agronom keregi joq, burynǵy mamandardyń ózi qańǵyp júr deıdi.

Toqysh. Iá, ıá... Myna kim... Óı, álgi ózimizdiń kim bar emes pe? Ramazan she, Ramazan aǵań. Kóp jyldar ana nede... fermada agronom boldy. Qazir fermer.

Baqythan. Aǵa, áke-sheshemdi bilesiz. Meni endi bir jerge... Birdeme qylyńyzshy. Maǵan basqa eshteńe kerek emes, tek jumys bolsa bolǵany. Elden de ábden uıat boldy.

Toqysh. Apyr-aı, á?.. Qıyn boldy ǵoı. Óziń bylaı... Álgi ne... Táp-táýir balasyń. Eshkimde neń joq, ózińmen-óziń júresiń. Qaıtsem eken seni? Áli ózimizdiń jumys durys bastalmaı jatyr. Jerdi alýyn aldyq ta, bylaı durystap nete almaı jatyrmyz... Endi qudaı buıyrtsa, keshegi kisilerden birdeme netip otyrmyz.

Baqythan. Ne kútip otyrmyz deısiz, Toqysh aǵa?

Toqysh. Keshe osynda jańa qudalarymdy da osynda nettim ǵoı. Solarmen birge aýdandaǵy ana kimdi... Naryqbaı degen aǵańdy shaqyrǵanmyn. Óıtkeni ol kisi maǵan kredıt netip bermekshi. Álgi Ramazan aǵań ekeýimiz talasyp qalǵan kredıtti.

Baqythan. Aýdan ákiminiń orynbasary Naryqbaı aǵany aıtasyz ba?

Toqysh. Iá, sol. Endi qudaı buıyrtyp, sol kisi kómektesip jiberse, onda bitti, sharýamyz dóńgelenip júre beredi. Múmkin, sol kezde myna elý gektar jerge túgel kartop egemin. Nemese júgeri salamyn. Sonda tipti maǵan agronom da kerek bolyp qalar, kim biledi.

Baqythan. Oı, Toqysh aǵa-aı! Onyńyz uzaq áńgime ǵoı. Oǵan deıin de bir jerge iligip, jumys isteı bereıinshi.

Toqysh. Qaıdan bileıin, saǵan tóleı qoıatyn aqsham da joq qazir.

Baqythan. Jumys berseńiz, aqshany birigip jasamaımyz ba?

Toqysh. Qaıdan bileıin, myna Erlan jańa túsken kelindi netip... qalaǵa ketemin dep ol júr. Tipti astarynan sý shyqqandaı. Ana úlken qyzymyz Aınur da qaladan qaıtar emes. Anda-sanda mal netip...satyp, solarǵa pul jiberip, áıteýir...

Baqythan. Oı, aǵa, (osy kezde Arqabaı Nurgúldi betinen súıip, ekeýiniń qastaryna keledi) aǵa, sol Erlan isteıtin jumysty men-aq isteı bereıin. Sóıtip siz ekeýimiz...

Arqabaı (Baqythandy ıterip qalyp). Ne, sen áli Toqysh aǵanyń basyn qatyryp tursyń ba? Ty je chelovek s dıplomom. Byljyramaı, bylaı turshy óziń (Toqyshty qoltyǵynan ustap, ońashalap alyp shyǵady). Toqysh aǵa, bul Baqythan degen - bir jýas jigit. Aıtqanyńyzdan shyqpaıdy. Qul ǵyp jumsaısyz, neńiz ketip barady.

(Mýzyka. Toqysh oılanyp qalǵan)

SHYMYLDYQ

KÓRİNİS

Osy kórinis. Tún. Tek bir jaq shettegi qoqystar joq. Vagon jańadan syrlanǵan. Onyń mańdaıyna “Aınur” sharýa qojalyǵy” dep jazylǵan. Toqysh pen Almagúl jumys kıimderin endi sheship, júr.

Almagúl. Ana kartoshkany bıyl beker ekken ekenbiz. Ana bir ala qońyzdar qaptap, túgin qoıar emes. Mintelep shetinen tere bereıin dep oılaǵam, qaıda-a... Ne qylǵan jalmaýyzdar deseńshi.

Toqysh. Qońyzdy qaıtesiń, báıbishe? Onyń ana álgi qara shegirtkeden jaman deımisiń. Myna Shorǵa jaqtaǵy jurttyń eginin qara shegirtke netip barady deıdi. Táýbá, bizdiń jaqta ázirshe onsha emes... kóp emes. Egindi bıyl az salǵanymyz sondaı jaqsy bolar ma?

Almagúl. Ana kredıtten ne habar? Qolymyzǵa kishkene aqsha tıse, solárka da alar edik, saıman da alar edik. Sosyn myna qońyzǵa qarsy dári alar edik.

Toqysh. Shegirtkeni qurtatyn da dári alar edik. Malǵa jem-shópti de mol etip netip alǵanǵa ne jetsin.

Almagúl. Áı, sol shegirtkeńe qarsy dári bolsa, ókimet óz jaǵyndaǵy shegirtkelerdi aldymen qurtyp almas pa? Osy soǵan qarsy dári joq-aý deımin. Aýdanǵa baryp, álgi Naryqbaı qurdasyńnan kredıttiń jaıyn bilmediń be? Áıtpese óstip qashpaǵan sıyrdyń ýyzyna jerik bolyp otyra bermekpiz be?

Toqysh. Oı, aýdanǵa baryp-qaıtý úshin bir kún ýaqytyń ketedi. Barǵan kezde Narekeń ornynda bola qoısa jaqsy (kúrekke súıenip, qıaldanyp). Shirkin-aı, ótkendegi qudamyzdyń qaltasyndaǵy sıaqty telefonymyz bolsa ǵoı. Búıtip álgi betindegi túımelerin netip jiberip, “Álló” der edim. “Álló, Nareke, álgi kredıt qashan? Jıyn-terin ýaqyty netip keledi. Álgi tezdetip bere qoıyńyzshy” der edim. Shirkin-aı, qandaı keremet! Osynaý shalǵaıda otyryp, sonaý jer túbindegi Óskemenmen nete beredi eken. Tipti kún joq, tún joq, qandaı keremet nárse, eı!

Almagúl. Al, ketti taǵy qıaldanyp. Oı, Toqysh-aý, ondaı telefondy qoıyp, osy jerge álgi jaı telefondy tartyp alýdyń ózi muń bolyp turǵan joq pa. Telefon bolsa, aldymen Aınurymmen sóılesip turar edim ǵoı.

Toqysh. Tipti rasıa bolsa da jaman bolmas edi. Baıaǵyda sovhoz netken kezde kontorda rasıa turýshy edi. “Jekeshelenýge ne alasyń” degende “bir rasıa alamyn” demegen ekenmin.

(Osy kezde jalp etip jaryq sónip qalady. Sahna tastaı qarańǵy. Aspanda biren-saran juldyzdar ǵana jyltyldaıdy).

Almagúldiń daýsy. Oıbaı, kótek! Mynasy qurǵyr taǵy sónip qaldy ma? Keshke qaraı óstip jalp etip sónýdi qashan qoıar eken?

Toqyshtyń daýsy. Almagúl, áı, Almagúl qaıdasyń? Qaıdasyń deımin. Dybys berseńshi bylaı, netip...

Almagúldiń daýsy. Ne boldy sonsha qaqyldap? Qarańǵyda qasqyr jeıdi dep pe ediń? Álgi Baqythan maldy qoralap boldy ma eken?

Toqyshtyń daýsy. Iá, aıtpaqshy. Men baryp kómekteseıin, sen sirińkeńdi taýyp, shamdy nete ber. Baqythan malǵa ıe bola almaı júrer. (Áldene saldyr-gúldir etip, bireýdiń gúrs etip qulap túskeni seziledi).

Almagúldiń daýsy. Oıbaı, kótek! Taǵy ne boldy? Kim, eı, mynaý?

Toqysh (yńyrsyp). Oı, oı! Áı, qańǵyrtqan qudaı-aı! Bir nársege shalynyp, ushyp túskenim. Qazir-qazir netem... (yńqyldaıdy)

(Sol kezde qarańǵydan áldekimniń súldesi kórinedi. Onyń tysyrlaǵan dybysyn estip, Almagúldiń shoshynǵan daýsy shyǵady).

Almagúldiń daýsy. Oıbaı, Toqysh, myna jerde bireý tur. Oıbaı!

Toqyshtyń daýsy (yńyrsyp). Ne-e... ne-e deıdi? Kim deısiń?

Almagúldiń daýsy. Mynaý kim, oıbaı? Ury ma? Áı, albasty, ket bylaı! Áıtpese atamyn. Ket!

(Qarańǵydaǵy súlde aqyryn basyp, shamnyń qasyna jaqyndaıdy. Almagúl aıǵaılap sheginedi).

Súldeniń daýsy. Bu-bu-bul... m-m-menmin ǵoı.

Toqyshtyń daýsy. Kim-m?!

(Súlde kerosın shamdy kóterip, óziniń betine jaqyndatady. Bul - Baqythan. Aýzyn basyp alǵan).

Almagúl. Baqythan, bul senbisiń? Saǵan ne bolǵan? (Júgirip Baqythannyń qasyna keledi). Óı, Baqythan-aý, mynaýyń ne? Betiń qan ǵoı. (Baqythandy otyrǵyzyp, em-dom jasaı bastaıdy. Osy kezde Toqysh ta súıretilip, bulardyń qasyna jaqyndaıdy).

Toqysh. Baqythan, sen nemene? Sen de kátelge súrinip quladyń ba? Laı tasıtyn kátelge netip jyǵylǵanym.

Almagúl. E, Qojanasyr. Baǵanadan beri attandap júrgeniń kátel me edi? “Bitisi jaman jigitti túıe ústinen ıt qabar” degen. Men tipti birdeme bolyp qaldy ma desem... myna Baqythannyń aýzynan qan ketipti. Sóıleı almaı turǵany sondyqtan. Qarańǵyda bireý uryp jibergennen saý ma? (Osy kezde jalp etip jaryq janady. Turǵandar bir-birine qaraıdy. Toqysh pen Almagúl kúńkildesip sóılese júrip, Baqythannyń betin jýady).

