InfoHub Logo

Birqalypty jáne birqalypty emes qozǵalystar. Jyldamdyq. Jyldamdyq birlikteri.
Sabaqtyń maqsaty:
a) birqalypty jáne birqalypty emes qozǵalystar týraly túsinik bere otyryp, jyldamdyq uǵymyn qalyptastyrý jáne jyldamdyq tabý formýlasyn uǵyndyrý.
á) oqýshylardyń oı - órisin damytý.
b) kúndelikti turmyspen baılanystyrý, eńbekpen ushtastyrý

Sabaq barysy:
I. Uıymdastyrý bólimi.
II. Ótken materıaldy qaıtalap. úı tapsyrmasyn tekserý./ test arqyly/
Test.
1. Belgili bir ýaqyt ótýine qatysty, basqa bir denelermen salystyrǵanda deneniń ornyn ózgertýi................... dep atalady.
mehanıkalyq qozǵalys
qozǵalys traektorıasy
oryn aýystyrý
sanaq denesi
2. Deneniń qozǵalysyn zertteıtin ǵylym........ dep atalady.
fızıka
astronomıa
mehanıka
3. Sanaq denesimen baılanysqan koordınata júıesimen saǵatty..... dep ataımyz?
koordınata júıesi
sanaq júıesi
sanaq basy
sanaq denesi
4. Aınala qorshalǵan saqınasy bar planeta
Mars
Neptýn
Satýrn
Merkýrıı
5. Planetalar júıesiniń sentrine Kúndi ornalastyryp "gelıosentrlik júıe" dep ataǵan ǵalym?
Ptolomeı
Kopernık
Bırýnı
Arıstotel
6. Deneni materıalyq núkte dep qarastyrýǵa bolatyn jaǵdaı:
1. Muhıtta júzgen keme qozǵalysy
2. Kúndi aınala qozǵalǵan Jerdiń qozǵalysy
3. Dene shynyqtyrý jattyǵýlaryn jasaǵan sportshynyń qozǵalysy
tek qana 1
tek qana 2
1 men2
tek qana 3
7. 3 m bıiktikten tastalynǵan dop jer betinen 2 m bıiktikke kóterilgende ustap alyndy. Osy doptyń júrilgen joly men oryn aýystyrýy nege teń?
jol 5 m, oryn aýystyrý 1 m
jol 4 m, oryn aýystyrý 3 m
jol 4 m, oryn aýystyrý 2 m
jol 5 m, oryn aýystyrý 2 m
8. Qozǵalystaǵy deneniń traektorıasynyń uzyndyǵy.... dep atalady.
jol
oryn aýystyrý
traektorıa
qozǵalys
/ test jaýaby:
1 - a 2 - s 3 - b 4 - s 5 - b 6 - s 7 - d 8 - a/

III. Oı qozǵaý.
1. Oqýshy taksıge minip mektepke keldi. Taksıge 250 teńge tóledi. Taksıge ne úshin tóledi? Jol úshin be? Oryn aýystyrý úshin be?
2. Avtomobıl Oraldan Aqsaıǵa deıingi aralyqty 1, 5 saǵatta júrip ótti. Berilgen shamany sekýndpen órnektender.
3. Júrgizýshi avtomobıl esepteýishiniń kórsetkishi 500 km - ge artqanyn kórdi. Bul neni bildiredi: júrilgen joly ma, álde oryn aýystyrý ma?
4. Mektep pen úıdiń arasy 200 m. Mektepke baryp úıge qaıta kelgen oqýshy, qansha jol júrgen, oryn aýystyrýy qansha?
5. Fýtbolshy oıyn kezinde 12 km júgirdi. Osy qashyqtyq oryn aýystyrý ma, jol ma?

