InfoHub Logo

Ómiriniń tym qysqa bolǵany ókindirse, ótken isi súısindiredi. Óz eliniń, óz halqynyń patrıot uly bolýdyń jarqyn úlgisin Baýbek ózi ólse de kórsetip ketti. Dostaryna, joldas-joralaryna jazǵan hattary men otanshyl shyǵarmalary arqyly bizben kúnde sóılesip, jastyq kúıin, ómir syryn árdaıym shertip turady.

Ne jóninde syr shertkiń keledi onymen, qurbylar? Jas qyrandaı túletip, ómirińdi gúl-gúl jaınatqan Uly Otandy madaq etip, keýdeńdi kekke kótere jelpigiń kele me bir? Olaı bolsa, oqy jazǵan sansyz hattaryn onyń.

«Adal adam Otanyn súıedi. Adal, aq júrekke Otan - anasyndaı. Otannyń degenin isteý — qýanysh, maqtanysh. Otanǵa degen mahabbatty, ásirese bizdegi mahabbatty ólsheýge bolmaıdy», — deıdi hat saǵan.

Otanyn shyn súıgen alǵyr azamat, kerek bolsa ol úshin janyn berýge de ázir ekenin, baqytty keleshegi úshin bas tikkenin baldaı tátti syr etip aıtady. «Eliń úshin jańyńdy berý qıyn emes. Óıtkeni elsiz kún qyzyqsyz.İ Joldas, dos tipti tátti. Týǵan jer taǵy ystyq».— Ol, mine, osylaı deıdi.

Ol jaýǵa qarsy ári qalammen, ári qarýmen kúresti. Otan soǵysynyń er soldaty boldy. Qyzyl Armıa ony quryshtaı etip tárbıelep, qatardaǵy jaýyngerden Qyzyl ofıser etip shyńdady. Múmkin sen de kúni keshe qandy maıdandy tolarsaqtan keshken bolarsyń. Óz janyńnyń kúıin, júregińniń qalaýyn, óshpes erlik isińdi aıqyn elestetedi onyń haty.

«Qyzyl Armıanyń rýhy degen pyx dosty qýantyp, dushpandy jylatatyn rýh qoı. Osyndaǵy bizdiń joldastar — men soǵysta ólemin degennen góri nemistiń kúlip kókke ushyramyn — degendi shyn júreginen aıtady. Tipti, qýanasyń.Al meniń eki jyl Qyzyl Armıada bolyp tek bir ash nemistiń oǵynan ólýim de. ońaı emes... Asyly, janyn qorǵaǵan jaýynger bola almaıdy ǵoı».

«Búgin maıdanǵa júrgeli otyrmyn. Maıdanǵa jibergenine tipti qýanyp otyrmyn. Sondyqtan aýzyma sóz de túspeı otyr. Aıqaı-shýly bizdiń kún bastalady, minekeı...»

Bul ásheıin bir aıtyla salǵan jelbýaz sóz emes. Shyn júreginen jaryp shyqqan tolqyndy sóz. Sosıalısik Otanynyń táýelsizdigi men bostandyǵy jolynda óz janyn sadaǵa etýge moıymaıtyndyǵyn sózimen de, isimen de kórsetken er. «Ólim degen esh ńárse emes, men ózim ólimnen qoryqpaımyn», — degen ol. Bul sózdi ol janyn tastaı almaı júrgendikten, nemese dańǵoılyqtan aıtqan joq. Onyń ómiri — úlken, sanaly, mazmundy, mol ómir edi. Osy mándi ómir oǵan ǵajap ystyq edi. Ómir súrýge yntyǵý degen sezim túpsiz teńiz sıaqty edi onda. Sol úshin de: «Ómir súrgim keledi!» — dep asqan tákapparlyqpen maqtana, ári jaýyna kektene aıtyp edi ol.

«Adamǵa ómir bergen kúshke myń rahmet!», «Tirshilik men úshin óte qymbat. Bul meniń shynym», — degen jalyndy sózderdi kóp hattarynan kezdestiresiz.