Baqythan (eńsesin kóterip). Jańa... jańa mal qoralap jatqanymda... Svet jalp etip sóne qaldy. Sonan sıyrlardyń arasymen qorshaýdan shyǵa bergem. Aýzyma birdeńe saq ete qaldy. Ushyp tústim. Sıyr basyn shaıqap jiberse kerek. Men baryp qoranyń esigin bekitip keleıin (ketedi).

Almagúl. Oıpyr-aı deseńshi! Qaıta qudaı saqtaǵan. Múıizi kózińe tıse, qaıter ediń?

(Osy kezde ıttiń úrgeni estiledi. Bireýlerdiń daýdyrlaǵan saryny qulaqqa shalynady).

Almagúl. Tyńdańdarshy, shynynda da bireýler kele jatyr. Ramazan aǵa shyǵar. Baǵana keshke shaı iship qaıtamyn dep tur edi. (Osy kezde taǵy da jalp etip jaryq sónip qalady. Kerosın sham ǵana mańaıǵa kúńgirt sáýle túsirip tur). Áı, kimsińder? (Kenet shabalanyp turǵan ıttiń qańqyldaǵany estiledi. Áldekimder qarańǵydan shyǵa kelip, otyrǵandarǵa tarpa bas salady. Alys-julys. Almagúldiń baqyrǵan daýsy).

Maskaly adam. Tezdetińder! Úıde basqa adam joq pa eken? Shapshań qarap shyǵyńdar! (Bireýler sahnanyń o jaq, bu jaǵyna qarańdap júgirip júr). Tez mal qoraǵa baryńdar. Tak, munda bir erkek baılaýly. Myna qatynnyń aýzyn jabyńdar bajyldatpaı.

Bóten daýys. Bul ózi qatyn emes, qyz sıaqty. Denesi bylaı názikteý kórinedi.

Maskaly adam. Endeshe buny sen qaraı tur. Al sen ekeýiń mynalardy súırep aparyp, osy baılaýly kúıinde vagonǵa qamap tastańdar. Men de mal jaqqa kettim. (Ketedi. Baılaýly jatqandy Toqyshty bireýler dyryldatyp vagon jaqqa súıreleıdi. Sahnada baılaýly áıel men tonaýshylardyń biri qalady).

Birinshi tonaýshy (Áıelmen alysyp jatyp). Denesiniń ystyǵyn qarashy! Typyrlama deımin. Eshteńe etpeıdi. Saǵan da, maǵan da jaqsy bolady. Qane, qane! (Osy kezde vagondaǵy tonaýshylar shyǵady).

Ekinshi tonaýshy. Áı, Chýrban, sen ne istep jatyrsyń?

Birinshi tonaýshy. Úndeme, Jarymes! Saǵan da kezek beremin. Qazir (alys-julys toqtamaıdy. Osy kezde bulardyń qasyna maskaly adam júgirip keledi)

Maskaly adam. Áı, mynaý ne qylǵan alys? A, ný-ka, zarazy, turyńdar!

Birinshi tonaýshy. Shef, uryspańyzshy! Myna bir qyzdy bylaı netip... Aqyry eshkim joq. Oformıt etip keteıik dep edik. (Maskaly adam Almagúldiń betine qol shamnyń jaryǵyn túsiredi).

Maskaly adam. A, ný-ka, vstat! Nemene, óle almaı júrsińder me? Munyń qaı statáǵa jatatynyn bilesińder me? Ońbaǵan Chýrban, qyz ben qatyndy ajyrata almaı, seni ne qara basty?

Chýrban. Ne, qatyn deımisiń?

Maskaly adam. Mynaýyń kádimgi salpy etek, saryqaryn qatynnyń ózi. Ný, kádimgi balpyaıaq kolhoznısa.

Chýrban. Qaıdan bileıin, denesi yp-ystyq. Ári tipti jumsaq sıaqty.

Maskaly adam. Chýrban dese, Chýrbansyń. Qatyn men qyzdy ajyrata almaǵan ıisalmas. Davaı, aınalany tintińder. Alatyn taǵy birdeme bolsa, alyp keteıik. (Áıeldi tastaı salyp, úsheýi qarańǵyda timiskilep júredi. Osy kezde qora jaqtan bireýdiń kóleńkesi kórinedi. Qolynda uzyn syryq. Úndemeı kelip, tonaýshylardyń bireýin qaq basynan salyp jiberedi. Qarańǵydaǵy tóbeles kórinisteri. Bireý jalp etip qulap túsedi de, adamdar aıaǵynyń saryny alystaı beredi. Tynyshtyq ornaǵan. Ittiń álsiz úrgeni ǵana estilip tur. Sálden keıin qulaǵan adam kóterilip, teńsele basyp jaryqqa jaqyndaıdy. Bul - Baqythan)

Baqythan. Apaı, apaı, tirisiz be? (Eńkeıip Almagúldiń aýzyndaǵy skochty alady da, qolyn sheshedi).

Almagúl (aýyrsynyp). Oı, oı!

Baqythan. Qazir, qazir, sál shydańyz. (Almagúldiń qolyn sheshedi).

Almagúl. Oıbaı-aı, oıbaı!... qaldyq qoı... sorlap qaldyq qoı. Álgi aǵań aman ba?

Baqythan. Ol qaıda edi?

Almagúl. Vagondy qarashy.

Baqythan. (vagonǵa qaraı júgirip ketedi. Almagúl teńselip ornynan turady. Túri úreıli. Qolyna túsken bir nárseni alyp, buryshqa baryp tyǵylady. Osy kezde Toqyshty súıemeldep, Baqythan da vagonnan shyǵa beredi. Mýzyka).

SHYMYLDYQ

KÓRİNİS

Sol kórinis. Kúndizgi ýaqyt. Sahnanyń bir jaq shetinde, avansenada Baqythan men Nurgúl.

Nurgúl (qınala basyn shaıqap). Bilmeımin, Baqythan, bilmeımin... dál qazir eshteńe aıta almaımyn.

Baqythan (Nurgúlge umtyla túsip). Qalaısha, Nurgúl? Ótkende ǵana ózińnen basqa adam kerek emes degeniń qaıda? Esińde me? Ekeýimiz aýyldyń shetinde qydyryp júrgen kezimizde she? “Tek seni ǵana súıemin” degensiń. Nurgúl, aıtshy, esińde me sol sóziń?! (Nurgúl úndemeıdi. Baqythan ony julqylaı sóıleıdi). Aıtshy, ne boldy saǵan? Sen úndemegen saıyn meniń júregim bir túrli bolyp barady. Sen qalaısha túsinbeısiń?.. Mine, qansha ýaqyt boldy ekeýimizdiń osylaısha jaqsy bolyp júrgenimizge? Aıtshy... (Nurgúl qashqaqtaıdy). Sen meniń kóz aldyma ózgerip bara jatqandaısyń, Nurgúl. Sol bir pák sezimderimiz qaıda? Tyńdashy meniń júregimdi (Nurgúldiń qolyn ustap, óziniń júregine basady. Osy kezde qyz julqynyp qalyp, bir jaq shetke qashyp shyǵady).

Nurgúl (daýsyn qattyraq shyǵaryp). Jetti, aıtpa ar jaǵyn! Sen óziń túsinbeısiń!.. Júrek, sezim, mahabbat!.. Nemene, osydan basqa aıtatyn sóziń joq pa? Boldy ǵoı bir áńgimeni qaıta-qaıta qaqsaı bergeniń. Qazir mahabbat, júrek deıtin zaman ba? Onyń zamany emes. Tipti qoımaısyń. Nemene, men senderge qoljaýlyqpyn ba? (Eki qolymen betin basady. Daýsyn báseńdetip) Qalaısha túsinbeısiń? Iá, ekeýimizdiń aramyzda bir sezim bolsa, bolǵan shyǵar. Álsiz janbyz ǵoı, keıde ne isterimdi bilmeı ketemin. Óziń qaıta-qaıta júrek sózin aıtyp bolmaǵannan keıin “ıá” deı salǵan shyǵarmyn... (Aqyryn jylaıdy. Baqythan qasyna baryp, qushaǵyna alady. Paýza).

Baqythan. Jaraıdy, Nurgúl, jylamashy!.. sabyr qylshy.

(Osy kezde qolynda sýmkasy bar Almagúl keledi. Eki jasqa tańyrqaı qarap qalǵan).

Almagúl (ózine-ózi). Mássaǵan, myna ekeýi qaıtadan tabysqan ba, eı? Osy búginginiń jastarynda pátýá joq. Búgin bylaı, erteń olaı. Myna Nurgúldiń “Baqythandy birjola qoıdym. Arqabaıdan basqa eshkimniń keregi joq” dep júrgeni qaıda? Urpaǵymyz qunarsyz bolyp bara ma, qalaı ózi? (Daýsyn qatty shyǵaryp). Áı, balalar, qalaısyńdar? Tipti bir denedeı bolyp ketip qalypsyńdar ǵoı ózderiń.

Baqythan (qushaǵyn ajyratyp). Oı, apaı, kelip qaldyńyz ba Aqjardan? Qalaı jettińiz? (Nurgúl bosanyp shyǵyp, úı sharýasymen aınalysyp ketedi). Mılısıa ne dep jatyr?

Almagúl. Avtobýstan túskesin, qansha jer jaıaý júresiń. Áreń jettim-aý... (Otyrady). Mılısıamen ketti ǵoı bir kúnim. Biraq eń basty bitirgen sharýam - ol emes, basqa.

Baqythan. Endi ne, apaı?

Almagúl. Álgi Aınurǵa “úıge qaıt” dep telegramma alyp jiberdim.

Baqythan. Apaı-aý, Aınurǵa ótken joldary da telegramma jiberip júr edińiz ǵoı. Nemene, olar jetpeı qalyp pa?