IV. Jańa sabaq
Jańa sabaqqa kóshý úshin rebýs sheshemiz.
REBÝS ty sheshken kezde
"Q O Z Ǵ A L Y S"
" J Y L D A M D Y Q" sózderi shyǵady.
Sonymen búgingi sabaǵymyz qozǵalys pen jyldamdyqqa baılanysty.
Birqalypty jáne birqalypty emes qozǵalystar. Jyldamdyq. Jyldamdyq birlikteri.
Dene kez kelgen teń ýaqyt aralyǵynda uzyndyǵy birdeı jol júrse, ondaı qozǵalysty birqalypty qozǵalys dep ataımyz.
Dene kez kelgen teń ýaqyt aralyǵynda uzyndyǵy ártúrli jol júrse, ondaı qozǵalysty birqalypty emes qozǵalys dep ataımyz.
/ osy qozǵalystardy elektrondyq oqýlyq arqyly demonstrasıalaımyz/

Jumbaq:
1. Jerdiń júzin sharlaısyń,
Onsyz esh jerge barmaısyń.
Kólikpen de, jaıaý da
Saralaısyń tańdaısyń. /jol/
2. Kóp bolsa asyqpaısyń,
Mezette qashyqtaısyń.
Asyqsań az bolady,
Tabasyń muny qaısyń? / ýaqyt/
3. Qozǵalysta sıpattar shapshańdyqty
Taǵy da bır belgisiz shama shyqty.
Ol bolmasa deneler qozǵalmaıdy,
Sheshedi bul jumbaqty qandaı myqty? / jyldamdyq/
Bul shamalar deneniń qozǵalysyn sıpattaıtyn shamalar.

Birqalypty qozǵalatyn deneniń jyldamdyǵyn anyqtaý úshin onyń berilgen ýaqyt ishindegi oryn aýystyrýyn sol ýaqyt aralyǵyna bólý kerek:
s - oryn aýystyrý nemese jol /km, m/
υ - jyldamdyq / km/saǵ, m/s/
t - ýaqyt /saǵ, mın, s/
υ=s/t

Deneniń birqalypty qozǵalysynyń jyldamdyǵy belgili bolsa, sol arqyly deneniń belgili bir ýaqyt ishinde júrgen jolyn anyqtaýǵa bolady:
s=υ*t
Deneniń birqalypty qozǵalysynyń jyldamdyǵy men júrilgen joly belgili bolsa, sol qozǵalysqa ketken ýaqytty tabýǵa bolady:
t=s/υ
Jyldamdyq san mánimen qatar baǵyty boıynsha da sıpattalady, ıaǵnı ol vektorlyq shama bolyp tabylady.
Fızıkalyq shamalardyń vektorlyq qasıetin kórsetý úshin sol shama belgisiniń ústine nusqama / / qoıylady. Jyldamdyqty ólsheıtin aspap Spıdometr
Jyldamdyq km/ saǵ, km/s, m/s, sm/s, mm/s
h km/saǵ=(h*1000m)/3600s
72 km/saǵ=?
72 km/saǵ=(72*1000 m)/(3600 s)=20 m/s
Mysaly:
Ushaqtyń jyldamdyǵy 400 m/s
Jaryqtyń taralý jyldamdyǵy 300 000 000 m/s
Júrdek poıyzdyń jyldamdyǵy 72 km/saǵ
Dybys jyldamdyǵy 340 m/s

Esińde saqta:
1 18 km/saǵ 5 m/s
2 36 km/saǵ 10 m/s
3 54 km/saǵ 15 m/s
4 72 km/saǵ 20 m/s
5 90 km/saǵ 25 m/s
6 108 km/saǵ 30 m/s

V. Jańa sabaqty bekitý.
1. Eki qalanyń araqashyqtyǵy 150 km. Júk mashınasy osy joldy 2, 5 saǵatta júrip ótti. Júk mashınasynyń jyldamdyǵy nege teń?
2. Velosıpedshi birqalypty qozǵalyp 30 mın ishinde 9 km jol júrgen. Velosıpedshiniń jyldamdyǵyn m/s pen eseptep tabyńdar.
3. 750 km/saǵ jyldamdyqpen ushqan ushaq 6 saǵat ishinde qandaı aralyqty ushyp ótti?
4. Avtomashına 2 km joldy 36 km/saǵ jyldamdyqpen júrip ótti. Osy joldy júrýge ketken ýaqytty tabyńyz.

VI. Qorytyndylaý.
Úıge tapsyrma: §17, 18 5 jattyǵý №3, 4

Batys Qazaqsan oblysy,
Terekti aýdany, Talpyn JOBB mektebi
Kapezova Saltanat Salımovna