Otan, el-jurt dep soqqan ystyq júregi osyndaı tátti ómirine ámirshi, qozǵaýshy. boldy. Avtomat asynǵan nemis basqynshylary turǵan jerde baqyt joq, keleshek joq, ómir joq degen uǵymǵa tastaı túıilgen edi ol.

Ómir degen ne? — degendi baıybyna bara tolǵanyp, úńile qarap salmaqtap kórgen edi ol...

Sovet mektebinde komýnıstik ıdeıa rýhynda tárbıelenip ósken jas ulan jastaıynan zerdeli, oıshyl, ańǵarǵysh, alǵyr bolyp baýlyndy. Sulý ómirdiń áleýmettik mánin tereń uǵyndy. Óz halqyn, ózi ósken ortany, bilim alǵan qalany janyndaı súıdi. «Jastyqtyń jalynyna júregińdi sharpyp, aýasymen dem alǵan qalanyń ystyq bolatyny nesi eken!.. Shirkin, Almaty - aı deseńshi, sulýsyń - aý... Osy qalany mendeı eshkim saǵyna da, súıe de almas - aý!» — deýi de tegin emes-ti.

Baýbek hattarynyń basym kópshiligi tvorchestvo jaıynda bolyp keledi. Bul jónindegi onyń armany túpsiz tereń jatady. Kandy joryqta, qarly okopta elge, dos - qurdastarǵa tek bir japyraq qaǵaz jazsa da ádebıet máselesin esh qaldyrmaıdy. Qaı aqyn ne jazyp jatyr, qandaı jazýshy maıdanǵa ketti? Jastardan, ásirese kazak qyzdarynan ádebıet maıdanyna jańadan qosylǵandar bar ma? — degen sıaqty habarlardy árdaıym yntyǵa suraıdy.

Ol shyn tvorchestvonyń adamy edi.

«...Meniń armanym — artymda áke-sheshem, aǵam,inim, qatyn-balamnyń qalmaǵany emes-aý, shirkin-aı, tek alaqandaı kitapsha qaldyra almaǵandyq bolady ǵoı. Dúnıedegi eń baryp turǵan arman, baryp turǵan qaıǵy. tvorchestvodan óte almas. Óıtkeni kisi shyn júreginiń túkpirinen tartyp almaı jaza ala ma?» — dep edi ol 1941 jyly kúzde jazǵan bir hatynda.

Aqyn-jazýshynyń ómirden alatyn ornyn jadynda saqtap, armandy oımen qadir tutyp otyrady, óz keleshegine asqan senimmen qaraıdy. «Lermontov sıaqty ofıser - jazýshy bolý bizdiń kezeńde qymbat qoı», — dese bir hatynda, endi birinde: «Men bolsam, keleshekke sengen, keleshekten suraǵan janmyn. Keleshek sheshedi ǵoı meniń tvorchestvomdy. Shirkin, Fýrmanovtardyń armany joq qoı», — degendi aıtady.

Ol az ómirinde edáýir kóp jazdy. Soǵys borany uıtqyp soqqan, árbir mınýt ári qymbat, ári qıyn bolǵan. syndy jyldarda jaýǵa qarsy soǵysa júrip, ýaqyt taýyp, jaza da bildi. «Búgin bir qushaq hat aldym, áli oqyǵanym joq. Hat oqýǵa da ýaqyttyń bolmaı jatqany jazýǵa da ýaqyttyq qymbatqa týsetinin kórsetedi ǵoı».

Osyndaı jaýyngershilik joryqtarda júrip tvorchestvomen shuǵyldanýy ǵajap nárse. Túıip aıtqanda, Baýbektiń hattary — onyń ómirin, tvorchestvosyn zertteımin, shyǵarma jazamyn degen adamǵa kóp materıal beredi, jalyndy jas janyn uǵynýǵa, beınesin kóz aldyńa elestetýge kómektesedi.

M. Imanjanov.
MART 1940 jyl.
Moskva.

---