Almagúl. Bilmeımin, ol qyzdyń qalada taǵy bir adresi bar eken ǵoı. Sony taýyp aldym da, soǵan jiberdim telegrammany. Qaı adresiniń durys ekenin ıtim bilip pe? (Sharshańqy daýyspen). Qaıdan bileıin, bul qyz ákesi ekeýimizdi ábden sharshatyp bitti ǵoı. Ne oqyp jatqan oqýy joq, ne istep jatqan jumysy joq. Tıip jatqan baıy taǵy joq. Áıteýir, mynandaı qıyn kezde qańǵymaı, úıge qaıtsyn dep edik qoı. Bul balalary qurǵyr qıyn boldy. Bala tizede súıindiredi, tizeden túsken soń, kúıindiredi degen. Aınurdyń qaıtpaı júrgeni mynaý qaladan. Qatynyn alar-almastan uldyń qalaǵa qaraı tartyp ketkeni anaý... (Betin basyp otyrady).

Nurgúl (Almagúldiń qasyna kelip). Aq jeńeshe, sheshinińiz endi. Shaı qoıyp qoıdym. Qazir dem alyp otyryp, shaı ishesiz. Qane, sýmkańyzdy úıge kirgizeıin. (Sýmkany alyp ketedi).

Baqythan. Apaı-aý, osy Toqysh aǵaı ekeýińizden sol Aınurdan basqa áńgimelerińiz bar ma tegi? Bandıtter tonap jatsa da, aıtatynyńyz sol. Apaı aıtyńyzshy, taýyp pa endi mılısıa?

Almagúl. Kimdi, Aınurdy ma?

Baqythan. Joǵa, álgi bandıtterdi aıtam.

Almagúl. Oı, ol qurǵyrlar tabylýshy ma edi? Aıtyp otyrmyn ǵoı kúni boıy mılısıanyń aldynan ketkenim joq. Oıpyrym-aı, bul ne qylǵan halyq? Men oılaǵam mılısıanyń bári shapqylyp, sol bandıtterdi netip... izdep júr eken dep. Sóıtsem, ol qurǵyrlaryń ózi keńseden shyqpaıdy eken ǵoı. Tek qaǵazdy jaza beredi, jaza beredi. Tegi eki kún boıy qaǵazdaryna qol qoıýmen boldym. Mılısıa emes, kádimgi jazý jazǵysh pesir dersiń. Oıpyrym-aı, qoldy bolǵan eki sıyrymdy aıtsańshy.

Baqythan. Árıne, Toqysh aǵaı ekeýińizdiń taban aqy, mańdaı terilerińiz. “Mal ashýy - jan ashýy” demeı me. Biraq bárinen buryn sol bandıtterdiń bizdi óltirip ketpegenin aıtsańyzshy.

Nurgúl. Ras-aý. Mundaıdy tek kınolardan kórýshi edik. Ne degen sumdyq! Ustap alyp, shetterinen sottaý kerek ondaılardy. (Osy kezde qolynda zattary bar Ramazan keledi).

Ramazan. Assalaýmaǵaleıkým! Amansyńdar ma, áıteýir? Almagúl-aý, ana mılısıalaryń ne deıdi?

Almagúl. Bárin ustasaq, shetterinen ákesin tanytamyz deıdi. Nurgúljan, shaıyńdy tezdetshi. Qańsyryǵym tútep, keýip baramyn tegi.

Ramazan (qolyndaǵy zatyn qoıyp). Ustaımyz deı me? Áı, qaıdam? Ótkende meniń kórshimniń qorasyn úptep ketken urylardy da ustaımyz degen. Talaılardy tonyp jatyr emes pe? Biraq ustaldy degeni neken-saıaq. Sol mılısıalaryńa senbeımin.

Almagúl. Joq, mılısıanyń bastyǵynyń ózi aıtty. Ana eki sıyrymdy aıtsańshy. Ókinishten óz tizemdi ózim kemirgennen basqa ne amal?

Ramazan. “Aqyldyń sabyr serigi” degen Almagúl. Qaıtesiń irimshikteı bolyp semirgen sıyrlar edi ǵoı. Ózderińdi tiri qaldyrǵan qaıta. Sen ana aryzyńda ózimdi de zorlap kete jazdady dep jazdyń ba?

Almagúl. Jazdym, Ramazan. Biraq oǵan bólek aryz jazdyrady eken. Maǵan tıispes edi ǵoı, tek men qarańǵyda qyz eken dep qalypty soıqandar. Áıtpese tıispes edi.

Ramazan. Sen qaıta ózińdi sóıtip zorlaı jazdaǵanyna qýan. Demek seniń áli kúnge deıin qyz sıaqty bolyp qylymsyp turǵanyń ǵoı. Tipti óziń qylyq kórsetip, ıshara jasadyń ba eken?

Almagúl. Tantymashy, Ramazan. Myna balalardyń kózinshe qaıdaǵyny qońyrsytyp.

Ramazan. Toqysh qaıda, kórinbeıdi ǵoı.

Baqythan. Jer basynan áli kelmeı jatyr. Júgerige sý jiberemin dep júrgen. (Baqythan men Nurgúl sahnanyń art jaǵynda áńgimelesip júredi)

Ramazan. “Batyr - ańqaý, er - kúdik” degen - osy bizdiń Toqysh. Bandylardan qoryqpaıdy tegi. Úıin tastaıdy da, kúni-túni jumysymen shapqylaıdy. Eń qurǵanda, myna qojalyqtyń qorshaýyn jaqsylap qorshamaısyńdar ma? Myna qaqpany da bekitý kerek.

Almagúl. Osy sharýanyń bárin myna Baqythan moınyna alyp otyr ǵoı. Toqyshqa qolǵanat bolyp jaqsy boldy áıteýir. Kórmeısiń be, sharýany tap-tuınaqtaı etip ustap otyrǵanyń. Dóńgeletip áketýge qolda qarjynyń bolmaı turǵany. Ótken jolǵy kredıtten áli habar joq. Osy joly aýdanǵa barǵanda. Naryqbaı bastyqty izdep, ábden sandalǵanym.

Ramazan. Álgi Toqysh ekeýimizdi talastyryp qoıǵan kredıt pe aıtyp turǵanyń?

Almagúl. Endi she? Bar úmitimiz sonda bolyp turǵan joq pa?

Ramazan (Almagúlge jalt qarap). Almagúl, sender, nemene? Estigen joq pa edińder?

Almagúl. Joq, estigemiz joq.

Ramazan (sybyrlap, jaltaqtap). Kredıttiń jaǵdaıyn aıtam da. Beri kelshi, Almagúl. Bıyl sender sol shirkinniń tóbesin kóre qoımaısyńdar ma dep qorqamyn.

Almagúl. Ne deıdi? Oǵan ne bolyp qalypty? Ana joly ǵana Naryqbaı “buırytsa” dep otyr edi ǵoı.

Ramazan. Oı-bý, sender estimegen ekensińder ǵoı. (Jan-jaǵyna jaltaqtap, taǵy sybyrlaıdy). Sol kredıtterdiń basqa jaqqa ketip qalǵan sıaqty-aý. Endi odan góri senderge aspandaǵy bult jýyq.

Almagúl (atyp turyp). Ne deıt? Áı, Ramazan, sandyraqtap turǵanyń ne?

Ramazan. “Kredıt” degendi estip, qudalaryń Naryqbaıdy maıly ishekshe aınaldyrypty. Aqyry dokýmenttiń bárin soǵan yńǵaılanǵan sıaqty.

Almagúl. Qaı quda?

Ramazan. Óı, ózderińniń tuńǵysh qudalaryń Myrzabek she? Gorodskoı quda. Naryqbaıdyń qasynan shyqpaı, qaıta-qaıta ońasha sóılese bergeni esińde me? Aqyry qalaı jolyn tapqanyn kim bilsin, sol kredıtti gorodskoı quda alyp tynypty dep estidim. Al kerek bolsa.

Almagúl (tizesi búgilip, otyra qalyp). A-a?.. Qalaısha sonda? Ótirigińe bereke bersin. Ol bizdiń kredıt emes pe? Bizde qonaq bolyp otyrǵanda, Narekeń solaı dep aıtty ǵoı.

Ramazan. “Ótirikshiniń shyn sózi zaıa” deıin deseń, men ótirikshi emespin. Anyǵyn sol ákimniń orynbasarynyń ózinen surashy, nanbasań.

Almagúl (Basyn shaıqap, tamsanyp). Oıpyr-aı, á?.. Qalaısha? Týǵan qudamyz ǵoı. Áı, senbeımin. Ásheıin qyljaq qylyp tursyń ǵoı.

Ramazan. Ne senbeıtini bar? Qudań - Óskemendegi dókeı bıznesmenderdiń biri. Komersıa úshin aqsha kún saıyn kerek qoı. Óıtpese oborottary da júre qoımaıtyny belgili.

Almagúl. Eń quryǵanda, qudamyz bizge neǵyp bir aýyz sóz aıtpady eken? Múmkin emes sıaqty.

Ramazan. Erikti aýyzǵa bórikti jeń sıady degen. Meni qoıshy, men sózge úıir adammyn, aıta beremin. Toqańa myna bir zatty ákelemin dep ýáde berip edim, bere salshy. Men qaıtaıyn (ketedi. Almagúl basyn shaıqaǵan kúıi otyryp qalady).

Nurgúl (Baqythanǵa). Osy Ramazan aǵa men Almagúl táteıdiń sózderi qyzyq.

Baqythan. Iá, sóıtip júzińdi jylytsańshy endi. Seniń jymıǵanyń sondaı ǵajap. Aınala jarqyrap ketkendeı bolady maǵan.

Nurgúl. Ekeýi de sózdiń maıyn tamyzyp sóıleıdi. Eski zamandaǵy shal men kempir sıaqty... qyzyq kisiler.

Baqythan. Ramazan aǵa da keıde meni shaqyryp alyp, ońasha áńgimeler aıtady.

Nurgúl. Ras, maǵan da aıtady tisińnen shyǵarma dep... (Baqythan únsiz qualaqtaı beredi. Nurgúl jolatpaıdy) Baqythan, búgin Arqar ekeýimiz qydyrýǵa ketemiz.

(Sol kórinis. Arqabaı men Nurgúl mashınadan túsip jatyr. Ekeýi de máz, kóńildi. Arqabaı qashanǵysyndaı yńyldaı ándetip qoıady. Bir jaq shette jumys istep jatqan Baqythan terin súrtip, ekeýine kóz almaı qarap tur).

Arqabaı. Á, Bah, bul sensiń be? Óziń Toqyshtyń qulaqkesti qulynan aýmaı qalypsyń ǵoı. Nemene, senderdi bandıtter tonady deı me? Toqysh qaıda?

Baqythan. Toqysh aǵa ana jaqtaǵy mal qorany jóndep jatyr. (Arqabaı Baqythan kórsetken jaqqa qaraı betteıdi).

Arqabaı (Artyna burylyp). Baıqa, Bah, bizdiń Gúldi renjitýshi bolma. Eger renjitseń... (Saýsaǵyn bezep, ary qaraı ketedi. Baqythan Nurgúlden kóz almaıdy. Nurgúl qol shatyryn bulǵandatyp, aınalasyna qaraǵan bolyp júr).

Baqythan (bir basyp, eki basyp, Nurgúlge jaqyndaıdy). Nurgúl! Jaǵdaıyń qalaı?

Nurgúl. Jaman emes ekenin baıqap turǵan shyǵarsyń. Erteń Arhar meni Óskemenge alyp ketedi.

Baqythan. Nurgúl! A, Nurgúl! (Nurgúl estimegen bolady). Arqabaıda bári bar. Jaǵdaıy jaqsy. Men sıaqty taqyr kedeı emes. Biraq ol seniń talǵamyńa múlde múlde kelmeıdi ǵoı. Sondaı grýbyı.

Nurgúl. Men de seni túsinemin, Baqythan. Men sıaqty qyzǵa qolyń jete almaǵannan keıin, árıne, barmaǵyńdy tisteısiń. Saǵan Arhar dúnıedegi eń jeksuryn adam bolyp kórinetin shyǵar.

Baqythan. Joq, oılanshy, Nurgúl... oılanshy bir sát. Sol bir ekeýimiz qydyrǵan keshter esińde me? (Nurgúl basqa jaqqa qaraıdy) Qandaı jaqsy kezder edi sol. Qandaı tamasha edi bári... Myna Arqabaı aramyzǵa kirdi de, bárin buzdy. (Nurgúl bir ornynda turmaı, qashqaqtaı beredi). Eger ol bolmaǵanda, ol seni aılandyrmaǵanda... qarashy maǵan, Nurgúl.

Nurgúl. Ustama qolymnan. Ekeýimizdiń aramyz baıaǵyda bitkenin neǵyp uqpaısyń? Ary tur! Áne, Arharlar kele jatyr. (Baqythannan boıyn alyp keıin serpiledi).

Baqythan. Sender Óskemenge barsańdar, men de baramyn. Tastaımyn myna jumysty.

Nurgúl. Neýjelı! Shamasy, sen myna kóńdi qoparyp júrip, astynan klad taýyp alǵan shyǵarsyń! Qalanyń aqshany jaqsy kóretinin bilemisiń? Eger ondaıyń joq bolsa, bosqa áýreshilik. Al meni Arhar ábden qydyrtady. Restoranǵa da otyramyz. Ar jaǵyndaǵy “Golýboı zalıvke” de baryp qaıtatyn boldyq. Al sen apara alasyń ba soǵan meni?

Arqabaı. (Nurgúldiń qasyna barady) Gúlim, svetochegim meniń, kettik.

Nurgúl. Kólge baryp qaıtamyz ǵoı. Almagúl táteni ala keteıikshi.

Arqabaı. Eshkimdi de almaımyz. Ol kisi biz kelgenshe qýyrdaq qýyryp qoısyn. Aıtpaqshy, Toqysh, mynaý senderge telegramma. (Arqabaı, Nurgúl ketedi. Toqysh pen Baqythan turǵan jerlerinde ekeýin kózben shyǵaryp salady).

Ekinshi bólim

KÓRİNİS

Sol kórinis. Kúndizgi ýaqyt. Sahnada - Toqysh pen Almagúl. Toqysh jumys kıimderin sheship, jýynǵaly jatyr. Alystan názik saǵynysh áni estiledi. Án salýshy - Baqythan.

Almagúl. ...Taǵy da án. Saǵynysh áni. Baıǵus bala qıalı bolyp netip ketpese eken dep qorqamyn. Kúndiz-túni aýzynan tastamaıdy tegi.

Toqysh. Qoıshy, báıbishe. Meniń sol qaryndasyma netip... júr ǵoı. Arqabaı ekeýin aıtamyn. Osy dúnıede meniń qaryndasymnan basqa qyz quryp qalyp pa? Kishkene jaǵdaıyn túzesinshi. Sonan keıin Baqythan belinen netip turyp... basyp turyp, mańaıdaǵy qyzdardyń bireýin alar.

Almagúl. Men de oǵan sony aıtyp júrmin. “Baqythan-aý, qulaǵymyzdan tipti jarapazan ketpeıtin boldy ǵoı. Báribir Nurgúl endi saǵan qaramaıdy. Ana krýtoı Arqabaı turǵanda... Sen kim, Arqabaı kim? Arqabaı degen - aqshany sýdaı shashatyn alpaýyt. Bireýdi qorqytyp alady, bireýdi urlap alady, áıteýir esebin tabady” dep. “Oı, apaı, esimnen ketpeıdi, endi qaıteıin” deıdi (Án alystap baryp, úziledi). Sońǵy kezde júdep te ketipti ózi. İshin kemirgen tisti kesertke - sol Nurgúldiń qusasy baıaǵy.

Toqysh. Áıteýir ishki syryn menen góri saǵan netedi ǵoı... Menen uıala ma, qaıdam?

Almagúl. “Baqythan, basqa qyz quryp qalyp pa? Saǵan aqyl aıtatyndaı ózim de jetisip júrgen joqpyn” dedim. Meniń esil-dertim Aınurda, kórmegeli qaı zaman. Ol qyz da qaıtpaı júr úıge. Áneýkúngi telegrammalarǵa jaýap joq. (Teris qarap, kózin súrtip, pyrsyldap jylaıdy). Qashan keler eken? Ábden saǵynyp kettim.

TOQYSH. Almagúl-aý, ne boldy júnjip? Qyz balanyń bir jaǵy syrtta netkeni jaqsy da. Kózge ne bolmaı... kúıik bolmaı.

ALMAGÚL. Qaıbir jaqsy deısiń? Ne oqý joq, ne baı joq. İstep jatqan durys jumysy taǵy joq. Álgi qalanyń buzyq balalaryna ilesip kete me dep taǵy qorqamyn. Baltasy tasqa shaǵylǵan jandaı keıde óz tizemdi ózim kemiremin. Osy jaman qyz-aq shashymdy aǵartyp bitti.

TOQYSH. Jaraıdy, eger ol netpese... kelmese, ózim-aq izdep...

ALMAGÚL. Naýqan ýaqyty qyzyp jatqanda qaıda baramyn dep otyrsyń? Men taǵy telegramma salyp jiberdim. Osy joly kelmese bar ǵoı, tup-týra sen emes, ózim baramyn. Biraq keletindeı-aq etip saldym.

TOQYSH. Sonda ne dep?

ALMAGÚL. «Ákeń aıaq astynan qaıtys boldy. Jerleýine úlgir» dep.

TOQYSH. Ketshi, eı!.. Qaıtyp dátiń bardy, eı, soǵan? Ábden netipsiń ǵoı óziń. Ketshi, eı, seni! Denem dir ete qaldy ǵoı tipti mynaýyńa.

ALMAGÚL. Qaıteıin, ábden kúıdirdi-aý. Qara da tur erteń qyzyń eńirep jetip kelmese, arǵy qolyndy beri ákel (jaılanyp).

Nurgúl qaıynsińilim de bylaı jaman bala emes qoı. Menińshe, sonyń Arqabaıǵa shyqqany durys pa deımin. Qansha aıtqanmen, Baqythan sıaqty qara sıraq kedeı emes. Qalaı tapsa da, áıteýir tirshiligi bar.

TOQYSH. Tapqan ekensiń myqty jigitti. Erteń sharýamyz netip... túzelip ketse, Baqythan da jerde qalmas edi. Ústime sý quıyp jibershi. Qane, qane. Oı, jaqsy boldy ǵoı. Oramal qaıda endi? Oramal ákel. Júr vagonǵa. Ana bala joq kezde bylaı neteıik... endi. (Aldymen Almagúl, sońynan Toqysh vagonǵa kiredi).

Mýzyka. Alystan taǵy názik án estiledi. Birte-birte kúsheıe beredi de, án aıtýshy jigittiń ózi de kórinedi. Bul Baqythan. Ol vagon mańyndaǵy shashylyp jatqan kıimderge qarap, ań-tań qalyp tur.

BAQYTHAN. Apaı, apaı. Qaıdasyz? Qap, bul kisiler toǵamǵa jalańash ketken be? (Sálden keıin vagonnyń esiginen Almagúl men Toqyshtyń bastary kórinedi. Ekeýi de jeleń.)

ALMAGÚL. Baqythan, senbisiń? Ne bolyp qaldy?

BAQYTHAN. Saýdagerler kelipti. Kórshi qojalyqta júr eken. Jańa solardyń balasy aıtty. Bizge de kelsin degenmin. Sony aıtaıyn dep... (Yńǵaısyzdanyp, keri burylady).

TOQYSH (syrtqa jalańash shyǵa keledi. Qolynda myltyq). E-eı, sol ma sonsha netip... aıqaılap, entigip júrgeniń? Men ótken jolǵydaı taǵy da analar netip... qaldy ma desem. Álgi bandıtterdi aıtamyn. Saýdager bolsa, oıbaı, Almagúl, sen turmaı netseńshi. Álgi qant-shaı satyp júrgender shyǵar. Múmkin, olarda Almatınskıı shaı bar shyǵar. (Myltyǵyn vagonǵa súıeı salyp, shalbaryn kıe bastaıdy. Almagúl vagon ishine qaıta súńgıdi).

BAQYTHAN. Áne, kele jatyr. Biraq mynaý... álgi ne ǵoı ózi. (Qaqpadan artynyp-tartynǵan kempir kórinedi).

KEMPİR. Áý, barsyndar ma? Áı, balam, ıtteriń joq pa?

TOQYSH. Joq, joq. Kele berińiz beri qaraı (artyna burylyp). Almagúl, óı, báıbishe. Anaý keshegi maǵan netken... bergen tıyn-tebenniń meniń bas jaǵymda, álgi eski qara shtanymnyń ishinde. Sonyń jyrtyq balaǵyn qarama. Bútin jaǵynda, bútin... myqtap netip... túıip qoıǵanmyn. (Baqythan kempirdi demep otyrǵyzady. Toqysh ta qastaryna keledi). Al, apa, shyǵaryńyz qant-shaıyńyzdy. Qanshadan dep tursyz?

KEMPİR. Qant-shaı joq mende.

TOQYSH (julyp alǵandaı). Ne deıt!? Endi ne bar?

KEMPİR (sýmkasyn aqtaryp, jaılap shyǵara bastaıdy). Mine, mynandaı-mynandaı tamasha nárseler bar. Detskıı pamperster. Bári ımportnyı, alyńdar. Arzanǵa beremin (kishkene balalardyń pampersteri men aıaq kıimderin tizip qoıa bastaıdy).

TOQYSH. Basqa eshteńe joq pa? Tipti kámpıt-pechene joq pa?

KEMPİR. Mynalar sondaı kúshti nárseler. Balanyń butyna kıgizip qoısańdar, tań atqansha jyly jatady. Balalar, pampers alyńdar, arzanǵa beremin. Áı, balalar...

TOQYSH (vagonǵa qaraı aıǵaılap). Almagúl, aqshany qaıtadan ornyna nete sal. Baıqa, ana shtannyń jyrtyq balaǵyna túsip ketpesin. Týra meniki qusap jaqsylap netip qoı.

BAQYTHAN (syrtqa qaraı umtylyp). Taǵy bireý kele jatqan sıaqty. (Baqythan syrttan ádemi kıingen jas jigitti ertip kiredi. Qalǵandary tańyrqaı qarap qalǵan). Bul da sondaı kisi eken.

JİGİT. Alsańyzdar, arzanǵa beremin. Dúkenderde óte qymbat. Al menikin sý tegin deýge bolady.

TOQYSH (taǵy da vagonǵa qarap aıǵaılap). Almagúl, áı, Almagúl! Aqshany qara shtanǵa netpeı-aq qoı. Taǵy bir kommersant deıdi. Neǵyp búgin tipti bári bular netip... qaptap ketken? Múmkin, osy jigit birdeme ákelgen shyǵar. Áı, baýyrym, qane, kórsetshi qant-shaıyńdy. (Jigit shettegi eski stolǵa kelip, sýmkasyndaǵy zattaryn shyǵarady).

JİGİT. Bular magazınde óte qymbat. Al men sizderge jarty-aq baǵasyna beremin.

TOQYSH (jaqyndap shyǵarǵan zattardy ustap kóredi). Sonda bular ne ózi? Iisteri sondaı ne ǵoı... kúshti ǵoı. Álgi sheteldik táttilerdiń biri me?

JİGİT. Bular degeniń tipti tabylmaıtyn nárseler. Fransýzskaıa kosmetıka. Tup-týra Parıjdiń ózinen kelgen. Mynaý - dýhılar. Al, mynaý - týaletnaıa voda. Mynaý dezodranttyń jańa túrleri. Al mynaý - jıdkostdlá laka. Pojalýısta, qaısysyn alamyn deseńizder de.

TOQYSH (árqaısysyn bir ıiskelep). Pah, shirkin! Qandaı keremet ıister. Bári shetinen jupar netip tur ǵoı (Almagúl de kelip, árqaısysyn ıiskeleı bastaıdy).

KEMPİR. Áı, balalar, pampers alyndar, pampers. Múlde arzanǵa beremin, alyńdar deımin.

BAQYTHAN. Apaı, bul úıde kishkentaı balalar joq.

KEMPİR. Joǵy nesi? Báriń jap-jassyńdar, qalaı bala joq?

BAQYTHAN. Bul úıdiń balalary uıalarynan ushyp ketken. Al men ózim áli úılengen joqpyn.

ALMAGÚL (kosmetıkalyq zattardy irikteıdi). Men myna bireýlerdi tandadym. Toqysh, osylar durys qoı, á?

TOQYSH. Tegi keremet deımin. Mynalardy ústi-basyńa netip alyp... Oı, keremet, eı, endi... qyzdan ary qylyq shyǵaryp júrme endi.

ALMAGÚL. Al, qaınym, mynalardy esepteı qoıshy. Men de qalanyń qatyndaryndaı rahattanyp jaǵynyp kóreıin. Ana ózimizdiń Maıra qudaǵıdan kemmin be? Qudaǵı menen baqandaı bes jas úlken eken. Soǵan qaramaı, neǵyp qylymsıdy desem, qalanyń osyndaı ıis sýyn jaǵynady eken ǵoı.

KEMPİR. Pampers, alyńdar, balalar, pampers.

JİGİT (kálkýlátormen esepteıdi). Aıttym ǵoı qymbat emes dep. Mine, pojalýısta.

TOQYSH. Sonda qansha?

JİGİT. Jeńgeı, mine, bes túrli naımenovanıe alyp tur. Osy beseýiniń baǵasy 17 myń 645-aq teńge.

ALMAGÚL, TOQYSH (ekeýi birdeı). Ne deıt?

JİGİT (kálkýlátordy kórsetedi). Iá, arzan, minekı. (Barlyǵy shoshynyp, úrpıisip qalǵan).

ALMAGÚL. Oı-bý, qaıteıin! Men bir myń teńgeniń o jaq, bu jaǵy ma desem.

TOQYSH (ashýlanyp) Óı, jigit! Sen ne... sen shyn netip... aıtyp turmysyń? Shyn aıtsań, joǵal kózime kórinbeı! Áı, bul seniń qaı netkeniń? Mynaý sumdyq qoı tipti. Qalaı-qalaı mazaqtaısyń, eı, adamdy? A?

JİGİT. Oı, aǵa, ashýlanbańyz. Ne boldy sonshama? Sizder fermer emessizder me. Myna dalada jatyp, aqshany qyryp tabasyzdar. Endi jeńgeı almaǵanda, mundaı zatty kim alady? Jalǵyz áıelińizge osyndaı ýdovolstvıe qımaısyz ba? Nemese qalanyń áıelderinen kem be? Jeńgeıge tipti obal ǵoı. Ózi áp-ádemi, myna kosmetıkany paıdalansa, tipti qulpyryp keter edi.

ALMAGÚL. Qap, áttegen-aı! Aqshanyń joqtyǵy qor qyldy-aý adamdy. Myna bireýiń qansha turady?

JİGİT. Bul 1753 teńge.

ALMAGÚL. Kózimizdi qyzyqtyryp, bul jaqqa nege keldiń? Qur tamsanyp, qala beremiz ásheıin.

JİGİT. Endi maǵan kisiler ana fermerlerge bar, aqsha degen solarda pishen dedi emes pe.

TOQYSH (áli de qalshyldaı ashýlanyp). Tapqan ekensiń aqshaly kisini. Ana jaman traktorime bir urttam solárka nete almaı otyrǵanda. Eginge sý nete almaı otyrǵanda. Qazir tabanyńdy jaltyrat. Baqythan, qarashy. Ana myltyq oqtalǵan ba eken? Nemen netilgen eken? Eger kartech bolsa, bytyrany aýystyryp sal. Basynǵan nemeni kelmeıtindeı etip... bylaı netip jibereıin (Baqythan myltyqty ustap turady).

ALMAGÚL (saýdalasyl). Mynaýyńdy qalaı da túsir, qaınym, endi. Men alaıyn yrymǵa bireýin.

JİGİT. Myń jarymnan túsire almaımyn, jeńge.

ALMAGÚL. Jaraıdy endeshe. Bul aqshasy qurǵyr ózimizden artyq bolyp pa?

KEMPİR. Pampers alyńdar, pampers.

(Almagúl bir zatty alady. Jigittiń qasyna kempir de keledi. Ózgeleri óz tirlikterimen aınalysa bastaıdy).

KEMPİR (jigitke). Áı, shyraǵym, sen qaladan kelgen balamysyń? Óziń oqyǵan bala sıaqtysyń ǵoı.

JİGİT (daýsyn qattyraq shyǵaryp). Ony qaıtesiz? Tabaqtaı dıplomym jatyr ǵoı úıde.

KEMPİR. Dıplomym bar deısiń be?

JİGİT. Bar. Al nemene, sizde de bar ma edi?

KEMPİR. Á, joǵa. Mekteptiń ózin kezinde áreń bitirdik qoı. Bizdiń zamanda durys oqý boldy ma, shyraǵym. Endi, mine, ıtshilip kún kórgen tirlik.

JİGİT. Apa, myna zaman degen jaqsy boldy ǵoı.

KEMPİR. E, nege? Nesi jaqsy?

JİGİT. Siz sıaqty oqymaǵan kempir de, men sıaqty qalanyń dıplomdy krýtoı jigitteri de birdeı boldyq. Demokratıa degen - mine, osy, apa. Adam men adam teń degen osy. (Ózine-ózi) Oı, kakoı pozor! Myna nadan kempir kommersant ta bir, men de birmin. Do chego dojılı. (Kempirge qarap) Qoı, apa. Mynalar atyp tastamaı turǵanda, jónimizdi tabaıyq (ekeýi de ketedi).

K Ó R İ N İ S.

Sol kórinis. Sahnada Ramazan men Baqythan.

RAMAZAN (entige kirip, jan-jaǵyna qaraıdy). Baqythan, Toqysh qaıda, Almagúl she?

BAQYTHAN. Ol kisiler sálden keıin keledi. Otyryp, kóje ishińiz, aǵa (ydys taýyp, kóje quıa bastaıdy).

RAMAZAN. Opyr-aı, myna dúnıe ne bolyp barady? «Qıly-qıly zaman bolar, qaraǵaı basyn shortan shalar» degen. Men telegramma ákelip edim.

BAQYTHAN. Qandaı telegramma?

RAMAZAN (joǵarydaǵy jazýdy nusqap). Myna qojalyqqa aty qoıylyp, qurmet kórip jatqan qyz she? Sodan telegramma kelipti. Ótkende Almagúl baıǵus qyzyn úıine qaıtara almaı, amaly quryp, «Ákeń óldi. Bálen kúni jerlenedi» dep telegramma jibergen ǵoı.

BAQYTHAN. Iá, ıá... Apaı «Aınur, endi qalaı bolsa da keledi» dep kútip júrgen. Kelmedi ǵoı.

RAMAZAN. Mine, telegrammany oqyshy.

BAQYTHAN (oqıdy). «Mama! Myqty bolyńyz. Papamnyń artynan jarylqasyn. Men bir baryp qaıtarmyn. Qyzyń Aınur». Aǵa, myna qyzdyń bunysy qalaı?

RAMAZAN. Mine, sol, óz zıynynda bolmaǵan soń, qyz balaǵa qaıtip shuqyp aıtarsyń. Týǵan ákesi ólip qalsa da, kelmeıtin netken tasjúrek qyz deseńshi. Týra shashyn julyp, qolyna beretin qaraǵymnyń ózi bolyp tur ǵoı. Almagúl baıǵusqa myna telegrammany qalaı kórseterimdi bilmeımin tipti. (Jan-jaǵyna urlana qarap qoıyp). Beri kelshi, Baqythan. Saǵan birdeme aıtaıyn.

BAQYTHAN. Nemene, aǵa?

RAMAZAN. Osy Aınur reket bolyp ketken kórinedi.

BAQYTHAN. Aǵa, qoıyńyzshy? Reket deıdi?

RAMAZAN. Álgi qaladaǵy sapyrylysqan jurtty baýdaı túsiretin baýkespe reket degen bar emes pe? Aınur aınymaǵan naq sonyń ózi deıdi.

BAQYTHAN. Qoıyńyzshy, Ramazan aǵa, qaıdaǵyny aıtpaı.

RAMAZAN. Qoıatyn túgi de joq. Osyny ótirik deseń, aıaqty sýǵa aǵyp óleıin týra. Tipti jaı reket emes, solardyń bastyǵy kórinedi.

BAQYTHAN. Ramazan aǵa, osyndaı jaman áńgimelerdi qaıdan estip júresiz osy?

RAMAZAN. Oı, Baqythan shyraǵym, bul aǵańnyń estimeıtini - jerdiń astynda. Sóz sózden shyǵady, sóılemeseń, qaıdan shyǵady degen. Elmen aralasqan soń, estısiń de. Tipti óziń aıtpasań da, ana Nurgúl ekeýińniń arańdaǵy jaǵdaı da maǵan jaqsy málim.

BAQYTHAN. Aıtpaqshy, aǵa! Ol týraly eshteńe estigen joqsyz ba?

RAMAZAN. Estigem (oılanǵan bolyp). Biraq estigenniń bárin aıta berýge bolmaıdy. Bir biletinim - ana Arqabaı jólik bar emes pe? Sol qý Aınurdy tanıdy eken.

BAQYTHAN. Endi tanymaı. Bir aýdanda ósip-óngen balalar emes pe.

RAMAZAN. Áı, jas kezinde aralaspaǵan shyǵar solar. Ekeýi eki jaqta júrdi ǵoı. Osy Óskemende jaqyndasqan sıaqty. Óıtkeni - ekeýiniń de júretini álgi tonaýshylardyń, krýtoılardyń ortasy ǵoı. Qý men qý namazsham men namazdyger arasynda jolyǵady degen sol. Baqythan, maǵan kelip eki kúnge kómektesip ketshi. Toqyshtan ózim surap alaıyn. Aqyńdy jemeımin. Qap, myna telegramdy qaıtsem eken?

(Shymyldyq)

K Ó R İ N İ S

Bir jyldaı ýaqyt ótken. Kelesi jyldyń jazy. Sol kórinis. Biraq aınala tártipke kelgen, jınaqy. Ortadaǵy sáki ústinde kisiler shaı iship otyr. Olar - Erlan, Ajar jáne bir-eki jastar. Qaqpadan Ramazan kiredi.

RAMAZAN. Assalaýmaǵaleıkým! Álgi qaladan qaıta oralǵan balalarymyz qaıda? Amansyń ba, Erlan? Amansyń ba, kelin shyraǵym? (Jastar oryndarynan turyp amandasady. Ramazan olardyń betterinen súıedi. Ajar otyryp, shaı quıady.). Adasqannyń aıyby joq, qaıta aınalyp úıirin tapqan soń degen. Paı-paı, endi ǵana, tórt qubylamyz túgendelgendeı bolypty-aý. Anaý samaýrynnyń qasyna Almagúl baıǵus kúıbeńdep shyqpaıtyn. Endi, mine, kelin óz ornyna qonypty. Endi, shyraǵym, samaýrynnyń qulaǵyn ana eneńe ustatpa. Al, Erlan, birjola kelgen shyǵarsyńdar?

ERLAN. Birjola shyǵar dep otyrmyz.

RAMAZAN. Degenimen qala jaqsy edi ǵoı. Qudalar saý ma? Jaǵdaılary qalaı?

ERLAN. Saý-sálemet. Biraq kishkene bankrotqa otyryp qalyp... jumystary júrmeı... sosyn biz osylaı keldik.

RAMAZAN. Apyr-aı, byltyrǵy kredıt qudalarǵa juqpaǵan eken-aý. (Basyn shaıqap) Áı, áı, ózim de sondaı birdemeni sezip edim-aý. Shynyn aıtqanda, ol kredıttyń kimdiki ekenin bilesińder me?

ERLAN.Joq,

RAMAZAN. Ol myna Toqyshtiki bolatyn. Ony qudamyz kótenzorlyq qylyp alyp ketti. Ana ákimniń orynbasary Naryqbaıdy maıly ishekshe aınaldyrdy emes pe. Aqyry ýqıt-sýqıt qylyp, Naryqbaı kredıttiń betin solaı qaraı buryp jibergen bolatyn.

ERLAN. Oı, Ramazan aǵa, eske almaı-aq qoıyńyzshy sony. Sol kredıtti alǵannan keıin papalarymyzdyń isi júrmeı-aq qoıdy.

Meni de óziniń fırmasyna jumysqa alyp edi ǵoı. Onyń ústine, qyrsyq bolǵanda, Óskemendegi kryshasy ornynan túsip qalyp...

RAMAZAN. Krysha deımisiń? Ne boldy oǵan? Qaradan qarap, krysha qulaýshy ma edi?

ERLAN (kúlip jiberedi). Krysha degen - ol adam ǵoı, aǵa. Qalaı aıtsam eken sizge? Súıenish bolyp júretin úlken bastyq.

RAMAZAN. Á, men úıiniń shatyry eken desem.

ERLAN Sol ornynan túsip qaldy. Sóıtip papamyzdyń oboroty júrmedi. Koroche, papamyz bankrot bolyp qaldy. Qazir sol bankrottan qalaı shyǵamyn dep jantalasyp júr.

RAMAZAN. Sonda ol kisi myna týǵan qudasynyń aýzyndaǵy nesibesin qaǵyp kettim dep oılamaıdy, á?

ERLAN. Óıtip aıta bermeńizshi. Ózi de qysylyp júr sodan. Meniń kókemmen habarlasa almaı qalǵany da sondyqtan.

RAMAZAN. Qalaı degen kúnde de kelgenderiń jaqsy boldy. Sender joqta áke-shesheńdi urylar tonap ketti ǵoı... Bala degen súıenish emes pe?

ERLAN. Aqyry sol urylar tabylmapty ǵoı.

RAMAZAN. Qaıdan tabylsyn. Saılanyp kelgen qandyqol qaraqshylar bolsa. Endi qaıta aınalyp tıse almas. Men de qojalyqtyń aınalasyn myqtaǵan bolyp qoıdym.

K Ó R İ N İ S

Sol kórinis. Sahnada kirip-shyǵyp, qımyldap júrgen Almagúl, Baqythan, Erlan, Ajar. Toqysh pen Ramazan áńgimelesip otyr.

ALMAGÚL (jastarǵa arnap). Tezdetińder, qazir olar kelip qalady. Jeńil mashınamen shyqty degen. Dastarhanymyzdy durystap jasaıyq. Ol ózi erke qyz ǵoı, qustyń sý ishkenindeı tamaqty talǵap ishetin edi. Mynaýyń durys emes dep betimizge basyp júrer.

RAMAZAN. Paı-paı! Ana degen jaryqtyq osy ǵoı. Qyzym keledi dep tipti es joq. Baıaǵy ákesine telegrammen kóńil aıta salǵanyn da umytyp ketken.

TOQYSH. Endi qaıtsin. Aınur netedi degennen beri tipti uıqy da kórmedi. Myna jańadan kelip jatqan kelin-bala da jaıyna qaldy. Jumysty da netti... umytty.

RAMAZAN. Túnde seni de umytyp júrgen shyǵar.

TOQYSH. Meni aıaǵy aýyr bolǵaly umytqan.

RAMAZAN. Toqysh-aý, qalaı degende de Almagúl ekeýiń erledińder. Aınaladaǵy jurttyń bárine de aıtyp júrmin, qyryqtan asqan qatyn ekiqabat bolypty degenge eshkim senbeıdi.

TOQYSH (tómen qarap). Endi bylaı... Qudaıdyń bergeni ǵoı. Jurt netse, nete bersin.

Sahna syrtynan Baqythannyń daýsy estiledi.

BAQYTHAN (aıqaılap). Almagúl apaı! Súıinshi, bir mashına kele jatyr. Osy dáý de bolsa Aınurlar.

ERLAN (Ajar ekeýi qorshaýdyń syrtyna qaraı umtylady). Óı, mynaý ózi ınomarka ǵoı. Bu jaqta júrgen qaıdaǵy ınomarka eken, eı? Álde sonaý qaladan osy ınomarkamen kele jatyr ma eken?

Azdan keıin mashınanyń sıgnaly estilip, barlyǵy qaqpaǵa qaraı qozǵalady. Eń aldynda ekiqabattyǵyna qaramaı, qustaı ushqan Almagúl. Sálden keıin sándene kıingen kórikti qyz Aınur kórinedi. Almagúl ony bas salyp, qushaqtap jibermeıdi.

ALMAGÚL (qýanyshtan jylaı sóılep). Altyntaıym-aý,.. Qulynym-aý... qaıda júrsiń? Saǵynyshtan ábden qusa bolyp óldik qoı. Aınur janym-aý... (Qyzyn qushaqtap, aıyrylmaıdy).

RAMAZAN. Óı, Almagúl, saǵan ne bolǵan? Qyzyń keldi ǵoı aman-esen. Sabyr etip ápigindi bas endi. Sonsha ne bolǵan? Eń bastysy - aman-esen. Myna jurtqa kezek berseńshi, bárimiz de amandasqymyz kelip tur.

(Turǵandar Aınurdyń betin súıip, kezek-kezek amandasa bastaıdy. Osyndaı qarbalasta bir jaq shetke kelip tura qalǵan Arqabaıdy eshkim baıqamaı qalady).

TOQYSH. Al endi maýyqtaryńdy bassańdar, úıge qaraı neteıik... (Barlyǵy bir shettegi jaıylǵan dastarhanǵa qaraı betteıdi).

BAQYTHAN (Arqabaıdy baıqap qalyp). Óı, Arqabaı, sen qaıdan júrsiń? Amansyń ba, eı? (Turǵandar Arqabaıdy jańa kórgen. Bári oǵan tańyrqaı qarap qalypty).

RAMAZAN (aıqaılap). Má, mynany qara. Mynaý shynynda da Arqabaı ǵoı. Eı, Arqabaı, sen neǵyp amandaspaısyń jurtpen? Topyraq shashqan buqadaı bolyp bir shaqyrym jerden aqyryp-baqyryp kele jatýshy ediń ǵoı. (Arqabaı baıaý basyp kelip, turǵandardyń árqaısysymen salmaqpen amandasady. Sosyn bir shetke yǵysyp turady). Myna Aınurdy sen ákeldiń be mashınamen? (Arqabaı basyn ızeıdi). Oı, mynaǵan ne bolǵan, eı? Mynaýyń saý emes, butyna jiberip qoıǵan baladaı kýystanýyn kórmeımisiń.

AINUR. Papa, mama! Iá, umytyp barady ekenmin. Tanysyp qoıyńyzdar, kúıeý balalaryńyz Arkasha. (Jurt siltideı tynyp qalǵan. Almagúldiń qolyndaǵy ydys jerge túsip ketedi). Neǵyp baqyraıyp qaldyńdar báriń? Arkasha ekeýimiz osylaı bolsyn dep sheshtik. Koroche, Arkasha ekeýimiz úılendik.

DAÝYSTAR. Ne deıt!

Ekeýi úılengen? Qalaısha?

TOQYSH. Áı, qyzym, sen ne dep kettiń? Myna Arqabaı jyndy... Ne deıdi? Uqsam, buıyrmasyn.

ALMAGÚL (júregin ustap otyra qalyp). Oıpyr-aı, oıpyr-aı! Neǵyl deıdi? Myna dúnıe ne bolyp barady ózi?

TOQYSH (Arqabaıdyń qasyna jetip baryp). Áı, Arqabaı, sen meniń qyzymdy netip... zorlap alyp qashqan joqsyń ba? Sóıtkensiń ǵoı, sen kúshik. Áıtpese qalaı tipti ekeýiń... Áı, senbeımin-aý... Senbeımin tipti.

AINUR. Ne ponála, sonshalyqty ne boldy? Báriń tipti esteriń shyǵyp qaldy ǵoı. Arkasha meni eshqandaı da alyp qashqan emes. (Arqabaıdyń qasyna baryp, ony qushaqtaıdy). Ekeýimiz bir-birimizdi jaqsy kóremiz. I vse. Onda turǵan ne bar?

RAMAZAN (ózine-ózi). Al kerek bolsa! Apama jezdem saı degen osy eken-aý. Bul eki jerteser bir-birin qalaı taýyp júr, eı? (Daýsyn qattyraq shyǵaryp). Áı, Toqysh, áı, Almagúl! Kishkene ózderińe ózderiń kelseńdershi. Ne boldy sonshama esten tanyp? Baıaǵy ózderiń biletin Arqabaı emes pe? Eti tiri, pysyq jigit. Kishkene minezi daldyń-duldyńdaý. Onda turǵan ne bar? Jurttyń bárin ózimsinetin erke bala. Qane, bylaı otyraıyqshy ózi.

(Mýzyka. Bári jaıǵasyp dastarhan basyna otyrady).

K Ó R İ N İ S

Sol kórinis. Ramazan men Baqythan.

RAMAZAN (Baqythandy qol bulǵap, shaqyryp alady). Baqythan, áý, Baqythan (sybyrlaı sóılep). Bir nárse aıtamyn, beri kelshi. Tastashy ańdaǵyny, bul Toqyshtyń jumysy ómiri bitedi deımisiń. Balalary keldi ǵoı, endi ózderi isteı jatar.

BAQYTHAN. Báribir myna jumysty bitirip tastaýym kerek, uıat qoı Toqysh aǵadan.

RAMAZAN (aınalasynda eshkim joq bolsa da, jan-jaǵyna jaltaqtaı qarap, Toqyshty ońashalaıdy). Baqythan, beri qarashy. Men saǵan bir nárse aıtaıyn dep edim eshkim joqta.

BAQYTHAN. Ol ne, Ramazan aǵa?

RAMAZAN. Arqabaıdyń Nurgúldi qalaı tastap ketkenin estidiń be?

BAQYTHAN. Bylaı jalpy... estidim ǵoı. Ony qaıtesiz?

RAMAZAN. Qaıtesiz emes, men sen estimegen bir jaǵdaıdy aıtaıyn dep edim. Ana Nurgúl ekiqabat bolyp qalypty.

BAQYTHAN (Ramazandy ıterip jiberip). Siz ne dep tursyz, aǵa? Qaıdan estidińiz mundaı sumdyqty?

RAMAZAN. Qaıdan bolsa da, estip otyrmyz ǵoı. Myna Arqabaı ońbaǵan ol qyzdy ekiqabat bolǵan soń tastap ketken sıaqty. Aınur ekeýiniń mynaý ıt ólgen jerde kisinesip tabysa qalǵandaryn kórmeımisiń. Soqyr atqa qotyr at úıir keledi degen osy-aý.

BAQYTHAN (kekeshtene sóılep). Siz... siz ne dep tursyz ózi? Nurgúldi qaıdan estidińiz deımin? Sumdyq qoı mynaý. Masqara ǵoı.

RAMAZAN. Áı, inishek, Baqythan. Saǵan ne boldy? Sonsha kúıingeniń ne bular úshin. Byltyr Nurgúldiń saǵan qaramaı, myna Arqabaı jólikpen ilesip ketkeni qaıda? Azamat basyńdy jerge qaratyp ketken qyz emes pe? Ózine de sol kerek, bálem. Kedeı dep mensinbegen qalaı bolady eken?

BAQYTHAN. Aǵa, aıtyńyzshy, Nurgúl... Nurgúl... Shynynda da solaı bolyp qalyp pa? Álde ásheıin ósek sóz be?

RAMAZAN. Ótirik aıtyp basyma ne kún týypty? Tek qaıdaǵy bireýler qusap jińishkelep sóılep, astarlap jatqym kelmeıdi. Buny osyndaǵylardyń bári estip, bilip otyr. Tipti Almagúl de. Qyzy Aınur úshin ishten tynyp júrgen de. Estimeı qalǵan jalǵyz sen ǵana sıaqtysyń.

BAQYTHAN (ózine-ózi). Bul dúnıe ne bolyp barady ózi! Sumdyq qoı mynaý, sumdyq. Aıttym men Arqabaıǵa ilespe dep... Baıǵustyń aldanyp qalatynyn sol kezde-aq sezgenmin.

(Mýzyka)

K Ó R İ N İ S.

Syrttan mashına daýsy estilip, sálden keıin qushaqtasqan Arqabaı men Aınur kele jatady. Jan-jaqtaryna nazar aýdarar emes.

RAMAZAN. Á, mine, jas jubaılar da kelip qaldy. Tipti bizdi kózderine de ilmeıdi ǵoı ózderi. Áı, Arqabaı, haldaryń qalaı?

ARQABAI (qolyndaǵy syranyń bótelkesin joǵary kóterip). Prıvet, starına! Qalaısyndar?

BAQYTHAN (júgirip Arqabaıdyń qasyna jetip barady). Áı, Arkasha, sen ana Nurgúldi nege tastap kettiń?

ARQABAI (tań qalyp). Sen ne, Baqythan, tús kórgennen saýmysyń? Aıtyp turǵanyń -ótip ketken ıstorıa ǵoı. Zachem vspomınat?

BAQYTHAN. Ah, sen úshin ótip ketken ıstorıa, á? Jazyqsyz qyzdy ekiqabat qylyp, tastap kete beresiń. Saǵan op-ońaı eken ǵoı, á?

ARQABAI. Men ekiqabat qylyppyn? Kto tebe skazal? Múmkin, basqa bireýden shyǵar.

BAQYTHAN. Á, endi kelip bylaı dep saıradyń ba? (Arqabaıdy qulashtaı urady. Tóbeles. Arqabaı Baqythandy laqtyryp jiberedi).

ARQABAI. Ty chego, shenok? Pıvomen ústimdi bylǵadyń ǵoı (jeıdesiniń óńirin qaǵyp, ózi tura almaı jatqan Baqythandy teýip-teýip jiberedi. Ramazan men Aınur arashaǵa túsip álek).

RAMAZAN. Áı, balalar, jigitter, deımin. Sabyr qylyńdar. Esteriń durys pa ózderinniń?

AINUR. Arhar, Arkasha, qoıshy endi. Zachem rýký marat?

BAQYTHAN (ornynan áreń kóterilip). Ah, men saǵan kórseteıin. (Ózine jaqyndaı bergen ony Arqabaı taǵy laqtyryp jiberedi).

ARQABAI. Sen shenok, Arhardyń judyryǵynyń dámin tatpaǵan ekensiń ǵoı. Biraq men qazir kóńildimin. Sondyqtan saǵan tıispeımin. Aınur durys aıtady, qolymdy bylǵap qaıtemin. Biraq mynany bilip qoı. Nurgúldiń ishindegi kimniń balasy ekenin qaıdan bilesiń? Tak chto, bilmeı turyp, adamǵa jala jappa. (Aınur ekeýi vagonǵa kiredi. Ramazan Baqythanǵa qol ushyn berip jatyr).

K Ó R İ N İ S

Sol kórinis. Sahnada Toqysh, Ramazan, Naryqbaı jáne bir shette Almagúl men Ajar. Vagonnan qolynda uıaly telefony bar Erlan shyǵady.

ERLAN (telefonmen sóılesip). Alo, eki áıel deımin. Baǵana zvondap aıttym ǵoı tez kelińizder dep. Sonda skoryı qashan shyqty? Jaqsy, jaqsy, qarsy alamyz.

TOQYSH. Nemene deıdi, Erlan?

ERLAN. Skoryı jolda kele jatyr eken. (Kelinsheginiń qasyna barady).

NARYQBAI (ózine-ózi). Qap, mezgilsiz ýaqyttan kelgenimdi qarashy! (Toqyshqa). Toqysh, sen esti azamatsyń. Qaıdaǵy bir kredıtke bola qudańa da, maǵan da ókpeleme. «Bıtke ókpelep, tonyńdy otqa tastama» deıdi qazaq. Báribir qalada zalogqa qoıatyn nedvıjımostiń bolmaǵasyń, joǵaryda demep jiberetin bireýiń bolmaǵasyn, ondaı kredıt alý qıyn eken. Al qudań Myrzabek Asylbekovıchtyń ol kezde múmkindigi boldy.

TOQYSH. Onyń bári ne ǵoı... durys qoı, Náreke. Tek bizge bir aýyz aıta salmadyńdar ma? Biz bolsaq, kredıt áne netedi, mine netedi dep. Ábden tostyq kózimiz kógerip.

NARYQBAI. Ol, shynynda da, bizdiń qatelik boldy. Endi oǵan aıyp etpe. Aıtaıyn degenim mynaý - bizdiń aýdanǵa sonaý elimizdiń astanasy Astana qalasynan bir kúshti ansámbl kele jatyr eken. Sonyń bıletterin taratyp júrmin. Bir bıleti 2000 teńge kórinedi. Sony alsańdar.

TOQİSH. Táke-aý, seniń bılet taratqanyń - qaı sasqanyń? Ol osy bizdiń qojalyqqa kelip nete me? Konsert qoıa ma?

NARYQBAI. Joq, aýdan ortalyǵynan qaıtatyn shyǵar.

TOQYSH. Oı, bizdiń aýdanǵa barmaǵanymyzǵa qaı zaman! Bir-eki bılet neteıik endi sizdiń kóńilińiz úshin, Náreke. Apyr-aı, Almagúldiń de tolǵaǵy bastaldy-aý.

NARYQBAI. Toqysh, beri qarashy. Seniń qojalyǵyń, qudaıǵa shúkir, táp-táýir damyp keledi. Bolashaqtaryń úlken. Kem degende bir jıyrma bılettiń aqshasyn tóleseńder.

RAMAZAN. Náreke, endi uıat bolý kerek qoı. Fermer bolamyz degende, ókimet tespeı sorsyn dep pe edik. Tegi tekserýden kóz ashpaımyz. Nalog ınspektorlaryń-aq «salyq tóle» dep taǵy maza bermeıdi Endi kelip bılet alyńdar deısiń. Aýdan ákiminiń dap-dardaı orynbasarysyń. Qaıdaǵy bir kasır qusap bılet taratyp júrgeniń uıat emes pe?

TOQYSH. Qaıdan bileıik, Náreke? Qolda jóndi tıyn-teben de bolmaı. Balalarymyz kelip jatyr. Onyń ústine kórip otyrsyz ǵoı... Qos qatynnyń tolǵaǵy qatar netip turǵanyn... (Áıeline daýystap) Almagúl, shyda, qazir keledi skoryı.

RAMAZAN. Tumsa kelinshektiń tolǵaǵy belgili. (Almagúlge) Qartaıǵanda qalaı eken?

ALMAGÚL. (Kúıbeńdep). Meni qoıshy... Myna kelindi aıtam... Ajara, qoryqpa aınalaıyn. Ózi solaı bolady...

NARYQBAI. Toqa, qartaıǵanda bularyń qalaı? Balalaryńmen jaǵalasyp, senderge ne joq sonsha?

RAMAZAN. Qyzyqsyń, Náreke. Qalaı kún kóremiz dep ıende jatqan halyq. Svet bir kún bar, bir kún joq. Endi túnimen... túnimen bular aı baǵyp, juldyz sanaıdy deımisiz. Onyń ústine Toqań báıbishem qartaıdy, toqtasty dep oılaǵan ǵoı. Sóıtse áli jarap tur eken. (Bári qarqyldap kúledi).

NARYQBAI. Nemene, svet joq bolsa, obázatelno bala jasaý kerek pe, Toqysh? Onan da kitap oqyp jatpaısyńdar ma bylaı, mádenıetti túrde dem alyp.

TOQYSH. Svet joq dep turmyz ǵoı, Nareke, qalaı oqımyz?

NARYQBAI. Ný, jaraıdy, Toqa. Seni bosqa qysaı bermeıin. Onda myna jıyrma bılettiń aqshasyn schetyńa birdeme túskende áıteýir bir aýdara jatarsyń. Moınyńa jazyp qoıaıyn. Jaraı ma?

TOQYSH. Ol keletin ne qylǵan ansámbl eken ózi?

NARYQBAI. «Býblıkı» degen keremet kórinedi. Kádimgi Astananiki eken. Jastar jaqsy kóredi deıdi ózin. Myna Ramazan da aýdarmaq aqshasyn.

(Qolynda sýmkasy bar Baqythan kórinedi).

ALMAGÚL. Baqythan, sen sál shydaı tursańshy. Kórmeısiń be Ajar ekeýimizdiń eki jaqta yńqyldap otyrǵanymyzdy.

BAQYTHAN. Myna Naryqbaı aǵanyń mashınasyna jarmasa ketsem dep edim.

TOQYSH. Baqythan, áli de netshi... oılanshy. Ekeýimiz jumysty jap-jaqsy istep jatyr edik. Astyńnan sý shyqqandaı tura qashyp barasyń.

ALMAGÚL (Ornynan turyp, Baqythandy ońashalaıdy). Sonymen Óskemenge barasyń ǵoı.

BAQYTHAN. Iá, apaı. Qaladan Nurgúldi izdep taýyp alsam deımin.

ALMAGÚL. Baıǵus balanyń aıaǵy aýyrlap qalypty deıdi... Ony qaıtesiń?

BAQYTHAN. Myń jerden aýyrlasa da, maǵan báribir. Men úshin ol - baıaǵy Nurgúl. Tapsam boldy eń bastysy.

(Osy kezde «Jedel járdem» mashınasynyń sırenasy estiledi. Qoldarynda quraldary bar eki dáriger kirip keledi. Barlyǵy ornynan turǵan).

DÁRİGER. Qane, qaıda tolǵatyp jatqan kelinshekter?

TOQYSH. (Qalbalaqtaı júgirip) Munda, munda. Tek onyń bireýi... ne emes... kelinshek emes. Bylaı neleý...

DÁRİGER. Nemene, kelinshek emes, kempir me?

TOQYSH. Solaı dese de bolady.

ALMAGÚL. Ketshi ári. Áıteýir, meni kempir qylǵansha tynbassyń.

DÁRİGER. Al, qane, erkekter. Báriń bylaı shyǵyńdar. Men tolǵatyp jatqan áıelderdi kórýim kerek. (Ekeýin kezek teksere bastaıdy. Ajarǵa qarap) Shyraǵym, seni skoryıǵa birinshi salamyz. Qane, tez kire qoı.

AJAR. Joq, maǵan birinshi kirýge bolmaıdy.

DÁRİGER. Nege bolmaıdy, kirińiz.

AJAR. Uıat emes pe, qalaı kiremin?

DÁRİGER. E, ne bolypty sonsha?

AJAR. Enemniń aldyna qalaı túsemin?

DÁRİGER. Óıtkeni sizdiń tolǵaǵyńyz birinshi kelip tur. Buryn týyp qalasyz. Ene-kelin dep tájikelesip turatyn ýaqyt joq. Tolǵaq oǵan qaramaıdy. Qane, kirińiz.

ALMAGÚL. Kire ǵoı, Ajar. Qap! Senimen qabattasyp maǵan da uıat boldy ǵoı.

(Dárigerler áıelderdi ákete bastaıdy. Mýzyka. Shyǵyp ketken erkekter qaıta keledi. Kúıeýleri óz áıelderin súıemeldeıdi).

ERLAN (Toqyshqa). Áke, qarap turmaıyq. Birge baraıyq perzenthanaǵa.

(Ákesi ekeýi óz mashınalaryna otyryp jatady)

NARYQBAI. Mezgilsiz ýaqytta kelgenimdi qarashy.

RAMAZAN. Joq, Nareke, qaıta jaqsy kezde keldińiz. «Qutty qonaq kelse, qoı egiz tabady» demeı me? Aq jol bolyp, myna kelinimiz de, onymen jarysyp qaǵynǵan qurdasymyz da jeńil bosansa eken. (Barlyǵy qaqpadan syrtqa shyǵady. Osy jerde Baqythan burylyp, Ramazanmen qushaqtasyp qoshtasady). Baqythan, sóge jamandama bizdi.

BAQYTHAN. Qaıta oralatyn shyǵarmyn.

RAMAZAN. Ne deısiń?

BAQYTHAN.Nurgúldi tapsam, múmkin men de qaıta oralatyn shyǵarmyn.

(Mýzyka. Sahnada qolyn bulǵap Ramazan jalǵyz qalady).

RAMAZAN. Jaqsylyqpen oralyńdar báriń de.

Sh Y M Y L D Y Q (Sońy)

 

 

---